Ighene—Oka rẹ Akpọ vọ Yen Ovwan Guọnọ Yerin?

1. Egbabọse vọ yen Joash, Uzaya, kugbe Josaya hirharoku?

VWẸ ẹwẹn roro nẹ a vwẹ owẹ mu ovie rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ ọke rẹ wọ vwọ hẹ emọ yẹrẹ wọ vwọ hẹ eghene! Mavọ yen wọ cha reyọ ẹgba vẹ ogangan wẹn vwo ruiruo wan? Baibol na vuẹ avwanre kpahen ighene sansan re vwo mu ivie vwẹ Juda. Kerẹ udje, ẹgbukpe 7 yen Joash hepha ra vwọ reyọ vwo mu ovie, Uzaya ẹgbukpe 16, Josaya ke rha ẹgbukpe 8. Ọ dia ọmọrhiẹ oghwa yen ayen muru-u! Dede nẹ ọ ghwa lọhọ-ọ, ayen eje mrẹ ukẹcha ra guọnọre ayen se vwo phi egbabọse sansan kparobọ ji yeren uvi akpeyeren.

2. Diesorọ o vwo fo nẹ eyono kpahen udje ri Joash, Uzaya, kugbe Josaya?

² Avwanre dia ivie-e, jẹ o vwo erọnvwọn eghanghanre re se yono vwo nẹ ikuegbe rẹ ihwo erha nana rhe. Ayen bru omamọ erhiẹn, ẹkẹvuọvo o ji vwo ọkievo rẹ ayen vwo bru orhiẹn re chọre. Vwo nẹ idje rayen, a cha mrẹ oboresorọ o vwo fo nẹ e mu omamọ rẹ igbeyan, dia ihwo re vwomakpotọ, je guọnọ Jihova.

MU OMAMỌ IGBEYAN

3. Mavọ yen Jehoiada vwọ vwẹ ukẹcha kẹ Ovie Joash vwo bru omamọ erhiẹn?

³ Vwẹrokere Joash vwo bru omamọ rẹ erhiẹn. Ovie Joash bru omamọ erhiẹn ọke rọ vwọ hẹ emọ. Ọse rọyen vwo ghwu nu, orherẹn rode Jehoiada kọyen yọnrerọ ghwanre ji yono kpahen Jihova. Joash de nene odjekẹ eje ri Jehoiada vwọ kẹ. Joash de brorhiẹn rọ vwọ vwẹ ẹga ri Jihova ka obaro vwẹ akpeyeren je vwẹ ukẹcha kẹ ihwo efa vwo ru ọtiọyen. Ọ tobọ je reyọ ihwo vwọ rhuẹrẹ uwevwin rẹ ẹga ri Jihova.​—2Ik 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. Erere vọ yen a cha mrẹ e de vwo ẹguọnọ rẹ irhi ri Jihova ji nene ayen? (Isẹ 2:​1, 10-12)

⁴ Ọ da dia nẹ ọse vẹ oni wẹn yẹrẹ ohwo ọfa yono uwe vwo vwo ẹguọnọ ri Jihova ji yeren akpọ nene iwan rọyen, ọyen o kpo ẹse yen ayen ru we. (Se Isẹ 2:​1, 10-12.) O vwo idjerhe buebun ọsẹ vẹ oni wẹn se vwo yono uwe. Roro kpahen oborẹ osẹ rẹ ọmọtẹ ọvo re se Katya vwẹ ukẹcha kẹ vwo bru omamọ erhiẹn. Kẹdẹ kẹdẹ ọsẹ rọyen de muo kpo isikuru, kẹ o nene ta ota kpahen isese ri kẹdẹ kẹdẹ na. Ọ tare nẹ: “Ota ẹta kuẹgbe tiọyena cha vwẹ uko vwo phiẹ ebẹnbẹn re vwomaphia ẹdẹ yena kparobọ.” Ọ da rha dianẹ wo niro nẹ odjekẹ ri nẹ Baibol rhe rẹ ọsẹ vẹ oni wẹn vwọ kẹ wẹ nẹrhẹ ọ bẹn wo vwo vwo ugbomọphẹ vwo? Die yen sa cha wẹ uko vwo nene odjekẹ na? Oniọvo aye ọvo re se Anastasia karophiyọ nẹ ọsẹ vẹ oni rọyen ghwọrọ ọke vwo dje fiotọ kẹ oboresorọ ayen vwọ reyọ irhi evo vwo mu. Ọ da ta: “Ọnana cha vwẹ uko vwọ riẹn nẹ irhi na dia irhi ghevweghe-e, ẹkẹvuọvo ayen vwẹ irhi na mu e vwọ sẹro mẹ kidie ayen vwo ẹguọnọ mẹ.”

5. Wo de nene odjekẹ rọhẹ Baibol, mavọ yen oma che ru ọsẹ vẹ oni wẹn kugbe Jihova? (Isẹ 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ Oma cha vwerhen ọse vẹ oni wẹn siẹrẹ wo de nene odjekẹ ri Baibol rẹ ayen vwọ kẹ wẹ. Ọ rọ ma ghanre, oma cha vwerhen Ọghẹnẹ siẹrẹ owẹ vẹ ọyen de vwo uvi rẹ oyerinkugbe. (Se Isẹ 22:6; 23:​15, 24, 25.) Ọnana dia iroro evo re sorọ o vwo fo nẹ wọ vwẹrokere udje ri Joash ọke rọ vwọ hẹ omotete?

6. Uchebro rẹ ihwo vọ yen Joash kerhọ kẹ, kẹ die yen nẹ obuko rọyen rhe? (2 Ikun Rivie 24:​17, 18)

⁶ Yono nẹ orhiẹn ọchọchọ ri Joash bruru. Jehoiada vwo ghwu nu, Joash de mu erharhe rẹ igbeyan. (Se 2 Ikun Rivie 24:​17,18.) O de nene uchebro rẹ emọ rẹ ovie ri Juda ri vwo ẹguọnọ ri Jihova-a. Wọ cha rhọnvwe nẹ o fori ri Joash vwọ kẹnoma kẹ ihwo rẹ okpetu ọtiọyena. (Isẹ 1:10) Ukperẹ ọtiọyen, o de nene orharhe uchebro rẹ igbeyan rọyen. Ọke ri Zekaraya ọmọ rẹ oniọvo ri Joash vwọ davwẹngba rọ vwọ kpọvi, Joash da tanẹ a teyọn hwe. (2Ik 24:​20, 21; Mt 23:35) Mavọ yen ọ dia emu rẹ ẹkpa je bra te! Ọ da ohwo mamọ nẹ ọke vwọ yanran na ọ da rhe dia ọgedjọ ji dẹ ozighẹ. Ukuotọ rọyen, idibo rọyen da teyọn hwe. (2Ik 24:​22-25) Ọ dianẹ Joash nyupho ri Jihova vẹ ihwo ri vwo ẹguọnọ rọyen, ofẹnẹ rha dia akpeyeren rọyen! Die yen wo se yono nẹ udje rọyen na?

7. Amono yẹn ofori nẹ wo vwo mu igbeyan? (Ni uhoho na.)

⁷ Orọnvwọn ọvo re se yono vwo nẹ orharhe rẹ orhiẹn ri Joash yẹn e vwo mu omamọ rẹ igbeyan re cha nẹrhẹ avwanre vwo omamọ rẹ uruemu​—igbeyan ri vwo ẹguọnọ ri Jihova re je guọnọ ru obo re vwerhọn oma. Ọ dia ihwo rẹ avwanre vẹ ayen gba hẹ edje ọvo yẹn o fori nẹ e vwo mu igbeya-an. Karophiyọ nẹ, Joash omotete dibi dibi vwọ kẹ ugbeyan rọyen Jehoiada. Vwọ kpahen igbeyan ru wo vwori, nọ oma wẹn: ‘Ayen vwẹ ukẹcha kẹ vwẹ vwo ruẹ esegbuyota ri mi vwo kpahen Jihova ganphiyọ? Ayen jiro kẹ vwẹ nẹ mi yeren akpọ nene iwan rẹ Ọghẹnẹ? Ayen ta ota kpahen Jihova vẹ uyota eghanghanre rọyen? Ayen muọghọ kẹ iwan rẹ Ọghẹnẹ? Obo re me guọnọ nyo ọvọ yen ayen vuẹ vwẹ, gbanẹ ayen fiudugberẹ vuẹ vwẹ asan re me da yan chọ?’ (Isẹ 27:​5, 6, 17) Vwọrẹ uyota, igbeyan wẹn rhe vwo ẹguọnọ ri Jihova-a, o fori nẹ wọ yan jẹ ayen vwo. Ẹkẹvuọvo wo de vwo igbeyan ri vwo ẹguọnọ ri Jihova, tinkamu ayen​—ayen cha vwẹ ukẹcha kẹ wẹ!​—Isẹ 13:20.

8. Die yen ofori nẹ e vwo vwẹ ẹwẹn siẹrẹ a da reyọ intaneti vwo ruiruo?

⁸ Idjerhe oyoyovwin ọvo ra vẹ ihwo rẹ orua kugbe igbeyan sa vwọ ta ota kuẹgbe yẹn intanẹti. Ẹkẹvuọvo, ihwo buebun reyọ ọnana vwo titẹ oma rayen, ji phiẹ ifoto vẹ ividio rẹ oborẹ ayen dẹre yẹrẹ ruru phiyọ evun rọyen. Ọ da dianẹ wọ reyọ intanẹti vwo ruiruo, nọ oma wẹn: ‘Ẹwẹn ri mi vwo titẹ oma mẹ yen mu vwe vwọ reyọ intanẹti vwo ruiruo? Me reyọ vwọ bọn ihwo efa gan gbanẹ me guọnọ nẹ ayen jiri uvwe? Me vwẹ uphẹn kẹ ihwo me mrẹ vwẹ intaneti nẹ i sun iroro mẹ, obo re me ta ota wan, kugbe obo ri mi ruẹ vwẹ idjerhe ro je fo?’ Oniọvo Nathan Knorr, rọ gare kerẹ ọvo usun rẹ ẹko rọ vwẹrote na, da vwẹ uchebro nana phia: “Wọ davwẹngba wo vwo ru ọhọre rẹ ihworakpo-o. Kidie wo che se ru ọhọre rẹ ohwo vuọvuo-o. Wo de ru ọhọre ri Jihova, jẹ wo ru ọhọre rẹ ihwo eje ri vwo ẹguọnọ rọyen.”

OFORI NẸ A VWOMAKPOTỌ

9. Die yẹn Jihova cha Uzaya uko vwo ru? (2 Ikun Rivie 26:​1-5)

⁹ Vwẹrokere Uzaya vwo bru omamọ rẹ erhiẹn. Ọke rẹ Ovie Uzaya vwọ hẹ eghene, ọ vwomakpotọ. Ọ nabọ vwo “oshọẹdjẹ rẹ Ọghẹnẹ.” Dino ẹgbukpe 68 rọ dia akpọ na yẹn Jihova vwo bruba vwọ kẹ. (Se 2 Ikun Rivie 26:​1-5.) Uzaya phi ẹgborho rẹ ivwighrẹn buebun kparobọ je nabọ gbogba riariẹ Jerusalẹm phiyọ rere ivwighrẹn vwo jẹ ẹruọ. (2Ik 26:​6-15) Aphro herọ-ọ nẹ oma nabọ vwerhen Uzaya fikirẹ erọnvwọn eje Ọghẹnẹ cha rọ uko vwo ru.​—Agh 3:​12, 13.

10. Idjerhe vọ yẹn erọnvwọn vwo wene kẹ Uzaya?

¹⁰ Yono vwo nẹ orhiẹn ọchọchọ Uzaya bruru. Ọkieje yẹn Ovie Uzaya vwọ vuẹ ihwo oborẹ ayen che ru. Kẹ ọ sa dianẹ ọnana nẹrhẹ o no nẹ o se ru kemu kemu rọ guọnọ ru eje? Ẹdẹ ọvo Uzaya da ro uwevwin rẹ ẹga na, vwọ rẹ omaephuo ọ da davwẹngba rọ vwo torhẹ insẹns vwẹ enu rẹ agbada na rọ dia iruo ra vwọ kẹ ivie-e. (2Ik 26:​16-18) Orherẹn rode Azaraya davwẹngba rọ vwọ kpọvi, ẹkẹvuọvo ivun de miovwo. Ọ da ohwo nẹ, Uzaya fuevun te oba-a ọtiọyena Jihova da vwẹ oti vwo mu. (2Ik 26:​19-21) Ọ dianẹ ọ vwomakpotọ jovwo, akpeyeren rọyen ra dia ọtiọye-en!

11. Mavọ yẹn e se vwo djephia nẹ avwanre ihwo re vwomakpotọ? (Ni uhoho na.)

¹¹ Ọke rẹ usuon rẹ Uzaya vwọ ghwotọ re, ọ da chọrọ ẹro nẹ obọ ri Jihova yẹn ogangan vẹ obo ro vwori ejobi nurhe. Die yen ọnana yono avwanre? E jẹ a karophiyọ nẹ ebruphiyọ vẹ uphẹn ẹga ro te avwanre obọ eje nẹ obọ ri Jihova yẹn o nurhe. Ukpe ra vwọ reyọ obo re ruru vwo yan oma, e jẹ a reyọ ujiri na eje vwo rhe Jihova.b (1Kọ 4:7) E jẹ a vwomakpotọ mrẹvughe nẹ avwanre ihwo re gbare-e re je guọnọ uchebro. Oniọvo ọvo rọhẹ omarẹ ẹgbukpe 60 da ta: “Siẹrẹ ihwoefa da vuẹ vwẹ asan ri mi de ruchọ ivun fobọ miovwo uvwe-e, ofu ji dje vwe-e. A da ghwọku uvwe fikirẹ oruchọ ri mi ruẹ ọkievo, me davwẹngba vwo ruẹ yovwẹnphiyọ je vwẹ ẹgba mẹ eje vwọ ga Jihova.” Vwọrẹ uyota e de vwo oshọedjẹ je vwomakpotọ, e che yeren omamọ rẹ akpọ.​—Isẹ 22:4.

GUỌNỌ JIHOVA ỌKIEJE

12. Idjerhe vọ yẹn Josaya vwọ guọnọ Jihova ọke rọ vwọ hẹ eghene? (2 Ikun Rivie 34:​1-3)

¹² Vwẹrokere Josaya vwo bru omamọ rẹ erhiẹn. Ọke ri Josaya vwọ hẹ eghene yẹn ọ vwọ guọnọ Jihova. O vwo owenvwe ro vwo yono kpahen Jihova ji ru ọhọre rọyen. Ẹkẹvuọvo, akpeyeren ghwa lọhọ kẹ eghene nana-a. Ọ guọnọ uduefiogbere rọ vwọ dobọ rẹ ẹga efian ji je reyọ ẹga rẹ uyota vwo mu ọke rẹ ẹga rẹ efian vwọ va asan eje. Ọyen obo ro ghini ru! Tavwen Josaya ki rhi te ẹgbukpe 20, ọyen ọ vwọ ton esiono rẹ ẹga rẹ efian nẹ ubrotọ na phiyọ.​—Se 2 Ikun Rivie 34:​1-3.

13. Die yẹn omaẹvwọkpahotọ wẹn vwọ kẹ Jihova che mu we vwo ru vwẹ akpeyeren?

¹³ Ọ da tobọ dianẹ wẹwẹ omotete, wọ sa vwẹrokere Josaya womarẹ wo vwo yono kpahen Jihova ji dje ọdavwaro phia kpahen iruemu rọyen. Wo de ru ọtiọyen, ọnana cha nẹrhẹ wọ vwomakpahotọ vwọ kẹ. Die yẹn ọnana che mu we vwo ru vwẹ akpeyeren wẹ? Luke, ro bromaphiyame ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 14, da ta: “Ghwe vwo nẹ ọke nana yanran, mi che phi ẹga ri Jihova phiyọ ẹdia rẹsosuọ vwẹ akpeyeren mẹ je davwẹngba vwo ru obo re cha nẹrhẹ oma vwerhọn.” (Mk 12:30) A mrẹ vwo dje ebruphiyọ ro che te we obọ siẹrẹ wo de ru ọtiọye-en!

14. Djunute idje ighene evo re vwẹrokere Ovie Josaya.

¹⁴ Kerẹ eghene rọ dia odibo ri Jihova, ebẹnbẹn vọ yẹn wo se hirharoku? Johan, ro bromaphiyame ẹgbukpe 12, ta ota kpahen ukeke ro hirharoku vwẹ obo rẹ emọ re iklasi rọyen ro vwo phopho isigati ukoko​—rẹ ẹlẹtriki. Ro se vwo phi ukeke na kparobọ, ọkieje yẹn Johan vwọ karophiyọ nẹ isigati e phopho sa nẹrhẹ e jẹ oma kpokpọ e vwo ji miovwo oyerinkugbe rọyen vẹ Jihova. Rachel, ro bromaphiyame ẹgbukpe 14, nabọ dje fiotọ obo re cha rọ uko vwo yerin ghene ebẹnbẹn ro hirhakuẹ vwẹ isikuru. Ọ da ta: “Me davwẹngba mi vwo churu obo me mrẹ fi eta ri Jihova rehẹ Baibol na. Kerẹ udje, e de yono avwanre ikuegbe rẹ obo re phia wanre vwẹ isikuru, ọ nẹrhẹ me karophiyọ ikuegbe yẹrẹ aroẹmrẹ rehẹ Baibol evo. Mi de ji nene ihwo efa ta ota kuẹgbe vwẹ isikuru ki mi roro kpahen ẹkpo ri Baibol ọvo ri mi se dje kẹ ayen.” Ebẹnbẹn wo hirharokuẹ vẹ e rẹ Ovie Josaya sa fẹnẹ ohwohwo, ẹkẹvuọvo wo se brorhiẹn rẹ aghwanre je fuevun kirobo ro ruru. Wo de se yerin ghene ebẹnbẹn ru wo vwori kerẹ eghene, ọ cha nẹrhẹ ọ lọhọ kẹ wẹ wo se vwo hirharoku e re cha vwẹ obaro.

15. Die yen vwẹ ukẹcha kẹ Josaya vwọ fuevun kẹ Jihova? (2 Ikun Rivie 34:​14, 18-21)

¹⁵ Ovie Josaya vwọ hẹ omiragua re ọ da ton ẹrhuẹrẹ rẹ uwevwin ẹga na phiyọ. Ọke re a vwo wian owian na, a da mrẹ “ọbe rẹ urhi rẹ ọrovwohwo na rẹ Mosis siri.” Ọke re vwo se eta rehẹ urhi na kẹ ovie na, o de ru nene obo rehẹ evun rọyen. (Se 2 Ikun Rivie 34:​14, 18-21.) Wo vwo omavwerhovwẹn wo vwo se Baibol na ọkieje? Ọ da dianẹ wo ruẹ ọtiọyen, oma rẹ isese na vwerhen owẹ? Wọ jokaphiyọ ẹkpo sansan wo se vwo ruiruo komobọ? Luke, re djunute siẹvure si ẹkpo eghanghanre ro se mrẹ phiyọ ọbe. Wo de si ẹkpo eghanghanre phiyotọ, e sa cha wẹ uko vwọ karophiyọ obo ru wo seri. Wo vwo se ji vwo ẹguọnọ ri Baibol na phiyọ ye, owenvwe wọ vwọ ga Jihova kọ cha ganphiyọ. Kerẹ Ovie Josaya, Ota rẹ Ọghẹnẹ ji che mu we vwo ru obo ri fori.

16. Diesorọ Josaya vwo ru oruchọ ọgangan, kẹ die yẹn ọnana yono avwanre?

¹⁶ Yono vwo nẹ orharhe orhiẹn ri Josaya bruru. Ọke ri Josaya vwọ hẹ oma rẹ ẹgbukpe 39, o de ru obo re chọre rọ so ughwu hwe. Ọ vwẹroso omobọ rọyen ukpe rọ vwọ vwẹroso odjekẹ ri Jihova. (2Ik 35:​20-25) Obo re se yono no rhe. O toro ikpe rẹ avwanre hepha yẹrẹ uchọke rẹ avwanre yono Baibol na cha re-e, ofori nẹ a rha guọnọ Jihova ọkieje. Ọnana churobọsi a vwọ nẹrhovwo kpahen odjekẹ rọyen ọkieje, eyono rẹ ota rọyen, kugbe e vwo nene uchebro rẹ iniọvo ri tedje. Siẹrẹ e de ru ọtiọyen, ọ cha nẹrhẹ a kẹnoma kẹ oruchọ egangan je nẹrhẹ oma vwerhen avwanre.​—Jem 1:25.

IGHENE​—OVWAN SE YEREN OMAMỌ AKPỌ

17. Die yẹn avwanre se yono nẹ ikuegbe rẹ ivie erha ri Juda nana rhe?

¹⁷ Ọke rẹ ighene nẹrhẹ wo vwo uphẹn ru wo se vwo ruẹ erọnvwọn buebun. Ikuegbe ri Joash, Uzaya, kugbe Josaya djerephia nẹ ighene se bru erhiẹn rẹ aghwanre ji ru obo re vwerhen Jihova oma. Vwọrẹ uyota, ighene nana bru erhiẹn echọchọ re ghwa okpetu rhe. Ẹkẹvuọvo, avwanre sa vwẹrọkere omamọ rẹ iruemu rayen je kẹnoma kẹ erhiẹn echọchọ rẹ ayen bruru. E de ru ọtiọyen avwanre se yeren akpọ rọ vọnre vẹ omavwerhovwẹn.

18. Idje ri Baibol vọ yen djerephia nẹ wo se yeren omamọ rẹ akpọ? (Ni uhoho na.)

¹⁸ Baibol na djunute ikuegbe rẹ ighene efa ri sikẹre Jihova, re mrẹ aroesiri rọyen, ji yeren omamọ rẹ akpọ. Devid ọyen ọvo usun rayen. Ọke rọ vwọ hẹ omotete, o brorhiẹn rọ vwọ vwẹ ẹga kẹ Ọghẹnẹ, ọke vwọ yanran na ọ da rhe dia ovie rọ fuevun. Vwọrẹ uyota, o vwo ọkievo ro vwo ru obo re chọre, dedena Ọghẹnẹ da je jẹ reyọ. (1Iv 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Wo de yono kpahen udje ri Devid ọ cha vwẹ ọbọngan kẹ wẹ vwọ fuevun ga Jihova. Wo ji se ru ọrhuẹrẹphiyotọ ru wo vwo yono kpahen udje ri Mak yẹrẹ Timoti. Wọ cha mrẹ nẹ ayen ga Jihova vwo nẹ ọke rẹ emọ rhe je mrẹ aroesiri rọyen; ọnana da nẹrhẹ ayen yeren omamọ rẹ akpọ.

19. Mavọ wo se vwo yeren omamọ rẹ akpọ?

¹⁹ Obo wo yeren akpọ wan enẹna yen che dje oborẹ akpọ wẹn cha dia vwẹ obaro na. Wọ da vwẹroso Jihova ukperẹ omobọ wẹn kẹ ọ cha cha wẹ uko vwo bru omamọ rẹ erhiẹn. (Isẹ 20:24) Ọtiọyena, kẹ wo se yeren uvi rẹ akpọ rọ vọnre vẹ omavwerhovwẹn. Karophiyọ nẹ, Jihova nẹ obo ru wo ruẹ kẹ eje ghanghanre. O vwo idjerhe ọfa ro me yovwin vrẹ ọ ru wọ vwọ vwẹ akpeyeren wẹn eje vwọ ga Ọse rẹ avwanre rọhẹ obodjuvwu-u.