Ndima Ya Vhumalo
U Tshidzwa Milomoni ya Dzindau!
1, 2. (a) Dario wa Mumeda o dzudzanya hani muvhuso wawe we wa ṱanḓavhuwa? (b) Ṱalusani mishumo na maanḓa a u vhusa zwa dzikhosana.
BABELE ḽo wa! Vhugala haḽo he ha fhedza ḓana ḽa miṅwaha ḽi muvhuso wa shango ho fheliswa nga awara dzi si gathi fhedzi. Ho vha hu tshi khou thoma ḽifhinga ḽiswa—ḽa Vhameda na Vhaperesia. Samusi o tevhela Belesatsara khuluṋonini, zwino Dario wa Mumeda o vha o sedzana na khaedu ya u dzudzanya muvhuso wawe we wa ṱanḓavhuwa.
2 Muṅwe wa mishumo ya u thoma ye ya itwa nga Dario ho vha hu u vhea khosana dza 120. Hu ambiwa uri vhe vha shuma kha honovhu vhuimo nga zwiṅwe zwifhinga vho vha vha tshi khethiwa kha mashaka a khosi. Naho zwo ralo, khosana iṅwe na iṅwe yo vhusa tshiṱiriki tshihulwane kana tshipiḓa tshiṱuku tsha muvhuso. (Daniele 6:2) Mishumo yayo yo vha i tshi katela u kuvhanganya mithelo na u isa nduvho musanda. Naho yo vha i tshi ṱolisiswa nga vhuronwane misi yoṱhe nga muimeli wa khosi a dalaho, khosana yo vha i na maanḓa a u vhusa a swayeaho. Dzina ḽayo ḽo vha ḽi tshi amba “mutsireledzi wa Muvhuso.” Muvhunduni une ya dzula khawo, khosana yo vha i tshi dzhiiwa sa gota, i na maanḓa ane a ṱoḓa u lingana na a muvhusi.
3, 4. Ndi ngani Dario o tonda Daniele, nahone yeneyo khosi yo mu ṋea vhuimo vhufhio?
3 Daniele o vha a tshi ḓo vha na vhuimo vhufhio kha yeneyi ndugiselelo ntswa? Naa Dario wa Mumeda o vha a tshi ḓo nothisa onoyo muporofita wa mukalaha wa Muyuda, we zwino a vha e miṅwahani ya vhufuṱahe? Na kathihi! A zwi timatimisi uri Dario o ṱhogomela uri Daniele o dzula o amba nga nḓila yo teaho u wa ha Babele na uri honoho u bvumba ho vha hu tshi ṱoḓa ṱhalukanyo i fhiraho ya muthu. Zwiṅwe hafhu, Daniele o vha e na tshenzhelo ya mahumi a miṅwaha a tshi shumisana na zwigwada zwo fhamba-fhambanaho zwa mathubwa ngei Babele. Dario o vha a tshi ṱoḓa u vha na mulalo na vhalanda vhawe vhaswa. Nga zwenezwo, vhukuma o vha a tshi ḓo ṱoḓa muthu a re na vhuṱali na tshenzhelo u fana na Daniele uri a vhe mueletshedzi wa khosi. Kha vhuimo vhufhio?
4 Zwo vha zwi tshi ḓo mangadza vhukuma arali Dario a ite uri Daniele muthubwa wa Muyuda a vhe khosana. Fhedzi edzani u humbula bonyongo ḽe ḽa vha hone musi Dario a tshi ḓivhadza phetho yawe ya u vhea Daniele uri a vhe muṅwe wa vhalangi vhararu vhahulwane vhane vha ḓo langa dzikhosana! A si zwenezwo fhedzi, Daniele o “ḓiṱalula nga ho khwaṱhaho” (NW), a fhira vhaṅwe vhalangi vhahulwane. Vhukuma, o vha e na “muya muhulu.” Dario o vha o livha na u mu ṋea vhuimo ha u vha mutondwahoṱhe muhulwane.—Daniele 6:3, 4.
5. Vhaṅwe vhalangi vhahulwane na dzikhosana vha fanela u vha vho aravha hani u vhewa ha Daniele, nahone ndi ngani?
5 Vhaṅwe vhalangi vhahulwane na dzikhosana vha fanela u vha vho duga nga mbiti. Ee, a vho ngo konḓelela u vhona Daniele—we a vha e si Mumeda kana Muperesia kana muraḓo wa musanda zwawo—a tshi vha vhuimoni vhuhulwane kha havho! Dario o vha a tshi nga vhea hani muthu u sili vhuimoni ho raloho ha nṱha, a litsha u vhea vhathu vha hawe, na vha muṱa wawe? Yeneyo nyito i nga vha yo vhonala i songo fanela. Zwiṅwe hafhu, zwi vhonala uri khosana dzo vhona u fulufhedzea ha Daniele hu tshi ḓo dzi thivhela u ita zwiito zwadzo zwa vhutshinyi na u sa fulufhedzea. Naho zwo ralo, vhalangi vhahulwane na dzikhosana a vho ngo vhuya vhe zwi munyu kha Dario. Hafhu Dario o vha a tshi dzhiela nṱha Daniele.
6. Vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho lingedza hani u tshinya dzina ḽa Daniele, nahone ndi ngani honovhu vhuḓidini ho vha mahandana?
6 Nga zwenezwo vhenevha vhorapolitiki vha re na vivho vha ita tshimbevha. Vha lingedza u “langana Daniele uri vha mu ṱoḓele mulandu kha zwa muvhuso.” Naa ho vha hu na tsho khakheaho nga ha nḓila ine a ita ngayo mishumo yawe? Naa o vha a sa fulufhedzei? Vhalangi vhahulwane na dzikhosana a vho ngo wana vhukhakhi kana vhutshinyi naho vhu vhufhio kha nḓila ye Daniele a vha a tshi ita mishumo yawe ngayo. Vho ri: “Uyu Daniele ri nga si wane tsha u mu hwelela ngatsho’, arali ra sa tou mu kona nga zwa Mudzimu wawe.” Vhenevha vhanna vhavhi vho vhamba maano nga yeneyi nḓila. Vho vha vha tshi humbula uri a ḓo ita uri Daniele a vhulahwe.—Daniele 6:5, 6.
U SHUMISWA HA MAANO A U VHULAHA
7. Ndi khumbelo ifhio ye vhalangi vhahulwane na dzikhosana vha i isa ha khosi, nahone vho i ita nga nḓila-ḓe?
7 Dario o endelwa nga tshigwada tsha vhalangi vhahulwane na dzikhosana ‘vhe vha ḓa vhe vhanzhi.’ Mubulo wa Luaramiki we wa shumiswa hafha u amba bonyongo ḽine ḽa dzingisa nḓevhe. Zwi vhonala uri vhenevha vhanna vho zwi ita zwa vhonala u nga vha na mafhungo a shishi vhukuma ane vha ṱoḓa u a vhudza Dario. Vha nga vha vho humbula uri ha nga ḓo timatima mafhungo avho arali vha a amba vho khwaṱhisa nahone e ane a ṱoḓa u dzhielwa vhukando nga u ṱavhanya. Nga zwenezwo, vho amba nga u tou livha vha ri: “Vhahulwane vhoṱhe vha muvhuso, magota na vhakoma na vhaḓinḓa na dzinduna, ri vhona zwó fanela hu tshi vhewa mulayo wa khosi une wa dzivhisa wa ri: Nnyi na nnyi ane a humbela tshithu ha mudzimu ufhio na ufhio kana ha muthu muṅwe nga enea maḓuvha a ná mahumi mararu, a sa tou humbela ha iwe Thovhela, onoyo a sukumedzelwe bakoni ḽa dzindau.”a—Daniele 6:7, 8.
8. (a) Ndi ngani Dario o vha a tshi nga takadzwa nga uyu mulayo wo vhewaho? (b) Ndivho ya vhukuma ya vhalangi vhahulwane na dzikhosana yo vha i ifhio?
8 Mafhungo a ḓivhazwakale a khwaṱhisa uri zwo vha zwo ḓowelea uri mahosi a Mesopotamia a dzhiiwe sa midzimu nahone a gwadamelwe. Ngauralo a zwi timatimisi uri Dario o nyanyulwa nga yeneyi khumbelo. A nga kha ḓi vha o vhona nḓila ine wonoyo mulayo wa nga thusa ngayo. Humbulani uri Dario o vha e muthu u sili, a kha ḓi bvaho u swika Babele. Wonoyu mulayo muswa wo vha u tshi ḓo mu khwaṱhisedza sa khosi, nahone wo vha u tshi ḓo ṱuṱuwedza vhunzhi ha vhathu vha dzulaho Babele uri vha sumbedze u fulufhedzea na u tikedza havho muvhuso muswa. Naho zwo ralo, musi vha tshi ita wonoyo mulevho, vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho vha vha sa khou vhilaelela mutakalo wa khosi na kathihi. Ndivho yavho ya vhukuma yo vha i u fasha Daniele, ngauri vho vha vha tshi zwi ḓivha uri wo vha u mukhuvha wawe u rabela Mudzimu luraru nga ḓuvha phanḓa ha mafasiṱere o vuleaho a lufhera lwawe lwa nṱha.
9. Ndi ngani mulayo muswa wo vha u sa ḓo vha vhuleme kha vhunzhi ha vha si Vhayuda?
9 Naa honohu u thivhelwa ha thabelo ho vha hu tshi ḓo vha vhuleme kha zwigwada zwoṱhe zwa vhurereli ngei Babele? Ho vha hu sa ḓo vha vhuleme, zwihuluhulu ngauri honoho u thivhelwa ho vha hu tshi ḓo fhedza ṅwedzi fhedzi. Zwiṅwe hafhu, vha si Vhayuda vha si gathi vho vha vha tshi ḓo dzhia u gwadamela havho muthu lwa tshifhinganyana zwi tshi fana na u landula lutendo. Muṅwe mugudi wa Bivhili u ri: “U gwadamela khosi zwo vha zwi sa konḓi kha tshaka nnzhi dzi gwadamelaho zwifanyiso; nahone nga zwenezwo musi Vhababele vha tshi vhudzwa uri vha gwadamele muvhusi—Dario wa Meda—zwe zwa vha zwo fanela mudzimu, vho thetshelesa yeneyo ndaela nga u ṱavhanya. Ndi Muyuda fhedzi we a vha a sa takaleli yeneyo ndaela.”
10. Vhameda na Vhaperesia vho dzhia hani mulayo wo vhewaho nga khosi yavho?
10 Naho zwo ralo, vhaeni vha Dario vho mu khadeledza uri a tou ‘khwaṱhisa wonoyo mulayo, a tou ṅwala uri u sa ḓo shandukiswa; hu itwe nga mulayo wa Vha-Meda na Vha-Peresia une wa sa kone u shandukiswa.’ (Daniele 6:9) Kale ngei Vhubvaḓuvha, zwine zwa funwa nga khosi zwo vha zwi tshi dzhiiwa zwi amba-dzi-fhele. Hezwi zwo khwaṱhisa muhumbulo wa uri yo vha i sa khakhi. Na mulayo une wa nga vhulahisa vhathu vha si na mulandu wo vha u sa shandulwi!
11. Daniele o vha a tshi ḓo kwamea hani nga mulevhoṅwalwa wa Dario?
11 Dario a saina wonoyo mulevho a songo vhuya a humbula nga ha Daniele. (Daniele 6:10) Nga u ita zwenezwo, o saina thendelo ya u vhulahisa a sa zwi ḓivhi mushumeli wawe o khetheaho vhukuma. Ee, Daniele o vha a tshi ḓo kwamea vhukuma nga wonoyu mulevhoṅwalwa.
DARIO U KOMBETSHEDZEA U ITA KHAṰULO I VHAVHAHO
12. (a) Daniele o ita mini musi a tshi tou pfa nga ha mulayo muswa? (b) Ndi vhafhio vhe vha vha vho sedza Daniele, nahone ndi ngani?
12 Hu si kale Daniele a pfa nga ha mulayo u thivhelaho thabelo. Nga u ṱavhanya, a dzhena nḓuni yawe nahone a ya lufherani lwawe lu re nṱha, he mafasiṱere a vha o vulelwa thungo ya Yerusalema.b Henefho Daniele a thoma u rabela Mudzimu “a ita zwe a ita misi yoṱhe.” Daniele a nga kha ḓi vha o humbula uri u eṱhe, fhedzi vhadzia-tshimbevha vho vha vho mu sedza. Nga kathihi fhedzi, vha “mu dodela,” a zwi timatimisi uri vho zwi ita nga u tou nyanyulea u fana na musi vha tshi ya ha Dario. Zwino vho vha vha tshi khou tou vhona nga avho maṱo—Daniele o vha a tshi khou “rerela Mudzimu wawe, a tshi khou humbela.” (Daniele 6:11, 12) Vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho vha vhe na vhuṱanzi hoṱhe ha u pomoka Daniele ha khosi.
13. Maswina a Daniele o vhigela khosi mini?
13 Maswina a Daniele a vhudzisa Dario nga vhuṱali a ri: “Naa a wo ngo vhea mulayo wa dzivhisa wa ri nga enea maḓuvha a ná mahumi mararu, ane a humbela ha mudzimu ufhio na ufhio, kana a humbela ha muthu, a sa tou humbela ha iwe Thovhela, u ḓo sukumedzelwa bakoni ḽa dzindau?” Dario a fhindula a ri: “Ayo mafhungo o khwaṱha nga mulayo wa Vha-Meda na Vha-Peresia.” Zwenezwo vhadzia-tshimbevha vha ṱavhanya vha amba zwe vha ḓela zwone. “Daniele, uḽa wa mathubwa a Vha-Yuda u khou Ú nyadza, Thovhela, ha londi mulayo we wa u vhea; u khou rabela a ita ka-raru nga ḓuvha.”—Daniele 6:13, 14.
14. Nga nḓila ine zwa vhonala ngayo, ndi ngani vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho vhidza Daniele nga uri ndi “uḽa wa mathubwa a Vha-Yuda”?
14 Ṱhogomelani uri vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho vhidza Daniele nga uri ndi “uḽa wa mathubwa a Vha-Yuda.” Zwi vhonala uri vho vha vha tshi ṱoḓa u ombedzela uri onoyu Daniele we Dario a mu vhea vhuimoni ha nṱha o vha a tshi sokou vha phuli zwayo ya Muyuda. Vho tenda uri nga nṱhani ha zwenezwo, o vha a tshi fanela u thetshelesa mulayo—hu sa londwi nḓila ine khosi ya ḓipfa ngayo ngae!
15. (a) Dario o aravha hani mafhungo e a vhudzwa nga vhalangi vhahulwane na dzikhosana? (b) Vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho bvela phanḓa vha tshi sumbedza u vhenga Daniele nga nḓila-ḓe?
15 Khamusi vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho vha vho lavhelela uri khosi i ḓo lambedza mushumo wavho wa vhutsila wa vhufogisi. Arali zwo vha zwo ralo, vho vha vho lindela tshimangadzo. Dario o dinalea vhukuma nga mafhungo e vha mu vhudza one. Nṱhani ha uri a sinyutshele Daniele kana a ṱoḓe u mu posa bakoni ḽa dzindau nga u ṱavhanya, Dario a ṱwa ḓuvha ḽoṱhe a tshi khou lwela u mu tshidza. Fhedzi vhuḓidini hawe ha sokou vha mahandana. Hu sa athu fhela tshifhinga tshilapfu, vhadzia-tshimbevha vha vhuya, nahone vha sa shoni, vha ri Daniele a vhulahwe.—Daniele 6:15, 16.
16. (a) Ndi ngani Dario o hulisa Mudzimu wa Daniele? (b) Dario o vha na fulufhelo ḽifhio malugana na Daniele?
16 Dario o vha o fara ludongo nga hu fhisaho. Mulayo wo vha u sa nga shandulwi, nahone Daniele o vha a sa nga hangwelwi nge a “pfuka mulayo.” Dario a sokou vhudza Daniele a ri “Mudzimu wau ane wa khou mu shumela misi yoṱhe, nga a U tshidze.” Zwi vhonala uri Dario o vha a tshi hulisa Mudzimu wa Daniele. Ndi Yehova we a ṋea Daniele vhukoni ha u amba hu tshee nga phanḓa nga ha u wa ha Babele. Mudzimu o ita na u ṋea Daniele “muya muhulu,” we wa ita uri a sa fane na vhaṅwe vhalangi vhahulwane. Khamusi Dario o vha a tshi zwi ḓivha uri mahumini a miṅwaha o fhiraho onoyu Mudzimu o tshidza vhaswa vhararu vha Vhaheberu ṋanḓoni i dugaho mulilo. Zwi vhonala uri khosi yo fulufhela uri zwino Yehova o vha a tshi ḓo tshidza Daniele, samusi Dario o vha a sa koni u shandula mulayo we a u saina. Nga zwenezwo, Daniele a poswa bakoni ḽa dzindau.c Nga murahu ha zwenezwo, “ha mbo phiguluselwa tombo ḽa vala bako, khosi ya mbo ḽi kandisa nga tshiṅina tshayo, na nga khandiso ya vhahulwane vha musanda, uri mafhungo a Daniele a si shandukiswe.”—Daniele 6:17, 18.
U SHANDUKA HA MAFHUNGO NGA NḒILA I MANGADZAHO
17, 18. (a) Ndi mini zwi sumbedzaho uri Dario o vha o ṱungufhadzwa nga vhuimo ha Daniele? (b) Ho itea mini musi khosi i tshi vhuyelela bakoni ḽa dzindau nga matsheloni a tevhelaho?
17 Dario o ṱungufhalaho u vhuyelela pfamoni yawe. Ho ngo ḓiselwa vhaimbi, ngauri o vha a sa ṱoḓi u mvumvuswa. Nṱhani hazwo, Dario a si dzi bonye vhusiku hoṱhe, a ḓidzima. “Na khofhe dzi si ḓe.” Nga maḓautsha, Dario a mbo gidimela bakoni ḽa dzindau. A huwelela nga ipfi ḽo ṱungufhalaho a ri: “Daniele, iwe muḓinḓa wa Mudzimu a tshilaho! Naa Mudzimu wau ane wa mu shumela misi yoṱhe o kona u U lamulela dzindauni naa?” (Daniele 6:19-21) Zwe zwa mu mangadza—zwa ita na u mu vhofholola—ndi musi hu tshi vha na phindulo!
18 “Thovhele nga a lalame lini na lini!” Nga yeneyi ndumeliso ya ṱhonifho, Daniele o sumbedza uri o vha a songo fara khosi nga mbilu. O zwi ṱhogomela uri o vha a sa khou tovholwa nga Dario, fhedzi o vha a tshi khou tovholwa nga vhalangi vhahulwane na dzikhosana. (Vhambedzani Mateo 5:44; Mishumo 7:59.) Daniele a bvela phanḓa a ri: “Mudzimu wanga o ruma muḓinḓa wawe, a fara milomo ya dzindau, dzi si ṋyite tshithu; ndi ngauri o vha a tshi ḓivha zwauri a thi na mulandu, na iwe a thi na tshe nda U levhela ngatsho’.”—Daniele 6:22, 23.
19. Dario o fhurwa na u shumiswa nga vhalangi vhahulwane na dzikhosana nga nḓila-ḓe?
19 Eneo maipfi a fanela u vha o ṱhavha lungafhani Dario! O vha a tshi zwi ḓivha uri a hu na tshe Daniele a tshi ita tshe tsha ita uri a fanelwe nga u poswa bakoni ḽa dzindau. Dario o vha a tshi zwi ḓivha zwavhuḓi uri vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho vha vho itela Daniele tshimbevha uri a vhulahwe na uri vho shumisa khosi u swikelela ndivho dzavho dza tseḓa. Musi vha tshi farelela kha ḽa uri “vhahulwane vhoṱhe vha muvhuso” vho ṱanganedza u vhewa ha wonoyo mulevhoṅwalwa, vho vha vha tshi khou amba uri na Daniele o vhudzwa nga ha enea mafhungo. Dario o vha a tshi ḓo ṱarafa vhenevha vhanna vhavhi nga murahu. Naho zwo ralo, a thoma nga u laedza uri Daniele a bviswe bakoni ḽa dzindau. Nga vhuṱolo, Daniele o vha a si na na kuvhadzi zwakwo! (Maḽeḓeretsendama ndi ashu.)—Daniele 6:24.
20. Ho itea mini kha maswina a Daniele a re na vengo?
20 Samusi Daniele o vha o tsireledzea, Dario o vha o fanela u ita muṅwe mushumo. “Khosi ya mbo ri hu ḓiswe vhaḽa vhanna vhe vha hwelela Daniele; vhone, na vhana vhavho, na vhasadzi vhavho, vha mbo sukumedzelwa bakoni ḽa dzindau. Vha ri vhá sathu swika ngomu bakoni, dzindau dza vha dzo no vha fara, dza vha pwashakanya marambo oṱhe.”d—Daniele 6:25.
21. Malugana na vhukando ho dzhielwaho miraḓo ya muṱa wa vhaitazwivhi, ho vha hu na phambano ifhio vhukati ha Mulayo wa Mushe na milayo ya dziṅwe mvelele dza kale?
21 U vhulaha vhadzia-tshimbevha kathihi na vhafumakadzi vhavho na vhana vhavho zwi nga vhonala zwo vha zwi tshiṱuhu tshihulwane. Zwo fhambanaho na zwenezwo, Mulayo we Mudzimu a u ṋea nga muporofita Mushe wo ri: “Vho-khotsi vha songo vhulahelwa mulandu wa vhana vhavho; vhana vha songo vhulahelwa mulandu wa vho-khotsi-avho; muthu u vhulahelwa mulandu wawe.” (Doiteronomio 24:16) Naho zwo ralo, kha dziṅwe mvelele dza kale, zwo vha zwo ḓowelea uri miraḓo ya muṱa i vhulahwe kathihi na muitazwivhi, arali ho itwa vhutshinyi vhuhulwane. Khamusi hezwi zwo itelwa uri miraḓo ya muṱa i sa kone u ḓilifhedzela nga murahu. Naho zwo ralo, a si Daniele o itaho uri hu dzhiiwe honovhu vhukando ha u vhulaha miṱa ya vhalangi vhahulwane na dzikhosana. Zwi vhonala uri o dinwa nga khombo ye vhenevha vhanna vhavhi vha i ḓisela miṱa yavho.
22. Ndi ufhio mulayo muswa we Dario a u vhea?
22 Vhalangi vhahulwane na dzikhosana vha re na maano mavhi vho vha vha si tsheeho. Dario a vhea mulayo u tevhelaho: “Kha mashango oṱhe a muvhuso wanga hu ofhiwe Mudzimu wa Daniele, hu loshiwe Ene Mudzimu a tshilaho, ane a dzula é hone lini na lini. Muvhuso wawe a U tshinyali; vhuhosi hawe a vhu na hune ha pfi ho gúma. U a tshidza, u a lamulela, u ita vhuṱolo na zwimangadzo hangei ṱaḓulu na fhano fhasi. Ndi Ene we a pilelela Daniele dziṋala dza dzindau.”—Daniele 6:26-28.
SHUMELANI MUDZIMU MISI YOṰHE
23. Daniele o vhea tsumbo ifhio malugana na mushumo wawe wa u ḓitshidza, nahone ri nga mu edzisa hani?
23 Daniele o vhetshela vhashumeli vhoṱhe vha Mudzimu vha musalauno tsumbo yavhuḓi. O vha a tshi ḓifara nga nḓila i sa solisei misi yoṱhe. Mushumoni wawe wa u ḓitshidza, Daniele ‘o vha a tshi fulufhedzea; a ho ngo wanala he a khakha hone kana he a tshinya.’ (Daniele 6:5) Nga nḓila i fanaho, Mukriste u fanela u vha mushumi wa biko mushumoni wawe. Hezwi a zwi ambi uri a vhe mudzia-muṱaṱisano kha zwa mabindu ane a tovhola lupfumo lwa zwithu zwi vhonalaho kana a tsikeledza vhaṅwe u itela u wana vhuimo ha ṋtha. (1 Timotheo 6:10) Maṅwalo a ṱoḓa uri Vhakriste vha ḓadzise mbofho dzavho dza zwithu zwa shango nga u fulufhedzea na nga mbilu yoṱhe, ‘vha nge vha shumelaho Yehova.’—Vha-Kolosa 3:22, 23; Tito 2:7, 8; Vha-Heberu 13:18.
24. Daniele o sumbedza hani u sa landula lutendo kha mafhungo a vhurabeli?
24 Kha vhurabeli hawe, Daniele o vha a sa landuli lutendo. Mukhuvha wawe wa u rabela wo vha u tshi ḓivhiwa nga vhathu vhoṱhe. Zwiṅwe hafhu, vhalangi vhahulwane na dzikhosana vho vha vha tshi zwi ḓivha uri Daniele o vha a tshi dzhia vhurabeli hawe vhu ha ndeme vhukuma. Vhukuma, vho vha vha tshi zwi ḓivha uri o vha a tshi ḓo farelela kha maitele awe naho arali a thivhelwa nga mulayo. Ndi tsumbo yavhuḓi lungafhani kha Vhakriste vha musalauno! Na vhone vha ḓivhelwa u vhea vhurabeli ha Mudzimu phanḓa. (Mateo 6:33) Vhathu vha fanela u zwi vhona nga nḓila i leluwaho, ngauri Yesu o laedza vhatevheli vhawe a ri: “Na tshaṋu tshedza kha tshi vhonetshele vhathu ngauralo; kha vha vhone zwivhuya kha inwi, vha rende khotsi-aṋu wa ṱaḓulu.”—Mateo 5:16.
25, 26. (a) Vhaṅwe vha nga phetha nga ḽifhio nga ha buḓo ḽo dzhiiwaho nga Daniele? (b) Ndi ngani Daniele o vhona uri u shandula maitele awe zwo vha zwi tshi ḓo fana na u landula lutendo?
25 Vhaṅwe vha nga kha ḓi amba uri Daniele o vha a tshi nga vha o iledza u tovholwa nga u rabela Yehova tshiphirini maḓuvha a 30. Iṱali hu si na nḓila ine muthu a dzula ngayo kana fhethu hune a fanela u vha hone u itela u pfiwa nga Mudzimu. U a kona u ṱalukanya zwine zwa elekanywa nga mbilu. (Psalme ya 19:14) Naho zwo ralo, Daniele o dzhia u shandula maitele awe zwi tshi nga fana na u landula lutendo. Ndi ngani?
26 Samusi mukhuvha wa Daniele wa u rabela wo vha u tshi ḓivhiwa vhukuma, vhaṅwe vhathu vho vha vha tshi ḓo humbula mini arali nga kathihi fhedzi a mbo ḓi u litsha? Vhathu zwavho vho vha vha tshi nga humbula uri Daniele o vha a tshi khou ofha vhathu na uri mulevho wa khosi wo vha u tshi fhira mulayo wa Yehova. (Psalme ya 118:6) Fhedzi Daniele o zwi sumbedza nga mishumo yawe uri o vha o ḓikumedza kha Yehova nga nḓila yo fhelelaho. (Doiteronomio 6:14, 15; Yesaya 42:8) Vhukuma, nga u ita zwenezwi Daniele o vha a sa khou pfuka mulayo wa khosi nga lunyadzo. Naho zwo ralo, ho ngo vha goswi a landula lutendo. Daniele o bvela phanḓa a tshi rabela lufherani lwawe, “a ita zwe a ita misi yoṱhe” khosi i sa athu ita mulevho.
27. Vhashumeli vha Mudzimu ṋamusi vha nga fana hani na Daniele (a) kha u pfa muvhuso u vha vhusaho? (b) kha u pfesa Mudzimu nṱhani ha vhathu? (c) kha u lwela u tshila nga mulalo na vhathu vhoṱhe?
27 Vhashumeli vha Mudzimu ṋamusi vha nga guda kha tsumbo ya Daniele. Vha ‘pfa muvhuso u vha vhusaho,’ vha thetshelesa milayo ya shango ḽine vha dzula khaḽo. (Vha-Roma 13:1) Naho zwo ralo, musi milayo ya vhathu i tshi lwa na ya Mudzimu, vhathu vha Yehova vha tevhela vhuimo ho dzhiiwaho nga vhaapostola vha Yesu, vhe vha amba nga tshivhindi vha ri: “Kha vhathu na Mudzimu, a pfeswaho nga a vhe Mudzimu.” (Mishumo 5:29) Nga u ita zwenezwo, Vhakriste a vha tikedzi vhuvutsheli kana vhushandukwa. Nṱhani hazwo, ndivho yavho ndi u tshila nga mulalo na vhathu vhoṱhe u itela uri vha ‘tshile vho vuḓa, ḽo lala hoṱhe, vha tshi rabela Mudzimu nga vhugala.’—1 Timotheo 2:1, 2; Vha-Roma 12:18.
28. Daniele o shumela hani Yehova “misi yoṱhe”?
28 Dario o amba luvhili uri Daniele o vha a tshi shumela Mudzimu “misi yoṱhe.” (Daniele 6:17, 21) Mudzi wa Luaramiki wa ipfi ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “misi yoṱhe” u amba ‘u ita tsha-ndzunguluwe.’ Ḽi amba mutevheṱhaḓu u bvelaho phanḓa, kana tshithu tshi sa gumi. U fulufhedzea ha Daniele ho vha ho tou ralo. Ho vha hu tshi tevhela maitele o khwaṱhaho. Ho vha hu tshi ḓivhiwa zwine Daniele a ḓo zwi ita musi a tshi sedzana na milingo, mihulwane kana miṱuku. O vha a tshi ḓo bvela phanḓa kha buḓo ḽe a ḽi thoma mahumi a miṅwaha o fhiraho—ḽa u fulufhedzea kha Yehova.
29. Vhashumeli vha Yehova ṋamusi vha nga vhuyelwa hani nga buḓo ḽa Daniele ḽa u fulufhedzea?
29 Vhashumeli vha Mudzimu vha musalauno vha ṱoḓa u tevhela buḓo ḽa Daniele. Vhukuma, muapostola Paulo o khadeledza Vhakriste vhoṱhe uri vha ṱhogomele tsumbo ya vhanna vha kale vha ofhaho Mudzimu. Nga lutendo, vho “bveledza u luga, vha ṱanganedza dzimbavhalelo,” nahone—khamusi hu tshi ambiwa Daniele—“vha thivha milomo ya dzindau.” Sa vhashumeli vha Yehova ṋamusi, kha ri sumbedze lutendo na u ita zwithu misi yoṱhe u fana na Daniele nahone “ri konḓelele ri tshi lwa nndwa yo ri fanelaho.”—Vha-Heberu 11:32, 33; 12:1.
[Footnotes]
a U vha hone ha ‘bako ḽa dzindau’ ngei Babele hu tikedzwa nga vhuṱanzi ha maṅwalwa a kale a sumbedzaho uri vhavhusi vha Vhubvaḓuvha vho vha vhe na vhugalaphukha.
b Lufhera lu re nṱha yo vha i kamara ye muthu a vha a tshi nga awela khayo arali a sa ṱoḓi u thithiswa.
c Bako ḽa dzindau ḽi nga kha ḓi vha ḽo vha ḽi kamara i re fhasi-fhasi i re na buli nga nṱha. Hafhu zwi vhonala uri ḽo vha ḽi na mahothi kana masase e a vha a tshi nga vulwa uri zwipuka zwi kone u dzhena.
d Ipfi ḽi no ri “hwelela” ndi ṱhalutshedzelo ya mubulo wa Luaramiki une wa nga dovha wa ṱalutshedzwa nga uri “remba.” Hezwi zwi sumbedza vengo ḽa enea maswina a Daniele.
NO PFESESA MINI?
• Ndi ngani Dario wa Mumeda o phetha u shumisa Daniele vhuimoni ha nṱha?
• Ndi afhio maano mavhi e a itwa nga vhalangi vhahulwane na dzikhosana? Yehova o tshidza hani Daniele?
• No guda mini nga u thetshelesa tsumbo ya Daniele ya u fulufhedzea?
[Full-page picture on page 114]
[Full-page picture on page 121]
[Picture on page 127]
Daniele o shumela Yehova “misi yoṱhe.” Naa ni a ita zwenezwo?