Nyuwo mwaasuwela?

Anamakeya a otemplu oYerusalemu, yaatekela eheeni ephome ya inama saavahiwa makeya?

IYAAKHA sootheene, anamakeya a wIsraeli a khalayi yannavaha inama sintxipale ntoko mukuttho valtaareni a mutemplu. Moovarihana ni namathola-thola a khalayi muyuda eeriwa Josefo, iputtiputthi soophiyeraka 250.000, sannavahiwa ntoko mukuttho emaara ya Mpaasika. Eyo yanneeriha okhala ephome yintxipale. (Onam. 1:10, 11; Nam. 28:16, 19) Ephome yootheene eyo, yaatekeliwa eheeni?

Anamathola-thola, ahoonelela nlitti ntokweene na etemplu ya Herodi nenno naavarihelinwe muteko mpaka eyaakha yaanyaanyinwaaya etemplu, eyaakha ya 70 Kristu awiiyeene. Nlitti nno nannavareliwa muteko weera eyeeheriwekemo ephome ya mikuttho sa mutemplu.

Nrowe noone mikhalelo miili sa moota nlitti nno naaraaya:

• Mwiithe waari vasulu va altaare: Ninnaphwanya yoolempwa yoolikana niiyo va Mishná, liivuru yoowo a khalayi a sookhovelela ni malamulo aayuda alempwale woopatxerani wa eseekulu 3. Owo ohimme ha: “Nlootho naaweha osul saakhalavo miithe miili . . . ephome yaayeeheriwa oeste ni osul, yaavira mmwiitheni mwene mwemmo ni yannapwexeererana ni maahi yaarapiheliwa altaare eviraka mpaka mooloko wa Kedroni.”

  Yookhovelela ela ya khalayi ya “miithe” vasulu va altaare, ennavarihana ni itthu anamathola-thola a mahiku ala yoonelenlaaya. The Cambridge History of Judaism onnaakhulela wooneleliwa wa “nlitti ntokweene” waattamela otemplu. Oneera: “Apaale naavariheliwa muteko weera eyeeheriwekevo maahi oopwexeererana ni ephome ya mikuttho yaakhuma omwaako wa etemplu.”

• Yaatthuneya maahi mantxipale: Weera altaare ni mwiithe sivireleleke okhala sootteela, anamakeya yannahaawela maahi mantxipale. Maahi awo yaavarihelaaya muteko weera evare muteko ola wootepa otthuneya, yaakhuma osidade sivariheliwaka muteko itthu ntoko malitti, ipoosu ni itanki. Namathola-thola Joseph Patrich, ohimme ha: “Onooneya weera khiyaavo etemplu ekina etempu ene yeele yaarinono itthu sene seiye saakumihera maahi ni nlitti yiittheliwaayamo maahi ooriipa.”