MURUU WA NEETHANU NA MOSAA
Mwaha Muulupale Yoowo Onitthuneya Ahu Waakhula
1, 2. (a) Mwaha xeeni Satana aakumihenrya awe wEedeni? (b) Moota xeeni ele yaahimmye Satana enivarihana aya ni mwaha ole?
NYUWO munniheliwa muhina mmwaha muulupalexa yoowo apinaatamu yaakhunle aya. Okumi anyu wa muhoolo onrowa olipa ni ole onimukhaliherya anyu mmwaha ola. Mwaha ola waakhumelenle okathi waarukunuweliwe Muluku wEedeni. Okathi ole, Satana aahimukoha Eva wira: “Ekekhai wira Muluku òhokhottiheryani olya mihokorokho sa mirí sothene sa mmatta?”. Eva aahaakhula iiraka, wa mwirii mmosaa, Muluku ohimmye wira: “Muhilyé-ru yowo. . . . Mwalya-ru, munimokhwa”. Nto mooluluwanya, Satana aahimootherya Yehova wira hataa okumi wa Eva nnakhala wa Adamu khiwaalipa ni omwiiwelela Muluku. Satana aahihimya wira Muluku aanaakhoottiherya atthu awe etthu yooloka, eyo piiyo, owerya wa othanla mweettelo aya wa okumi. Satana aahihimya-tho wira: “Muluku orosuwela wira nihiku ninkelanyu olya, maitho anyu anotthukuwa, nyuwo munokhala ntoko Muluku, musuwelaka oreriwa n’utakhaliwa”.—Maphattuwelo 3:1-5.
2 Mwekeekhai, Satana aahimya wira apinaatamu yaarowa okhumelaka saana epakaka soothanla saya ohiya wiiwelela malamulo a Muluku. Tthiri owo aahivaanyiha moota wa olamulela wa Muluku. Ela yaahikumiherya mwaha muulupalexa wa olamulelo wa Muluku elapo yotheene, eyo piiyo, ehakhi awe ya olamulela. Nto naahikhumelela nikoho nna: Etthu yooloka wa apinaatamu tiivi? Niireke wira olamuleliwa ni Yehova aahiiso wiilamulela mmensaya? Nto, Yehova anwerya ompwetexa Adamu ni Eva okathi ene yoole, masi wira siiso khiwaarowa ophuka mwaha ole oratteene. Waahiya apinaatamu yiilamulelaka mu okathi munceene, Muluku aarowa wooniherya oratteene ele yaarowa waakhumelela apinaatamu mwaha wa ohimwiiwelela ni ohiiwelela malamulo awe.
3. Tuuvi okhanle mpantta wa nenli wa mwaha ole waakumihenrye Satana?
3 Otuphela wawe Satana ehakhi ya Yehova ya olamulela khiwaamalenle ni ele yaakhumelenle wEedeni. Owo aahivaanyiha akhala wira atthu akina yaamukhala oororomeleya wa Yehova. Ola aahipakeya okhala mpantta wa nenli woovarihana ni mwaha ole waakumiheriwe. Ovaanyiha wa Satana onaahela muhina anamwane a Adamu ni Eva, ni malaikha otheene a Muluku, vamosaa ni Mwaana oopaceriwa ni oophentiwa a Yehova. Mwa ntakiheryo, mmahiku a Yobi, Satana aahimmye wira atthu yaale animurumeela Yehova, khahiyo animurumeela mwaha wa omphenta Muluku ni moota onilamulela awe, masi mwaha wa nrima. Owo aahimmye wira vaavo atthu awo vanikumana aya mixankiho, otheene aya yaarowa otthikela ottuli apakaka soophavela saya sa nrima.—Yobi 2:1-6; Wisupulula 12:10.
Ele Sowiiraneya sa Apinaatamu Yoonihenrya Aya
4, 5. Sowiiraneya sa apinaatamu voohimya sa mutthu weettihaka mavalo awe, soonihenrye exeeni?
4 Eponto yootthuneya vanceene mmwaha wa olamulelo tiila: Muluku khaapattunxe apinaatamu wira apakeke itthu mookhumela saana ahilamuleliwaka n’uwo. Ophavelaka okhala waya saana, Muluku ohaapaka apinaatamu wira yeetteleke malamulo awe a xariya. Profeta Yeremiya aaheemererya wira: “Apwiya! Kosuwela sana wira mutthu khansuwela emalelo awe: owo khanwerya wettiha mavalo awe. Apwiya! Munttaruxe”. (Yeremiya 10:23, 24) Nto, Nuulumo na Muluku nintumererya wira: “Mwaroromeleke Apwiya ni murim’anyu wothene: muhiroromelé osuwela wanyu pahi!”. (Miruku 3:5) Ntoko siisaale saapanke awe apinaatamu wira yeettihiweke ni malamulo awe eephattu wira akhaleke akumi, moolikanasa Muluku oopaka malamulo a mweettelo, yaawo anikumiherya wiiraana wa apinaatamu vaavo vaniiweleliwa aya.
5 Mowooneya, Muluku oosuwela wira nloko na apinaatamu khinnikhala-khala niweryaka okhumela saana niilamulelaka mmensaya voohilamuleliwa n’uwo. Weererya waya wa ethiru okhootta olamuleliwa ni Muluku, wowiiriha apinaatamu opaka mikhalelo saya soovirikana sa wiilamulela, mmiyaha sa epoliitika, sa muhakhu, ni mmiyaha sa itiini. Eyo ehaakumiherya apinaatamu owana-wana mukina ni mukhw’awe, ekumiheryaka ohaaxana, ekhotto, ni okhwa. “Àkhala-tho akina anihawa epuheriwaka n’awo”. (Musuweli 8:9) Eyo ti etthu ekhumelenle mu soohimmwa sa apinaatamu. Ntoko saahimmye aya vahinatthi Nuulumo na Muluku, atthu ootakhala murima ni oowootha “anovira etepaka”. (2 Timótheyo 3:13) Mu eseekulu 20, apinaatamu aarowa vahoolo mmiyaha sa siensia ni ikaafrika, masi-tho sihaakhumelela ihasara sootepa otakhala ovikana iye sikhumelenle okathi wa khalai. Masuu a Yeremiya 10:23, ahooniherya saana wi apinaatamu khapattuxiwe wira yeettiheke mmensaya mavalo aya.
6. Moohipisa Muluku onrowa ophuka sai miyaha sa apinaatamu yaawo anikhootta olamuleliwa n’uwo?
6 Sookhumelela saya sootakhala sinikuxa okathi munceene, mwaha woohilamuleliwa ni Muluku, sihooniherya tthiri wira olamulelo wa apinaatamu khonkhala-khala okhumelaka saana. Paahi olamulelo wa Muluku tokhanle ephiro ya ohakalala, wiiraana, ekumi yooloka, ni okumi ohinimala. Nto Nuulumo na Muluku ninnooniherya wira okathi wa Yehova wa waahiya apinaatamu yiilamulelaka ohanle omala. (Matheyo 24:3-14; 2 Timótheyo 3:1-5) Mowaakuveya, Yehova onrowa ophuka miyaha sa apinaatamu wira otikitherye olamulelo awe elapo yotheene. Eprofecia ya Biibiliya enihimya wira: “Mahiku òmwene owo [wa apinaatamu anilamulela olelo va], Muluku a wirimu onokumiherya omwene [a wirimu] ohinrowa omala, nnákhala oweriwa n’umwene mukina [apinaatamu khanrowa-tho olamulela elapo]. Omwene owo onohonona n’upwetexa omwene wothene wa mulaponi [onilamulela olelo va], numalá onrowa okhalaka wa mahiku othene”.—Daniyeli 2:44.
Woopowa Okelaka Elapo Esyaa ya Muluku
7. Vaavo olamulela wa Muluku vanrowa awe omaliha olamulela wa apinaatamu, tanii onrowa woopowa?
7 Vaavo olamulela wa Muluku onrowa aya omaliha olamulela wa apinaatamu, tanii onrowa woopowa? Biibiliya onaakhula wira: “Mutthu òloka [yoole onikhaliherya ehakhi ya olamulela wa Muluku] onophwanya elapo y’okhala: mutthu àxariya onokhala mulaponi-memmo. Vano atthu òtakhala murima [yaale ahinikhaliherya ehakhi ya olamulela wa Muluku] anopwetexiwa: alipa-òttheka anopheliwa mulaponi-mu”. (Miruku 2:21, 22) Moolikanasa, nasaalimo aahimmye wira: “Atakhali anorimela nananoru. . . . Anaxariya animwakhela elapo yohiyeriw’aya: anrowa okhalaka-mo mahiku othene”.—Esalimo 37:10, 29.
8. Muluku onrowa waakiherya sai moomalela olamulelo awe?
8 Nuumala opwetexiwa mukhalelo wa Satana, Muluku onrowa oruuha elapo awe esyaa, yeeyo enrowa omaliha moomalela ohaaxana, ikhotto, osikhini, ohaawa, iretta, ni okhwa, itthu seiyo okhuma khalai sinaahaaxa apinaatamu. Biibiliya onnitthokiherya moohakalaliha mareeliho yaawo aniwehererya aya apinaatamu oowiiwelela, oriki: “Owo [Muluku] onopuputtha maithori aya othene: khunrowa okhala-tho okhwa, nnákhala oripiwa murima, walá ikuttho nnákhala ohawa. Tthiri olumwenku wa khalai wovira”. (Wisupulula 21:3, 4) Muluku onrowa waakiherya moomalela ehakhi Awe ya okhala Mwene ahu, eyo piiyo, Namalamulela ahu orumeelaka eguvernu ya Omwene awe wa wirimu, enihooleliwa ni Kristu.—aRoma 16:20; 2 Pedru 3:10-13; Wisupulula 20:1-6.
Moota Akina Yoonihenry’aya Ole Onimukhaliherya Aya Mmwaha Ole
9. (a) Atthu yaale yaavikaninhe okhala oororomeleya, yoonela sai nuulumo na Yehova? (b) Nowee oonihenrye sai ororomeleya wawe, nto ntakiheryo nawe ninniixuttiha exeeni?
9 Okathi wotheene ovinre, yaahikhala alopwana ni athiyana oowaamini, yaawo yoonihenrye omuroromela Yehova ntoko Namalamulela aya. Atthu awo yaanisuwela wira ikumi saya saalipa ni onwiriyana ni omwiiwelela Muluku. Nowee aari mmosaa a atthu awo. Tivonto Muluku aahimuhimeerya Nowee wira: “Miyo kihupuwela wamaliha atthu othene. . . . Mpake ekalaw’anyu”. Nto Nowee aahiiwelela malakiheryo a Yehova. Nnaamwi yaalopoliwa, atthu a okathi ole yaanikhala ntoko wira khiivo etthu yaarowa wiiraneya. Masi Nowee aahipaka ekalawa yuulupale ni aanivareya ni muteko wa waalaleerya atthu akina voohimya sa iphiro sa xariya sa Yehova. Yoohimmwa ele enivikaniha eriki: “Nowé khwiraka sothene sarummwawe ni Muluku”.—Maphattuwelo 6:13-22; aHéberi 11:7; 2 Pedru 2:5.
10. (a) Abrahamu ni Sara yaakhalihenrye sai olamulelo wa Yehova? (b) Matakiheryo a Abrahamu ni Sara, annikhaliherya sai?
10 Nave-tho, Abrahamu ni Sara yaari matakiheryo oolokexa a okhaliherya olamulelo wa Yehova, apakaka etthu yotheene yaaruma awe. Awo yaakhala wUri, elapo ya atthu ooKhaldeya, muttetthe wooraala. Masi vaavo Yehova vaamuhimenrya awe Abrahamu orowa elapo ekina, elapo yeeyo yahaasuwela awe, Abrahamu ‘ahirowa ntoko sahimeriwawe n’Apwiya’. Moohaaniherya, Sara aahikhalana okumi woohakalaliha, eyo piiyo, aahikhalana empa, apatthani, ni amusi. Nnaamwi vaari siiso, owo aahimwiiwelela Yehova ni iyawe ni aahirowa elapo ya oKanani, hataa ahaasuwela mikhalelo saakhanle mapuro ale.—Maphattuwelo 11:31–12:4; Miteko s’Arummwa 7:2-4.
11. (a) Mmikhalelo xeeni Moise aakhalihenrye awe olamulelo wa Yehova? (b) Ntakiheryo na Moise ninnikhaliherya sai?
11 Mutthu mukina aakhalihenrye olamulelo wa Yehova aari Moise. Owo aahipaka ela mmikhalelo sootepa oxankiha, eyo piiyo, olavula niitho nniitho ni Farawoo mwene a wEjitu. Eyo khentaphulela wira Moise aari mutthu oowiiroromela. Moovirikana ni vo, owo aahihoverya akhala wira anwerya olavula oratteene. Masi owo aahimwiiwelela Yehova. Okhaliheriwaka ni Yehova vamosaa ni Aroni, munnawe, ikwaha sinceene Moise aahimuleela Farawoo yoowo aari oowiisoona, moolumo a Yehova. Hataa anaIsarayeli akina yaahimunyohola vaalupale Moise. Hataa vaari siiso, moororomeleya, Moise aahipaka etthu eri yotheene aarummwale awe ni Yehova, ni orweela mwa yoowo, anaIsarayeli yahoopoliwa wEjiitu.—Okhuma 7:6; 12:50, 51; aHéberi 11:24-27.
12. (a) Exeeni enooniherya wira okhala oororomela wa Yehova onihela muhina itthu sinceene, ohiya opaka ele Muluku elempe awe paahi? (b) Moota xeeni wiiwexexa muthinto ola wa ororomeleya onnikhaliherya aya onvarihela muteko 1 Yohani 2:15?
12 Otheene yaale yaari oororomeleya wa Yehova, khiyuupuwela wira itthu saatthuneya aya wiiwelelaka tiiye Muluku saalempe awe paahi. Vaavo mwaara a Potifari eerenrye awe onveka Yosefe wira oraruwane, khinaakhanle nlamulo noolempwa na Muluku naakhoottiha oraruwa. Masi, Yosefe aahisuwela sa marehereryo a othela yaawo yaapakiwe ni Yehova wEedeni. Yosefe aahisuwela wira orupihana ni muthiyana a mulopwana mukina, khiwaarowa omusivela Muluku. Yosefe kheerenrye ophavela osuwela mpakha vaavi Muluku aamweemererya awe okhala ntoko atthu a wEjitu. Owo aahitthara iphiro sa Yehova orweela mwa wuupuwelela moota Muluku saathokorerya awe apinaatamu. Nto, mwa miruku aahivarihela muteko ele yoona awe okhala yotthuna ya Muluku.—Maphattuwelo 39:7-12; Esalimo 77:12, 13.
13. Wooniheren’ye sai wira Diabo aamootha voohimya sa (a) Yobi? (b) AHeberi ale araruu?
13 Hataa yeehereriwaka mmukhalelo wootepa, ale animusuwela Yehova mwekeekhai, khanihiya omurumeela. Satana aahimmye wira, akhala wi Yobi ampweteiwa mihakhu sawe sinceene aahiiso owereiwa vanceene, Yobi yoowo aattottopeliwe ni Yehova, ammuhiya Muluku. Masi Yobi aahooniherya wira Diabo nawoothe, nnaamwi ahaasuwela nthowa naya saamukhumelela aya ihasara. (Yobi 2:9, 10) Iseekulu sinceene vattuli vaya, nlelo eereryaka wooniherya ele yaahimmye awe, Satana aahimwiiriha mwene mmosaa ooviruwa a oBabilonia owoopopiha amiravo araruu aaHeberi, ohimyaka wira aarowa owiiva aarihelaka mulittini na mooro, yaahikokhorele vale elatarato yaapakiwe ni mwene owo. Akhanyereriwaka othanla eriyari ya wiiwelela yooruma ya mwene ni wiiwelela nlamulo na Yehova naakhoottiha waakokhorela amuluku eethiru, awo moolipa murima yahooniherya wira yaamurumeela Yehova ni wira owo ti Mwene aya Muulupale. Okhala oororomeleya wa Muluku aya yaari etthu yootepa otthuneya, ovikana okumi waarina aya okathi ole!—Daniyeli 3:14-18.
14. Ntoko atthu oohimalela, nniwerya sai wooniherya wira tthiri n’atthu oororomeleya wa Yehova?
14 Niireke wi matakiheryo ala antaphulela wira okhala oororomeleya wa Yehova, onitthuneya wira mutthu okhalee oomalela ni wira mutthu yoole onivonya khoniwerya-tho okhala oororomeleya? Khahiyo siiso! Biibiliya oninleela wira okathi mukina Moise aahivonya. Nnaamwi ele yahaamusivenle Yehova, owo khaamukhoottale Moise. Nave-tho arummwa a Yesu Kristu yaahikhalana sootteettheya saya. Osuwelaka wira niyariwee oottheka ene, Yehova onnihakalala vaavo vahintthekela ahu moolakelela soophavela sawe mmikhalelo sotheene. Akhala wira otteettheya onniiriha opaka etthu yoohiloka, ti vootthuneya wira nittharuwe mwekeekhai ni nisyakee opaka yoottheka okhala yoolema. Mmukhalelo ola, hiyo ninnooniherya tthiri wira ninnisiveliwa ni ele Yehova enihimya awe okhala yooloka ni onyokha ele enihimya awe okhala yoohiloka. Mwaha wa waamini wahu owerya wa mukuttho wa Yesu yoowo onittipiha soottheka sahu, hiyo ninnikhalana mukhalelo wooloka ohoolo wa Muluku.—Amosi 5:15; Miteko s’Arummwa 3:19; aHéberi 9:14.
15. (a) Tanii eriyari ya apinaatamu otheene oonihenrye okhala oororomeleya moomalela wa Muluku, nto ela yoonihenrye exeeni? (b) Ele yaapanke Yesu ennikhaliherya sai?
15 Masi, niireke wira apinaatamu khanwerya wiiwelela moomalela olamulelo wa Yehova? Waakhula wa nikoho nna waakhala ntoko esiiri yaavithiwe iyaakha soophiyeryaka 4.000. Adamu, nnaamwi aapattuxiwe oomalela, khovanhe ntakiheryo nooloka na omwiiwelela Muluku. Nto tanii aakela owerya ovaha ntakiheryo nno nooloka? Mwekeekhai khuuvo aawerya eriyari ya anaaya oottheka. Nto mutthu aawerya opaka eyo aari Yesu Kristu paahi. (aHéberi 4:15) Itthu seiye saakhwanihenrye Yesu sahooniherya wira Adamu, yaawo yaarina mikhalelo sinceene sooreerela, yanwerya ovikaniha okhala oororomeleya moomalela wa Muluku, vaakhanleke wira yaaniphavela. Etthu yaattheken’ye khahiyo itthu Muluku saapanke awe. Ti maana aya, Yesu Kristu orii ntakiheryo nenno nintthuneya ahu ophavelaka otthara wira nooniherye ohiya paahi wiiwelela nlamulo na Muluku, masi-tho wiivahererya wa Yehova, Mwene a Olumwenku Wotheene.—Otumererya 32:4, 5.
Tuuvi Okhanle Waakhula Wahu?
16. Nthowa xeeni vanitthuneya ahu okhala oowiikasoopa okathi wotheene mmoonelo ahu olamulelo wa Yehova?
16 Olelo va, khuta mmosaa a hiyo ohaana waakhula mwaha muulupale wa olamulelo wa olumwenku wotheene. Akhala wira ninhimya wi nrii mpantta wa Yehova, ninkhala yoolukama ya Satana. Owo onnikumiherya mixankiho sa mikhalelo sotheene ni onrowa ovikaniha opaka eyo mpakha wanikisa wa mukhalelo awe wootakhala wa itthu. Hiyo nohaana ovikaniha okhala oowiikasoopa. (1 Pedru 5:8) Mweettelo ahu onnooniherya mpantta ory’ahu mmwaha ole muulupale wa olamulelo wa Yehova, ni mwaha wa nenli voohimya sa okhala oororomeleya wa Muluku okathi wa yoweeha. Yaarowa okhala etthu yoohiloka wa hiyo wuupuwela wira ororomeleya khahiyo etthu yootthuneya, mwaha woowi ohiroromeleya etthu yoolema mulaponi. Ovikaniha okhala oororomeleya onivekela wa hiyo wiimananiha ovarihela muteko malamulo a xariya a Yehova mmukhalelo wotheene wa okumi ahu.
17. Etthu xeeni voohimya sa mapacereryo a wiiya ni wootha yaatthuneya oniirihaka osyaka?
17 Mwa ntakiheryo, khannimutakiha Satana, yoowo ori “tithi a wothá”. (Yohani 8:44) Hiyo nohaana okhala oororomeleya mu sowiira sahu sotheene. Mu elapo ela ya Satana, ikwaha sinceene amiravo khanikhala oororomeleya wa axitiithi aya. Masi amiravo eeKristau khaniira siiso, nto awo annooniherya wira ovaanyiha wa Satana waari wootha, wira atthu a Muluku anrowa ohiya okhala oororomeleya okathi oneehereriwa aya. (Yobi 1:9-11; Miruku 6:16-19) Nto sookhala miyaha sa nakoso seiyo sinimusuwanyeiha mutthu wira onimukhaliherya “tithi a wothá”, ohiya Muluku eekeekhai. Hiyo ninnaasyaka anakoso moota ola. (Mikeya 6:11, 12) Nave-tho, wiiya khonakhale wooloka hataa woothereryaka ovelavela, pooti akhala wira mutthu owo oniiyeriwa thaaciri. (Miruku 6:30, 31; 1 Pedru 4:15) Pooti eryeene etthu yoolema mapuro anikhala ahu, aahiiso ele yiiyiwe eryeene etthu yaamukhaani, nlelo wiiya etthu enivirikanya malamulo a Muluku.—Luka 16:10; aRoma 12:2; aÉfeso 4:28.
18. (a) Wanikisa wa Iyaakha Ekonto Emosaa sa Olamulela wa Kristu, weehereriwa xeeni onrowa owiiraneela apinaatamu otheene? (b) Yoolema xeeni enitthuneya ahu wunnuuherya olelo va?
18 Okathi wa Iyaakha Ekonto Emosaa sa Olamulela wa Kristu, Satana ni malaikha awe ootakhala anrowa wiiraka ari munlittini nowiixa, ahiweryaka waahapuxa apinaatamu. Vanrowa okhala otaphuwa wuulupale! Masi nuumala iyaakha ekonto emosaa, Satana ni malaikha awe ootakhala anrowa otaphuliwa mu okathi vakhaani. Satana vamosaa ni ale animutthara, anrowa waaruuhela mixankiho apinaatamu otheene oowoopowa yaawo anivikaniha okhala oororomeleya wa Muluku. (Wisupulula 20:7-10) Akhala wira ninrowa okhalana eparakha eyo yuulupale ya okhala akumi vaavo Satana vanrowa awe otaphuliwa, hiyo ninrowa okhaliherya mpantta xeeni mmwaha ole wa olamulelo? Okhala wira apinaatamu otheene anrowa nto okhala oomalela, ohiroromeleya wotheene onrowa okhala olakelela ni onrowa okumiherya opwetexiwa moohimala. Moota ery’aya etthu yootthuneya wunnuuherya vano yoolema ya wiiwelela malakiheryo otheene anivahiwa ahu ni Yehova, orumeelaka Nuulumo nawe aahiiso mulokiheryo awe! Niira siiso, hiyo ninnooniherya wiivahererya wahu moomalela wa Muluku ntoko Mwene a Olumwenku Wotheene.
Makoho Oowuuluula
• Mwaha xeeni muulupale onitthuneya ahu waakhula otheene ahu? Nto nniheliwa sai muhina?
• Etthu xeeni enooneya mu inamuna seiyo alopwana ni athiyana a okathi wa khalai yoonihenrya aya okhala oororomeleya wa Yehova?
• Nthowa xeeni vary’aya vootthuneya omuttittimiha Yehova orweela mwa mweettelo ahu wa khuta nihiku?