Epantte 5
Ekeekhai Voohimya sa Maxintta, Mwaawelo ni Okhwiri
1. Emwaren’ye mpakha vaavi yookupali ya maxintta, mwaawelo ni okhwiri?
“WÁFRICA, ethiru okoha wakhala wi aakhala aahiiso kakhanle akhwiri,” ennihimya eliivuru African Traditional Religion (Etiini Yeephattu wÁfrica), yincereryaka wira, “atthu a wÁfrica a iclasse sotheene, okhwiri ekeekhai yulupale.” Eriyari yaale anikupali maxintta, mwaawelo, ni okhwiri atthu ahisomme ni ale oosomexa. Ahooleli a Emaka ni a Itiini sa eKristau annikupali-tho itthu seiyo.
2. Moovarihana ni yookupali yoolema, owerya wa maxintta onkhuma wuuwi?
2 Moovarihana ni yookupali yoolema ya wÁfrica, sookhala ikuruu sihinooneya, aahiiso owerya wa omunepani. Muluku ookhalana owerya wa ikuruu iyo. Minepa ni amuhavinre anoowerya ovarihela muteko seiyo. Apinaatamu akina nave-tho annisuwela moota woophwanya iya ni ovarihela muteko, pooti moophavela opaka yooloka (wiixaakiha wookhwiri) hataa moophavela opaka yootakhala (olowa).
3. Olowa exeeni, moovarihana ni okupaliwa waya exeeni eniwerya aya opaka?
3 Olowa, aahiiso mwaawelo, onivariheliwa muteko wa awanani. Ale anivarihela muteko olowa moovarihana ni okupaliwa waya, aakhalana owerya wa waarooha amutoporo, axipalame, iphepele ni inamaa sikina wira saahaaxe atthu. Vannikupaliwa vaalupale wi olowa tonikumiherya ikhotto, ohiyara, iretta, ni-tho okhwa.
4. Exeeni anceene enikupali aya voohimya sa akhwiri, ni soolavula xeeni anihimya aya ale yaarina okhwiri?
4 Yoovarihana ekina ya olowa orii okhwiri. Onnihimmwa wi akhwiri annihiya erutthu aya ohiyu ni annivava arowaka otteiwene, pooti moophavela okumana ni akhwiri akhw’aya aahiiso opwetexa vakhaani-vakhaani ikumi sinlukama aya. Vooneyaka wi erutthu ya akhwiri enihala erupaka vakhaamani, yookhaliherya ya ehantisi eyo enihimmwa vaalupale ni soohimmwa sinipakiwa ni atthu ahiiye okhwiri. Mwa ntakiheryo, erevista ya wÁfrica ennaalavula ale yaari akhwiri (anceene aximwali) yaawo yaahimmye so: “Koowiiva atthu 150 kiwoopanihaka moota.” “Koowiiva anamwane athanu kinuulaka ephomee aya yotheene.” “Koowiiva yuuryan’aka araruu mwaha woohiya wuuryana ni miyo.”
5. Wiixaakiha wookhwiri exeeni, ni onirumeeliwa sai?
5 Vannikupaliwa wi wiixaakiha wookhwiri onnakiherya mu yootakhala. Anipaka wiixaakiha wookhwiri annaawara anela aahiiso ikhulula sa maxintta. Anniwurya mirette sowaakiha aahiiso annoottiha erutthu aya. Annivitha mpaani aahiiso vathii, itthu sinikupali aya okhalana owerya wowaakiha. Anniroromela ihirisi sirina soolepa sa Alcorão aahiiso sa Biibiliya.
Sowootha ni Owoka
6. Exeeni Satana ni axetwani awe yaapank’aya khalai, nto nthokoreryeke sai owerya waya?
6 Ekeekhai wi Satana ni axetwani awe awanani ootakhala aapinaatamu. Awosa aakhalana owerya wa ohapuwela mupuwelo ni okumi wa atthu, nto khalai yaahikela mwerutthuni mwa atthu ni mwaaxinama yaakhalihaka oolosiwa. (Mateyo 12:43-45) Vanaamwi nihikelaka oyeveeha owerya wa minepa iya, nihupuweleke wira sookhalanexa owerya woovikana ekeekhai aya.
7. Exeeni Satana oniphavela awe wira nikupaliki, ni moota xeeni enithoonyiheriwa aya eyo?
7 Satana orii mestre oowoka. Owo onnaawokerya atthu okupaliki wi ookhalana oweryexa ovikana ekeekhai awe. Ntoko ntakiheryo: Mwa ikhotto siranen’ye ninano mu elapo emosaa ya wÁfrica, anakhotto yavarihenle muteko ikaruma sa nsuu wira awoopopihe awanani aya. Ahinatthi otuphela, anakhotto yaahoopa egravação ya artilharia mulupale ni ikapwitthi. Yaaphavela wi awanani yupuweleke wi yaari atupheliwaka ni anakhotto yaarina ikapwitthi sulupale. Mmukhalelo mmosaru, Satana oniphavela wi atthu akupaliki wira owo ookhalana owerya ohinimala. Yoophavela awe erii owoopopiha atthu wira apakeke yotthuna awe ohiya yotthuna ya Yehova. Vano nithokorerye sowootha tthaaru seiyo Satana oniphavela awe wira atthu akupaliki.
8. Wootha omosaa xeeni onimwarexiwa ni Satana?
8 Wootha omosaa onimwarexiwa ni Satana ti wi: Khiivo yootakhala enikhumelela mekhayaru; yootakhala yotheene ehikumiheriwe ni mutthu enikumiheriwa ni owerya wa minepa. Mwa ntakiheryo, niire wi mwaana okhwiiye malaaria. Amamawe waaniheryasa annisuwela wi malaaria eretta enikumiheriwa ni pwilimwithi. Masi awo waaniheryasa annikupali-tho wi mutthu mukina ovarihenle muteko okhwiri wira pwilimwithi omulume mwanawe.
9. Moota xeeni Biibiliya onooniherya awe wi kahiyo wira muxankiho wotheene onikumihiwa ni Satana?
9 Vanaamwi Satana orineene owerya wa okumiherya mixankiho, ti wootthekeya okupali wi owo ookhalana owerya wa okumiherya muxankiho ori wotheene. Biibiliya onihimya so: “Otthyawa kahiyo wa atthu oowaakuveya, nnakhala ekhotto wa atthu ootupa, nnakhala vakhaani wi atthu ankhili t’ankhalana yoolya, nnakhala vakhaani wi atthu amiruku t’ankhalana mihakhu, nnakhala-tho atthu oosuwelexa aakhalana weemereriwa; okhala wira okathi ni yowiiraneya yohiweherereya ennaakhumelela atthu otheene.” (Musuweli 9:11, NM) Ontthimakasa nipuro ninvathaniwa waaniheryasa onoowerya waakuva otthyawa waavikana akhw’awe, masi pooti wi kahiyo yoowo tonrowa otthuveliwa. “Yowiiraneya yohiweherereya” enoowerya omuyeleeliha. Owo pooti okwattula ni omora aahiiso ohoona saana mwerutthuni aahiiso owereyeya mutika. Itthu iya sinoowerya omukhumelela khuta mutthu. Kahiyo wi sotheene sinikumihiwa ni Satana aahiiso orweela mwa okhwiri; iya sinimwiiraneya paahi.
10. Exeeni enihimmwa voohimya sa akhwiri, nto nnisuwela sai wi wootha?
10 Wootha wa nenli onimwarexiwa ni Satana ti wi: Akhwiri annihiya erutthu aya anneetta mukwaha ohiyu arowaka okumana ni akhwiri akhw’aya aahiiso wira anuule aahiiso wira ahonone vakhaani-vakhaani ikumi sinlukama aya. Nto mwiikoheke: ‘Vakhala wi akhwiri anoowerya opaka eyo, exeeni enikhuma tthiri varutthuni?’ Ntoko soonalya ahu, erooho erii mutthu, kahiyo etthu enikhuma vamutthuni. Ohiya vo, munepa orii ikuruu sa okumi sinivaha owerya erutthu masi khonwerya opaka etthu akhala oovalaana ni erutthu.
11. Ninsuwela sai wira akhwiri khanwerya ohiya erutthu aya, nto nyuwo munnaakhulela wi ti siiso?
11 Nnakhala erooho hataa munepa khisinwerya ohiya erutthu wira sipake etthu, pooti okhala yooloka aahiiso yootakhala. Siso, akhwiri khanwerya ohiya erutthu aya. Tthiri khanipaka itthu seiye sinaakhulela aya wira annipaka aahiiso anupuwelela aya wi aapaka.
12. Satana onaapakiha sai atthu okupaliki itthu seiye ahipanka aya?
12 Sintthokiheya sai soohimmwa silavuliwe ni ale avariheliwe muteko mmukhalelo wa okhwiri? Satana onoowerya waakupaliha atthu wi aavira mu sookumanana sikina mu seiye sihivinrya aya. Orumeelaka sowoonihiwa, Satana onoowerya owupuweliha atthu wi aaweha, ahiiwa, ni aapaka itthu sihoonalya aya, nnakhala sihiiwalya aya. Mmukhalelo yoowo, Satana onniwehererya waahapuxa atthu wa Yehova ni owiiriha wupuwelelaka wi Biibiliya kokhalenle.
13. (a) Wiixaakiha wookhwiri ti wooloka toko? (b) Solempwa sinlavula exeeni voohimya sa maxintta?
13 Wootha wa neeraru ti wi: Wiixaakiha wookhwiri—maxintta anupuweliwa waakiherya oloiwa—tooloka. Biibiliya khonihiyaniha olowa ni wiixaakiha wookhwiri. Owo onnikhoottiha maxintta ari otheene. Muthokorerye malamulo yaale Yehova yaavan’ha awe nloko na Isarayeli voohimya sa maxintta ni ale yaavarihela muteko:
● “Muhaxeryeké ehako, nnákhala maxitta.”—Onamukuttho 19:26.
● “Mulopwana walá muthiyana onrowa okoha minepa walá inyaka, ìviwe: avonyakasiwe ni maluku, mpakha okhwa, mana òphwanela wiviwa.”—Onamukuttho 20:27.
● “Ahikhalé mutthu a nyuwo onrowa . . . opaka maxitta walá omulowa mutthu, nnákhala wakoha majini ni minepa s’alipa-òkhwa.”—Otumererya 18:10-14.
14. Nthowa xeeni Yehova opanka awe malamulo ankhoottiha maxintta?
14 Malamulo ala yaaniiwanyeeha saana wi Muluku khaaphavela wi muxovo awe opakeke maxintta. Yehova aahivaha muxovo awe malamulo ala okhala wira aaniphenta ni khaaphavela wi akhalee ipottha sa woova ni ottittimiha ethiru. Khaaphavela wi muxovo awe ohaaxiwe ni axetwani.
15. Biibiliya onooniherya sai wi Yehova ookhalana owerya oninvikana Satana?
15 Vanaamwi Biibiliya ohilavulaka kamosa-kamosa voohimya sa yeele axetwani anwerya aya ni ahinwerya aya opaka, owo onnooniherya mowiiwanyeeya wi Yehova Muluku t’owerexa onvikana Satana ni axetwani awe. Yehova aahiiriha wi Satana ovonyeriwe vathii. (Wisupulula 12:9) Nwehe-tho, wi Satana aavenke weemereriwa wira omweehe Yobi nto aahiiwelela yoolopola ele ya Muluku ya wi ohimwiive Yobi.—Yobi 2:4-6.
16. Niroweke waani naaphavelaka waakihiwa?
16 Miruku 18:10, NM, onihimya so: “Nsina na Yehova nrii ntoko namukattha oolipihiwa. Naxariya onnitthyawela memmo ni onniphwanya waakihiwa.” Vanonto, nohaana orowaka wa Yehova niphavelaka waakihiwa. Arumeyi a Muluku khanrowela iphiiri aahiiso mirette wira yaakihiwe mmiteko sootakhala sa Satana ni sa axetwani, nnakhala vakhaani woova oloiwa. Arumeyi a Muluku anikupali yeele Biibiliya enihimya awe: “Tthiri Apwiya anniweha ilapo sothene wira yakhaliherye ale anaroromela Apwiya ni murim’aya wothene.”—2 Wahala 16:9.
17. Exeeni onnilipiherya awe Yakobo 4:7, masi nipake exeeni?
17 Nyuwo-tho munoowerya okhalana ororomela nno mwaamurumeelaka Yehova. Yakobo 4:7 onihimya so: “Tivó, mmwiweleleke Muluku. Mmukhotteleke xetwani: xetwani onimotthyawani.” Mwaamurumeelaka Muluku a ekeekhai, mmwiiwelelaka yoowo, munoowerya okhalana ekeekhai ya wi Yehova onowaakihani.
[Ekaaxa/Elatarato epaaxina 18]
Akhwiri Anoowerya Olamula Etari?
Wanipacerya wa mwaakha a 1977, atthu oophiheryaka 14 yaaniheriwa okhala anookhwiri yaahiiviwa ni opahiwa vakhiviru va Pietersburg, wÁfrica do Sul. Mwaha wa yeeyo, erevista Drum ya wÁfrica do Sul yaahimmye so: “Atthu a nihimo nne alopwana hataa athiyana aavareya woova. Awo anoova oriheliwa-nto khilukammwaka ni etari . . .
“Vantthuneya wiira etthu . . . Tivonto DRUM onnikumeherya mwaha oowaniha wa akulukhana otheene oriki: Ookhala musurukhu nipuro nahu nulupale oophiyeryaka 5.000 Randi [5.750 (idoolare sa Estados Unidos ya wa Amerika) mu okathi ole] onoowehereryani, mmweeri a Março a 1977, wakhala wi mmosaa a nyuwo onoowerya omwiiva Stanley Motjuwadi ni etari. Mwaahiwerye-nto, musuweleke wira yoohimya anyu ya okhala oowerya olamula etari ololo, ni wootha wulupale.
“Vanonto, akhwiri oowiiyerya, apaceryeke ovihiha makhalako aya. Ninnookumiheryani muxankiho ola.”
Nireke wi akhwiri yaahiwerya omaliha mwaha ola oowaniha a ovarihela muteko itari? Nnaari, khiyaawenrye. Ohanoo Motjuwadi, namalepa a erevista Drum, aahivikaniha okhala mukumi ni kukhalana muhakhu munceene, kukhalaka vattuli vaya namalepa a erevista ele.
[Makoho a Yoosoma]
Ekaaxa: Moota xeeni namalepa mmosaa a wÁfrica do Sul aawanin’ha awe akulukhana ni yookhumelela xeeni?
[Elatarato epaaxina 16]
Akhwiri khanwerya ohiya erutthu aya
[Elatarato epaaxina 17]
Itthu sootakhala ikwaha sikina sinimwiiraneya paahi