Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • w15 15/2 ipaax. 24-28
  • Yehova Tonihoolela Muteko Wowiixuttiha Onivariwa Olumwenku Wotheene

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • Yehova Tonihoolela Muteko Wowiixuttiha Onivariwa Olumwenku Wotheene
  • Owehaweha Elaleyaka Omwene Wa Yehova—2015
  • Miru Saamukhaani
  • Mwaha Onlikana Nuula
  • ENAMUNA ONNIKHALIHERYA AYA OTAPHULELIWA WA BIIBILIYA
  • MOOTA MURETTELE ONIKHALIHENRYE AWE
  • MOOTA MIKUKUTTA SINIKHALIHENRYE AYA WEETTA MIKWAHA
  • MOOTA NTTAAVA NIKHALIHENRYE AYA
  • MOOTA MALAMULO ANIKHALIHENRYE AYA
  • ITTHU SOOVIRIKANA SIKHALIHENRYE MUTEKO WA WIIXUTTIHA
  • Yehova, Onnilavula ni Arumeyi Awe
    Owehaweha Elaleyaka Omwene Wa Yehova—2015
  • Ikaruma Soolaleeryana​—Okumiherya Iliivuru wa Atthu a Ilapo Sotheene
    Omwene wa Muluku Onnilamulela!
  • “Murowé, Mwawixuttiheke Atthu a Maloko Othene”
    Owehaweha Elaleyaka Omwene Wa Yehova (Yoosoma)—2016
Owehaweha Elaleyaka Omwene Wa Yehova—2015
w15 15/2 ipaax. 24-28

Yehova Tonihoolela Muteko Wowiixuttiha Onivariwa Olumwenku Wotheene

“Ti miyo Apwiya [Yehova] Muluku anyu, kiniwixuttihani wira mphwanyeke sorera, ti miyo kiniwettihani ephiro ela” eneettela anyu.​—YES. 48:17.

MUNOOWERYA OTTHOKIHERYA?

Moota xeeni arumeyi a Yehova akhalihenrye aya omutaphulela Biibiliya?

Moota xeeni nittottenle ahu mureerelo murettele ni mikukutta sinikhweiherya weetta mikwaha?

Ikaruma xeeni sikumiheriwe ni apinaatamu sinirumeela ahu wira nilaleye ihapari sooreera?

1. Mixankiho xeeni saaphwannye maKristau okathi onilaleerya aya mahiku ahu ala?

ALIPA-OOMUSOMA Biibiliyaa a mpantta wookiserya wa eseekulu 19 ni wuupaceryani wa eseekulu 20, yaahikhalana mixankiho sinceene. Moolikana ni maKristau a eseekulu yoopacerya, awo yaanilaleya muhupi wahaasuweliwa ni atthu anceene. Awo yaari vakhaani, ni atthu anceene a mulaponi khiyaawoonela vatthu. Muhoolo mwaya, yaahiwanana “onanariwa” wa Satana Diabo. (Wis. 12:12) Muteko aya woolaleerya waarowa ovariwa “okathi wokiserya”, yoowo waarowa osuweliwa okhala “mahiku òxanka”.​—2 Tim. 3:1.

2. Exeeni Yehova epanke awe wira muteko woolaleerya orowe ohoolo mahiku ala?

2 Masi, Yehova aaphavela wira atthu awe alaleye ihapari sooreera mwa enamuna yuulupale mahiku ala, ni khiivo etthu ekhanle oomooceeliha owo waakhwaniherya yoolakela awe. Ntoko siisaale sooponle awe nloko na Isarayeli khalai oBabilonia, Yehova oowoopola arumeyi awe a mahiku ala okhuma ‘oBabilonia Mulupale’ yoowo okhanle olamulelo wa olumwenku wotheene wa etiini yoowootha. (Wis. 18:1-4) Owo onniniixuttiha wira niphwanye mureerelo, oonireeliha ni murettele, ni oonikhaliherya hiyo owerya owiixuttiha atthu akina. (Mmusome Yesaya 48:16-18.) Eyo khenitaphulela wira Yehova onirumeela osuwela wawe itthu sihinatthi okhumelela wira olokiherye makhalelo a mweettelo wa muteko woolaleerya mahiku ala. Ekeekhai wira aakhala makhalelo akhweihenrye muteko ahu woolaleerya, masi nikhaliheryo na Yehova paahi nniirinhe owerya ovilela mixankiho ni ovara muteko woolaleerya hata nihasuliwaka olumwenku ola onilamuleliwa ni Satana.​—Yes. 41:13; 1 Yoh. 5:19.

3. Moota xeeni ‘osuwela wa ekekhai’ oryaaya wowaatta valaponi?

3 Yehova aahimuruma profeta Daniel ohimya vahinatthi wira: ‘osuwela wa ekekhai wamunjerereya’, mahiku ala ookiserya. (Mmusome Daniyeli 12:4.) Yehova ohaakhaliherya Alipa-oomusoma Biibiliya wiiwexexa itthu sinceene siniixuttiha awe Biibiliya seiyo saavithiwe ni sowiixuttiha sa maKristau oowoka. Vano onnaaruma atthu awe orowa waalaleerya atthu otheene anikhala valaponi osuwela iwo. Olelo-va ninnoona waakhwanela wa eprofesia ya Daniyeli. Atthu anaattamela imilyau 8 aavarexexa ekeekhai ya mBiibiliyani ni annilaleya olumwenku wotheene. Vano itthu xeeni sikhweihenrye muteko ola onivariwa olumwenku wotheene?

ENAMUNA ONNIKHALIHERYA AYA OTAPHULELIWA WA BIIBILIYA

4. Waari sai muteko wootaphuleliwa Biibiliya eseekulu 19?

4 Etthu emosa ekhalihenrye muteko woolaleerya ti wuulaana wa Biibiliya. Mwa iseekulu sinceene, makhulupale a eKristau yoowoka yaanaakhottiherya atthu omusoma Biibiliya, hata yaaniwiiva atthu akina yaamananiha omutaphulela. Eseekulu 19, mitthenkeso sinceene saahimukumiherya Biibiliya mpantta awe wala ntero nene mwa mattaava 400. Wuumalani wa eseekulu ele, atthu anceene yaahimukhalana Biibiliya, masi khiyaawerya wiiwexexa ele yaaxuttiha awe.

5. Exeeni Anamoona a Yehova anipaka aya voohimya sa otaphuleliwa wa Biibiliya?

5 Alipa-oomusoma Biibiliya yaahisuwela wira yaahaana olaleerya, ni awo moohikhulumuwa yaanaatthokiherya atthu Biibiliya. Ohiya-vo, atthu a Yehova yaanaarumeela ni waakawa aBiibiliya oovirikana. Okhuma mwaakha wa 1950, awo yaahipacerya omukumiherya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas, mipantta sawe wala oomalela mmattaava 120. Nto Biibiliya Tradução do Novo Mundo a Englexi yoowo otaphuleliwe mwaakha wa 2013, onrowa okhweiherya wiiwanyeya oratteene nuulumo na Muluku mmattaava makina. Tthiri omurumeela Biibiliya ookhweya omusoma, onnikhweiherya muteko ahu woolaleerya.

MOOTA MURETTELE ONIKHALIHENRYE AWE

6, 7. (a) Suulaanale sai ikhotto mahiku ahu ala? (b) Moota xeeni murettele waakhanle ilapo sikina waakhalihenrye aya muteko woolaleerya?

6 Nyuwo pooti otikinihiwaka khiyakoha wira, ‘Murettele xeeni okhanle elapo ela’? Mwa ntakiheryo eseekulu 20, imilyau sinceene sa atthu ahookhwa mwaha wa ikhotto, vanceenexa okathi wa ikhotto iye piili sa olumwenku wotheene. Masi nlelo ewaniwaka Ekhotto ya Nenli ya Olumwenku Wotheene, mwaakha wa 1942, Nathan Knorr, yoowo aahoolela muteko wa Anamoona a Yehova, aahilavula mwaha aarina muru oni “Paz​—Pode Durar?” Mwaha ole waatthokiherya ele enihimmwa eliivuru ya Wisupulula ekapitulu 17 wira ekhotto ele khiyaarowa omukumiherya Harmagedoni, masi yaarowa okumiherya murettele.​—Wis. 17:3, 11.

7 Omala wa Ekhotto ya Nenli ya Olumwenku Wotheene khiwaaruuhale murettele woomalela. Moovarihana ni eliivuru emosa, vanihimmwa wira sookhumelela ikhotto 331 okhuma mwaakha 1946 mpakha 2013. Atthu imilyau sinceene ahookhwa. Okathi owo, saahikhala ilapo sinceene saarina murettele, ni atthu a Yehova yaahittottela mureerelo okathi owo wira alaleerye. Nto yaakhumelenle exeeni? Mwaakha wa 1944, anamalaleerya yaari vakhaani, khiyaavikana 110.000, olumwenku wotheene. Olelo-va aaphiya imilyau 8! (Mmusome Yesaya 60:22.) Niireke hiyo khannitteeliwa murima vaavo vanilaleerya ahu ni murettele?

MOOTA MIKUKUTTA SINIKHALIHENRYE AYA WEETTA MIKWAHA

8, 9. Mireerelo xeeni sikhumelenle ni orowa vahoolo wa mikukutta, ni sikhalihenrye sai orowa vahoolo wa muteko ahu?

8 Okumiheriwa wa mikukutta sa naanano wookhweiherya muteko ahu woolaleerya. Mwaakha wa 1900, niire so iyaakha 21 nuumala okumiheriwa erevista Watch Tower yoopacerya, elapo yootheene ya wEstados Unidos yaarina ikaaro 8.000 paahi, ni saari ixitaarata vakhaani paahi saaweryaneya oviriha ekaaro. Olelo-va moolumwenkuni motheene sinniphwanyaneya mikukutta sinivikana ebilyau emosa nnimeya, ni sookhala imilyau sinceene sa irampha sooloka. Iphiro ni ikaaro sooloka sinninikhweiherya orowana ihapari mapuro oorakamela. Hata nihirina mikukutta iyo, hiyo nnoowerya weetta mwentto nrowaka olaleerya mapuro oorakamela, hiyo ninnimananiha opaka khula etthu eniwerya ahu wira nilaleerye.​—Math. 28:19, 20.

9 Inamuna sikina sinnikhaliherya muteko ahu. Ikamiyau, apakiti, ni akampoi sinnikhaliherya olovolela iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya mapuro oorakamela muhina mwa isumana vakhaani paahi. Matteeke, annaakhweiherya axitokweene a esirkwitu, anna a Ekomisau ya Efiliyaali, mamisionaario ni akina weetta mowaakuveya arowaka omithukumanoni suulupale orowa ovara miteko sivahiwe aya. Ohiya-vo, anna a Nikhuuru Noolamulela ni anna akina anikhuma oseedi mundial anniwela matteeke arowaka ilapo sikina wira yaalipihe ni owiixuttiha annaya. Orowa ohoolo wa mikukutta wookhaliherya wiiraana wa atthu a Yehova ari valaponi.​—Esal. 133:1-3.

MOOTA NTTAAVA NIKHALIHENRYE AYA

10. Xeeni vanihimmwa aya wira Englexi ti nttaava ninlavuliwa olumwenku wotheene?

10 Eseekulu yoopacerya, eGriki yiireliwa eKoine, tiyaalavuliwa ni atthu anceene yaakhala Moomweneni wa oRoma. Nto niireke nookhala nttaava nnilavuliwa ni atthu anceene olelo-va? Anamunceene annihimya wira Englexi ti nttaava ninlavuliwa ni atthu anceene olelo-va valaponi. Eliivuru eniireliwa English as a Global Language (Englexi ntoko Nttaava na Olumwenku Wotheene) enihimya so: “Mpantta wa neexexe wa atthu a valaponi annilavula wala annisuwela Englexi”. Nttaava nihireere omwareela valaponi Englexi, okhala wira tenilavuliwa okathi wa nakoso, epoliitika, siensia ni etekonologia.

11. Moota xeeni nttaava na Englexi nikhalihenrye aya orowa vahoolo wa okokhorela weekeekhai?

11 Orumeeliwa wuulupale wa Englexi wookhaliherya okokhorela wa ekeekhai. Mwa iyaakha sinceene erevista Owehaweha ni iliivuru sikina sinimutthokiherya Biibiliya saapacerya wimpirimiriwa sa Englexi. Englexi ti nttaava ninlavuliwa oseedi mundial wa Anamoona a Yehova. Nlo ti nttaava ninrumeeliwa okathi anisomihiwa aya atthu oCentro Educacional ya Torre de Vigia, oPatterson, oNova York, EUA.

12. Mwaattelo xeeni wa iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya arumeyi a Yehova ataphulenle aya, ni moota xeeni etekonologia ekhalihenrye aya?

12 Okhala wira hiyo nivahiwe eparakha ya waalaleerya ihapari sooreera sa Omwene atthu a maloko otheene, tivo vanitaphulela ahu iliivuru sahu mmattaava 700. Orowa vahoolo wa iprograma sa komputadore, ohela muhina okumiheriwa wa MEPS (Sistema Computadorizado de Fotocomposição Eletrônica Multilíngue), woonikhaliherya vanceene opaka eyo. Wiimananiha iwo woonikhaliherya wuulaanyiha muhupi wa Omwene ni woonikhaliherya okhala oowiiraana olumwenku wotheene. Nave hiyo ninnikhala oowiiraana mwaha woowi ninnimulompa Yehova ni “murima mmosaru” eyo piiyo, ni ekeekhai ya mBiibiliyani.​—Mmusome Sofoniya 3:9.

MOOTA MALAMULO ANIKHALIHENRYE AYA

13, 14. Moota xeeni maKristau anittottela aya mureerelo malamulo ni irasau sinikanyari aya otribunaali?

13 Ntoko soonale ahu muru ovinre, maKristau oopacerya yaahittottela mureerelo nlamulo na aRoma, nenno naavareliwa muteko moomweneni motheene wa oRoma. Vamosaru maKristau olelo-va annittottela mureerelo malamulo akhanle. Mwa ntakiheryo elapo ya wEstados Unidos, nipuro etekiwe aya eseedi mundial, Nlamulo nuulupale na elapo ele ninniweemererya alipa a etiini olaleya sookupali saya, ni opaka mithukumano. Nlamulo nihaaphwanyiha anna a wEstados Unidos ehakhi ya othukumana ni olaleya khula nipuro sookupali sahu ni itthu siniixutta ahu. Masi, ehakhi ya opaka itthu sikina naahaana orowa ovekela otribunaali. (aFil. 1:7) Okathi waakhumelela aya milattu saahela muhina atthu a Yehova wEstados Unidos, naanivekela wira mwaha ahu owo orowe aphukiwe ni itribunaale suulupale wira ehakhi ahu ya olaleya Omwene ettikiheriwe.

14 Itribunaali sa ilapo sikina saahikhaliherya wira nikhalane ehakhi ahu ya okokhorela ni olaleerya ihapari khula nipuro. Ilapo sikina hiyo naahikhoottiheriwa ovara miteko sahu, nto naahivekela wira mulattu ahu ophukiwe ni itribunaale sikina suulupale. Mwa ntakiheryo, mweeri wa Junyo 2014, Corte Europeia dos Direitos Humanos yoophuka myaha 57 khunivaha erasau ni khulaleya wira malamulo awo annivareleya muteko ilapo sotheene sa Conselho Europeu. Nnaamwi hiyo ‘ninyokhiwaka ni atthu a maloko othene’ itribunaali sa ilapo sinceene sookumiherya malamulo anneemererya omukokhorela Yehova.​—Math. 24:9.

ITTHU SOOVIRIKANA SIKHALIHENRYE MUTEKO WA WIIXUTTIHA

15. Mirukunuxo xeeni sikhumelenle sa muteko wa wimpirimiri iliivuru, ni eyo ekhalihenrye sai muteko ahu?

15 Orowa vahoolo wa miteko sa wimpirimiriwa wookhaliherya vanceene muteko woolaleerya onivariwa olumwenku wotheene. Mwa iseekulu sinceene maakina owimpirimiri owaataleya yaawo yaapakiwe ni Johannes Gutenberg, mwaakha wa 1450 yaahikumiherya mireerelo. Masi iseekulu piili sookiserya, sookhumelela mirukunuxo voohimya sa miteko sa wimpirimiriwa wa iliivuru. Mahiku ala maakina oowimpirimiri anikhala maalupale, owuupa, ni oovara muteko saana. Musurukhu waarumeeliwa wira sipakiwe ipaphelo ni iliivuru woovukuwa. Maakina oowimpirimiri aniireliwa offset, aaranttela maakina yaale yaamuheleliwa ileetera, nto awo aakhweiherya muteko wa wimpirimiri iliivuru ni anniwerya okumiherya ilatarato sooreera. Nto mireerelo xeeni ikaruma iyo sikumihenrye aya mmutekoni mwahu? Muthokorerye ela: Erevista yoopacerya Watch Tower (Julyo 1879) yaakumiheriwe ikoopiya 6.000, eyo khiyaarina ilatarato ni yaakumiheriwe nttaava nimosa paahi, eyo piiyo, Englexi. Olelo-va nuuvira iyaakha 136, khula nummuru na erevista Owehaweha ennikumiheriwa ni okaiwa ikoopiya siniphiyerya 50.000.000. Iyo sinnikhalana ilatarato sooreera ni sirina ikoore sotheene ni enniphwanyaneya mmattaava anivikana 200.

16. Ikaruma xeeni sikumiheriwe sa niinaano sikhalihenrye olaleiwa olumwenku wotheene? (Nwehe elatarato yoopacerya.)

16 Vano muthokorerye itthu sikumiheriwe iyaakha 200 sivinre, seiyo atthu a Muluku arumenle aya wira alaleerye. Hiyo noomuromola kampoi, ikaaro, ntteeke, masi sookhala inamuna sikina sihanle oromola ntoko paaxikoro, maakina oolepa, maakina anilepa eBraile, telegrama, telefoni, maakina a ifootu, maakina anigravari eviidiyu ni masu aniiwanyeya, raadio, televisau, ifilme, komputadore ni Interneti. Ikaruma iyo, mwa inamuna soovirikana sookhaliherya muteko woolaleerya ni waapaka awiixutti. Naakhwaniheryaka eprofesia yeeyo Yehova onihimya awe wira atthu awe yaarowa “olyihiwa ni maloko a mulaponi”, hiyo noorumeela ikaruma sinceene sikumiheriwe ni atthu a mulaponi, ntoko itekonologia sa vano, wira nipake iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya sa mattaava manceene.​—Mmusome Yesaya 60:16.

17. (a) Exeeni enooniherya aya itthu sikhumelenle? (b) Moota xeeni Yehova onneemererya awe ovara muteko ni yena?

17 Nookhalana mathowa manceene annooniherya wira Muluku onninreeliha. Ekeekhai wira Yehova khonilipana nikhaliheryo nahu wira aakhwaniherye yoolakela awe. Hata vari siiso, Tiithi ahu a wiirimu onninivaha eparakha ya ovara ‘vamosá muteko’, eyo enninikhaliherya wooniherya omphenta wahu yena ni atthu akina. (1 aKor. 3:9; Mar. 12:28-31) Nto nrowe nittottele mureerelo iparakha sotheene sirina ahu sa olaleya muhupi wa Omwene, yoowo okhanle muteko wootepexa otthuneya valaponi. Mwa inamuna sotheene nrowe nooniherye moota onimuxukhuru ahu Yehova mwaha wa onilakiherya ni oreeliha wawe muteko wa wiixuttiha onivariwa olumwenku wotheene!

[Enoota]

a Alipa-oomusoma Biibiliya yaahikuxa nsina noowi Anamoona a Yehova mwaakha wa 1931.​—Yes. 43:10.

[Ekaaxa ipaaxina 26, 27]

A Harpa de Deus

IKOOPIYA 5.800.000

[mattaava 36]

“Seja Deus Verdadeiro”

IKOOPIYA 18.400.000

[mattaava 56]

A Verdade Que Conduz à Vida Eterna

IKOOPIYA 107.300.000

[mattaava 120]

Biibiliya Oniixuttiha Exeeni Tthiri?

IKOOPIYA 237.600.000

[mattaava 272]

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha