NYUWO MWAANISUWELA?
Xeeni okhala muRoma waamukhalihenrye aya murummwa Paulo?
Okhala muRoma waanimphwanyiha mutthu idireito ni iparakha mapuro otheene a olamulelo wa oRoma. Ole aari muRoma, aiwelela malamulo a oRoma, ohiya malamulo a ipooma saalamuleliwa ni aRoma. Vaavo mutthu aakhalana awe mulattu, aaneemya ophukeliwa moovarihana ni malamulo a muttetthe owo. Masi aanikhalana ehakhi ya owiriyaniwa ni etribunaali ya oRoma. Akhala wira aaphwanela wiiviwa, owo aanikhalana ehakhi yoovekela ophukeliwa ni namalamulela a oRoma.
Voohimya sa ihakhi iyo, Cícero, mulipa oolepa a eseekulu yoopacerya AEC onihimya so: “Omutthukwa muRoma ekrime; ommana yena etthu yootakhala; nave omwiiva ti etthu yootepexa otakhala, eyo enlikana ni omwiiva tiithi awe wala mmusi awe”.
Murummwa Paulo aahilaleerya mittetthe saalamuleliwa ni aRoma. Aahirumeela ehakhi awe yookhala muRoma mwa ikwaha tthaaru: (1) Aahaaleela makhulupale ooFilipi wira khiyaattittiminhe ehakhi awe yookhala muRoma maana yaahimmana. (2) Owo aahirumeela ehakhi awe yookhala muRoma wira ohimaniwe oYerusalemu. (3) Aahivekela wira mulattu awe ophukiwe ni Seesari, namalamulela oRoma wira awiriyaniwe ni yena.—Miteko 16:37-39; 22:25-28; 25:10-12.
Yaaliviwa sai amakampusi okathi wa khalai?
Muhavinre Yakobe aahikukhula inama sa taata awe Labano mwa iyaakha 20. Mwa iyaakha 14 soopacerya, aahivara muteko owo mwaha wa anamwane axithiyana anli a Labano; vano iyaakha 6, aaliviwe inama. (Maphatuwelo 30:25-33) Erevista Biblical Archaeology Review enihimya so: “Mwiiwanano wa okukhula ntoko ole wiiraneyale eriyari ya Labano ni Yakobe waanisuweliwa saana ni alipa oolepa a khalai ni asomi a Biibiliya”.
Mittetthe sikina sa wIraque ntoko oNuzi, ni oLarsa, soophwanyiwa idukumento sa khalai sa oloko sinooniherya mwiiwanano owo. Naanipakiwa nivarihano na okhapelela inama mwaakha ntero. Amakampusi yaaneemya okhapelela inama saavarihaniwe, ni yaanivarerya munnuwelo aya ni yaaniweha akhala wira saari soolopwana wala soothiyana. Nuuvira mwaakha mmosa, mwaneene inama aanaakhela eleeti ya inama, axaana, ni itthu sikina. Itthu saahala, makampusi taakuxa.
Wuncerereya wa nikoto waalipa ni mwaattelo wa ipwittipwitthi soothiyana saavahereriwa makampusi wira okhapelele. Mwa ntakiheryo, vaanilipeleliwa wira ipwittipwitthi 100 saahaana waatothola axaana 80. Makampusi aahaana okhapelela wala waavya ipwittipwitthi sotheene saarimenle wala saathweelenle. Eyo yaanimutumererya makampusi okhapelela saana inama saavahereriwa awe.