Masqqala

Geeshsha Maxaafay yootiyoogaadan, danddayay metuwan gencciyoogaa xalla gidenna. Danddayay metoy gakkiyo wode nuuni haniyoobaara, woykko nu wozanaaranne qofaara gayttidaba. Danddayiya uri yeeqennanne gencciya xala asa. Issi xuufee danddayay nuuni ufayssiyaabaa naagiiddi, paacee gakkiyo wode hidootaa qanxxennaadan maaddiya eeshsha gidiyoogaa yootiis. Wolqqaama paacee gakkiyo wodekka, hegee nuuni minni eqqanaadan maaddees. Qassi hegee nuuni he paaciyaa xoonidi, nu metuwaa qoppiyoogaappe nu halchuwaa poliyoogaa qoppanaadan oottees. Kiristtaaneti danddayanaadan oottiyay siiquwaa. (1 Qor. 13:4, 7) Nuuni Yihoowa siiqiyoogee a sheniyaara maayettiyaaba aybanne danddayanaadan denttettees. (Luq. 22:41, 42) Nu ishantta siiqiyoogee eta balaa danddayanaadan maaddees. (1 PHe. 4:8) Aqo deꞌuwan ufayttiyaageetakka gakkiya “waayiyaa” genccanaadaaninne nu aqo deꞌuwaa minttanaadan, nu aqo laggiyaa siiqiyoogee nuna maaddees.—1 Qor. 7:28. w16.04 2:3, 4

Rooma kawotettaynne Ayhuda haymaanootiyaa kaalettiyaageeti eta yedettishinkka issippe shiiqiyoogaa aggibookkona. Ubbatoo shiiqiyoogee metiyaaba gidikkokka, eti aggennan shiiqanawu banttawu danddayettida ubbabaa oottidosona. Ha wodiyan deꞌiya daro Yihoowa ashkkarati gubaaꞌe shiiquwaa keehi nashshiyoogaa bessidosona. Bolla Gididi Heemmiyaagaa yara gididi 22⁠ppe dariya layttaa oottida Jorj Gangasi hagaadan giis: “Ishanttuura issippe shiiqiyoogee tana keehi ufaysseesinne minttettees. Taani wozanappe qoppiyoobaynne amottiyoobay shiiquwaa shiiqiyoogaa” yaagiis. Yihoowawu goynnanawu issippe shiiqiyoogaa xeelliyaagan neeyyookka hegaadan siyettii? Yaanikko, genccanawunne ubbatoo shiiquwaa shiiqanawu baaxetiyoogaa aggoppa. Yaatiyoogan, “Abeet GODAU, neeni de7iyo keettaa . . . taani dosais” giida Kawuwaa Daawitaagaadan neeyyo siyettiyoogaa bessaasa.—Maz. 26:8. w16.04 3:16-18

Issi ishay neeni giidoban woy oottidoban yiillotidoogaa siyadasa giidi qoppoos. Neeni ay oottana bessii? Ne ishaara haasaya. Neeni ay halchana koshshiyaakko akeeka. Ne ishay mooridobaa yootanaassi gidennan, ne mooruwaa ammanada sarotettaa medhanaassi halchana koshshiyoogaa akeeka. Nu ishanttuura sarotettan deꞌiyoogee aybippenne aadhiyaaba. Abrahaamanne a ishaa naꞌaa Looxe giddon merettidabaa. Etawu daro mehee deꞌees; hegaa gishshawu, eta wudiyaa heemmiyaageeti hentta gadiyaara gayttidaagan ooyettennan aggokkona. Abrahaami ooshshay zaarettidi denddennaadan, Looxee awu baggan deꞌanawu koyiyaakko dooranaadan yootiis. (Doo. 13:1, 2, 5-9) Hegee keehi loꞌꞌo leemiso! Abrahaami ba goꞌꞌaa gidennan, sarotettaa koyiis. I kehido gishshawu, qohettidee? Akkay. Looxeppe shaahetti simmin sohuwaara, Yihooway Abrahaamayyo daro anjjuwaa immanawu qaalaa geliis. (Doo. 13:14-17) Xoossay ba ashkkarati i kessido maaraa kaallidi ooshshana danddayiyaabaa siiquwan giigissiyoogaappe denddidaagan mule qohettanaadan oottenna. w16.05 1:11, 12

Yihooway ba Qaalaa baggaara nuussi daro azazuwaa immiis. Leemisuwawu, shaaramuxennaadan, eeqawu goynnennaadan, wuuqqennaadaaninne mattottennaadan azaziis. (1 Qor. 6:9, 10) Qassi ufayssiya azazo gidikkokka, Xoossaa Naꞌay Yesuus Kiristtoosi ba erissiyo ashkkarata hagaadan giidi deexxiyaabaa azaziis: “Intte biidi, asa ubbaa tana kaalliyaageeta oottite; Aawaa sunttan, Na7aa sunttaaninne Geeshsha Ayyaanaa sunttan eta xammaqite. Taani inttena azazidobaa ubbaa eti naagana mala, eta tamaarissite; taani wodiyaa wurssettai gakkanaassikka ubba wode inttenaara de7iyoogaa akeekite.” (Maa. 28:19, 20) Xoossaa higgeenne azazoy nuna keehi maaddiis! Nuuni hegaa azazettiyoogee nuna ziqqi ootti xeellennaadan, nu payyatettay kaseegaappe loꞌꞌanaadan, qassi nu soo asay kaseegaappe ufayttanaadan oottiis. Hegaappekka aaruwan, mishiraachuwaa yootanaadan imettidaagaa gujjin Yihoowa azazota aggennan azazettiyoogan, i nashshiyoogeetanne anjjiyoogeeta gidida. w16.05 3:1

Nuuni Xoossaa ayyaanaa kaaletuwaa kaalliyo wodenne Yihoowa Qaalan qonccidaagaadan a qofaara maayettidi deꞌiyo wode, nu qofay, nuuni haasayiyoobaynne oottiyoobay a ufayssiyaagaa gidana. (Luq. 11:13; Gal. 5:22, 23) Yaanikkokka, nuuni balabaa oottennaadan ubbatoo baaxetana koshshees. (Lee. 4:23) Neeni ayyaanaaban eesuwan diccabeennabadan qoppikko, hegawu wodee koshshiyoogaa hassayana bessees. Ayyaanaabaa eeshshay ubbatoo gujji gujji biyaaba. Geeshsha Maxaafaa tumay ubbatoo nuna laamanaadan baaxetiyo wode, nuuni danddayancha gidana bessees. Koyruwan, Geeshsha Maxaafaa maaran likke gididabaa oottanawu nu huuphiyaa seerana bessennan waayi aggana. SHin guyyeppe, nu qofaynne nu oottiyoobay loddan loddan Xoossaa Yihoowaagaara maayettiyo wode, Xoossay koyiyoobaa qoppiyoogeenne oottiyoogee wayssennaba gidana danddayees.—Maz. 37:31; Lee. 23:12; Gal. 5:16, 17. w16.05 4:14, 16

Yihooway ha wodiyan ba ashkkarati laamettanaadan maaddanawu goꞌettiyo waanna ogeti a Qaalaa, a ayyaananne Kiristtaane gubaaꞌiyaa. Nuuni halchidi Xoossaa Qaalaa nabbabiyo wode, hegaa wotti dentti qoppiyoonne nabbabidobaa oosuwan peeshshanawu Yihoowa maaduwaa oychiyo wode, a Qaalay nuuni laamettanaadan maaddees. Daawiti, “Taani ta hiixan nena hassayais; qamma ubban nebaa qoppais” yaagiis. (Maz. 63:6) I, “Tana zoriya GODAA galatais; bilahekka ta wozanai tana seerees” yaagidikka xaafiis. (Maz. 16:7) Ee, Xoossay Daawita zoridobay deexxiyaaba gidiyo wodekka, Daawiti he zoree ba wozanaa qofaa laammanaadan eeno giis. (2 Sam. 12:1-13) Ba huuphiyaa kawushshiyoogaaninne azazettiyoogan Daawiti nuuyyo loꞌꞌo leemiso gidiis. Ne wozanan deꞌiyaabaa loyttanaadan neenikka Xoossaa Qaalaa wotta dentta qoppay? Neeni kaseppe aaruwan hegaadan oottana koshshennee?—Maz. 1:3. w16.06 1:11

Nuuni ubbay nagarancha gidiyo gishshawu baloos. Hegaa gishshawu, nu mala Kiristtaaneti bantta wolqqaappe aadhiyaabaa oottanaadan naagana bessenna; qassi eta mooruwaa gaasuwan ha wurssetta gallassan Xoossaa asaa yame gidiyoogan ufayttiyoogaa aggana bessenna. Ubba qassi haratu mooruwan xubettidi Yihoowa dirijjitiyaa aggibayiyoogee gita bala. Yaaniyaakko, Xoossaa sheniyaa oottiyo maatay nuuppe haliyoogaa xalla gidennan, Xoossay ehaana ooratta alamiyan demmana deꞌoykka nuuppe halees. Yaatin, nena azzanttiyaabaa harati oottishinkka Yihoowawu ubbatoo ufayssan haggaazanaadan aybi maaddana danddayii? I oottanawu qaalaa gelido ha ufayssiyaabaa ubbatoo qoppa: “Be7ite, taani ooratta salotanne ooratta sa7aa medhdhais; kasebai ubbai hassayettennanne qofettenna.” (Isi. 65:17; 2 PHe. 3:13) Haratu mooroy neeni he anjjuwaa demmennaadan oottenna mala naagetta. w16.06 4:13, 14

‘Issuwaa’ giyoogee halchoynne oosoy ubbatoo issi mala gidiyoogaa bessees. Xoossaa Yihooway shaahettidaagaa gidenna woy qassi laamettenna. SHin, i ubbatoo ammanettees, issi malabaa oottees, qassi tumancha. Yihooway Abrahaama zerettati Hidootaa Biittaa laattanaagaa qaalaa geliis; qassi hegaa polanawu maalaalissiyaabaa oottiis. I 430 layttay aadhi simminkka ba qaalaa polanawu murttiis. (Doo. 12:1, 2, 7; Kes. 12:40, 41) Yihooway Israaꞌeelati ba markka gidiyoogaa daro layttappe guyyiyan yootiiddi etawu, “Taappe kase hara xoossi merettibeenna; woikko taappe guyyiyankka hara xoossi de7enna” yaagiis. Yihooway gujjidikka, “Xaphoppe doommadakka taani tanattennee” yaagidi, ba halchoy laamettennaagaa qonccissiis. (Isi. 43:10, 13; 44:6; 48:12) Ba oge ubban laamettennanne ammanettiya Xoossaa Yihoowawu haggaaziyaageeta gidiyoogee Israaꞌeelatussikka nuussikka keehi gita maata!—Mil. 3:6; Yaaq. 1:17. w16.06 3:6, 7

Ha wodiyan daro biittati wotaaddaratun woy zammaana miishshaa goꞌettidi bantta zawaa naagissoosona. Eti qohanawu zawaa kanttiyaanne biittaa shabbirana danddayiya morkkiyaa naagoosona. SHin eti akeekana danddayiyoobay hara kawotettati woy asi qohanawu oottiyoobaa xalaala. Eti Kiristtoosi Kawo gidido Xoossaa Kawotettay saluwan deꞌiyoogaakka matan kawotettata ubbaa xayssanawu oottanabaa gujjin, he kawotettay oottiyoobaakka akeekokkona. (Isi. 9:6, 7; Dane. 2:44) SHin nuuni ayyaanaaban ubbatoo beegottidi deꞌiyoogan, he pirddaa gallassay awude gakkikkonne giigettidi naagoos. (Maz. 130:6) Ha alamiyaa xayoy matiyo wode beegotti naagiyoogee nuna keehi metana. Nuuni he wode naagi uttana xayikko, hegee keehi azzanttiyaaba! w16.07 2:2, 9, 10

PHawuloosi kase Kiristtaaneta yedettiyaagaa gidiyo gishshawu, Xoossaa gita maarotettay awu bessennaagaa akeekiis. PHawuloosi hayqqanaappe amarida wodiyaa kasetidi banaara oottiya Ximootiyoosayyo, “Taani oottiyo oosuwan taayyo wolqqaa immida nu Godaa Kiristtoos Yesuusa galatais. Tana ba oosuwau sunttidi, tana he oosuwau bessiyaagaa giidi qoodiyo gishshaukka a galatais” yaagidi xaafiis. (1 Xim. 1:12-14) He oosoy aybee? PHawuloosi Efisoona gubaaꞌiyaa cimatuyyo, “Ta wottaa polanaunne Godaa Yesuus Kiristtoosappe taani ekkido oosuwaa Xoossaa aaro kehatettaa wonggeliyaa mishiraachchuwaa markkattiyoogaa polanau, ta shemppuwaa pattennabaadan qoodais” yaagiis. (Oos. 20:24) PHawuloosi mishettidi oottiyoogan ha wodiyan deꞌiya Kiristtaanetuyyo leemiso gidiis; qassi Xoossay ayyo bessido aaro kehatettay “hada” attibeennaagaa bessiis. w16.07 4:1-3

Yihooway ammanettida ba ashkkarati maata demmanaashin woy issi hanotay giiganaashin naaganaadan oottana danddayikkokka, eta awudekka gidin maaddees. I Abrahaamassi naꞌa immanawu qaalaa gelikkokka, Abrahaami ammaniisinne danddayan naagiis. (Ibr. 6:12-15) Abrahaami Yisaaqa yelanaashin daro laytti naagikkokka hidootaa qanxxibeenna, qassi Yihoowaykka i azzananaadan oottibeenna. (Doo. 15:3, 4; 21:5) Naagiyoogee metana danddayees. (Lee. 13:12) Nuna azzanttidabaa wotti denttidi qoppiyaakko, keehi yibbaatana danddayoos. SHin ayyaanaaban diccanawu nu wodiyaa goꞌettiyoogee daro loꞌꞌo. Xoossaa Qaalaa nabbabiyoogeenne hegaa wotti denttidi qoppiyoogee nuussi aadhida eratettay, akeekay, suure pirddaynne adussa qofay deꞌanaadan maaddees. Wodiyaa aattiyoobaara, maayiyoobaaranne alleeqettiyoobaara, miishshaa oyqqiyoogaaranne haratuura saruwan deꞌiyoogaara gayttidabay galla galla nuna gakkees. Nuuni Geeshsha Maxaafaappe tamaariyoobaa oosuwan peeshshiyoogan Yihoowa ufayssiyaabaa kuuyana danddayoos. w16.08 3:9-11

Yihooway Israaꞌeelati Amaaleeqatanne Toophiyaa asata xoonanaadan maaddiis; qassi Nahimeenne aara deꞌiyaageeti zaarettidi keexxiyo oosuwaa polanaadan wolqqaa immiis. Yedetaynne hirggissiyaabay deꞌishin, qassi asay siyanawu koyennan ixxishinkka, nuuni mishiraachuwaa sabbakiyo oosuwaa oottanawu genccanaadan, Xoossay hegaadan nuuyyo minotettaa immees. (1 PHe. 5:10) Yihooway nu metuwaa maalaalissiya ogiyan xayssenna. Nuuni nu gishshaa oottana bessees. Xoossaa Qaalaa galla galla nabbabiyoogee, saaminttaa shiiquwawu giigettidi shiiqiyoogee, buzo xinaatiyaaninne so asaa goynuwan ayyaanaabaa qumaa miyoogeenne ubbatoo woossiyoogan Yihoowan ammanettiyoogee hegaa oottiyoogaa bessiyaaba. Yihooway minttettanawu giigissidoban nuuni goꞌettennaadan aybinne nuna digganaadan oottanawu mule bessenna. Hegaara gayttida aybiininne ne kushee arggaacidoogaa akeekikko, Xoossay nena maaddanaadan oycha. Yaatada a ayyaanay neeni ‘eeno gaanaadaaninne oottanaadan’ neeyyo waati wolqqaa immiyaakko akeeka. w16.09 1:12

Kiitettida PHawuloosi aqo oyqqennan deꞌiyoogaa nashshikkonne qommon deꞌiya qofaa yootiis. PHawuloosi gujjidi, “Amuwan xuugettiyoogaappe ekkiyoogeenne geliyoogee lo77o gidiyo gishshau, eti banttana naaganau danddayana xayikko, ekkonanne gelona” yaagiis. Ekkiyoogee woy geliyoogee issi uri ba attumatettaa woy maccatettaa sohiyoogan amuwaa alennaadaaninne shaaramuxennaadan naagettanawu maaddana danddayees. Qassi ekkibeennaageeti woy gelibeennaageeti aqo oyqqanawu gakkidaakkonne qoppana koshshees. Issi uri aqo oyqqennan deꞌiyoogan ‘bana naaganawu ayyo danddayettennabadan’ qoppikko, awu panttatettaa layttay aadhin, i macho ekkikko hegee ‘nagara gidennaagaa’ PHawuloosi yootiis. (1 Qor. 7:9, 36; 1 Xim. 4:1-3) SHin, issi uri yelagatettan keehi amottiyo gishshawu, ekkanawu woy gelanawu eesotana koshshenna. I woy a aqo deꞌuwan aawatettaa ekkanawu waayi gakkana. w16.08 1:17

Daro asay nu “som77uwaa” xeellidi nubaa yootees. (1 Sam. 16:7) Yaatiyo gishshawu, nuuni Xoossaa ashkkarata gidiyoogaadan, nuuni dosiyoobaa xallaa maayana koshshennaagaa akeekoos. Xoossaa Qaalaappe nuuni erido maaray baqqi oyqqiya, bollaa bessiya, woy shori baynnabaa qaaqqatanaadan oottiya maayuwaa maayennaadan nuna maaddana koshshees. Hegee nu pokko bollaa bessiya maayuwaa maayennaadan diggees. Nuuni maayidobay ooninne beꞌidi ufayttennan aggiyooba woy wora xeelliyooba gidana koshshenna. Nu maayoy giiganne geeshsha, qassi nu bollaykka geeshsha gidiyo wode, asay nuna bonchana; qassi nuuni goynniyo Xoossaabaa eranawu koyana danddayoosona. Hegaa bollikka, nuuni maara maayuwaa maayiyoogee nu dirijjitiyaa bonchissees. Hegaappe denddidaagan, nuuni yootiyo shemppo ashshiya mishiraachuwaa hara asay siyana danddayees. w16.09 3:5, 6

Harati ammaniyoobaa erays gaada sohuwaara qoppoppa. Issi issi asay lodda laamiyaa ammaniyoogaa yootees; shin eti Xoossay deꞌees giidikka qoppoosona. Eti Xoossay paxa deꞌiya dumma dumma meretata medhanawu lodda laamiyaa goꞌettiis giidi qoppoosona. Harati lodda laamee tuma gidennaakko timirtte keettan tamaarissokkona giidi qoppiyo gishshawu, eti hegaa ammaniyoogaa yootoosona. Amaridaageeti qassi haymaanootiyaaban hidootaa qanxxido gishshawu, Xoossan ammaniyoogaa aggidosona. Yaatiyo gishshawu, neeni deꞌuwaa doomettaabaa issi uraara haasayiyo wode, darotoo koyro oychiyoogee loꞌꞌo. He uri woygidi ammaniyaakko akeeka. Neeni i yootiyoobaa akeekan siyikko, ikka neeni yootiyoobaa siyanawu koyana danddayees. Neeni meretaa Xoossay medhidoogaa ammaniyo gishshawu issi uri borikko, deꞌoy merettennan waani doommidaakko i qonccissanaadan oychana danddayaasa. Koyro doommida paxa deꞌiyaabay xayenna mala, yelana koshshees. Kemisttiriyaa eranchay issoy, “Paxa deꞌiya ubbabaappe guuttabaykka keehi muttumurettidaba gidiyoogee issi ura garamissees” yaagiis. w16.09 4:12, 13

PHawuloosi qoppidoy obaakkonne nuuni erana xayikkonne, Naabutanne Zakkaariyaasa mala amaridaageeti Xoossawu azazettido gishshawunne a sheniyaa oottido gishshawu shuchan cadettidi hayqqidosona. (1 Kaw. 21:3, 15; 2 Odi. 24:20, 21) Daaneeli namisettida gaammotu ollan olettiis; qassi a laggeti pololattidi eexxiya taman olettidosona. Eti eeqawu goynniyoogaappe hayqqanawu eeno giidosona. Ha asati banttawu Yihooway ba geeshsha ayyaanaa immidi he waayiyan genccanaadan maaddanaagaa minttidi ammanoosona. (Ibr. 11:33, 34; Dane. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23) Eta ammanuwaa gaasuwan hananabaa yootiya Mikiyaasanne Ermmaasa malata, “asai qilliicci kaa7iis; . . . [eti] qasho keettaa gelidosona.” Eelaasa mala harati “bazzon, deriyan, gonggolo giddooninne olla giddon yuuyidosona.” Eti “demmana giidi ufaissan naagi uttidobai ammanttiyoogaa” eriyo gishshawu, ubbay genccidosona.—Ibr. 11:1, 36-38; 1 Kaw. 18:13; 22:24-27; Erm. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2. w16.10 3:10, 11

Hara biittappe mati yiida asata Kawotettaa Addaraashan pashkki gi sarotiyoogan kehatettaa bessana danddayoos. Kare biittappe mati yiidaageeti issi issitoo dungguuxiyoogaanne haratukko shiiqennaagaa akeekennan aggokko. Eti diccido hanotaappe woy deretettan etawu deꞌiya sohuwaappe denddidaagan hara sheeshshaappe woy zariyaappe guuxxiyaabadan qoppana danddayoosona. Yaatiyo gishshawu, nuuni pashkki giidi etawu wozanappe qoppiyoogaa bessana koshshees. Ne qaalan, JW Language giyo prograamee deꞌikko, mati yiidaageeta eta qaalan waata sarotanaakko tamaaranawu nena maaddana danddayees. ( Pili. 2:4) Hara wogan diccidaageeta haasayissanawu metootana danddayaasa. Metootiyoogaa agganawu, etawu nebaa issi issibaa yootana danddayaasa. Tuma gidin woy coo qoppiyoobaa gidin, inttena issuwaa issuwaappe dummayiyaabaappe issi mala gididabay daro gidiyoogaanne ubba wogan loꞌꞌobaykka iitabaykka deꞌiyoogaa sohuwaara akeekana danddayaasa. w16.10 1:13, 14

Nuuni Xoossaa Qaalan deꞌiya kaaletuwaa kaalliyoogan gubaaꞌee ayyaanaaban geeshsha gidanaadan maaddana danddayoos. Beni Qoronttoosa gubaaꞌiyan merettida hanotaa qoppa. PHawuloosi yan deꞌiya ishanttanne michontta siiqees. Qassi i etappe daroti tumaa siyanaadan maaddiis. (1 Qor. 1:1, 2) SHin i gubaaꞌee coꞌꞌu gi xeellido shori baynnabaa akeekido wode keehi metootidoogee qoncce. PHawuloosi pokkobaa oottida uraa cimati Seexaanawu immanaadan woy qassi bohanaadan yootiis. Gubaaꞌiyaa geeshshatettaa naaganawu, cimati ‘irshshuwaa’ diggana koshshees. (1 Qor. 5:5-7, 12) Nagaraappe simmennan ixxida uraa bohanawu cimati kuuyidobaa nuuni maayikko, gubaaꞌee geeshsha gididi deꞌanaadan maaddoos; qassi he uri nagaraappe simmanaadaaninne Yihoowa maarotaa koyanaadan a denttettana danddayoos. w16.11 2:14

Nuuni harata minttettiyo wode eta ay keena maaddana danddayiyaakko qoppa. Rubeni hagaadan giis: “Taani daro layttawu aynne goꞌꞌennabadan qoppaas. SHin issi wode, taani gubaaꞌiyaa cimaara haggaazishin i ta peeshshay iita gidiyoogaa akeekiis. Tawu siyettiyaabaa taani yootiyo wode i qarettidi siyiis. Siyi simmidi taani oottido loꞌꞌobaa tana hassayissiis. I Yesuusi nuuni daro siine kafotuppe aadhiyoogaa yootidoogaakka tana hassayissiis. He xiqisiyaa darotoo hassayays; hegee haꞌꞌikka ta wozanaa denttettees. Cimay yootidobay tana keehi maaddiis.” (Maa. 10:31) Geeshsha Maxaafay ubbatoo minttettoy koshshiyoogaa yootiyoogan nuuni garamettana bessenna. Kiitettida PHawuloosi Ibraawe Kiristtaanetuyyo “intteppe oonanne nagari balettin, zore ekkennan ixxenna mala, issoi issuwaa zorite.” (Ibr. 3:12, 13) Asi minttettin neeni minettido wodiyaa hassayiyaaba gidikko, issoy issuwaa minttettiyoogee keehi koshshiyoogaa eraasa. w16.11 1:2, 3

Rooma Kawuwaa Qosxxenxxinoosi Kiristtaane haymaanootee 313 M.Ln higgiyan erettanaadan oottiis. Hegaappe simmin, Niiqiyaa Yaaꞌan deꞌiya Qosxxenxxinoosi, qeesiyaa Ariyoosi Yesuusi Xoossa giidi ammanennan ixxido gishshawu, he yaaꞌaappe simmin a hara biitti yeddiis. Guyyeppe, Kawuwaa Tewodaasiyaasa Koyruwaa (379-395 M.L.) haaruwan, hambbalaashettida Kiristtaane haymaanoote gidida Kaatolike Woosa Keettay Rooma Haaruwan higgiyan erettida haymaanoote gidiis. Eeqawu goynniya Rooma kawotettay oyddantto xeetu layttan “Kiristtaane” gididoogaa taarikiyaa eranchati yootoosona. SHin he wode kaddidaageetu Kiristtaane haymaanootee Rooma Haaruwan deꞌiya eeqawu goynniya haymaanoote dirijjitetuura walahettidi Gita Baabilooni yara gididoogee qoncce. Gidoppe attin, gisttiyan leemisettida amarida tiyettida Kiristtaaneti Xoossawu goynnanawu banttawu danddayettida ubbaa oottidosona.—Maa. 13:24, 25, 37-39. w16.11 4:8, 9

Nuuni keehi unꞌꞌissiya wodiyan deꞌoos. Seexaanaa Dabloosi daro hanqqettidi “mittiyo uraa koyidi, gudiya gaammuwaadan gudiiddi” yuuyees. (1 PHe. 5:8; Ajj. 12:17) Hegaappe denddidaagan, Xoossawu oottiya nuunikka issi issitoo unꞌꞌettiyoogee attenna. Beni Xoossawu oottida asatikka issi issitoo unꞌꞌettidosona. Leemisuwawu, Geeshsha Maxaafay Kawuwaa Daawiti issi wode unꞌꞌettidoogaa yootees. (Maz. 13:2) Kiitettida PHawuloosi ‘woosa keetta ubbawu hirggidoogaakka’ hassaya. (2 Qor. 11:28) SHin nuuni keehi unꞌꞌettiyo wode waatana danddayiyoo? Saluwan deꞌiya, nuna siiqiya Aaway beni ba ashkkarata maaddiis; ha wodiyan nunakka unꞌꞌissiyaabaappe woy hirggissiyaabaappe woppissana danddayees. Waatidi? Nuuni wozanappe woossiyoogan, Xoossaa Qaalaa nabbabidi wotti denttidi qoppiyoogan, geeshsha ayyaanaa immanaadan Yihoowa oychiyoogan, qassi ammanettiyo urawu nuuyyo siyettiyaabaa yootiyoogan woppu gaana. w16.12 3:1, 2

Yihoowa asay a eranaappe, siiqanaappenne awu haggaazanaappe kase ‘oottiyoobaa’ haꞌꞌi aggiis. Eti kase oottiyo issi issibay ‘haꞌꞌi yeellayiya yoho,’ qassi hayqo kaalettiyaaba gidana danddayees. (Roo. 6:21) SHin eti laamettidosona. Beni Qoronttoosa gubaaꞌiyan deꞌiya darotu hanotay hegaa mala. Etappe issoti issoti kase eeqawu goynniyaageeta, shaaramuxiyaageeta, attuma asa gidiiddi attuma asaara shaaramuxiyaageeta, kaysota, mattottiyaageetanne hegaa malabaa oottiyaageeta. SHin eti ‘meecettidosonanne geeyidosona.’ (1 Qor. 6:9-11) Roome gubaaꞌiyan deꞌida issotu issotu hanotaykka hegaa mala. PHawuloosi ayyaanay denttettin etawu hagaadan giis: “Intte asatettaappe issisaanne mooro ooso oottanau nagarau immoppite; shin haiquwaappe denddida asaadan inttena Xoossau immite; qassi intte kumetta asatettaakka xillo ooso oottanau Xoossau immite.” (Roo. 6:13) PHawuloosi ayyaanaaban eti geeshsha gididi deꞌiyoogan ubbatoo Xoossaa aaro kehatettan goꞌettanaagaa ammanettiis. w16.12 1:13

Yihooway asawu maalaalissiya eraa immidi medhiis. Metuwaa giigissiyoonne adussi qoppiyo eraa i nuussi immiis. (Lee. 2:11) Nuuni loꞌꞌobaa halchanaadan, qassi halchidobaa polanaadankka wolqqaa immees. (Pili. 2:13) Qassi iitaa kehaa shaakki erissiya kahaa woy zoriyaa wozanaa i nu giddon wottiis; kahay nuuni nagaraappe haakkanaadaaninne nu mooruwaa suurissanaadan maaddees. (Roo. 2:15) Yihooway nuuni nu eraa loꞌꞌobawu goꞌettanaadan ba Qaalaa baggaara zaari zaaridi zorees. Leemisuwawu, Geeshsha Maxaafan Ibraawettuwan xaafettida shaahoy, “Mino oosanchchaa halchchoi dureyees”; qassi “ne kushee oottanau demmidobaa ubbaa ne kumetta wolqqan ootta” yaagees. (Lee. 21:5; Era. 9:10) Geeshsha Maxaafan Giriikettuwan xaafettida shaahuwan, “Oottanau nuuni danddayiyoorin, asa ubbau lo77obaa oottoos”; qassi ‘intte huuphiyan huuphiyan Xoossaappe ekkido dumma imuwan issoy issuwawu oottite’ yaagees. (Gal. 6:10; 1 PHe. 4:10) Yihooway nuuni oottana danddayiyoobaa oottidi nunakka haratakka maaddanaadan koyees. w17.01 1:1, 2

Addaamenne Hewaani zerettati azazettibeenna bantta aawaappenne aayeeppe nagaraanne hayquwaa laattidosona. Gidoppe attin, etikka koyidobaa dooriyo imotaa goꞌettana danddayoosona. Xoossay Israaꞌeela deriyawu yootidobaappe hegaa akeekoos. Yihooway ba ashkkaraa Muuse baggaara, Israaꞌeelati ayyo dumma asa gidiyo maataa ekkanawu woy agganawu dooranaadan oottiis. (Kes. 19:3-6) Eti waatidonaa? Eti Xoossaa sunttan xeesettiyaageeta gidanawunne hegawu koyettiyaabaa oottanawu issi doona gididi, bantta dosan hagaadan giidi dooridosona: “GODAI giidobaa ubbaa nuuni oottana.” (Kes. 19:8) Guyyeppe, eti dooriyo laꞌatettaa bessenna ogiyan goꞌettidi bantta qaalaa naagibeennaagee azzanttiyaaba. Eta hanotaappe keehi koshshiyaabaa tamaarana danddayoos. Koyidobaa dooriyo nu imotaa ubbatoo nashshiyaageeta gidoos; qassi Yihoowakko shiiqidi a higgiyaa ubbatoo azazettoos. w17.01 2:9

Issitoo Kawuwaa Iyorbbaama haaruwaa wode, kaddida he Israaꞌeela kawuwawu seeraa pirddaa yootanaadan Yihooway Yihudaa biittaappe hananabaa yootiyaagaa kiittiis. Hananabaa yootiya he ammanettida ashkke bitanee Xoossaa kiitaa odiis, qassi Iyorbbaama iita hanqquwaappe Yihooway a ashshiis. (1 Kaw. 13:1-10) Hananabaa yootiyaagee soo simmiyo wode, matan deꞌiya Beeteeleppe yiida issi cima bitaniyaara qoppennan ogiyan gayttiis. Bitanee ikka hananabaa yootiya Yihoowa ashkkara gidiyoogaa odiis. Yelaga bitanee ‘Israaꞌeela biittan oytta meennaadaaninne haatta uyennaadan,’ qassi ‘yiido ogiyaarakka simmidi beennaadan’ Yihooway qonccissi yootido azazuwaa kanttanaadan cima bitanee a cimmiis. Hegee Yihoowa ufayssibeenna. Guyyeppe, hananabaa yootiyaagee ba soo simmishin ogiyan gaammoy a bolli kiyidi, a woriis. (1 Kaw. 13:11-24) Issi wode ashkke gidida, hananabaa yootiya bitanee bana cimmida cima bitaniyaara otoruwan biidoy aybissee? Aybissakko Geeshsha Maxaafay yootenna. SHin i ‘Xoossaara hemettana’ koshshiyoogaa dogennan waayi aggana. w17.01 4:1-3

Geeshsha Maxaafaa doometta qofay, “Xoossai salotanne sa7aa koiro medhdhiis” yaagidi, akeekanawu metenna gitabaa qonccissees. (Doo. 1:1) Nuuni saluwaa, pooꞌuwaanne dafuwaa mala Xoossay medhido darobaa akeekennaagee tuma; qassi saluwan saꞌan Xoossay medhidobaappe nuuni beꞌiyoobay keehi guutta. (Era. 3:11) SHin Yihooway saꞌawunne asawu halchidobaa nuussi qonccissiis. Xoossay ba leemisuwan merettida asati deꞌanawu saꞌay keehi loꞌꞌo soho gidanaadan qoppidi medhiis. (Doo. 1:26) Eti Yihoowayyo naꞌa gidana; qassi i etawu Aawa gidana. Doomettaabaa shemppo 3y yootiyoogaadan, Seexaanay Yihoowa halchuwaa eqettiis. (Doo. 3:1-7) SHin hegee giigana danddayennaba gidenna. Ooninne Yihoowa teqqana danddayenna. (Isi. 46:10; 55:11) Yaatiyo gishshawu, Yihooway koyro halchidobay i keerido wodiyan polettanaagaa ammanettana danddayoos. w17.02 1:1, 2

Geeshsha ayyaanay beꞌana danddayenna wolqqa gidiyo gishshawu, Muusee he wolqqan oottiyoogaa Israaꞌeelati waati erana danddayiyoonaa? Geeshsha ayyaanay Muusee maalaalissiyaabaa oottanaadaaninne Gibxxe kawuwawu Xoossaa sunttaa yootanaadan maaddiis. (Kes. 7:1-3) Israaꞌeelata kaalettanawu keehi koshshiya, siiquwaa, ashkketettaanne danddayaa mala loꞌꞌo eeshshati Muusessi deꞌanaadankka geeshsha ayyaanay maaddiis. Yihooway ba asaa kaalettanaadan Muusa dooridoogee qoncce. Guyyeppe, Yihooway ba asaa kaalettanaadan sunttido harati geeshsha ayyaanaappe wolqqaa demmidosona. “Nawe na7ai Yaasu aadhdhida eratettaa ayyaanan kumiis.” (Zaa. 34:9) Yihoowa “Ayyaanai Geedoona bolli wodhdhiis.” (Daan. 6:34) Qassi Yihoowa “Ayyaanai Daawita bollan wolqqappe wodhdhiis.” (1 Sam. 16:13) He asati ubbay Xoossaa ayyaanay maaddanaagaa ammanettidosona; qassi eti bantta wolqqan oottana danddayennabaa oottanaadan he ayyaanay etawu wolqqaa immiis.—Yaas. 11:16, 17; Daan. 7:7, 22; 1 Sam. 17:37, 50. w17.02 3:3-5

Bantta koyidobaa dooridi issibaa kuuyiyo ishanttu maataa bonchiyoogan PHawuloosi loꞌꞌo leemiso gidiis. Ha wodiyan, cimati ishantti bantta koyidobaa doorana danddayiyoobaa xeelliyaagan zoriyo wode, PHawuloosa leemisuwaa kaallana bessees. Eti Geeshsha Maxaafaappe wudiyaa tamaarissiyoogan ufayttoosona. Gidikkokka, cimati ishanttinne michontti banttabaa banttawu kuuyanaadan oottana bessees. Kuuyiyoobay maaddiyoy woy qohiyoy he izaawa gidiyo gishshawu, hegaadan oottiyoogee bessiyaaba. Nuuni harata maaddanawu koyananne eta hanotaara gayttida Geeshsha Maxaafaa zoriyaa eta hassayissana danddayoos. SHin ubba asawu ba koyidobaa kuuyiyo maataynne aawatettay deꞌees. Akeekan kuuyiyoogee goꞌꞌiyaaba. Nuuyyo ishanttubaanne michonttubaa kuuyiyo maatay deꞌiyaabadan mule qoppana bessenna. w17.03 2:11

Ammanettida ashkkaray Kawotettaa mishiraachuwaa mishettidi sabbakiyoogee awu mino ammanoy deꞌiyoogaa bessiyaaba. Neeni ha gita oosuwan tiyettidaageeta maaddiya hara dorssatu yaree? Nena kaalettiya Yesuusi, “Intte ha ta ishanttu ubbaappe harai atto, laafiya issuwaayyo oottidobaa gidikkokka, hegaa tau oottideta” yaagiyo wode neeni keehi ufayttana. (Maa. 25:34-40) Yesuusi saluwaa simmidikka, bana kaalliyaageeta kaalettiyoogaa aggibeenna. (Maa. 28:20) I saꞌan deꞌiyo wode kaalettanaadan geeshsha ayyaanay, kiitanchatinne Xoossaa Qaalay bana ay keena maaddidaakko beꞌiis. Hegaa gishshawu, i ammanettida ashkkaraa ha wodiyan hegaadan maaddiis. He ashkkaraa citan deꞌiya, ayyaanan tiyettida Kiristtaaneti “dorssai biyoosaa ubbaa . . . kaalloosona.” (Ajj. 14:4) Yaatiyo gishshawu, nuuni eta azazuwaa kaalliyo wode, nuna kaalettiya Yesuusa kaalloos. Mata wode, i nuna merinaa deꞌuwawu kaalettana. (Ajj. 7:14-17) Kaalettiya ay asinne hegaa immanawu qaalaa gelana danddayenna! w17.02 4:17-19

Nu wolqqi danddayennaba milatiya metoy nuna gakkiyo wode, Yihoowan zemppana koshshiyoogaa sohuwaara akeekoos. SHin nu deꞌuwan ubbatoo gakkiya laafa yohon waatiyoo? He yohuwaa nu akeekan giigissanawu maliyoogan asa qofan zemppiyoo? Woy qassi Geeshsha Maxaafaa maaraa pilggidi hegaa oosuwan peeshshanawu maliyoo? Yaatiyoogan, metiyaabaa xoonanawu Yihoowan ammanettiyoogaa bessiyoo? Leemisuwawu, gubaaꞌe shiiquwaa woy gita shiiquwaa neeni issi issitoo beennaadan so asay eqettana danddayees. He wode oottanabaa akeekanaadan Yihooway nena kaalettana malanne maaddana mala woossaasa. Woykko oosuwaappe kessin hara oosuwaa demmanawu neeni metootikko shin? Nena ootissana danddayiya uraa haasayissiyo wode, saaminttawu gidduwan ubbatoo neeni shiiquwaa shiiqanaagaa ayyo yootuutee? Nu metoy ayba gidinkka mazamuraawee hachi gallassa xiqisiyan giido zoriyaa nuuni siyiyoogee daro loꞌꞌo. w17.03 4:6