Kapite 23

ʼAua Naʼa Galo Ia Koutou Te ʼAho ʼo Sehova

1. a) ʼI takotou ʼiloʼi ʼaē ko te mavae ʼi te ʼu mamahi ʼaē ʼo te tuʼu ʼāfea ʼaenī kua ōvi mai, koteā te faʼahiga meʼa neʼe koutou fai? b) ʼO ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, ko te fehuʼi fea ʼaē ʼe tonu ke tou fakakaukau ki ai?

ʼI TE kamata ʼo takotou ako te Tohi-Tapu, kua koutou mahino ai leva ko te mavae mai te ʼu mamahi ʼo te maʼuli ʼi te faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu ʼaenī kua ōvi mai. (Luka 21:28) ʼO koutou mahino ai foki ko te ʼAtua ʼe ina loto ke ina fakaliliu te kele katoa ko he palatiso. ʼIo, ko te fakapō, ko te tau, ko te mahaki pea mo te mate ʼe pulihi anai, pea ko ʼotatou ʼu kāiga ʼofaina ʼaē kua mamate ʼe toe fakatuʼuake anai. Ko he falala fakafiafia ia! Ko te ōvi mai ʼo te ʼu fetogi ʼaia ʼe kua mahino papau ia ʼaki te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakamoʼoni ʼaki kua fakanofo fakapulipuli ʼo Hau ia Kilisito talu mai te taʼu 1914 pea talu mai ai kua tou maʼuli ʼi te ʼu ʼaho fakaʼosi ʼo te mālama kovi ʼaenī. Ko te mālama ki te ʼu meʼa ʼaia neʼe ina fetogi koa tokotou maʼuli? Ko tokotou faʼahiga maʼuli ʼe fakahā ʼaki koa ʼe koutou tui moʼoni ki te kua ōvi mai ʼo te “ ʼaho ʼo Sehova?”

2. a) Ko te lakaga fea ʼaē ka hoko mai ai te “ ʼaho ʼo Sehova”? b) He koʼe ʼe ko he meʼa lelei ke mole fakahā e Sehova te ‘ ʼaho pea mo te hola’?

² Ko te Tohi-Tapu ʼe ina fakahā fakalelei mai ko te “taʼiake” ʼaē neʼe mamata ki te kamata ʼo te ʼafio ʼa Kilisito ʼe toe mamata anai foki ki te “ ʼaho lahi ʼo Sehova,” ʼaho ʼaē ʼe ina fai anai tana fakamāu kia nātou fuli ʼaē ʼe heʼe agatonu. (Mateo 24:34; Sofonia 1:14 ki te 2:3) ʼI te temi ʼaenī, ko te “taʼiake” ʼaia kua matutuʼa foki. Kae, ko te Tohi-Tapu ʼe mole ina fakahā mai te lakaga ʼaē ʼe pulihi ai anai e Sesu Kilisito ʼaki te huafa ʼo Sehova te ʼu faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu fakakelekele ʼa Satana. “Ki te ʼaho ʼaia, peʼe ko te hola, neʼe ʼui e Sesu, ʼe mole ʼiloʼi ʼe he tahi, māʼia la mo te kau ʼaselo ʼi te lagi, mo te ʼAlo, ko te Tāmai pe ʼe ina ʼiloʼi.” (Maleko 13:32) ʼE ko he meʼa lelei ia te mole fakahā mai e te Tohi-Tapu te lakaga ʼaia. Koteā tona tupuʼaga? Heʼe feala ai ke ʼiloʼi te meʼa ʼaē ʼi te loto ʼo te hahaʼi. Ko nātou ʼaē ʼe mole ʼoʼofa moʼoni ia Sehova ʼe nātou fakaholomuli ʼi tanatou ʼu fakakaukau tona “ ʼaho” ki he tahi temi ʼo nātou fakamuʼamuʼa tanatou ʼu gāue kehekehe ʼaē ʼe nātou leleiʼia. Ko Sehova ʼe ina tali pe te ʼu tagata kaugana ʼaē ʼe ʼoʼofa fakamalotoloto kia te ia pea mo nātou fakahā ʼaki tanatou kaugana mo he loto katoa, ʼo mole nātou tokaga ki te lakaga ʼaē ka pulihi ai te fakatuʼu kovi ʼaenī. Ko Sehova pea mo tona ʼAlo ʼe mole nā leleiʼia ia nātou ʼe fakapepeʼe pea mo nātou ʼe lotolotolua. — Fakahā 3:16; Pesalemo 37:4; I Soane 5:3.

3. Koteā te fakatokaga ʼaē neʼe fai e Sesu ki te meʼa ʼaia?

³ Ko Sesu neʼe ina fai te fakatokaga ʼaenī kia nātou ʼe ʼoʼofa kia Sehova: “Koutou haga lamalama, koutou nonofo ʼalaʼala, heʼe mole koutou ʼiloʼi pe ko ʼafea ia te temi ʼaē kua fakakatofa.” (Maleko 13:33-37) ʼE ina toe kole mamahi mai foki ke ʼaua naʼa tou tuʼania ki te meʼa kai, te meʼa ʼinu peʼe ko te ʼu “faigataʼaʼia ʼo te maʼuli” heʼe feala ai ke galo kia tatou te nounou ʼo te temi. — Luka 21:34-36; Mateo 24:37-42.

4. ʼI te palalau ʼa Petelo, koteā anai te ʼu fua ʼo te “ ʼaho ʼo Sehova”?

⁴ Ki muli age, ko te ʼapositolo ko Petelo neʼe ina tokoniʼi ia nātou ʼaē ʼe tui moʼoni ke nātou ‘atalitali pea mo ʼaua naʼa galo kia nātou te hoko mai ʼo te ʼaho ʼo Sehova, ʼaia ʼe mavetevete ai anai te ʼu lagi ʼaē ʼe ulo pea ko te ʼu meʼa ʼaē kua tutu ki tona gataʼaga ʼe huhuʼa anai.’ Koia ʼe mole tonu ke meʼa noaʼi ʼe he tahi ia tatou te ōvi mai ʼo te “ ʼaho ʼo Sehova.” Ko te ʼu ‘lagi’ ʼaē ʼe faʼufaʼu ʼaki e te ʼu puleʼaga ʼaē ʼe hā pea mo te sosiete fakatagata agakovi ʼe ʼamanaki fetogi e te “ ʼu lagi foʼou pea mo te kele foʼou” ʼe fakatupu e te ʼAtua. Pea tahi, ko te ʼu “meʼa fuli” ʼo te tuʼu ʼaenī, — tona loto faʼifaʼitaliha, tana aga maveuveu pea mo tona faʼahiga maʼuli mānumānu koloā — ʼe pulihi anai mo nātou ʼi te afi kakaha ʼo te “ ʼaho ʼo Sehova.” (II Petelo 3:10-13.) Koia ʼe tonu ai ke tou nonofo tokaga, ʼo mahino lelei kia tatou ko te ʼu meʼa lalahi ʼaia ka hoko ki te mālama katoa ʼe feala ke hoko mai fakafokifā ʼi he ʼaho pe. — Mateo 24:44.

Tou Tokaga Lelei Ki Te ʼu Meʼa ʼAē ʼe Hoko ʼAē ʼe Faʼufaʼu ʼAki Te Fakaʼiloga

5. a) E feafeaʼi koa te faka ʼalu ʼo te tali ʼaē neʼe fai e Sesu ki te fehuʼi ʼaē ʼe tuʼu ia Mateo 24:3 ʼo ʼuhiga mo te fakaʼosi ʼo te tuʼu faka sutea? b) Ko te ʼu faʼahi fea ʼo tana tali ʼaē ʼe nātou fakahā mai te ʼu meʼa ʼaenī ʼe lolotoga hoko talu mai te taʼu 1914?

⁵ ʼI te temi ʼaenī ʼe tou maʼuli ai nei, ʼe tonu ke tou ʼiloʼi lelei te ʼu agaaga kehekehe ʼo te fakaʼiloga ʼaē ʼe faʼufaʼu ke feala ai tatou ʼiloʼi te “ ʼu ʼaho fakamuli” peʼe ko te “fakaʼosi ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu ʼaenī.” Kapau ʼe tou fia fakamahino fakaleleiʼi te potu ʼaia, ʼe tonu ke tou manatuʼi lelei te meʼa tāfito ʼaenī: ʼI te tali ʼa Sesu ki te fehuʼi ʼa tana kau tisipulo ʼaē ʼe tuʼu ia Mateo 24:3 neʼe faka ʼuhiga fakakoga ia ki te fakaʼosi ʼo te tuʼu faka sutea, ʼaē neʼe hoko ʼi te ʼuluaki sēkulō, kae ki tona faka ʼuhiga tāfito ʼe mole gata ʼaki pe. Koia, ko te fakamatala ʼaē neʼe fai e Sesu ʼi te vaega 4 ki te vaega 22 neʼe hoko fakaveliveli pe ʼi te taʼu 33 ki te taʼu 70. Kae ko te fakakikite ʼaia ʼe hoko katoa ia ʼi totatou temi; ʼe ina fakahā mai foki te temi ʼaē neʼe kamata ʼi te taʼu 1914 ʼaki te “ ʼafio” ʼa Kilisito ki te “fakaʼosi ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu ʼaenī.” (ʼE toe tuʼu ia Maleko 13:5-20 pea mo Luka 21:8-24.) Ia Mateo 24:23-28, ko Sesu neʼe ina fakahā te meʼa ʼaē ka hoko, ʼo kamata ʼi te taʼu 70 ʼo kaku ai ki te temi ʼe ʼafio ai (ʼe toe feiā pe kia Maleko 13:21-23) Pea ko te ʼu meʼa foʼou leva ʼaē ʼe tuʼu ia Mateo 24:29 ki te fakaʼosi ʼo te kapite 25 ʼe lolotoga hoko nei talu mai te taʼu 1914. — Toe vakaʼi ia Maleko 13:24-37 pea mo Luka 21:25-36.

6. a) He koʼe ʼe tonu ke tou kumi ʼi te ʼu meʼa ʼaenī ʼe hoko te hoko ʼo te “fakaʼiloga”? b) ʼAki te ʼu fehuʼi ʼaenā ʼe tuʼu ʼi te fakaʼosi ʼo te palakalafe, fakahā pe ʼe feafeaʼi te hoko ʼo te fakaʼiloga talu mai te taʼu 1914.

⁶ E tonu ke tou ʼiloʼi vave takitokotahi ʼi te ʼu meʼa ʼaenī ʼe hoko, ia te hoko ʼo te “fakaʼiloga.” Heʼe kapau ʼe tou fakamahino lelei te felogoi ʼo te ʼu meʼa ʼaia pea mo te ʼu lea faka polofeta ʼo te Tohi-Tapu, pea ʼe tokoni anai kia tatou ke ‘ ʼaua naʼa galo te ʼaho ʼo Sehova’ pea mo tou ʼāsili faka tui ai te hahaʼi mokā tou fakatokaga ia nātou ki te kua ōvi mai ʼo te “ ʼaho lagavaka mai totatou ʼAtua.” (Isaia 61:1, 2.) ʼAki tatatou taupau te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia e lua ʼi totatou ʼatamai, tou toe vakaʼi age te ʼu faʼahiga agaaga ʼo te “fakaʼiloga” ʼaenā ʼe fakatuʼu ʼi lalo.

Neʼe feafeaʼi koa hatatou sio ki te makehe ʼaē ʼo te tuʼu ʼa he ‘fenua ki he tahi fenua pea mo he puleʼaga ki he tahi puleʼaga’ talu mai te taʼu 1914, ohage pe ko te meʼa ʼaē neʼe fakakikite? Koteā koa ʼaē neʼe toe kau ki te fakahoko ʼo te fakakikite ʼaia ʼi te ʼu māhina ʼaenī kua ʼosi atu?

E feafeaʼi te lahi ʼo te ʼu hoge ʼaenī ʼe to ʼi te malamanei, logo aipe te maʼu ʼo te ʼu poto lalahi ʼi te 20 sēkulō?

Ko te ʼu mafuike putuputu kua hoko moʼoni koa ʼi he potu ki he tahi potu talu mai te taʼu 1914?

Koteā te “mahaki” ʼi te taʼu 1918, ʼaē neʼe lahi age tona ʼu mate ʼi te ʼu mate ʼo te ʼUluaki Tau faka malamanei? Logo ai pe te ʼu poto faka tōketā lalahi kua maʼu, koteā te ʼu mahaki kua mafola lahi ia ʼaho nei?

Koteā koa ʼaē ʼe ʼiloga mai ai, ko te hahaʼi ʼe nātou nonofo ʼi te mataku, ohage pe ko tona fakakikite ia Luka 21:26?

Koteā koa ʼaē ʼe tou faka tui ai ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe tuʼu ia II Timoteo 3:1-5 neʼe mole feiā tuʼumaʼu tona kovi, kae kua toe ʼāsili age ʼi tatatou fakaōvi ki te fakaʼosi ʼo te ʼu ʼaho fakamuli?

ʼE Mavete Te Hahaʼi

7. a) Koteā koa te tahi age meʼa ʼaē ʼe tuʼu ia Mateo 13:36-43 ʼaē neʼe faka kau e Sesu ki te fakaʼosi ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu ʼaenī? b) Koteā te faka ʼuhiga ʼo te lea fakatātā ʼaia?

⁷ ʼE ʼi ai pe mo te tahi ʼu meʼa maʼuhiga neʼe fakamatala e Sesu mo ina faka kau ki te fakaʼosi ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu ʼaenī. Ohage la ko te fakamavaevae ʼo te ʼu “foha ʼo te puleʼaga” pea mo te ʼu “foha ʼo te agakovi.” Ko Sesu neʼe palalau ki te fakamavaevae ʼaia ʼi tana lea fakatātā, ʼo ina palalau ai ki te gāueʼaga fulumeto neʼe haga ai te fili ʼo toe to ki ai te vao kovi. ʼI te lea fakatātā ʼaia, ko te “fulumeto” ʼe ina fakatātā te ʼu kilisitiano moʼoni ʼaē kua fakanofo ʼaki te laumālie maʼoniʼoni. Kae ki te “vao kovi,” ʼe ina fakatātā te ʼu kilisitiano loi. ʼI te lolotoga ʼo te fakaʼosi ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼo te tuʼu ʼaenī, ko te “vao kovi,” ia nātou ʼaē ʼe ʼui ko te kau kilisitiano kae ko te “foha ʼo te agakovi” heʼe nātou kau ki te malamanei ʼaē ʼe puleʼi e te Tevolo, ko nātou ʼaia ʼe fakamavae kehe mai te ʼu “foha ʼo te puleʼaga” ʼo te ʼAtua pea mo tuku kehe ia nātou ke faka ʼauha (Mateo 13:36-43). Kua tou sio moʼoni koa ki he fakamavaevae feiā?

8. a) ʼI te ʼosi ʼo te ʼUluaki Tau faka malamanei, koteā te mavete lahi neʼe hoko ʼi te hahaʼi ʼaē ʼe nātou ʼui ko nātou ko te kau kilisitiano? b) Neʼe feafeaʼi koa te fakahā e te kau kilisitiano moʼoni ʼaē neʼe fakanofo ʼaki te laumālie ko nātou ko te ʼu “foha ʼo te puleʼaga?”

⁸ ʼI te ʼosi ʼo te ʼUluaki Tau faka malamanei, neʼe mamata te hahaʼi ki te mavete lahi ʼi te hahaʼi ʼaē ʼe nātou ʼui ʼe nātou kilisitiano. Neʼe nātou mavete ʼo kalasi lua: 1) Ko te ʼu ʼaliki lotu ʼo te keletiate pea mo ʼanatou ʼu hahaʼi, ʼaē neʼe nātou lagolago ki te Sosiete ʼo te atu Puleʼaga (ia ʼaho nei ko te Kautahi ʼo te atu Puleʼaga fakatahi) pea mo nātou tahi lagolago ki tona puleʼaga. 2) Te kau kilisitiano moʼoni ʼaē kua fakanofo ʼaki te laumālie, ʼaia neʼe mole faʼa hahaʼi ʼi te temi ʼaia, kae ko nātou ʼaia neʼe nātou lagolago ʼaupito ki te Puleʼaga faka mesianike ʼo te ʼAtua. ʼI tanatou kau fakahāhā ki te ʼu puleʼaga ʼo te malamanei pea mo falala ki ai ʼo ʼui ko nātou pe ʼe feala ke nātou foaki mai ia te tokalelei pea mo te fīmālie, ko nātou ʼaia ʼe kau ki te ʼuluaki kalasi, kua nātou fakahā ko nātou ʼe mole ko he ʼu kilisitiano moʼoni. (Soane 17:16) Kae ki te kau tagata kaugana ʼa Sehova kua nātou ʼiloʼi lelei ko te Sosiete ʼo te atu Puleʼaga ko te tatau ia ʼo te “meʼa fakalialia ʼaē ʼe ina fakatupu te lotomamahi” ʼaē ʼe tuʼu ia Mateo 24:15. Neʼe nātou fakahā ko nātou ko te ʼu “foha ʼo te puleʼaga” ʼo te ʼAtua ʼi tanatou faka mafola “te logo lelei ʼaia ʼo te puleʼaga (...) ʼi te kele katoa.” (Mateo 24:14) Koteā koa tona ʼu fua?

9. Koteā koa te ʼuluaki fua ʼo te faka mafola ʼo te Puleʼaga?

⁹ Neʼe ʼuluaki fai muʼa te tānaki ʼo te toe ʼo nātou ʼaē neʼe “fili”, ko te kau kilisitiano ʼaē neʼe fakanofo ʼaki te laumālie maʼoniʼoni. Logo ai pe tanatou nonofo mavetevete ʼi te ʼu fenua kehekehe, ʼe feala pe ke ʼui ʼi te ʼu “matagi ʼaē e fā,” kae neʼe tānakiʼi nātou ʼaki te takitaki ʼa te kau ʼaselo ki he kautahi ʼe logo tahi. — Mateo 14:31.

10. a) Koteā koa te tahi age fakamavaevae neʼe hoko? Ko te lea faka polofeta fea ʼaē neʼe ina fakahā? b) Koteā te faka ʼuhiga ʼo te hoko ʼo te ʼu fakakikite ʼaia?

¹⁰ Pea ohage pe ko te meʼa ʼaē neʼe ina fakahā, neʼe vaevae e Sesu te hahaʼi ʼo te ʼu fenua fuli, “ohage ko he ʼu tagata tauhi ōvi ʼe ina vaevae te ʼu ōvi mai te ʼu tao.” Ko te gāue ʼaia ʼaē ʼe takitaki e Kilisito mai tona nofoʼaga hau ʼi selo ʼe kei fai pe nei ia ʼaho nei, pea ʼe faka ʼuhiga kia koutou takitokotahi. ʼE tokolahi te hahaʼi, ʼaē ʼe nātou fehiʼa mo manuki ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua pea mo tona ʼu “foha” ʼaē neʼe fakanofo ʼaki te laumālie, ʼe tuku anai nātou ki te “mate heʼegata.” Kae ʼe fakaafe e te ʼAliki niʼihi hahaʼi ke nātou maʼuli ʼo heʼegata ʼi te telituale fakakelekele ʼo tona Puleʼaga. Ko te hahaʼi ʼaia ʼe fakatatau ki te ʼu ōvi kua nātou fakatahi ki te ʼu “foha ʼo te puleʼaga” ʼaē neʼe fakanofo ʼaki te laumālie, logope te fai kia nātou ʼi te temi ʼaenī te ʼu fakataga kovi (Mateo 25:31-46). Tahi meʼa ʼaenī, ʼe nātou tokoni foki kia nātou ki te faka mafola ʼo te logo maʼuhiga ʼaupito, ʼaē ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga. Ia ʼaho nei, kua lauʼi miliona te toe hahaʼi lahi kua kau ki te gāue ʼaia. Ko te logo ʼo te Puleʼaga kua mafola foki ia ʼi te kele katoa. Koteā koa te faka ʼuhiga ʼo te ʼu meʼa ʼaia? Kua tou ōvi ki te fakaʼosi ʼo te “ ʼu ʼaho fakamuli” pea ko te “ ʼaho ʼo Sehova” kua vave hoko.

Te ʼu Meʼa ʼe Tou ʼAmanaki Atu Nei Ki Ai

11. ʼE kei toe koa he tahi age gāue ʼo ʼuhiga mo te faka mafola ia muʼa ʼo te “ ʼaho ʼo Sehova?”

¹¹ ʼE ʼi ai koa he tahi ʼu fakakikite ʼe tonu ke hoko ia muʼa ʼo te ʼaho lahi pea mo fakamataku ʼo Sehova? Ei. Ko te fakamavaevae ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe fai ʼaki te Puleʼaga ʼe mole heʼeki ʼosi. ʼI ʼihi fenua ʼaē neʼe fai ai te gāue, neʼe fualoa te fakafeagai, kae ia ʼaho nei kua makehe age ia te tānaki ʼo te ʼu tisipulo foʼou. Pea māʼia mo te ʼu potu ʼaē ʼe fakafisi ai te hahaʼi ki te logo lelei, ʼe tou fakahā aipe tatatou tekenaki ki te fai totonu pea mo te fakamolemole gafua ʼa Sehova ʼo hoko atu aipe tatatou faka mafola. Koia ʼe tonu ai ke tou ʼāsili kātaki, he ko tona temi. Tahi foki, neʼe ʼui e Sesu ko te ‘fakaʼosi ʼe haʼu anai’ mokā hoki ʼosi te gāue ʼaia. — Mateo 14:14.

12. a) ʼI tona tuʼu ia I Tesalonika 5:2, 3, koteā koa te tahi meʼa maʼuhiga ʼe tonu ke hoko? b) Koteā anai tona faka ʼuhiga kia tatou?

¹² Ko te tahi age fakakikite ʼo te Tohi-Tapu ʼe ina ʼui fēnei: “Ka nātou ʼui anai: ‘Tokalelei pea mo te fīmālie!’, pea ko he faka ʼauha fakafokifā ʼe tonu ke to kia nātou, ohage ko te ʼu hoha mamahi ki te fafine faitama; pea ʼe mole feala anai ke nātou hāofaki.” (I Tesalonika 5:2, 3). ʼAki te temi, ʼe feala anai ke tou ʼiloʼi ai, pe ʼe fai feafeaʼi anai e te hahaʼi te lea ʼaia: “Tokalelei pea mo te fīmālie!” Kae ʼaua naʼa tou ʼui ai ko te ʼu takitaki ʼo te malamanei kua nātou ʼosi lava fakatokatoka anai te ʼu faigataʼaʼia ʼo te hahaʼi. Ko nātou ʼaē ʼe ‘mole galo kia nātou te ʼaho ʼo Sehova’ ʼe mole nātou faihala ki ai. ʼE nātou ʼiloʼi lelei ʼe ʼi ai te “faka ʼauha fakafokifā” ʼe tonu ke hoko atu ai pe ʼi te ʼosi ʼo te kalaga ʼaia.

13. Koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke hoko ʼi te ʼosi fai ʼo te kalaga “Tokalelei pea mo te fīmālie!,” pea ʼe fakahoahoa feafeaʼi anai te ʼu meʼa ʼaia?

¹³ ʼUluaki muʼa anai, ohage ko tona tuʼu ʼi te Tohi-Tapu, ko te ʼu takitaki faka politike ʼo te malamanei katoa ʼe nātou fakafeagai anai ki te Papiloni Lahi, te kautahi faka malamanei ʼo te lotu hāla, ke pulihi. (Fakahā 17:15, 16) Pea kua ʼiloga pe ʼi te temi nei kua ʼi ai te faʼahiga fehiʼa kua kamata fakahā ki te ʼu lotu, kae tāfito foki ki te keletiate. Ko te ʼu puleʼaga ʼaē kua nātou fakaʼaoga he politike fakafeagai ki te ʼu lotu kua mālohi ʼosi tanatou fai tonu ia ʼaho nei ʼi te Kautahi ʼo te atu Puleʼaga fakatahi. Pea māʼia pe la mo te ʼu fenua ʼaē neʼe māhani tuʼumaʼu ʼe lotu lelei, ko te hahaʼi kua nātou situʼa ki te lotu ʼo tanatou ʼu kui. Koteā koa te faka ʼuhiga ʼo te ʼu meʼa fuli ʼaia? Ko te kua ōvi mai ʼo te pulihi ʼo te ʼu lotu loi. Hili te meʼa ʼaia, pea ʼe mafuli mai anai te ʼu puleʼaga ʼo fakalaga tau kia Sehova ʼo nātou ʼohofi fakamālohi ia nātou ʼaē kua kau ki tana ʼafio, pea ʼe mafuli mai ai leva te ʼAtua ʼo fakatō tona hāūhāū ki te ʼu puleʼaga faka politike pea mo te hahaʼi ʼaē neʼe kau kia nātou ke ina fakamole. Pea ko Satana mo tana kau temonio ʼe lī anai nātou ki te vanu ʼaē ʼe mole hona takele; pea ʼe mole toe feala anai hanatou fakahalaʼi te hahaʼi. Ko te ʼaho anai ʼaia, ko te “ ʼaho ʼo Sehova,” ʼaia ka fakamāʼoluga ai anai tona huafa. — Esekiele 38:18, 22, 23; Fakahā 19:11 ki te 20:3.

14. He koʼe ʼe tou faihala anai mo kapau ʼe tou manatu ko te ʼaho ʼo Sehova ʼe kei mamaʼo?

¹⁴ ʼE hoko anai te ʼaho ʼaia ʼi te temi totonu ʼaē kua fakakatofa e te ʼAtua. ʼE mole tauhala anai ia. (Hapakuke 2:3) ʼAua naʼa galo kia koutou ko te pulihi ʼo Selusalemi ʼi te taʼu 70 neʼe hoko ʼi te temi ʼaē neʼe mole ʼamanaki ki ai te kau Sutea pea mo nātou ʼui ai kua nātou hāo. Kae ā ia Papiloni? Ko te kolo ʼaia ʼo te temi ʼĀfea neʼe mālohi ʼaupito pea neʼe mole ina tuʼania he meʼa, heʼe neʼe ʼā takai ʼaki te ʼu toe kaupā maka lalahi neʼe teuteuʼi moʼo tali tau. Kae, ʼi te po pe e tahi neʼe to ai. Pea ʼe toe feiā pe “ko he faka ʼauha fakafokifā” ka mapeʼe anai ki te tuʼu agakovi ʼaenī. ʼOfa pe mokā hoko mai anai, ke maʼu tatou, ʼe tou logo tahi ʼi te tauhi moʼoni pea ‘neʼe mole galo’ kia tatou te ʼaho ʼo Sehova!

Toe Vakaʼi

● He koʼe ʼe maʼuhiga tāfito ke ‘aua naʼa galo’ te ʼaho ʼo Sehova? E feafeaʼi hatatou mafai te meʼa ʼaia?

● Koteā ʼaē ʼe faka ʼuhiga ai kia tatou te fakamavaevae ʼaenī ʼe fai ʼi te temi nei?

● Koteā ʼaē ʼe tonu ke hoko ia muʼa ʼo te ʼaho ʼo Sehova? Koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou tokaga tuʼumaʼu ki ai ʼo fai?