Apelili

Neʼe hoko ni faigataʼaʼia ki te ʼu kaugana ʼa Sehova ʼi te temi muʼa neʼe mole natou ʼamanaki ki ai. Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo Sakopo. Neʼe ui age e tana tamai ke alu ʼo ʼohoana mo he ʼofafine ʼo Lapane, te tokolua ʼo tana faʼe neʼe tauhi kia Sehova, pea neʼe ina fakapapauʼi age ʼe tapuakina lahi anai ia ia e Sehova. (Sen. 28:​1-4) Neʼe mulimuli ki ai ia Sakopo. Neʼe mavae ʼi Kanaane tona fenua, ʼo alu kio Lapane. Neʼe ko ʼona ʼofafine ʼe lua, ia Lea mo Lasele. Pea neʼe manako leva Sakopo ia Lasele, te taʼahine muli ʼa Lapane. Ke feala hanā ʼohoana, neʼe tonu ke gaue Sakopo ia taʼu ʼe fitu maʼa Lapane. (Sen. 29:18) Kae neʼe mole ko te faʼahi ʼaia neʼe hoko. Neʼe kakaʼi ia ia e Lapane, he neʼe ina foaki age tana taʼahine lahi ko Lea. Pea neʼe foaki age leva e Lapane ia Lasele ke nā ʼohoana hili te vahaʼa, kae neʼe tonu ke toe gaue ia Sakopo maʼa ia ia taʼu ʼe fitu. (Sen. 29:​26, 27) Neʼe toe kakaʼi e Lapane ia Sakopo ʼi te ʼu taʼu ʼe 20 ʼae neʼe gaue ai maʼa ia.—Sen. 31:​41, 42. w23.04 15 ¶5

Ko ai ʼae ʼe feala ke tou haga ki ai ke ina fakalotofimalie pea mo taki tatou? ʼE tou iloʼi tona tali. ʼE feala ke tou haga kia Sehova ʼAtua ʼi te faikole. Pea ko te faʼahi ʼaia ʼe loto e Sehova ke tou fai, he ʼe ui mai ʼi te Tohi-Tapu ke tou “faikole tuʼumaʼu.” (1 Tes. 5:17) ʼE feala ke tou palalau faʼifaʼitaliha kia Sehova ʼi te faikole pea mo kole ke ina taki tatou ʼi te ʼu aluʼaga fuli ʼo totatou maʼuli. (Taag. 3:​5, 6) ʼE lahi te lotofoaki ʼa te ʼAtua. Koia ʼe ina ui mai ke tou faikole age ʼi he temi pe ʼe tou loto ki ai. Neʼe mahino kia Sesu ʼe maʼuhiga kia Sehova te faikole. Fualoa ʼi muʼa ʼo tana haʼu ki te kele, neʼe sio ia Sesu ki te tali e tana Tamai ki te ʼu faikole ʼa te ʼu tagata mo fafine agatonu. Ohage la, neʼe nofo ia Sesu mo tana Tamai ʼi te temi ʼae neʼe ina tali ai ki te ʼu faikole fakamalotoloto ʼa Ana, mo Tavite, mo Elia pea mo ʼihi atu. (1 Sam. 1:​10, 11, 20; 1 Hau 19:​4-6; Pes. 32:5) Koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ki te akoʼi age e Sesu ki ʼana tisipulo ke natou faikole tuʼumaʼu mo he lotofalala.—Mat. 7:​7-11. w23.05 2 ¶1, 3

Ko te Pelepitelo Lahi ko Seosata neʼe manavasiʼi kia Sehova. Neʼe ha te faʼahi ʼaia ʼi te temi ʼae neʼe faʼao ai e Atalia, te taʼahine ʼa Sesapele, te tuʼulaga hau ʼi Suta. Koteʼuhi neʼe agakovi ʼaupito pea neʼe ina fia maʼu ia te tuʼulaga hau. Neʼe faiga pe la ke ina matematehi ʼona mokopuna fuli. (2 Klk. 22:​10, 11) Kae ʼi te ʼu fanau ʼaia, neʼe hao ia Seoasi he neʼe haofaki ia ia e Sokapeta, te ʼohoana ʼo Seosata. Neʼe nā fufu te tamasiʼi ʼaia mo nā tokaga ki ai. ʼI tanā fai te faʼahi ʼaia, neʼe nā haofaki he tahi ʼi te hologa ʼo Tavite ka liliu anai ko he hau. Ko Seosata neʼe nofo agatonu kia Sehova pea neʼe mole mataku ia Atalia. ʼI te taʼu fitu ʼo Seoasi, neʼe toe fakaha e Seosata tana nofo agatonu kia Sehova. Neʼe ina fai hana fakatuʼutuʼu. Kapau ʼe hoko te fakatuʼutuʼu ʼaia pea neʼe fakanofo hau ia Seoasi. Kae kapau neʼe mole iku, ʼe matehi anai ia Seosata. ʼAki te tapuakina ʼa Sehova, neʼe hoko tana fakatuʼutuʼu. w23.06 17 ¶12-13

Neʼe feala pe ke manatu te Hau ko Nepukanesa ʼe agatuʼu ia Taniela pea mo ina fakatotonu ke matehi ia ia. Kae neʼe lototoʼa ia Taniela ʼo ina fakaha katoa te fakaʼuhiga ʼo tana moemisi. Kotea ʼae neʼe lagi tokoni kia Taniela ke lototoʼa ʼi tona maʼuli katoa? ʼE mahino papau ia, talu tana kei veliveli, neʼe tuku e ʼana matuʼā he faʼifaʼitaki lelei kia ia. (Tet. 6:​6-9) Neʼe iloʼi e Taniela te ʼu Folafola ʼe Hogofulu, ʼo toe feia mo te tahi ʼu lekula. Ohage la, neʼe ina iloʼi te ʼu meʼa kai ʼae neʼe tapuʼi age ki te kau Iselaele. (Lev. 11:​4-8; Tan. 1:​8, 11-13) Pea neʼe toe malama ia Taniela ki te hisitolia ʼa te hahaʼi ʼa te ʼAtua pea mo te meʼa ʼae neʼe hoko kia natou ʼi tanatou mole fakalogo ki te ʼu lao ʼa Sehova. (Tan. 9:​10, 11) ʼUhi ko te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi te maʼuli ʼo Taniela, neʼe tui papau ai ʼe tokoni ia Sehova mo ʼana ʼaselo malolohi kia ia.—Tan. 2:​19-24; 10:​12, 18, 19. w23.08 3 ¶5-6

Ko Lepeka neʼe ko he taʼahine ʼatamai pea ʼi tona maʼuli katoa neʼe ina fai ni tonu neʼe ha ai tona lototoʼa. Neʼe ina toe fai mo he ʼu gaue ʼi tona temi totonu. (Sen. 24:58; 27:​5-17) Kae neʼe toe fakaʼapaʼapa pea mo fakalogo. (Sen. 24:​17, 18, 65) Kapau ʼe ke agavaivai, ʼo ke lagolago kia natou ʼae neʼe foaki age e Sehova te pule, ʼe ke tuku anai he faʼifaʼitaki lelei ki tou famili pea mo te kokelekasio. Ko te ʼu Kilisitiano fuli ʼae kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie ʼe natou mahino ki ʼonatou tuʼakoi. Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo te fafine ʼi te temi muʼa ko Esitele. Logo la neʼe liliu ko he Fineʼaliki, kae neʼe mahino pe kia ia ʼona tuʼakoi pea neʼe mole fiameʼalahi. Neʼe iloga te faʼahi ʼaia he neʼe fakalogo ki te fakatotonu ʼa tona tehina mataʼi tama ko Maletokeo. (Esit. 2:​10, 20, 22) Ohage ko Esitele, ʼe feala ke ke fakaha ʼe ke mahino ki ʼou tuʼakoi moka ke kole ki ʼihi he ʼu tokoni lelei pea mo ke mulimuli ki ai. (Tito 2:​3-5) Neʼe toe iloga te kalitate ʼaia ia Esitele he neʼe fakaʼapaʼapa ki ʼihi. Logo la “neʼe hoihoifua pea mo finemui” kae neʼe mole faiga e Esitele ke sioʼi ia ia e te hahaʼi.—Esit. 2:​7, 15. w23.12 19 ¶6-8

Kapau ʼe lahi fau tatatou tukugakoviʼi ia tatou totonu, ʼe liliu leva ia ko he kavega mamafa ʼe mole tonu ke tou ʼamo. Kapau kua tou vete tatatou agahala, mo fakahemala pea mo tou faiga ke mole tou toe to ki te agahala ʼaia, tou tui papau kua fakamolemole mai ia Sehova. (Gaue 3:19) ʼE mole loto e Sehova ke hoko atu tatatou tukugakoviʼi ia tatou ʼuhi ko te agahala ʼaia. ʼE ina iloʼi ʼe fua kovi anai kia tatou moka ʼe tou fai te faʼahi ʼaia. (Pes. 31:10) Kapau ʼe tou taʼomia ʼuhi ko te lahi fau ʼo totatou lotomamahi, ʼe feala pe anai ke tou tuku tatatou lele ʼae ki te maʼuli. (2 Ko. 2:7) Kapau ʼe kei hoko atu tau tukugakoviʼi ia koe totonu, manatuʼi ia “te fakamolemole moʼoni” ʼa Sehova. (Pes. 130:4) ʼE fakamolemole kia natou ʼae ʼe fakahemala moʼoni mai tanatou agahala. ʼE ina fai te fakapapau ʼaeni: “ ʼE mole au toe manatuʼi anai tanatou agahala.” (Sel. 31:34) ʼAua naʼa ke fakamamahiʼi ia koe totonu moka mole foaki atu he ʼu gaue ʼi te kokelekasio. ʼE mole tonu ke ke toe manatuʼi te agahala ʼae neʼe ke fai, he ʼe kua galoʼi ia e Sehova. w23.08 30-31 ¶14-15

Lolotoga te COVID-19, ko te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼae neʼe mulimuli ki te ʼu fakatotonu mai tatatou kautahi neʼe natou hao mai te ʼu tuʼania ʼae neʼe maʼu e natou ʼae neʼe fakalogo ki te ʼu manatu kaka. (Mat. 24:45) ʼE tonu ke tou manatu tuʼumaʼu pe ki “te ʼu meʼa ʼae ʼe maʼuhiga ʼaupito.” (Flp. 1:​9, 10) Ko te ʼu aluʼaga ʼae ʼe natou fakaleluʼi tatou ʼe natou toʼo lahi totatou temi, ʼo mole kei tou tokakaga ai ki te ʼu gaue ʼae ʼe ʼaoga. Ko te ʼu faʼahi ʼae ʼe tou fai ʼi te ʼaho fuli, ohage la ko te kai, te inu, te malolo mo te gaue, ʼe feala ke fakaleluʼi ai tatou moka kua tou fakamaʼuhigaʼi ʼi totatou maʼuli. (Luka 21:​34, 35) Tahi ʼae, ʼe mole māu tatatou logo ki te ʼu laka ʼe fai e te hahaʼi pea mo te ʼu fihi fakapolitike. ʼE mole tonu anai ke fakaleluʼi tatou e te ʼu faʼahi ʼaia. He ʼe feala ke tou lagolago ki ai ʼi tatatou fakakaukau pea mo totatou loto. Neʼe tou vakaʼi te ʼu faʼahi ʼae ʼe fakaʼaogaʼi e Satana moʼo fakavaivaiʼi tatatou fakatotonu ʼae ke tou fai te meʼa ʼae ʼe lelei. w23.07 16-17 ¶12-13

Ko te ʼaho Fakamanatu ʼo te mate ʼo Kilisito ʼe ko te ʼaho ʼaia ʼae ʼe maʼuhiga ʼaupito ʼo te taʼu maʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Ko te toʼotoʼoga pe ʼaia ʼe tahi ʼae neʼe kole e Sesu ki ʼana tisipulo ke natou fakamanatuʼi. (Luka 22:​19, 20) ʼE ina toe fakamanatuʼi mai pe ʼe feafeaʼi hatatou fakaha tatatou lotofakafetaʼi ki te sakilifisio faitotogi ʼa Sesu. (2 Ko. 5:​14, 15) Pea tahi, ʼe ko he faigamalie ʼaia ke tou “fefakalotomalohiʼaki” mo ʼotatou tehina mo tuagaʼane. (Loma 1:12) Pea tokolahi ia natou ʼae neʼe fakaafe neʼe natou punamaʼuli ki te ʼu meʼa ʼae neʼe natou logo mo sio ki ai ʼi te afiafi ʼaia ʼo natou fia ako ai te Tohi-Tapu. Pea tahi, ʼe tou fakaʼamu lahi ki te toʼotoʼoga ʼaia, he ʼe ʼi te ʼaho ʼaia ʼe logo tahi ai te hahaʼi ʼa Sehova ʼi te malamanei katoa. Koia ʼae ko te ʼAho Fakamanatu ʼe ko he toʼotoʼoga maʼuhiga ʼaupito kia tatou. w24.01 8 ¶1-3

Kapau ʼe tou fakakaukauʼi te maʼuhiga ʼo te totogi ʼae neʼe fai e Sehova mo Sesu maʼa tatou, pea ʼe toe lahi age anai tatatou lotofakafetaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼofa ʼae neʼe ina fakaha mai kia tatou takitokotahi. (Kal. 2:20) Ko te totogi ʼe ko he meʼa ʼofa ia neʼe fai ʼaki te ʼofa. Neʼe fakaha e Sehova ia tona ʼofa ʼae kia tatou ʼi tana foaki mai tona ʼAlo ʼae neʼe maʼuhiga ʼaupito kia ia ko he sakilifisio. Neʼe ina fakagafua ke mamahi pea mo mate ia Sesu maʼa tatou. Neʼe mole taupau e Sehova te ʼu fahaʼi ʼae ʼe ina logoʼi, kae ʼe ina fakaha lelei mai tona ʼofa. (Sel. 31:3) ʼUhi ko tona ʼofa neʼe ina taki mai tatou kia te ia. (Vakaʼi ia Tetelonome 7:​7, 8.) ʼE mole he meʼa peʼe ko he tahi ʼe feala anai ke ina fakamavae tatou mai te ʼofa ʼaia. (Loma 8:​38, 39) Kotea ʼae ʼe ke logoʼi ʼi tau iloʼi ʼae ʼe ʼofa ia Sehova ia koe? w24.01 28 ¶10-11

ʼE maʼuhiga ki te kau Kilisitiano fakanofo ia tanatou ʼamanaki ʼae ʼi selo. ʼI te taʼu 1991, neʼe fakaha e te tehina fakanofo ko Frederick Franz te meʼa ʼae ʼe ina logoʼi ʼi tona loto: “ ʼE hoko moʼoni anai tamatou ʼamanaki pea ko matou ʼaeni kei toe ʼi te toko 144 000 ʼe matou tahi maʼu anai te fakapale ʼae ʼe fakapapau mai e te ʼAtua. Pea ʼe lelei ʼaupito age ʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe matou maʼu.” Neʼe ina ui: “ ʼE kei maʼuhiga pe kia matou te ʼamanaki ʼaia . . . Kapau ʼe tonu ke hoko atu tamatou atalitali ki ai, pea ʼe toe lahi age ai tona maʼuhiga kia matou. ʼEi, ʼe matou haga atalitali pe anai. Kua maʼuhiga ʼaupito age kia au ʼi te temi nei tamatou ʼamanaki.” Pe ʼe tou ʼamanaki maʼuʼuli ʼo heʼe gata ʼi selo peʼe ʼi te kele, ʼe taulekaleka tatatou ʼamanaki pea ʼe tou maʼu ai he ʼu tupuʼaga ke tou fiafia ai. Pea ʼe feala ke liliu ʼo toe malohi age tatatou ʼamanaki. w23.12 9-10 ¶6-8

Neʼe fakatuʼu ʼi te huʼaga ʼo te tapenakulo te ʼaletale kapa pea neʼe momoli ai kia Sehova te ʼu sakilifisio manu. (Eke. 27:​1, 2; 40:29) Kae ko te ʼu sakilifisio ʼaia neʼe mole ina fakamolemole ʼo talu ai te ʼu agahala ʼa te hahaʼi. (Hep. 10:​1-3) Ko te ʼu sakilifisio manu ʼae neʼe fai tuʼumaʼu pe ʼi te tapenakulo neʼe ina fakata ia te sakilifisio pe ʼae ʼe tahi ka ina fakamolemole anai ʼo talu te ʼu agahala ʼa te hahaʼi. Neʼe iloʼi e Sesu neʼe fekauʼi ifo ia ia e Sehova ki te kele ke ina sakilifisioʼi tona maʼuli ohage ko he totogi maʼa te malamanei. (Mat. 20:28) Koia, ʼi tana papitema neʼe fakaha ai e Sesu kia Sehova ʼe ina fai anai tona finegalo. (Soa. 6:38; Kal. 1:4) Neʼe foaki e Sesu tona maʼuli “tuʼa tahi ʼo talu ai” moʼo fakamolemole, peʼe ʼuʼufi ʼo talu ai te ʼu agahala ʼa natou ʼae ka tui kia Kilisito.—Hep. 10:​5-7, 10. w23.10 26-27 ¶10-11

Ka na ʼaua la te sakilifisio ʼaia, mole feala kia tatou totonu ke tou totogi ia tatou mai te agahala mo te mate. (Pes. 49:​7, 8) Neʼe fai ai e Sehova he fakatuʼutuʼu ke foaki e Sesu tona maʼuli moʼo haofaki ai tatou. Koia neʼe ko he toe sakilifisio ʼae neʼe nā fai. Ka lahi tatatou metitasio ki te ʼu meʼa ʼae neʼe sakilifisioʼi e Sehova mo Sesu maʼa tatou, pea ʼe toe lahi ai mo tatatou lotofakafetaʼi ki te totogi. ʼI te agahala ʼa Atama, neʼe puli ai tana ʼamanaki ʼae ke maʼuli ʼo heʼe gata ʼo kau ai mo tona hologa. Moʼo totogi te meʼa ʼae neʼe puli ia Atama, neʼe foaki ai e Sesu tona maʼuli haohaoa ko he sakilifisio. Lolotoga tona maʼuli ʼi te kele, neʼe “mole agahala” ia Sesu pea neʼe “mole maʼu he kaka ʼi tona gutu.” (1 Pet. 2:22) ʼAki tana sakilifisioʼi tona maʼuli, neʼe feala ai kia Sesu ke ina toe totogi te maʼuli haohaoa ʼae neʼe puli ia Atama.—1 Ko. 15:45; 1 Tim. 2:6. w24.01 10 ¶5-6

Hili te fakatuʼuake ʼo Sesu, neʼe ulu ki te Potu Taputapu ʼAupito ʼo te fale lotu fakalaumalie. ʼE tou mahino lelei ai ki te maʼoluga ʼo te fakatuʼutuʼu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te tauhi maʼa. Pea neʼe feala te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼaki te sakilifisio pea mo te gaue fakapelepitelo ʼa Sesu Kilisito. ʼI Iselaele, neʼe ulu te pelepitelo lahi ki te Potu Taputapu ʼAupito ʼae neʼe faʼu e te tagata pea mo te toto ʼo te ʼu manu ʼae neʼe sakilifisioʼi. Kae neʼe hu ia Sesu “ki selo” te potu ʼae ʼe taputapu ʼaupito age, ʼo ha ia muʼa ʼo Sehova. Neʼe ina momoli ai te maʼuhiga ʼo tona maʼuli haohaoa ke fua lelei kia tatou, he ʼe feala ai ke “pulihi te agahala ʼaki tana sakilifisioʼi ia ia totonu.” (Hep. 9:​24-26) ʼE feala ke tou tauhi fuli kia Sehova ʼi tona fale lotu fakalaumalie, pe ʼe tou ʼamanaki olo ki selo peʼe tou maʼuʼuli ʼi te kele. w23.10 28 ¶13-14

Fakakaukauʼi ia te ʼu gaue ʼae ʼe fai nei e Sesu ʼi selo maʼa tatou. ʼE ko totatou Hau pea mo tatatou Pelepitelo Lahi lotomanavaʼofa. Neʼe ina fakafealagia ke tou fakaovi ʼi te faikole “ki te ʼafioʼaga ʼo te ʼAtua ʼae ʼe ina foaki ia te ʼofa makehe” pea ke tou maʼu ai tona manavaʼofa pea mo tana tokoni “ ʼi tona temi totonu.” (Hep. 4:​14, 15) Ke tou fakakaukauʼi ʼi te ʼaho fuli ki te ʼu meʼa ʼae neʼe fai e Sehova mo Sesu, pea mo ʼae ʼe nā lolotoga fai nei maʼa tatou. ʼE mahino ia ʼe malave loto tonā ʼoʼofa ʼae kia tatou pea ʼe uga ai tatou ke tou faʼafai ʼi tatatou tauhi ʼae kia Sehova. (2 Ko. 5:​14, 15) Ko he faʼahi ʼe feala ke ke fai moʼo fakamalo ki totatou ʼAtua pea mo tona ʼAlo ʼe ko hau faiga ke ke tokoni ki ʼihi ke natou liliu ko he ʼu Fakamoʼoni ʼa Sehova pea mo he ʼu tisipulo ʼa Sesu. (Mat. 28:​19, 20) Ko te faʼahi ʼaia neʼe fai e te apositolo ko Paulo. Neʼe ina iloʼi ʼe loto e Sehova “ke haofaki te faʼahiga tagata fuli pe pea ke natou maʼu te ʼatamai malama totonu ʼo te moʼoni.”—1 Tim. 2:​3, 4. w23.10 22-23 ¶13-14

Tokolahi ia tatou ʼe tou lau ki te hahaʼi te koga tohi fakalotofimalie ʼaia ʼo ʼuhiga mo te maʼuli ʼi te Palatiso. ʼE tou lava tokoni feafeaʼi ki te hahaʼi ke natou tui ʼe hoko moʼoni anai te ʼu lelei ʼae ʼe tou lau ia Fakaha 21:​3, 4? Pea kotea ʼae ʼe feala ke tou fai ke toe malohi age mo tatatou falala ki ai? Neʼe ko Sehova totonu ʼae neʼe ina fai te fakapapau fakalotofimalie ʼaia. Pea neʼe ina foaki mai he ʼu tupuʼaga ke tou tui ʼe ina fakahoko moʼoni anai. ʼE tou maʼu he ʼu tupuʼaga ke tou falala ai ʼe hoko moʼoni anai te fakapapau ʼa Sehova, ʼi te ʼu vaega ʼae ʼe hoa mai. ʼE tou lau fenei ai: “Neʼe ui fenei e Ia ʼae ʼe heka ʼi te hekaʼaga fakahau: ‘Koʼeni, ʼe au fakafoʼou ia meʼa fuli.’ Pea ʼe ina toe ui fenei: ‘Tohi, koteʼuhi ko te ʼu folafola ʼaia ʼe agatonu pea mo moʼoni.’ Pea neʼe ina ui fenei mai: ‘Kua hoko te ʼu folafola ʼaia! Ko au te Kamataʼaga pea mo te Fakaʼosiʼaga.’”—Fkha. 21:​5, 6, ʼuluaki koga. w23.11 3 ¶3-5

ʼE feala ke fakaʼaogaʼi e he tupulaga ʼona fealagia fakakaukau ʼe ko tana faiteuteu pea mo te kosi ʼo tona ʼulu. Ko te hahaʼi ʼae ko tanatou gaue ko te tui ʼo te ʼu mutuʼi meʼa, ʼe mole natou fakaʼapaʼapa kia Sehova pea ʼe natou fai ni aga heʼe ʼaoga. ʼE ha te ʼu faʼahi ʼaia ʼi te ʼu teu ʼae ʼe natou fai, he ʼe pipiki fau peʼe hage ai te hahaʼi tagata ko he ʼu fafine. Ka ke filifili hou ʼu mutuʼi meʼa, mulimuli ki te ʼu tokoni ʼae ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu pea mo te ʼu faʼifaʼitaki lelei ʼae ke sio ki ai ʼi te kokelekasio. ʼE ke fakaha ai tau fia liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. Ohage la, fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE ha koa ʼi te ʼu tonu ʼae ʼe au fai ʼe au fakakaukauʼi lelei muʼa pea mo au tokagaʼi te manatu ʼa ʼihi? Ka sio te hahaʼi ʼoku mutuʼi meʼa, ʼe faigafua koa tanatou iloʼi ʼe au tauhi ki te ʼAtua?” (1 Ko. 10:​31-33) Kapau ʼe ke fakaʼaogaʼi ʼou fealagia fakakaukau moʼo fai he ʼu tonu, ʼe fakaʼapaʼapaʼi anai koe e ʼou tehina mo tuagaʼane ʼo feia mo tau Tamai ʼae ʼi selo. w23.12 26 ¶7

ʼI te temi muʼa, neʼe fakatagaʼi e “te hau ʼo te potu saute” ia te ʼu kaugana ʼa Sehova. (Tan. 11:40) Ohage la, lolotoga te ʼUluaki mo te Lua Tau Fakamalamanei, tokolahi ʼi ʼotatou tehina neʼe pilisoniʼi natou he neʼe mole natou fia kau ki te tau. Pea ko ʼihi tamaliki ʼa te kau Fakamoʼoni neʼe fakamavae ʼi te ʼu fale ako he neʼe mole natou fia tauhi ki te fuka. Kae ʼi te ʼu taʼu pe ʼaeni, kua kehe age te faʼahiga ʼahiʼahiʼi ʼo te nofo agatonu ʼa te ʼu kaugana ʼa Sehova ʼi te ʼu fenua ʼae ʼe pule ai te hau ʼaia. Ohage la, ka hoko te temi vote, ʼe feala ki he tehina peʼe ko he tuagaʼane ke fia lagolago ki he faʼahi fakapolitike peʼe ki he tagata peʼe ko he fafine faipolitike. Logo la ʼe mole alu anai ʼo vote, kae ʼe feala pe ke fakaʼamu ʼi tona loto ke malo te tagata ʼae peʼe ko he faʼahi politike. Koia la ʼae ʼe maʼuhiga ke mole tou kau ki te politike, pea ke tou tokakaga ke mole alu ai tatatou manatu mo totatou loto.—Soa. 15:​18, 19. w23.08 12 ¶17

ʼE tou hoko atu tatatou lele ke tou “maʼu te fakapale.” (1 Ko. 9:24) Neʼe ui e Sesu ʼe feala ke “mafasia ʼokotou loto ʼi te kai fakavale mo te inu fakavale pea mo te ʼu tuʼania ʼo te maʼuli.” (Luka 21:34) ʼE feala ke tokoni atu te vaega ʼaeni mo ʼihi atu ke ke iloʼi te ʼu fetogi ʼae ʼe tonu ke ke fai ke feala hau hoko atu tau lele. He koʼe ʼe feala ke tou tui papau ʼe tou maʼu anai te fakapale? He ʼe foaki mai anai e Sehova te malohi ʼae ʼe ʼaoga kia tatou ke hoko atu tatatou lele. (Esa. 40:​29-31) Koia ʼaua naʼa ke fakatalolo tau lele. Mulimuli ki te faʼifaʼitaki ʼa te apositolo ko Paulo ʼae neʼe ina fai ia meʼa fuli neʼe ina lavaʼi ke ina maʼu te fakapale. (Flp. 3:​13, 14) ʼE mole feala ke lele he tahi age maʼa koe. Kae ʼaki te tokoni ʼa Sehova, ʼe feala anai ke ke lele ʼo kaku ki te fakaʼosi. ʼE tokoni atu anai ke ke fakahoko ʼou maʼua pea mo ke liʼaki te ʼu meʼa mamafa ʼae ʼe mole ʼaoga. Pea ʼe toe tokoni atu anai ke ke faʼa kataki ʼi te lele pea ke ke maʼu te fakapale. w23.08 31 ¶16-17

ʼI te taʼu 12 ʼa Sesu, ʼi te ʼosi ʼo te Pasikate, neʼe mavae leva ʼana matuʼā mai Selusalemi kae neʼe mole nā tokagaʼi tana puli. (Luka 2:​46-52) ʼI muʼa ʼo tanatou mavae, neʼe tonu foki ke nā vakaʼi pe ʼe katoa ʼanā tamaliki. ʼI tanā maʼu ia ia, neʼe ui age e Malia neʼe nā hoha ʼuhi ko te meʼa ʼae neʼe ina fai. Neʼe feala pe ke tali age e Sesu ki ʼana matuʼā neʼe hala ʼanā palalau. Kae neʼe mole ko te meʼa ʼaia neʼe ina ui age. Neʼe tali fakaʼapaʼapa age pe kia naua. Pea maʼia te mole mahino ʼa Sosefo mo Malia ki ʼana palalau, kae neʼe ‘hoko atu pe te talagafua ʼa Sesu kia naua.’ ʼU tupulaga,ʼe faigataʼa koa hakotou fakalogo ki ʼakotou matuʼā moka natou faihala peʼe mole natou mahino kia koutou? Kotea ʼae ʼe feala ke tokoni atu? Kotou manatuʼi pe ʼe kotea ʼae ʼe logoʼi e Sehova. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu, ka kotou fakalogo ki ʼakotou matuʼā, “ ʼe ko te meʼa ʼaia ʼe lelei ki te ʼAliki.” (Kol. 3:20) Kapau ʼe mole natou mahino lelei ki te ʼu meʼa ʼae ʼe kotou ui, peʼe natou fakatuʼu ʼi ʼihi temi he ʼu lekula ʼe faigataʼa, ʼe iloʼi e Sehova. Pea logo te ʼu aluʼaga ʼaia, kae kapau ʼe kotou fakalogo aipe ki ʼakotou matuʼā, ʼe fiafia ai ia Sehova. w23.10 7 ¶5-6

ʼE feala ke ui mai e hotatou kaugā ako ʼe tonu ke fetogi te manatu ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi faitagata peʼe faifafine. ʼE lagi tonu ke tou ui age ʼe tou fakaʼapaʼapa ki te ʼu tonu ʼae ʼe natou fai. (1 Pet. 2:17) Hili ʼaia, ʼe lagi tou maʼu anai he faigamalie ke tou fakaha age te ʼu fua lelei ʼae ʼe tou maʼu moka tou mulimuli ki te ʼu lao ʼae ʼi te Tohi-Tapu. Ka fakafeagai malohi mai he tahi, ʼaua naʼa tou manatu atu aipe ʼe tui ia ki te faʼahi ʼae peʼe ko ʼae. Ohage la, kapau ʼe ui atu e hou kaugā ako ʼe gata pe kia natou ʼae neʼe mole ako ʼae ʼe tui ki te ʼAtua. ʼE ke manatu ai koa ʼe tui ki te evolisio pea ʼe malama lelei ki te faʼahi ʼaia? ʼI te agamahani, ʼe toe fai pe e ʼihi te ʼu palalau ʼae neʼe natou logo ki ai. Ohage la, ʼe feala ke ke ui age ke alu ki tatatou tuʼasila jw.org, pea ke ina vakaʼi he alatike peʼe ko he ʼata viteo ʼe palalau ki te fakatupu. ʼE lagi fia faipalalau anai mo koe ʼo ʼuhiga mo te manatu ʼaia. Kapau ʼe ke fakaʼapaʼapa, pea ʼe feala anai ke fetogi tana manatu. w23.09 17 ¶12-13

Kapau neʼe tou fai he hala kae tou fai ia meʼa fuli moʼo fetogi tatatou aga pea mo hoko atu tatatou falala kia Sehova, tou tui papau ʼe ina fakaʼaogaʼi anai tatou pea mo tapuakiʼi tatou.( Taag. 28:13) Neʼe mole haohaoa ia Samisoni. Kae neʼe hoko atu pe tana tauhi agatonu ʼae kia Sehova, maʼia ʼi tana ʼosi fai te hala ʼuhi ko Talila. Neʼe toe fakaʼaogaʼi pe ia ia e Sehova ʼi hona aluʼaga fakaofoofo. Neʼe kei manatu pe Sehova ko Samisoni neʼe ko he tagata tui malohi, ʼo ina fakatuʼu tona higoa fakatahi mo ʼae ʼo ʼana kaugana agatonu ia Hepeleo 11. ʼE fakalotomalohi tatatou iloʼi ʼae ko te ʼAtua ʼae ʼe tou tauhi ki ai ʼe ko he Tamai ʼofa, ʼe ina fia foaki mai te malohi tafito la moka tou vaivai. Koia, ohage ko Samisoni, tou kole mamahi fenei kia Sehova: “Fakalelei siʼou loto, . . . , ke ke manatuʼi au pea mo ke foaki mai te malohi.”—Tfm. 16:28. w23.09 7 ¶18-19

ʼI tatatou manatuʼi tuʼumaʼu ia te ʼaho ʼo Sehova, ʼe maʼuhiga ʼaupito ai kia tatou te tala ʼo te logo lelei ki te hahaʼi. Kae ʼe feala ʼi ʼihi temi ke mole tou fia tala te logo lelei. Kotea tona tupuʼaga? He ʼe lagi tou matataku ki te tagata. Neʼe hoko te faʼahi ʼaia kia Petelo. ʼI te po ʼae neʼe fakamauʼi ai Sesu, neʼe mataku ia Petelo ʼi te fakaha ko ia ko he tisipulo ʼa Sesu pea neʼe ina toe fakafisi tuʼa tolu ʼe mole ina iloʼi ia ia. (Mat. 26:​69-75) Kae ki muli age, neʼe ina ui ʼaki he lototoʼa: “ ʼAua naʼa kotou matataku ʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe natou matataku ki ai pea ʼaua naʼa kotou hoha.” (1 Pet. 3:14) ʼE tou tui papau ai ʼe toe feala pe ke tuku tatatou matataku ki te tagata. Kotea ʼae ka tokoni mai ke tuku tatatou mataku ki te tagata? ʼE tali fenei e Petelo: “Kotou fakamoʼoni ʼi ʼokotou loto ko Kilisito ʼe ko te ʼAliki pea ʼe maʼoniʼoni.” (1 Pet. 3:15) Ko tona fakaʼuhiga, ke tou fakakaukauʼi te tuʼulaga mo te malohi ʼae kua maʼu e totatou ʼAliki mo Hau, ia Kilisito Sesu. w23.09 27-28 ¶6-8

ʼE tonu ke tou haga faiga ke ʼaua naʼa tou fai ia “te ʼu gaue ʼo te fakapoʼuli ʼae ʼe mole hona ʼaoga.” (Efe. 5:11) ʼE ha ʼi te ʼu aluʼaga ʼae ʼe hoko, ka lahi te sioʼi e he tahi peʼe fakalogo, peʼe palalau ki he ʼu meʼa ʼe heʼe maʼa mo heʼe ʼaoga, pea ʼe faigafua anai kia ia tana fai he agahala. (Sen. 3:6; Sakp. 1:​14, 15) ʼE faiga te malama ʼa Satana ke ina kakaʼi tatou. ʼE ina loto ke tou tui ʼe hala te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te ʼu aga heʼe maʼa mo heʼe ʼaoga. (2 Pet. 2:19) Neʼe kua fualoa te fakaʼaogaʼi e Satana ia te manatu fakakaka ʼaia. Ko tana fakatuʼutuʼu ke hehe te hahaʼi pea ke mole feala hanatou iloʼi ia te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi. (Esa. 5:20; 2 Ko. 4:4) Koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ki te lahi ʼo te ʼu ʼata, mo te ʼu polokalama televisio, mo te ʼu fakatahiʼaga ʼi te neti, ʼe fakamaʼuhigaʼi ai he ʼu manatu ʼe fakafeagai ki te ʼu lekula faitotonu ʼa Sehova. ʼE loto e Satana ke tou tui ʼe mole kovi ia te ʼu aga heʼe maʼa pea mo te fai ʼo te ʼu aga heʼe ʼaoga, ʼae kua mafola nei. Pea ke tou manatu ʼe tou fiafia ai pea ʼe mole fakatupu tuʼutamaki kia tatou.—Efe. 5:6. w24.03 22 ¶8-10

Ko te tapenakulo neʼe ko he fale la. ʼI te kamata mai, neʼe ʼave e te kau Iselaele te fale la ʼaia ʼi tanatou feoloʼaki ʼi te toafa. Neʼe natou fakaʼaogaʼi ia teitei taʼu ʼe 500, ʼo aʼu ki te faʼu leva ʼo te fale lotu ʼi Selusalemi. (Eke. 25:​8, 9; Num. 9:22) Neʼe atolasio te kau Iselaele ki te ʼAtua pea mo momoli ʼanatou sakilifisio ʼi te tapenakulo. (Eke. 29:​43-46) Kae neʼe fakata e te tapenakulo he faʼahi ʼe lelei age. Neʼe ko “he fakata ʼo te ʼu meʼa ʼae ʼi selo” pea neʼe ina fakata te fale lotu lahi fakalaumalie ʼa Sehova. Neʼe ui e te apositolo ko Paulo ko “te fale la [peʼe ko te tapenakulo] ʼaia ʼe ko te fakata ʼo te ʼu meʼa ʼae ʼe lolotoga hoko ʼi te temi nei.” (Hep. 9:9) Koia, ʼi tana faitohi ki te kau Hepeleo, neʼe kua ʼosi tuʼu ia te fale lotu fakalaumalie. Neʼe kamata ʼi te taʼu 29 H.T.S. ʼI te taʼu ʼaia, neʼe papitema ai ia Sesu pea gaue leva ʼi tona ʼuhiga “pelepitelo lahi mo maʼoluga” ʼa Sehova ʼi te fale lotu fakalaumalie.—Hep. 4:14; Gaue 10:​37, 38. w23.10 25-26 ¶6-7

ʼE tou ako mai ai te maʼua ʼae ke tou fakapotopoto ke hoko atu tatatou tauhi fakafiafia kia Sehova. Ko tona fakaʼuhiga, ʼe tonu ke tou tali pea mo mulimuli ki he fetogi ʼe feala ke hoko ʼi totatou maʼuli pea ke tou fakaʼapaʼapa ki te ʼu manatu mo te ʼu tonu ʼae ʼe fai e ʼihi. Ko tatou ʼaeni ʼe tou tauhi kia Sehova ʼe tou fia fakapotopoto. Pea ʼe tou toe fia agavaivai mo manavaʼofa. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko Sehova ko he “Maka Malohi” he ʼe tuʼu malohi pea mo taʼofi maʼu. (Tet. 32:4) Kae ʼe toe fakapotopoto. Ka hoko ni fetogi ʼi te malama ʼaeni, ʼe fakapotopoto ia Sehova pea ʼe tokaga pe ke fakahoko ʼana fakatuʼutuʼu. Neʼe ina fakatupu tatou ki tona pāki, koia ʼae ʼe feala pe ke tou tali pea mo mulimuli ki te ʼu fetogi. Neʼe ina toe foaki mai he ʼu pelesepeto ʼe tasilo ʼi te Tohi-Tapu, ke feala ai ke tou fai ni tonu ʼe lelei, tatau aipe pe kotea te faigataʼaʼia ʼe tau mo tatou. Ko te faʼifaʼitaki ʼa Sehova pea mo te ʼu pelesepeto ʼae ʼe ina foaki mai, ʼe tokoni mai ke tou iloʼi ko Sehova ʼe ko he “Maka Malohi” kae ʼe toe fakapotopoto. w23.07 20 ¶1-3

ʼI te Tohi-Tapu, ʼe fakatatau ia Sehova ki he faʼe ʼe manavaʼofa. (Esa. 66:​12, 13) Fakakaukauʼi age muʼa ki he faʼe ʼofa ʼe tokaga lelei ki tana kiʼi toe, ʼe tokaga anai ke katoa te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga ki ai. Koia, ʼe tou tui papau ʼe puipui anai tatou e Sehova ʼaki tona ʼofa moka tou lotomamahi. Ka tou fai he meʼa ʼe kovi, ʼe mole ina liʼakinaʼi tatou. (Pes. 103:8) Ohage la neʼe lotomamahi ia Sehova ʼi te agakovi tuʼumaʼu ʼa te kau Iselaele; kae ʼi tanatou fakahemala neʼe fakaha age e Sehova kia natou tona ʼofa agatonu. Ohage la neʼe ina ui age: “Neʼe ke liliu ʼo maʼuhiga ʼi ʼoku mata, neʼe fakaʼapaʼapaʼi koe pea ʼe au ʼofa ia koe.” (Esa. 43:​4, 5) Heʼeki fetogi ia Sehova. Maʼia pe neʼe tou fai ni hala, ka tou fakahemala pea mo toe fakaovi kia te ia, ʼe tou sio anai neʼe mole fetogi te ʼofa ʼo Sehova ʼae ia tatou. ʼE ina fakapapau mai “ ʼe fakamolemole lahi anai kia tatou.” (Esa. 55:7) ʼI te Tohi-Tapu, ʼe fakatatau tana fakamolemole ki “he ʼu temi maʼuli fimalie.”—Gaue 3:19. w24.01 27 ¶4-5

ʼE feala ke tokoni mai ia Sehova moka tou felaveʼi mo he faigataʼaʼia. Ohage la, ʼe tonu ke tou kole hatatou ʼaho malolo ki totatou patolo, ke tou kau ai ki he fakatahi lahi, peʼe tou kole ke fetogi ʼatatou ʼu hola gaue ke tou kau tuʼumaʼu ai ki te ʼu fono. ʼE ko he faigamalie ʼaia ke tou sisio ʼe nofo te nima ʼo Sehova mo tatou. ʼE lagi tou punamaʼuli anai ki te tali leleiʼi ʼo tatatou kole. Pea ʼe tou toe falala lahi age ai kia Sehova. Neʼe agavaivai ia Esetalasi he neʼe ina kole te tokoni ʼa Sehova. ʼI te ʼu lakaga fuli ʼae neʼe hoha ʼaupito ai ia Esetalasi ʼo ʼuhiga mo ʼona maʼua, neʼe agavaivai ʼo haga kia Sehova ʼi te faikole. (Eset. 8:​21-23; 9:​3-5) Ko tana aga ʼaia neʼe ina uga ai ʼihi ke natou tokoni ki ai pea mo natou faʼifaʼitakiʼi tana tui. (Eset. 10:​1-4) Ka lahi fau totatou hoha ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga ki totatou maʼuli peʼe ko ʼae ʼo totatou kiʼi famili, ʼe tonu ke tou falala kia Sehova ʼo tou faikole ke tokoni mai. w23.11 18 ¶15-17

Neʼe mole ui e Sehova ʼe tonu ke tou fakahoko te ʼu gaue ʼae neʼe fai e Apalahamo ke tou faitotonu ai ʼi ʼona muʼa. ʼE feala pe ke tou fakaha tatatou tui ʼaki tatatou fai he tahi ʼu gaue, ohage la ke tou fakatalitali leleiʼi natou ʼae ʼomai ki ʼatatou fono, foaki he tokoni ki ʼotatou tehina mo tuagaʼane, pea mo fai te meʼa ʼae ʼe lelei ki hotatou kaiga totonu, ʼae ko he ʼu faʼahi ʼe leleiʼia e te ʼAtua pea ʼe ina tapuakinaʼi anai. (Loma 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 Soa. 3:18) Pea ko he tahi gaue lelei ke tou fakaha ai tatatou tui ʼe ko tatatou faʼafai ʼi te faifakamafola. (1 Tim. 4:16) ʼE feala ke tou fakaha fuli ʼaki ʼatatou gaue ʼe tou tui ʼe fakahoko anai e Sehova ʼana fakapapau pea ʼe ko tana faʼahiga fai ʼae ʼe lelei tukupau. Kapau ʼe tou fai feia, ʼe tou falala ʼe tou faitotonu anai ia muʼa ʼo te ʼAtua pea ʼe tou kaumeʼa anai mo ia. w23.12 2 ¶3; 6 ¶15

Neʼe fakalotomalohiʼi fenei e te apositolo ko Paulo te ʼu Kilisitiano ʼo Efeso ʼaki te ʼu palalau ʼae ʼe tuʼu ʼi ʼoluga. ʼE maʼuhiga te ʼu palalau ʼaia ki te ʼu tehina fuli ʼo te ʼu kokelekasio ia ʼaho nei. Ke natou fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie, ʼe tonu ke natou fakalogo ki te ʼu lao ʼa te ʼAtua pea ke natou mulimuli ki te ʼu pelesepeto ʼi te Tohi-Tapu ʼi te ʼu faʼahi fuli ʼo tonatou maʼuli. (Luka 2:52) He koʼe ʼe maʼuhiga ke liliu te ʼu tehina tupulaga ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie? ʼE maʼuhiga te ʼu gaue ʼae ʼe fakahoko e te ʼu tehina ʼi tonatou famili pea ʼi te kokelekasio. Kapau ko koe ko he tehina kei tupulaga, kua lagi ke fakakaukauʼi ni gaue ʼe feala anai ke ke fakahoko. ʼE feala ke ke fakatuʼutuʼu ke ke pionie, tagata faifekau fakaminisitelio, pea ki muli age ke ke tagata ʼafeā. Peʼe lagi ke fia ʼohoana mo taupau hou kiʼi famili. (Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Ke feala hau fakahoko te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia, ʼe tonu ke ke liliu ʼo fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie. w23.12 24 ¶1-2

Neʼe foaki ki te kau tagata ʼafeā te gaue ʼae ke natou tokakaga ki te faga ovi ʼa Sehova. ʼE maʼuhiga ki te ʼu tagata agatonu ʼaia te fakanofo natou e Sehova ke natou tauhi ʼonatou tehina mo tuagaʼane, pea ʼe natou gaue kinakina ke natou liliu ai ko “ni tauhi ovi ʼe tokakaga moʼoni . . . kia natou.” (Sel. 23:4; 1 Pet. 5:2) ʼE tou fakamalo lahi ki te ʼu tagata ʼafeā ʼi ʼatatou kokelekasio! ʼE feala ke taʼofi e te ʼu tagata ʼafeā he ako mai te faʼifaʼitaki ʼa te Tuʼi Fakamau ko Seteone. (Hep. 6:12; 11:32) Neʼe ina puipui pea mo takitaki ia te hahaʼi ʼa te ʼAtua. (Tfm. 2:16; 1 Klk. 17:6) Ohage ko Seteone, neʼe fakanofo te ʼu tagata ʼafeā ke natou tokakaga ki te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼi te ʼu temi faigataʼa ʼaeni. (Gaue 20:28; 2 Tim. 3:1) ʼE feala ke tou ako mai te agavaivai mo te fakalogo ʼa Seteone. Neʼe faigataʼa kia ia hana faʼa kataki ʼi tana fakahoko tana gaue. Pe ʼe tou tagata ʼafeā peʼe kailoa kae ʼe feala ke lahi age tatatou lotofakafetaʼi ki te ʼu tagata ʼafeā. ʼE feala ke tou lagolago ki te ʼu tehina faʼa gaue ʼaia ʼe tokaga kia tatou.—Hep. 13:17. w23.06 2 ¶1; 3 ¶3