Te ʼu Ako Mai Te ʼu Milakulo ʼa Sesu

“ ʼI TE temi ʼaia, ʼi te tolu ʼaho, neʼe ʼi ai te fai ʼohoana ʼi Kana ʼo Kalilea . . . Ko Sesu mo ʼana ʼu tisipulo neʼe fakaafe mo nātou ki te fai ʼohoana. ʼI te mole kei feʼauga ʼo te vino neʼe ʼui fēnei age e te faʼe ʼa Sesu kia te ia: ‘ ʼE mole kei ʼi ai hanatou vino.’ ” Ko te meʼa ʼaia neʼe tupu ai te fakahoko e Sesu tana ʼuluaki milakulo.—Soane 2:1-3.

Neʼe mole koa la ko he meʼa ʼe mole faʼa maʼuhiga ke ʼaua naʼa tokaga kiai ia Sesu? ʼE fakamahino fēnei e te tagata ako ʼo te Tohi-Tapu: “Ko te tali kāiga ʼi te Potu Hahake neʼe ko he meʼa maʼuhiga ʼaupito ia pea mo taputapu . . . Ko te tali kāiga moʼoni, tāfito ʼi he fai ʼohoana, neʼe fakamaʼua kiai he toe kai mo he toe meʼa ʼinu. Kapau kua ʼosi te meʼa kai mo te meʼa ʼinu ʼi he fai ʼohoana, ko te matagafua ʼo te famili pea mo te taumatuʼa foʼou ʼe ʼulihi anai ia ʼo tuʼumaʼu ʼuhi ko te meʼa fakaufiufi ʼaia.”

Koia neʼe fai ai e Sesu te fakatuʼutuʼu. Neʼe sio ki “te ʼu ipu maka e ono, te ʼu ipu vai, neʼe tuku ʼi ai ohage ko tona fakatotonu e te ʼu lekula ʼo te fakamaʼa ʼa te kau Sutea.” Ko te fakamaʼa ohage ko tona ʼui e te lekula ʼi muʼa ʼo te kai neʼe ko he agamāhani ʼa te kau Sutea, pea neʼe ʼaoga ke lahi te vai kia nātou ʼaē ʼi ai. “Koutou fakafonu te ʼu foʼi ipu ʼaki te vai,” ko te fakatotonu ʼaia ʼa Sesu ki te kau tagata faifekau. Ko Sesu neʼe mole ko “te pule ʼo te kātoaga,” kae neʼe palalau ohage ko he pule pea mo palalau fakahagatonu. ʼE ʼui fēnei e te fakamatala: “Kae ʼi te temi ʼaē neʼe ʼahiʼahiʼi ai e te pule ʼo te kātoaga te vai, neʼe kua fetogi ia ʼo liliu ko te vino.”—Soane 2:6-9; Maleko 7:3.

ʼE feala ke hage ʼe mata faikehe ko he meʼa māhani ohage ko he fai ʼohoana ke liliu ko te tupuʼaga ʼaia ʼo te fai e Sesu te ʼuluaki milakulo, kae ʼe fakahā e te meʼa ʼaē neʼe hoko he koga lahi ʼo ʼuhiga mo Sesu. Neʼe selipatea, pea ʼi te ʼu ʼaluʼaga feiā neʼe palalau ai mo ʼana ʼu tisipulo ki te ʼu lelei ʼo te nofo selipatea. (Mateo 19:12) Kae ʼi tana ʼi te fai ʼohoana neʼe hā ʼaki neʼe mole ko he tahi ʼe fakafeagai ki te nofo ʼohoana. Neʼe fakamatatau lelei tona maʼuli, pea neʼe lagolago ia ki te fakatuʼutuʼu ʼo te nofo ʼohoana; kia ia ko te nofo ʼohoana ʼe ko he meʼa ʼe fakaʼapaʼapa kiai te ʼAtua.—Fakatatau mo Hepeleo 13:4.

Ko Sesu neʼe mole ko he tahi ʼe maʼuli ohage ko he monike ʼe mata mamalu ohage ko tona paki e te kau fai paki ʼo te ʼēkelesia. Neʼe ina fakahā lelei ia neʼe fiafia ʼi te fakatahi mo te hahaʼi pea neʼe mole fakafeagai ia ki te ʼu fakafiafia. (Fakatatau mo Luka 5:29.) ʼAki te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina fai neʼe ina tuku te faʼifaʼitaki ki ʼana ʼu tisipulo. Neʼe fakahā tonu e Sesu neʼe mole ʼaoga ia kia nātou ke nātou mata mamalu—heʼe mole faka ʼuhiga te faitotonu, ko te puli ʼo te fiafia. Kailoa ia, neʼe fakaloto mālohiʼi fēnei te kau Kilisitiano ki muli age: “Koutou fakafiafia tuʼumaʼu ʼi te ʼAliki.” (Filipe 4:4) Ko te kau Kilisitiano ʼi te temi nei ʼe nātou taupau tanatou ʼu fakafiafia ʼi te ʼu tuʼakoi fakapotopoto. ʼE nātou maʼu tonatou fiafia ʼi te gāue ʼa te ʼAtua, kae ʼi tanatou muliʼi te faʼifaʼitaki ʼo Sesu, ʼe nātou maʼu ʼi ʼihi lakaga he temi ke nātou fakafiafia ʼi te fefakatahiʼaki ʼi he ʼaluʼaga fakafiafia.

Koutou toe fakatokagaʼi foki te agalelei ʼa Sesu. Neʼe mole ko hona maʼua ke ina fai he milakulo. Neʼe mole he lea faka polofeta ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia neʼe tonu ke fakahoko. ʼE mahino ia, neʼe fai fakalelei e Sesu te meʼa ʼaia ʼuhi ko te meʼa ʼaē neʼe hoha kiai tana faʼe pea mo te ʼaluʼaga ʼo te taumatuʼa foʼou. Neʼe tokaga ia ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼi tonatou loto pea neʼe ina loto ke ina fakamamaʼo ia nātou te ufiufi. ʼE mole koa la fakatupu e te meʼa ʼaia takotou falala ko Kilisito ʼe tokaga moʼoni kia koutou—māʼia mo tokotou ʼu faigataʼaʼia ʼo te ʼaho fuli?—Fakatatau mo Hepeleo 4:14-16.

Mai tona ʼaluʼaga ʼaē ko te ipu maka e tahi neʼe “feala ke fakafonu ʼaki te ʼu fua e lua peʼe tolu” ʼo te vai, neʼe ko he toe vino ia neʼe maʼu ʼi te milakulo ʼa Sesu—lagi ko lite e 390! (Soane 2:6) He koʼe koa neʼe ʼaoga he toe meʼa feiā? Neʼe mole fakaneke e Sesu te konahia, ʼaē ko he meʼa ʼe faka lākahalaʼi e te ʼAtua. (Efesi 5:18) Kae, neʼe ina fakahā te lotoʼofa ohage ko te ʼAtua. Mai tona ʼaluʼaga ʼaē ko te vino ʼe ko he meʼa ʼinu māhani, ko te vino ʼaē neʼe toe neʼe feala pe ke fakaʼaogaʼi ʼi he tahi ʼu lakaga.—Fakatatau Mateo 14:14-20; 15:32-37.

Ko te kau ʼuluaki Kilisitiano neʼe nātou muliʼi te faʼifaʼitaki ʼo Sesu ʼo ʼuhiga mo te agaʼofa. (Fakatatau mo Gāue 4:34, 35.) Pea ʼe toe fakaloto mālohiʼi pe foki te hahaʼi ʼa Sehova ʼo te temi nei ke nātou “tokaga ʼo foaki.” (Luka 6:38) Kae, ʼe ʼi ai foki te ʼuhiga faka polofeta ʼo te ʼuluaki milakulo ʼa Sesu. ʼE ina fakatokagaʼi he temi ka haʼu ʼe foaki fakaʼofa anai e te ʼAtua “he kātoaga meʼa kai kua lelei tonatou loloʼi, he kātoaga ʼo he ʼu vino kua tuku ke toka tona veveli,” kua puli katoa ai te pakupaku.—Isaia 25:6.

Kae, e feafeaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼu tuʼuga milakulo ʼaē neʼe fakahoko e Sesu ʼaē ʼe fakakau kiai te fakamālōlō fakasino? Koteā te meʼa ʼe feala ke tou ako mai ai?

Neʼe Ina Fai Te Meʼa ʼAē ʼe Lelei ʼi Te ʼAho ʼo Te Sapato

“Tuʼu ake, toʼo tou palepale taki pea ke haʼele.” Neʼe fai e Sesu te ʼu palalau ʼaia ki te tagata neʼe mahaki talu mai ia taʼu e 38. ʼE toe ʼui fēnei e te Evaselio: “Pea neʼe lelei atu aipe te mahaki ʼo te tagata ʼaia, pea neʼe ina toʼo tona palepale taki pea neʼe haʼele ia.” Kae, ʼi meʼa fakapuna’maʼuli foki, neʼe mole fiafia fuli te hahaʼi ʼi te fetogi ʼaluʼaga ʼaia. ʼE hoko fēnei te fakamatala: “Neʼe fakatagaʼi ia Sesu e te kau Sutea, koteʼuhi neʼe ina fai te ʼu meʼa ʼaia lolotoga te Sapato.”—Soane 5:1-9, 16.

Neʼe faka ʼuhiga te Sapato ko he ʼaho mālōlō, pea mo fakafiafia ki te hahaʼi fuli. (Ekesote 20:8-11) Kae, ʼi te temi ʼo Sesu, neʼe kua liliu ko he meʼa faigataʼa te ʼu lekula mamafa ʼaē neʼe fai e te tagata. Neʼe tohi e te tagata ako ko Alfred Edersheim ʼo ʼuhiga mo te ʼu koga loaloaga ʼo te lao ʼo te Sapato, “ko te ʼu meʼa ʼe talagaʼi fakalelei ohage ko he potu maʼuhiga faka lotu, ko he ʼu meʼa ʼe mole feala ke tou manatu atu ko he tahi ʼe ʼatamai ʼe ina fakatokagaʼi fakaleleiʼi anai.” (The Life and Times of Jesus the Messiah) Neʼe fakapipiki e te kau lapi he faka maʼuhiga ʼaupito ki te ʼu lekula fakavalevale pea mo fakanani ʼaē neʼe nātou fakaʼaluʼalu te ʼu potu fuli ʼo te maʼuli ʼo te tagata Sutea—ʼo nātou tautau meʼa noaʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼi te loto ʼo te hahaʼi. Neʼe ʼui fēnei e te lekula ʼo te Sapato: “Kapau ʼe holo he fale ki he tagata pea ʼe mole ʼiloʼi papau peʼe ʼi ai peʼe kailoa, peʼe kei maʼuli peʼe kua mate, peʼe ko he tagata Senitile peʼe ko he Iselaelite, ʼe feala ke nātou toʼo te toega fale mai ai. Kapau ʼe nātou maʼu atu ʼe kei maʼuli ʼe feala ke nātou hoko atu tanatou toʼo kehe te ʼu toega meʼa ʼo te fale mai ia ia; kae kapau [leva ʼe nātou maʼu atu] kua mate, ʼe nātou tuku feiāʼi.”—Tractate Yoma 8:7, The Mishnah, neʼe fakaliliu e Herbert Danby.

Koteā te manatu ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te taʼi fai lekula ʼaia ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe mole maʼuhiga? ʼI te valokiʼi ʼo ia ʼi tana fai te fakamālōlō ʼi te Sapato, neʼe ina ʼui fēnei: “Ko taku Tāmai neʼe gāue tuʼumaʼu ʼo kaku mai ki te temi nei, pea ʼe toe feiā foki mo ʼau ʼe ʼau gāue tuʼumaʼu.” (Soane 5:17) Neʼe mole fai ia e Sesu he gāue ʼe totogi ke koloaʼia ai. Kae neʼe ina fai te finegalo ʼo te ʼAtua. Ohage pe ko te kau Levite ʼaē neʼe fakagafua age ke nātou haga fai tanatou gāue taputapu ʼi te lolotoga ʼo te Sapato, neʼe feala ke fakahoko e Sesu tana ʼu gāue ʼaē neʼe hinoʼi age e te ʼAtua ʼi tona ʼuhiga Mesia, ʼo mole ina holoʼi te Lao ʼa te ʼAtua.—Mateo 12:5.

Neʼe toe fakahā foki e te ʼu fakamālōlō ʼaē neʼe fai e Sesu ʼi te Sapato “te agatonu fau” ʼa te kau Sekelipa Sutea pea mo te kau Faliseo—ʼaē ko ʼanatou ʼu manatu ʼe fefeka pea ʼe mole fakamatatau lelei. (Tagata Tānaki 7:16) ʼE mahino ia, neʼe mole ko te finegalo ʼo te ʼAtua ke faka tuʼakoi te fai ʼo he ʼu aga ʼe lelei ki he ʼu faʼahiga ʼaho ʼo te vāhaʼa; neʼe mole toe fakatuʼu foki e te ʼAtua te Sapato ʼo mole ʼi ai hona ʼu lekula. Neʼe ʼui fēnei e Sesu ia Maleko 2:27: “Ko te sapato neʼe fakatuʼu ia ʼuhi ko te tagata, kaʼe neʼe mole fakatupu te tagata ʼuhi ko te sapato.” Ko Sesu neʼe ʼofa ki te hahaʼi, kae neʼe mole ʼofa ia ki he ʼu lekula ʼe mamafa fau.

ʼE lelei ki te kau Kilisitiano ʼi te temi nei ke ʼaua naʼa fefeka fau tanatou ʼu aga peʼe ke takitaki tanatou ʼu manatu e he lekula. Ko nātou ʼaē ʼe nātou maʼu he tuʼulaga ʼi te kokelekasio ʼe mole nātou fia hili anai ki niʼihi he ʼu lekula neʼe fai pe e he tagata peʼe ko he ʼu faʼahiga fakaʼaluʼalu kua lahi fau. ʼE toe fakaloto mālohiʼi foki tatou e te faʼifaʼitaki ʼa Sesu ke tou kumi te ʼu temi faigamālie ke tou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei. Ohage la, ʼe mole tonu anai ke manatu he Kilisitiano ʼe hoki ina vaevae anai te ʼu moʼoni faka Tohi-Tapu ʼi te ʼu temi pe ʼaē ʼe fai faka mafola ai ʼi te ʼu ʼapi peʼe ʼi te temi ʼaē ʼe ina fai anai hana akonaki ʼi te potu ʼaē ʼe fai ai te ʼu akonaki. ʼE ʼui fēnei e te ʼapositolo ko Petelo, ʼe tonu ki te kau Kilisitiano ke nātou “nonofo tokaga tuʼumaʼu ʼo tali kia nātou ʼaē ʼe nātou fehuʼi [age] te tupuʼaga ʼo [tanatou] falala ʼi [tonatou] loto.” (1 Petelo 3:15) ʼE mole he temi ia ʼe faka tuʼakoi ai te fai ʼo te meʼa ʼaē ʼe lelei.

Ko He Ako ʼo Te Manavaʼofa

Ko te tahi milakulo fakamanavahe ʼe fakamatala ia Luka 7:11-17. ʼE fakamatala ko Sesu neʼe “ ʼalu ia ki te kolo ʼe higoa ko Naini, pea neʼe kaugā ʼolo mo ia tana ʼu tisipulo pea mo te hahaʼi tokolahi.” ʼO aʼu mai ki te temi nei, ko te ʼu tānuma ʼe feala ke tou sio kiai ʼi te potu toga ʼo te kolo Alape ʼo te temi ʼaenī ʼo Naini. “ ʼI tana fakaōvi atu ki te matapā ʼo te kolo,” neʼe fetaulaki mo te fai fetāgihi logoaʼa. “Koʼeni neʼe fata age ki tuʼa te mate, ko te tama ʼulu tokotahi ʼo tana faʼe. Pea neʼe ko te fafine vitua ia. Pea neʼe kaugā ʼolo mo ia te hahaʼi tokolahi ʼo te kolo.” Neʼe fakatokagaʼi e H. B. Tristram “ko te faʼahiga aga ʼi te lolotoga ʼo he ʼavaifo ʼe mole heʼeki fetogi ia” talu mai te temi ʼāfea, ʼo ina toe ʼui: “Neʼe ʼau sio ki te ʼu fafine ʼe nātou muʼamuʼa ʼi te fata, ʼe taki e te kau fafine neʼe fakaʼaogaʼi ke fetāgihi. ʼE nātou hiki ʼonatou ʼu nima ki ʼoluga, ʼe nātou toho ʼonatou ʼu lauʼulu, pea nātou fai te ʼu meʼa fakamamahi ʼe lalahi, pea nātou kekē ʼo nātou toʼo te higoa ʼo ia ʼaē kua mate.”—Eastern Customs in Bible Lands.

ʼI te lotolotoiga ʼo te logoaʼa ʼaia, neʼe haʼele ai te fafine vitua ʼe tau mo te mamahi ʼaia pea ko tona fofoga neʼe ʼiloga mai ai te mamahi kovi. ʼE fakamatala fēnei e te tagata faitohi ko Herbert Lockyer ʼo ʼuhiga mo te potu ʼaia, ʼi te kua mate ʼo tona ʼohoana, neʼe sioʼi e te fafine vitua tana tama ohage “ko he lagolago ʼi tona temi matuʼa, pea ko te fakafimālie ʼo tana nofo tokotahi—ko te lagolago pea mo te pou ʼo te loto fale. ʼI te mate ʼo tana tama pe ʼaia e tahi, ko tona lagolago fakamuli pe ʼaia e tahi kua puli ia.” (All the Miracles of the Bible) Koteā te meʼa neʼe fai e Sesu? ʼAki he ʼu palalau mālohi ʼe ʼui fēnei e Luka, “pea ʼi te sio ʼaē ʼa te ʼAliki kia te ia, neʼe ʼofa mamahi ki ai, ʼo ʼui maʼana kia te ia: ‘Tuku tau tagi.’ ” Ko te kupuʼi palalau “ ʼofa mamahi” ʼe haʼu mai te kupu faka Keleka ʼaē ko tona faka ʼuhiga tonu ko te “ ʼu vavā.” ʼE faka ʼuhiga ʼe “gaūgaūe ʼi te loto sino ʼi te faʼahi ʼo te loto.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) ʼIo, ko te ʼu meʼa ʼi te loto ʼo Sesu neʼe gaūgaūe mālohi.

ʼE mahalo ko te faʼe tonu ʼa Sesu neʼe ko te vitua ʼi te temi ʼaia, koia neʼe lagi ina ʼiloʼi lelei te mamahi ʼi te mate ʼo he tahi neʼe kita ʼofa ai, he neʼe kua mate tana tāmai tauhi, ko Sosefo. (Vakaʼi ia Soane 19:25-27.) Neʼe mole fakakinauʼi te fafine vitua ke haʼu ʼo fakakolekole kia Sesu ke ina fai he meʼa. Neʼe fai atu aipe e Sesu te puleʼaki, “neʼe fakaōvi atu ʼo fāfā ki te fata,” logo aipe la te ʼui ʼa te Lao ʼa Moisese ko te fāfā ʼo he sino kua mate ʼe ina fakaliliu ai he tahi ʼo heʼemaʼa. (Faka au 19:11) ʼAki tona ʼu mālohi faka milakulo, neʼe feala kia Sesu hana toʼo keheʼi te tupuʼaga ʼo te heʼemaʼa! “Neʼe ʼui maʼana: ‘Tūpulaga, ʼe ʼau ʼui atu kia te koe, tuʼu ake!’ Pea neʼe mafuta ake ai te mate ʼo nofo pea mo kamata palalau, pea neʼe ina tuku age ai ia ia ki tana faʼe.”

Ko he ako ia ʼo ʼuhiga mo te manavaʼofa ʼe malave ki te loto! ʼE mole tonu ke muliʼi e te kau Kilisitiano te ʼu aga fefeka, ʼaē kua puli ai te ʼofa ʼe mafola ʼi te “ ʼu ʼaho fakamuli” ʼaenī. (2 Timoteo 3:1-5) Kae, ʼe fakaloto mālohiʼi fēnei e 1 Petelo 3:8: “Koia ke koutou manatu tahi, ke koutou femahinoʼaki, ʼo koutou femaʼuʼaki te ʼofa fakatautehina, ʼo koutou fonu ʼi he manavaʼofa.” Ka mate he tahi ʼe kita ʼiloʼi peʼe kita felāveʼi mo he tahi ʼe mahaki kovi, ʼe mole feala ke tou fai he fakatuʼuake peʼe tou fakamālōlō ia ia ʼaē ʼe mahaki. Kae ʼe feala ke tou tuku age he tokoni pea mo he fakafimālie ʼaoga, lagi ʼaki tatatou nonofo mo nātou pea mo tou tagi mo nātou.—Loma 12:15.

Ko te fakatuʼuake fakaofoofo ʼaia neʼe fai e Sesu neʼe ina toe fakahā foki te temi ka haʼu—ʼe ko he temi “ ʼe logo ai anai ia nātou fuli ʼaē ʼe nonofo ʼi te ʼu falemaka ki tona leʼo pea ʼe nātou haʼu anai ki tuʼa”! (Soane 5:28, 29) ʼI te kele katoa, ʼe ʼiloʼi anai e nātou ʼaē ʼe nonofo mamahi ʼuhi ko te mate ʼo he ʼu hahaʼi neʼe nātou ʼoʼofa mamahi ki ai, te manavaʼofa ʼa Sesu mokā tutuʼu ake anai mai te ʼu falemaka te ʼu faʼe, mo te ʼu tāmai, mo te fānau, pea mo te ʼu kaumeʼa!

Ko Te ʼu Ako ʼo Te ʼu Milakulo

ʼE mahino ia, ko te ʼu milakulo ʼa Sesu neʼe mole ko he ʼu fakahāhā pe ʼaia ʼo te mālohi. Neʼe nātou faka kolōliaʼi te ʼAtua, ʼo nātou tuku he faʼifaʼitaki ki te kau Kilisitiano ʼaē ʼe uga ia nātou ke nātou ‘faka kolōliaʼi te ʼAtua.’ (Loma 15:6) Neʼe nātou fakaloto mālohiʼi te fai ʼo te meʼa ʼaē ʼe lelei, mo te fakahā ʼo te agaʼofa, pea mo te fakahā ʼo te manavaʼofa. Kae ʼo laka age ia, neʼe ko he ʼu fakahā fakatomuʼa ia ʼo te ʼu gāue mālohi ʼaē ka fai anai ʼi te lolotoga ʼo te ʼAfio ʼa Kilisito ia taʼu e afe.

ʼI tana ʼi te kele, neʼe fakahoko e Sesu tana ʼu gāue mālohi ʼi he potu veliveli pe ʼo te kele. (Mateo 15:24) ʼI tona ʼuhiga Hau kua faka kolōliaʼi, ko tona ʼuhiga pule ʼe fakahoko anai ki te kele katoa! (Pesalemo 72:8) ʼI te nofo ʼa Sesu ʼi te kele, ko nātou ʼaē neʼe nātou maʼu te ʼu fakamālōlō pea mo te ʼu fakatuʼuake faka milakulo neʼe nātou toe mamate. ʼAki tana takitaki faka hau mai te lagi, ʼe pulihi katoa anai te agahala, mo te mate, ʼo faka fealagia ai te maʼuli heʼegata. (Loma 6:23; Fakahā 21:3, 4) ʼIo, ʼe fakahā e te ʼu milakulo ʼa Sesu he temi ka haʼu faka kolōlia. ʼE tokoni ia te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki te ʼu lauʼi miliona hahaʼi ke nātou fakatuputupu ia nātou he ʼamanaki moʼoni ke feala hanatou kau kiai. ʼO aʼu ki te hoko mai ʼo te ʼaho ʼaia, ʼe fakahā e te ʼu milakulo ʼa Sesu Kilisito he teuteu fakatomuʼa fakaofoofo ʼo te meʼa ka ʼamanaki hoko!

[Paki ʼo te pasina 7]

ʼE fetogi e Sesu te vai ʼo liliu ko te vino