ʼE Hoko Moʼoni Anai Koa He Logo Tahi ʼi Te Malamanei?

“KAPAU ʼi te ʼu taʼu ka haʼu, ʼe tou lava fakaliliu te malamanei ʼaenī ʼaē ʼe faʼufaʼu e te ʼu puleʼaga kehekehe, ke liliu ko he fenua faka malamanei pe e tahi, . . . pea ʼe toe pulihi ai foki mo te tau . . . Kae kapau ʼe mole tou lava fai te faʼahi ʼaia, pea ʼe mole lagi toe ʼi ai anai . . . he sosiete fakatagata.” Ko te ʼu palalau ʼaia ʼaē neʼe fai e te tagata fai hisitolia ko Gwynne Dyer ʼi tana tohi ko tona kupu tāfito ko te War (Tau).

Ohage ko tona ʼui e Dyer, ʼi te hisitolia katoa, ʼe lahi ai te ʼu fakamatala ʼo ʼihi fenua pea mo puleʼaga neʼe nātou fetauʼaki moʼo fakatokatoka ʼo tonatou ʼu tokakovi. Ko tanatou mole logo tahi ʼaia neʼe tupu ʼaki ai te mate ʼo te toko lauʼi miliona hahaʼi. Ia ʼaho nei, ʼe kei moʼoni te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e te Hau ko Salomone ʼo ʼuhiga mo te ʼu mamahi ʼaē neʼe tau mo te ʼu hahaʼi ʼo tona temi ʼuhi ko te faʼahi ʼaia. Neʼe ina tohi fēnei: “Pea ko ʼau, neʼe ʼau mafuli ke ʼau vakaʼi te ʼu gāue faka taʼomia fuli ʼaē neʼe fai ʼi te lalo laʼā, pea koʼeni, te ʼu loʼimata ʼo nātou ʼaē neʼe maʼuʼuli taʼomia, neʼe mole ʼi ai honatou tagata fakaloto fīmālie; pea ʼi te faʼahi ʼo nātou ʼaē neʼe ʼi ai te mālohi, ʼo mole maʼu ai hanatou tagata fakaloto fīmālie.”​—Tagata Tānaki 4:⁠1.

Ia ʼaho nei, ohage ko tona ʼui e te tagata fai hisitolia ʼaē neʼe tou talanoa ki ai ʼi ʼoluga, ʼo hilifaki ki “te ʼu loʼimata ʼo nātou ʼaē neʼe maʼuʼuli taʼomia,” ʼe ʼi ai te tahi tupuʼaga ke tou fetogi ai te ʼu puleʼaga kehekehe ʼo te mālama ʼaenī, ke liliu ko he puleʼaga faka malamanei pe e tahi: ʼE tonu ke tou fetogi moʼo hāofaki te sosiete fakatagata! Ko te ʼu tau ʼo te temi ʼaenī, ʼe feala ke nātou pulihi te ʼu puleʼaga fuli ʼaē ʼe nātou kau kiai, pea ʼe mole mālo ai anai he tahi.

Kua Ōvi Mai Koa Te Temi ʼAē Ka Logo Tahi Ai Te Malamanei Katoa?

ʼE feala koa ke tou ʼamanaki ki he logo tahi ʼi te malamanei katoa? ʼE feala koa ki te sosiete fakatagata ke ina tauʼi te ʼu mālohi fakatupu maveuveu ʼaē ʼe nātou fakatupu kovi ki te logo tahi faka malamanei? ʼE ʼui e ʼihi ʼe tou lava fakahoko anai te faʼahi ʼaia. Ko te tagata faitohi ko John Keegan ʼaē ʼe ina sivi te ʼu meʼa faka solia, neʼe ina tohi fēnei ʼi te nusipepa Fakapilitānia ko te Daily Telegraph: “Logope la te ʼu maveuveu pea mo te mole ʼiloʼi e te hahaʼi pe koteā te ʼu meʼa ʼaē ka hoko, ʼe feala pe ke tou ʼui ʼe tou sio nei ki te tuputupu māmālie ʼo he mālama ʼe mole ʼi ai anai he tau.”

Koteā te meʼa ʼaē ʼe tupu ai tana falala ʼaia? He koʼe ʼe ʼamanaki feiā te hahaʼi logope la te ʼu tau ʼaē neʼe hoko ʼi te hisitolia pea mo te mole lavaʼi ʼa te tagata ke ina puleʼi te malamanei? (Selemia 10:23) Neʼe ʼui e ʼihi, ‘Ko te malamanei ʼe haʼele ki muʼa. ʼI tatatou sivi te hisitolia, neʼe fakahaʼuhaʼu ʼo lelei te sivilisasio.’ Māʼiape la ʼi te temi ʼaenī, ʼe lahi te ʼu hahaʼi, ʼe nātou tui ko te agalelei ʼa te tagata ʼe mālo anai ʼi tana ʼu agakovi. ʼE tonu koa te faʼahiga manatu ʼaia? Peʼe ko he ʼamanaki hala ʼe ina fakatupu anai te tahi ʼu mamahi? ʼI tana tohi ko te Shorter History of the World, neʼe tohi fēnei e te tagata fai hisitolia ko J. M. Roberts: “ ʼE mole feala hatatou ʼui, ʼe fīmālie anai te malamanei ʼi te ka haʼu. ʼE toe feiā pe mo te mamahi ʼa te tagata, ʼe mole feala hatatou ʼamanaki ʼe fakagata anai, pea ʼe mole feala hatatou tui ʼe hoko anai.”

ʼE feala koa hatatou tui moʼoni, ʼe fakagata anai e te hahaʼi pea mo te ʼu puleʼaga tanatou mole fefalalaʼaki pea mo tanatou fetokakoviʼaki? Peʼe ʼaoga koa ki te tagata he meʼa ʼe mālohi age ʼi tana ʼu faiga? ʼE tou tali anai ki te ʼu fehuʼi ʼaia ʼi te alatike ʼaē ka hoa mai.