Fakamamaʼo Mai Te Fakapoʼuli Kae Ke Nofo ʼi Te Malama

1-2. (1) Neʼe feafeaʼi te aluʼaga ʼo Paulo ʼi te temi ʼae neʼe ina tohi ai tana tohi ki te kau Efeso? (2) Kotea te ʼu fehuʼi ʼe tou tali anai ki ai?

ʼI TANA kei nofo pilisoni ʼi Loma, neʼe fia fakalotomalohiʼi e te apositolo ko Paulo ʼona tehina mo tuagaʼane. Neʼe mole feala ke alu ʼo fakasiosio natou koia neʼe ina fai ai he ʼu tohi. Neʼe ina fai te ʼu tohi ki te kau Efeso ʼi te teitei taʼu 60 peʼe 61 H.T.S.​—Efe. 1:1; 4:1.

² ʼI muʼa atu neʼe teitei taʼu hogofulu te nofo ʼa Paulo ʼi Efeso ʼo fakamafola ai te logo lelei pea mo faiakonaki ai. (Gaue 19:1, 8-10; 20:20, 21) Neʼe ʼofa mamahi ʼi ʼona tehina mo tuagaʼane, pea neʼe ina fia fakalotomalohiʼi ke natou nonofo agatonu kia Sehova. Kae he koʼe neʼe palalau ki ʼona tehina fakanofo ʼo ʼuhiga mo te fakapoʼuli pea mo te malama? Pea kotea te ʼu ako ʼe feala ke taʼofi e te kau Kilisitiano fuli mai te meʼa ʼae neʼe ina tohi kia natou? Tou tali ki te ʼu fehuʼi ʼaia.

MAI TE FAKAPOʼULI KI TE MALAMA

3. Kotea te ʼu kupu neʼe fakaʼaogaʼi e Paulo ʼi tana tohi ki te kau Efeso?

³ Neʼe faitohi fenei ia Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo Efeso: “ ʼI te temi muʼa neʼe kotou ʼi te fakapoʼuli, kaʼe ʼi te temi nei kua kotou ʼi te malama.” (Efe. 5:8) ʼE fakaʼaogaʼi ʼi heni e Paulo ia te ʼu kupu “fakapoʼuli” pea mo “malama” ia te toe fetogi neʼe fai e te kau Efeso. Kae tou vakaʼi muʼa pe koʼe neʼe ui e Paulo ko te kau Efeso “ ʼi te temi muʼa neʼe kotou ʼi te fakapoʼuli.”

4. He koʼe ʼe feala ke tou ui neʼe nofo te kau Efeso ʼi te fakapoʼuli fakalaumalie?

⁴ Te fakapoʼuli fakalaumalie. ʼI muʼa ʼo te iloʼi e te kau Kilsitiano ʼo Efeso ia te moʼoni, neʼe natou popula ki ni akonaki hala pea mo tui ki ni meʼa fakatemonio. ʼI te kolo ʼo Efeso, neʼe tuʼu ai he fale lotu iloa ʼo Aletemisi. ʼE ui ʼi te temi ʼaia, neʼe kau ia ʼi te ʼu fale matalelei ʼe fitu ʼo te malamanei. Neʼe ʼomai te hahaʼi ki te fale lotu ʼaia ʼo tauhi ki te ʼu taula ʼatua. Neʼe paʼagaʼia te kau tufuga ʼi tanatou faʼu mo fakatau ia te ʼu fakatata ʼo te fale lotu ʼo te ʼatua fafine ko Aletemisi. (Gaue 19:23-27) Pea neʼe logologona te fenua ʼuhi ko te ʼu meʼa fakamanamana ʼae neʼe fai ai.​—Gaue 19:19.

5. He koʼe ʼe feala ke tou ui neʼe nonofo te kau Efeso ʼi te fakapoʼuli ʼo ʼuhiga mo te aga ʼae ʼe tonu ke fai?

⁵ Te fakapoʼuli ʼo ʼuhiga mo te aga ʼae ʼe tonu ke fai. Neʼe iloa te hahaʼi ʼo Efeso ʼuhi ko tanatou ʼu aga heʼe ʼaoga pea mo fakalialia. ʼI te ʼu fale faigaoʼi pea maʼia pe la mo te ʼu toʼotoʼoga fakalotu kua lahi ai pe te fai ʼo te ʼu palalau ʼae ʼe kovi. (Efe. 5:3) Tokolahi te kau Efeso neʼe “mole kei natou ufiufi.” ʼI te Fakakeleka, ko tona fakaʼuhiga “neʼe mole kei natou logoʼi te mamahi.” (Efe. 4:17-19) ʼI muʼa ʼo te iloʼi e te kau Efeso ia te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi, neʼe mole vevele tonatou leʼo ʼo loto. Pea neʼe natou manatu ʼe mole tuʼu maʼua natou ki te ʼAtua. Koia, ʼe tonu ai te ui e Paulo ʼo ʼuhiga mo natou neʼe “fakapoʼuli ʼanatou fakakaukau, mo natou mamaʼo mai te maʼuli ʼae ʼe haʼu mai te ʼAtua.”

6. He koʼe neʼe tohi e Paulo ki te kau Efeso “ ʼi te temi nei kua natou ʼi te malama”?

⁶ Kae neʼe ʼi ai ʼihi hahaʼi ʼo Efeso neʼe mole nonofo ʼi te fakapoʼuli. Neʼe tohi e Paulo ‘ ʼi te temi nei kua natou ʼi te malama he ʼe kotou fakatahi mo te ʼAliki.’ (Efe. 5:8) Koia neʼe natou tali te malama ʼae ʼe haʼu mai te Tohi-Tapu. (Pes. 119:105) Neʼe natou liʼaki te ʼu aga ʼo ʼanatou lotu hala pea mo tanatou ʼu aga heʼe ʼaoga. Neʼe natou “faʼifaʼitakiʼi ia te ʼAtua” pea neʼe natou fai ia meʼa fuli ke natou atolasio kia Sehova pea mo fakafiafiaʼi ia tona loto.​—Efe. 5:1.

7. Kotea ʼae ʼe tatau ai totatou aluʼaga mo ʼae ʼo te kau Efeso ʼo te temi ʼo Paulo?

⁷ ʼE toe feia pe mo tatou ʼi muʼa ʼo tatatou iloʼi ia te moʼoni neʼe tou ʼi te fakapoʼuli fakalaumalie pea mo te aga ʼae ʼe tonu ke fai. Ko ʼihi ia tatou neʼe tou fai he ʼu fakafiafia fakapagani kae ko ʼihi ia neʼe natou fai ni aga heʼe ʼaoga. Kae hili tatatou iloʼi ia te ʼu lao ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi, neʼe tou fai ai he ʼu fetogi. Neʼe tou fakaalu tahi ai totatou maʼuli mo ʼana lao faitotonu ʼaia. Pea neʼe lahi te ʼu tapuakina neʼe tou maʼu ai. (Esa. 48:17) Kae ʼi te ʼaho nei, ʼe tou felaveʼi mo ni fihifihia koia ʼe tonu ke tou faiga malohi ke tou mamaʼo mai te fakapoʼuli ʼae neʼe tou mavae mai ai, pea mo tou “haga maʼuʼuli ohage ko he ʼu fanau ʼo te malama.” ʼO feafeaʼi?

Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0

FAKAMAMAʼO MAI TE FAKAPOʼULI

8. Ohage ko tona ui ia Efeso 5:3-5, kotea ʼae neʼe tonu ke haga liʼaki e te kau Kilisitiano ʼo Efeso?

⁸ Lau ia Efeso 5:3-5. Kapau neʼe fia fakamamaʼo te kau Kilisitiano ʼo Efeso mai te fakapoʼuli ʼo ʼuhiga mo te aga ʼae ʼe tonu ke fai, neʼe tonu ke natou haga liʼaki te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe mole leleiʼia e Sehova. Neʼe kau ai te ʼu aga heʼe ʼaoga ʼo feia pe mo te ʼu palalau kovi. Neʼe fakamanatuʼi e Paulo ki te kau Efeso ke natou liʼaki ia te ʼu aga kovi fuli mo kapau neʼe natou fia ‘maʼu te Puleʼaga ʼo Kilisito pea mo te ʼAtua.’

9. He koʼe ʼe tonu ke tou liʼaki ia meʼa fuli ʼe uga ai tatou ke tou fai he ʼu aga heʼe aoga?

⁹ ʼE toe feia mo tatou, ʼe tonu ke tou haga faiga ke ʼaua naʼa tou fai ia “te ʼu gaue ʼo te fakapoʼuli ʼae ʼe mole hona ʼaoga.” (Efe. 5:11) ʼE ha ʼi te ʼu aluʼaga ʼae ʼe hoko, ka lahi te sioʼi e he tahi peʼe fakalogo, peʼe palalau ki he ʼu meʼa ʼe heʼe maʼa mo heʼe ʼaoga, pea ʼe faigafua anai kia ia tana fai he agahala. (Sen. 3:6; Sakp. 1:14, 15) ʼI ʼihi fenua, ʼe lahi te ʼu tehina ʼe natou fefaitohiʼaki mo ʼihi ʼi te neti. ʼI te kamata tokolahi ia natou neʼe palalau ki he ʼu meʼa fakalaumalie. Kae ʼaki te temi, neʼe liliu leva te ʼu faipalalau ʼaia ʼo kovi. Kua kamata palalau leva ia ki te ʼu aga heʼe ʼaoga. Ki muli age, neʼe mahino te tokolahi ʼo te ʼu tehina ko te ʼu palalau heʼe maʼa ʼaia neʼe uga ai natou ke natou fai he ʼu aga heʼe ʼaoga.

10. ʼE faiga feafeaʼi ia Satana ke ina kakaʼi tatou? (Efeso 5:6)

¹⁰ ʼE faiga te malama ʼa Satana ke ina kakaʼi tatou. ʼE ina loto ke tou tui ʼe hala te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te ʼu aga heʼe maʼa mo heʼe ʼaoga.(2 Pet. 2:19) ʼE mole tou punamaʼuli ki ai. Neʼe kua fualoa te fakaʼaogaʼi e Satana ia te manatu fakakaka ʼaia. Ko tana fakatuʼutuʼu ke hehe te hahaʼi pea ke mole feala hanatou iloʼi ia te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi. (Esa. 5:20; 2 Ko. 4:4) Koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ki te lahi ʼo te ʼu ʼata, mo te ʼu polokalama televisio, mo te ʼu fakatahiʼaga ʼi te neti, ʼe fakamaʼuhigaʼi ai he ʼu manatu ʼe fakafeagai ki te ʼu lekula faitotonu ʼa Sehova. ʼE loto e Satana ke tou tui ʼe mole kovi ia te ʼu aga heʼe maʼa pea mo te fai ʼo te ʼu aga heʼe ʼaoga, ʼae kua mafola nei. Pea ke tou manatu ʼe tou fiafia ai pea ʼe mole fakatupu tuʼutamaki kia tatou.​—Lau ia Efeso 5:6.

11. ʼE ha feafeaʼi ʼi te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia Angela ia te maʼuhiga ʼae ke tou mulimuli ki te tokoni fakapotopoto ʼae ia Efeso 5:7? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹¹ ʼE loto e Satana ke tou fakatahi mo ni hahaʼi ʼe mole fakaʼapaʼapa ki te ʼu lao ʼa Sehova. Koia ʼae neʼe fakatokaga fenei ai e Paulo ia te kau Efeso: “ ʼAua naʼa kotou fakatahi mo natou,” ko tona fakaʼuhiga, ia natou ʼae ʼe natou fai te ʼu meʼa ʼae ʼe kovi ia muʼa ʼo te ʼAtua. (Efe. 5:7) Kae ʼi te ʼaho nei, ʼe tonu ke toe lahi age tatatou nonofo tokaga ʼi te kau Efeso ʼo te temi muʼa. Koia, tou manatuʼi ko natou ʼae ʼe tou felogoi mo ia ʼe mole gata pe kia natou ʼae ʼe tou fakatahi tuʼumaʼu mo ia ʼi te ʼaho fuli. Kae ʼe toe kau ai mo natou ʼae ʼe tou felogoi mo ia ʼi te ʼu fakatahiʼaga ʼi te neti. Neʼe mahino kia Angela,a ʼae ʼe maʼuli ʼi Asia, neʼe fakatupu tuʼutamaki ia te ʼu fakatahiʼaga ʼaia ʼi te neti. ʼE ina ui fenei: “ ʼE feala pe ke ʼi ai ʼona nunuʼa, pea mamalie pe ʼe feala ke ina fetogi takita faʼahiga fakakaukau. Neʼe mole kei kovi kia au taku maʼu hoku ʼu kaumeʼa ʼe mole natou fakaʼapaʼapa ki te ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu. Pea neʼe au manatu leva ʼe mole kovi ia hakita maʼu he faʼahiga maʼuli ʼe mole leleiʼia e Sehova.” Kae meʼa lelei neʼe ʼi ai he ʼu tagata ʼafea manavaʼofa neʼe tokoni kia Angela ke ina fai he ʼu fetogi. ʼE ina ui fenei: “Kua au fafaga leva toku ʼatamai ʼaki ni meʼa fakalaumalie kae mole ʼaki te ʼu meʼa ʼae ʼe fakaha e te hahaʼi ʼi te neti.”

12. Kotea ʼae ka tokoni mai anai ke tou fakaʼapaʼapa ki te ʼu lekula ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi?

¹² ʼE tonu ke tou tekeʼi te manatu ʼo te malama ʼae ʼe natou ui ʼe mole kovi ia te ʼu aga heʼe ʼaoga. ʼE tou iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. (Efe. 4:19, 20) Koia tou fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: ‘ ʼE au tokaga koa ke mole au fakatahi mo he ʼu kauga gaue, mo kauga ako peʼe ko ʼihi atu hahaʼi ʼe mole fakaʼapaʼapa ki te ʼu lekula faitotonu ʼa Sehova? ʼE au lagolago koa mo he lotomalohi ki ʼana lekula maʼia pe ʼe ui mai ʼe au aga fefeka?’ Ohage ko tona ui ia 2 Timoteo 2:20-22, ʼe tonu ke tou toe filifili fakapotopoto ʼi te kokelekasio ʼotatou kaumeʼa. ʼAua naʼa galo kia tatou ʼe feala ki ʼihi ke mole natou fakalotomalohiʼi tatou ke tou nonofo agatonu pea mo hoko atu tatatou tauhi kia Sehova.

KE KE ‘HAGA MAʼULI OHAGE KO HE ʼU FANAU ʼO TE MALAMA’

13. Kotea fakaʼuhiga ʼo te ui ʼae ke tou “maʼuʼuli ohage ko he ʼu fanau ʼo te malama”? (Efeso 5:7-9)

¹³ Neʼe fakalotomalohiʼi e Paulo ia te kau Kilisitiano ʼo Efeso ke natou fakamamaʼo mai te fakapoʼuli pea mo “haga maʼuʼuli ohage ko he ʼu fanau ʼo te malama.” (Lau ia Efeso 5:7-9.) Kotea ia tona fakaʼuhiga? Kapau ʼe tou fia haga maʼuʼuli ohage ko he ʼu fanau ʼo te malama, ko tona fakaʼuhiga ke tou fakaha ʼi te temi fuli ko tatou ko he kau Kilisitiano moʼoni. Kapau ʼe tou fia fakahoko te fakatuʼutuʼu ʼaia,ʼe tonu ke tou lau mo ako lelei te Tohi-Tapu pea mo ʼatatou tohi. Pea ʼi tatatou ako ʼaia, ʼe maʼuhiga ʼaupito ke tou tokagaʼi ia te faʼifaʼitaki mo te ʼu akonaki ʼa Sesu Kilisito, “te malama ʼo te malamanei.”​—Soa. 8:12; Taag. 6:23.

14. ʼE feafeaʼi he tokoni mai ʼa te laumalie maʼoniʼoni?

¹⁴ Kapau ʼe tou fia maʼuʼuli ohage ko “he ʼu fanau ʼo te malama” ʼe toe ʼaoga mai te tokoni ʼo te laumalie maʼoniʼoni ʼo te ʼAtua. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe faigataʼa te nofo maʼa ʼi te malama heʼe maʼa ʼaeni. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) ʼE feala ke tokoni mai te laumalie maʼoniʼoni ke tou liʼaki te faʼahiga manatu ʼo te malamanei. ʼE kau ai te filosofia pea mo te ʼu manatu ʼae ʼe fakafeagai ki te ʼu manatu ʼa te ʼAtua. ʼE toe tokoni mai ke tou fakaha ia “te ʼu agalelei fuli, mo te faitotonu.”​—Efe. 5:9.

15. Kotea te tahi ʼu fealagia ʼe feala ke tou maʼu ai te laumalie maʼoniʼoni? (Efeso 5:19, 20)

¹⁵ Ko te tahi fealagia ʼe feala ke tou maʼu ai te laumalie maʼoniʼoni ʼe ko te faikole. Neʼe ui e Sesu ‘ ʼe foaki anai e Sehova ia te laumalie maʼoniʼoni kia natou ʼae ʼe natou kole age.’ (Luka 11:13) ʼE feala ke tou toe maʼu ia te laumalie maʼoniʼoni moka tou fakavikiviki kia Sehova ʼi ʼatatou fono. (Lau ia Efeso 5:19, 20.) ʼE tokoni lelei mai te laumalie maʼoniʼoni ʼa te ʼAtua ke tou maʼu ia he faʼahiga maʼuli ʼe ina leleiʼia.

16. Kotea ʼae ka tokoni mai anai ke tou toʼo he ʼu tonu ʼe lelei? (Efeso 5:10, 17)

¹⁶ Ka tou toʼo he tonu maʼuhiga, ʼe tonu ke tou mahino pe “kotea te finegalo ʼo Sehova” pea ke tou tokagaʼi. (Lau ia Efeso 5:10, 17.) Ka tou kumi he pelesepeto ʼo ʼuhiga mo totatou aluʼaga, pea ʼe tou kumi te manatu ʼa te ʼAtua. Pea kapau ʼe tou maʼuliʼi te ʼu pelesepeto ʼaia, pea ʼe feala anai ke tou toʼo he ʼu tonu ʼe lelei.

17. ʼE feafeaʼi hatatou fakaʼaogaʼi lelei totatou temi? (Efeso 5:15, 16) (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁷ Neʼe toe fakalotomalohiʼi e Paulo ia te kau Kilisitiano ʼo Efeso ke natou fakaʼaogaʼi fakapotopoto tonatou temi. (Lau ia Efeso 5:15, 16.) ʼE loto e Satana, totatou fili, ke tou maʼumaʼua ʼo fai te ʼu gaue ʼo te malama ʼaeni ke mole tou toe maʼu he temi ki tatatou tauhi ki te ʼAtua. (1 Soa. 5:19) ʼE feala leva ki he tehina ke tokaga tafito ki te falā, peʼe ki te ako peʼe ki he gaue, kae mole ki he ʼu faigamalie ʼe feala ke ina maʼu moʼo tauhi kia Sehova. Kapau ʼe fai feia, ʼe ha mai ai kua ina maʼu ia te faʼahiga manatu ʼa te malama ʼaeni. ʼE mahino ia, ʼe mole kovi ia te ʼu koga ʼaia, kae ʼe mole tonu ke takimuʼa ʼi totatou maʼuli. Kapau ʼe tou fia maʼuʼuli “ohage ko he ʼu fanau ʼo te malama,” ʼe tonu ke tou “fakaʼaogaʼi lelei [totatou] temi,” ko tona fakaʼuhiga ke tou fakamuʼamuʼa ia te ʼu meʼa ʼae ʼe maʼuhiga ʼaupito.

18. Kotea ʼae neʼe fai e Donald ke ina fakaʼaogaʼi lelei ai tona temi?

¹⁸ Ke ke kumi he ʼu faigamalie ke lahi age te ʼu gaue ʼae ʼe ke fai maʼa Sehova. Ko te aluʼaga ʼaia neʼe fai e Donald, ko he tehina mai Afelika Saute. ʼE ina ui fenei: “Neʼe au vakavakaʼi toku aluʼaga pea mo kole mamahi kia Sehova ke tokoni mai ke au fakalahi taku minisitelio. Neʼe au toe kole tokoni ki ai ke au maʼu haku gaue ʼe feala ke lahi age ai taku faifakamafola. Pea neʼe au maʼu haku gaue ʼuhi ko ia. Koia, neʼe au fakatuʼutuʼu ai mo toku ʼohoana ke ma gaue temi katoa maʼa Sehova.”

19. ʼE feafeaʼi hatatou haga maʼuʼuli “ohage ko he u fanau ʼo te malama”?

¹⁹ ʼE mahino ia, neʼe fakalotomalohi te tohi ʼa Paulo ki te kau Efeso ke hoko atu tanatou lele. Pea ʼe tou toe maʼu he fakalotomalohi ʼi ʼana tokoni. Ohage pe ko tatatou vakaʼi, ʼe tou maʼu ai te poto ʼae ʼe ʼaoga mai ke tou filifili lelei ʼatatou fakafiafia mo ʼotatou kaumeʼa. ʼAki ʼana tokoni, ʼe toe uga ai tatou ke tou ako tuʼumaʼu te Tohi-Tapu ke feala ki te malama ʼo te moʼoni hana takitaki tuʼumaʼu tatou ʼi te ʼu meʼa ʼe tou fai. Pea ʼe toe ha ai ia te gaue maʼuhiga mo te laumalie maʼoniʼoni, ʼae ʼe feala ke fakatupu ia tatou he ʼu kalitate taulekaleka. Kapau ʼe tou mulimuli ki te ʼu tokoni ʼa Paulo ʼe tou toʼo anai he ʼu tonu fakapotopoto, ʼae ʼe alu tahi mo te faʼahiga manatu ʼa Sehova. Koia, ʼe mahino ia ʼe tou lava fakamamaʼo mai te fakapoʼuli ʼo te malama ʼaeni kae tou nofo ʼi te malama.