Haga Haʼele ʼi “Te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni”

1-2. Kotea te tonu maʼuhiga neʼe tonu ke fai e te kau Sutea ʼae neʼe maʼuʼuli ʼi Papiloni? (Esetalasi 1:2-4)

NEʼE tala te tonu neʼe fai e te hau: Ko te kau Sutea ʼae neʼe maʼuʼuli popula ʼi Papiloni teitei taʼu ʼe 70, kua feala ke natou toe liliu ki Iselaele, tonatou fenua. (Lau ia Esetalasi 1:2-4.) Neʼe ko Sehova ʼae neʼe ina uga te hau ke ina fai te tonu ʼaia. He koʼe ʼe tou iloʼi te faʼahi ʼaia? Koteʼuhi ʼi te agamahani, neʼe mole fakaʼateainaʼi e te kau Papiloni ʼanatou hahaʼi pilisoni. (Esa. 14:4, 17) Kae neʼe ʼohofi ia Papiloni, pea neʼe fakagafua leva e te hau foʼou ke mavae te kau Sutea ʼi te fenua. Koia neʼe tonu ai ke fai e te kau Sutea takitokotahi, tafito te ʼu pule famili, te tonu ʼae ke natou mavae ʼi Papiloni peʼe ke natou nonofo ai. Neʼe mole faigafua te fai ʼo he tonu. Kotea tona tupuʼaga?

² Neʼe faigataʼa te faifagona ʼaia maʼa natou ʼae neʼe kua matuʼa. Pea neʼe tutupu ʼihi Sutea ʼi Papiloni, ʼo mole natou iloʼi he tahi age fenua. Maʼa natou ʼaia, ko Iselaele neʼe ko te fenua pe ia ʼo ʼonatou kui. Ko ʼihi Sutea neʼe maʼu koloa ʼi Papiloni, ʼo lagi faigataʼa ai kia natou hanatou mavae mai ʼonatou ʼu ʼapi matalelei pea mo tuku ʼanatou matagi gaue kae natou olo ʼo maʼuʼuli ʼi he fenua ʼe mole natou iloʼi.

3. Kotea te tapuakina neʼe maʼu e te kau Sutea agatonu ʼae neʼe toe liliu ki Iselaele?

³ Neʼe iloʼi e te kau Sutea agatonu ko te ʼu tapuakina ka natou maʼu moka natou toe liliu ki Iselaele ʼe laka maumau age ʼi te ʼu sakilifisio ka natou fai. Pea ko te tapuakina lahi ka natou maʼu ʼe pipiki ki tanatou tauhi. Neʼe maʼu ʼi Papiloni ni fale lotu pagani ʼe 50 tupu, kae neʼe mole pe la he fale lotu maʼa te tauhi ʼae kia Sehova. Neʼe mole he ʼaletale ke feala ke momoli ai e te kau Iselaele te ʼu sakilifisio ʼae neʼe fakamaʼua ʼi te Lao ʼa Moisese, pea neʼe mole ni pelepitelo moʼo momoli te ʼu sakilifisio ʼaia. Pea tahi ʼae, neʼe kaugamalie age te kau pagani ʼi te hahaʼi ʼa Sehova, pea neʼe mole fakaʼapaʼapa te kau pagani ʼaia kia Sehova mo ʼana lao. Koia, ko te toko lauʼi afe Sutea ʼae neʼe ʼoʼofa ki te ʼAtua, neʼe natou fakaʼamu la ke natou toe liliu ki tonatou fenua ʼo fakatuʼu te tauhi maʼa.

4. Kotea te tokoni neʼe fakapapauʼi age e Sehova ki te kau Sutea ʼae neʼe toe liliu ki Iselaele?

⁴ Neʼe mahina fa te faifagona faigataʼa ʼa te kau Sutea mai Papiloni ki Iselaele, kae neʼe fakapapau e Sehova ʼe ina toʼo kehe anai te ʼu aluʼaga ʼae neʼe feala ke taʼofi ai tanatou toe liliu ʼaia ki tonatou fenua. Neʼe tohi fenei e te polofeta ko Esaia: “Kotou teuteuʼi te ala ʼo Sehova! Kotou tofa ʼi te toafa he ala lahi mo totonu maʼa totatou ʼAtua. . . . Ke fakatokatoka te kele ʼae ʼe tokakovi, ke liliu ko he potu fenua laulelei te ʼu koga meʼa ʼae ʼe tokakovi.” (Esa. 40:3, 4) Fakakaukauʼi age muʼa koe: he ala lahi ʼi te toafa, he potu fenua laulelei ʼi he koga meʼa ʼe tokakovi. ʼE mole kinakina anai tanatou faifagona! ʼE faigafua age kia natou hanatou haʼele ʼi he ala lahi mo totonu ʼi hanatou kake mo hifo ʼi ni moʼuga pea mo fakalaka ʼi ni potu fenua laulelei. Pea ʼe toe vave anai mo tanatou tau atu ki Iselaele.

5. Kotea te higoa ʼo te ala lahi fakata ʼae mai Papiloni ki Iselaele?

⁵ Ia ʼaho nei, ʼe foaki ni higoa peʼe ko ni numelo ki te ʼu ala lalahi. ʼE toe ʼi ai mo te higoa ʼo te ala lahi fakata ʼae neʼe palalau ki ai ia Esaia. Neʼe ina tohi fenei: “ ʼE maʼu ai anai he ala lahi, ʼei, he ala ʼe fakahigoaʼi anai ko te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni. ʼE mole fakalaka ai anai he tahi ʼe heʼe maʼa.” (Esa. 35:8) Neʼe kotea te fakaʼuhiga ʼo te fakapapau ʼaia ki te kau Iselaele ʼi te temi ʼaia? Pea kotea tona fakaʼuhiga kia tatou ia ʼaho nei?

“TE ALA ʼO TE MAʼONIʼONI” ʼI TE TEMI MUʼA PEA ʼI TE TEMI NEI

6. He koʼe neʼe fakahigoaʼi ko te ala maʼoniʼoni?

⁶ “Te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni,” ko te higoa matalelei ʼaia ʼo he ala lahi. He koʼe neʼe fakahigoaʼi ko he ala maʼoniʼoni? ʼE mole maʼu anai ʼi Iselaele “he tahi ʼe heʼe maʼa,” ko tona fakaʼuhiga ʼe mole maʼu anai he Sutea ʼe ina haga fai ni aga heʼe ʼaoga, peʼe tauhi ki te ʼu taula ʼatua, pea neʼe ina fai he tahi age ʼu agahala mamafa. Ko te kau Sutea ʼae neʼe toe liliu ki tonatou fenua, neʼe natou faʼufaʼu “he hahaʼi maʼoniʼoni” maʼa tonatou ʼAtua. (Tet. 7:6) Kae neʼe ʼi ai pe ni fetogi neʼe tonu ke fai e natou ʼaia ke fiafia ai ia Sehova.

7. Kotea ni fetogi neʼe tonu ke fai e ʼihi Sutea? Tuku mai he faʼifaʼitaki.

⁷ Ohage ko tatatou vakaʼi ʼi muʼa atu, tokolahi te kau Sutea neʼe tutupu ʼi Papiloni, pea neʼe kua natou mahani mo te faʼahiga manatu mo te aga ʼa te kau Papiloni. Hili ki ai ni taʼu ʼi te toe liliu ʼa te ʼu ʼuluaki Sutea ki Iselaele, neʼe tala age kia Esetalasi neʼe ʼohoana ʼihi tagata Sutea mo ni fafine pagani. (Eke. 34:15, 16; Eset. 9:1, 2) Pea ki muli age neʼe punamaʼuli te Kovana ko Neemia ʼi te mole iloʼi pe la e te ʼu fanau ʼae neʼe tutupu ʼi Iselaele te palalau ʼi te lea ʼa te kau Sutea. (Tet. 6:6, 7; Nee. 13:23, 24) ʼE lava feafeaʼi ki te ʼu fanau ʼaia hanatou ʼoʼofa mo tauhi kia Sehova mo kapau ʼe mole natou mahino ki te lea Fakahepeleo, te lea ʼae neʼe tohi ai te Folafola ʼa te ʼAtua? (Eset. 10:3, 44) Koia neʼe lahi ai te ʼu fetogi neʼe tonu ke fai e te kau Sutea ʼaia, kae neʼe faigafua age hanatou fai ʼi Iselaele ʼuhi neʼe kamata fakatuʼu ai te tauhi maʼa.​—Nee. 8:8, 9.

8. Kotea te ʼaoga ʼo te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi temi muʼa kia tatou ia ʼaho nei? (Vakaʼi te pāki ʼo te takafi.)

⁸ ʼE lagi ui anai e ʼihi: “ ʼE lelei te ʼu manatu ʼaia, kae ʼe ʼaoga koa kia tatou ia ʼaho nei te ʼu aluʼaga ʼaia neʼe hoko ki te kau Sutea fualoa ki muʼa atu?” ʼEi, he ʼe feala ke tou ui ʼe tou haʼele mo tatou ʼi “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni.” Pe ʼe tou kau ʼi te kau fakanofo peʼe ʼi “ ʼihi atu ovi” ʼe tonu ke tou haga nonofo ʼi “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni.” ʼE tou maʼu ai ʼi te temi nei te ʼu tapuakina ʼo te palatiso fakalaumalie pea mo ʼae ka foaki mai anai ʼi te ka haʼu e te Puleʼaga. (Soa. 10:16) Talu mai te taʼu 1919, ko te toko miliona hahaʼi tagata, fafine pea mo ni fanau kua natou mavae mai Papiloni Lahi, te kautahi fakamalamanei ʼo te lotu hala pea mo natou haʼele ʼi te ala fakata ʼaia. ʼE lagi ke kau ia natou ʼaia. Neʼe avahi te ala lahi ʼaia kua hili ki ai taʼu ʼe 100 tupu. Kae neʼe kamata teuteuʼi te ala ʼaia ʼi ni taʼu ʼe lauʼi teau ki muʼa atu.

TE TEUTEUʼI ʼO TE ALA

9. Kotea ʼae ʼe ui ia Esaia 57:14 ʼo ʼuhiga mo “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni”?

⁹ Neʼe tokaga ia Sehova ke toʼo ʼi te ala te ʼu faʼahi ʼae neʼe feala ke taʼofi ai te haʼele ʼa te kau Sutea ʼae neʼe mavae mai Papiloni. (Lau ia Esaia 57:14.) ʼE feafeaʼi ki “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni” ʼi te temi nei? ʼI ni taʼu e lauʼi teau ʼi muʼa ʼo te taʼu 1919, neʼe fakaʼaogaʼi e Sehova ni tagata neʼe manavasiʼi kia te ia ke natou fakamaʼa te ala ʼae ka haʼele ai te hahaʼi neʼe mavae mai Papiloni Lahi. (Vakaʼi mo Esaia 40:3.) ʼE feala pe ke tou ui neʼe teuteuʼi e te ʼu tagata ʼaia te ala fakata ʼaia. Neʼe ʼaoga ʼaupito te ʼu gaue ʼaia ke feala ki muli age ke mavae te hahaʼi fakamalotoloto mai Papiloni Lahi pea ke natou hu ki te palatiso fakalaumalie, ʼae kua ʼosi fakatuʼu ai te tauhi maʼa. Kotea te ʼu gaue ʼaia neʼe fai? Tou vakaʼi ʼihi gaue neʼe fakahoko moʼo teuteuʼi te ala.

10-11. Neʼe tokoni feafeaʼi te ta mo te fakaliliu ʼo te Tohi-Tapu ki te mafola ʼo te ʼu moʼoni ʼae ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁰ Te gaue ta tohi. ʼO kaku ki te taʼu 1450, neʼe hiki nima te Tohi-Tapu. Neʼe loaloaga tona fai, neʼe tahitahiga te maʼu ʼo ni Tohi-Tapu pea neʼe totogi kovi. Kae ʼi te ʼosi faʼu ʼo te ʼu masini ta tohi, neʼe lahi leva te ʼu Tohi-Tapu neʼe ta pea mo tufa ki te hahaʼi.

¹¹ Te gaue faifakaliliu. Lolotoga taʼu ʼe lauʼi teau, neʼe maʼu pe te Tohi-Tapu ʼi te lea Fakalatina, pea neʼe ko te hahaʼi pe ʼae neʼe ako neʼe mahino ki te lea ʼaia. Kae ʼi te ʼosi faʼu ʼo te ʼu masini ta tohi, neʼe gaue kinakina te ʼu tagata neʼe manavasiʼi ki te ʼAtua moʼo fakaliliu te Tohi-Tapu ki te ʼu lea ʼae ʼe palalau ki ai te hahaʼi. Neʼe feala ai leva kia natou ka natou lau te Tohi-Tapu ke natou vakaʼi pe ʼe alu tahi te ʼu akonaki ʼa te kau takitaki lotu mo te meʼa ʼae ʼe akoʼi moʼoni ʼi te Tohi-Tapu.

12-13. Tuku mai he faʼifaʼitaki ʼe ha ai, talu mai te taʼu 1835, ko te ʼu tagata neʼe natou ako fakamalotoloto te Tohi-Tapu neʼe natou fakaha te ʼu akonaki loi ʼa te ʼu lotu.

¹² Te ʼu tohi moʼo tokoni ki te ako ʼo te Tohi-Tapu. ʼI te ako fakamalotoloto e te ʼu tagata ia te Tohi-Tapu, neʼe natou mahino lelei age ki te ʼu akonaki ʼae ʼe tuʼu ai. Pea neʼe natou kamata fakamafola te ʼu moʼoni ʼaia neʼe natou mahino ki ai, logo la te iita ʼa te kau takitaki lotu. Talu mai te taʼu 1835, tokolahi ʼi te ʼu tagata ʼaia neʼe natou tufa te ʼu pepa lotu neʼe fakaha ai te ʼu akonaki loi ʼo te ʼu lotu.

¹³ ʼI te taʼu 1835 ko te tagata ko Henry Grew ʼae neʼe manavasiʼi ki te ʼAtua, neʼe ina ta te pepa lotu neʼe talanoa ai ki te aluʼaga ʼo te kau mate. Neʼe ina fakamoʼoni ʼaki te Tohi-Tapu, ko te maʼuli tuputupua ʼe ko he meʼa ʼofa mai te ʼAtua, kae neʼe mole tou tutupu ake mo he laumalie ʼe maʼuli tuputupua ohage ko tona akoʼi ʼi te ʼu lotu. ʼI te taʼu 1837 ko te takitaki lotu ʼe higoa ko George Storrs neʼe ina maʼu te pepa lotu ʼaia ʼi te loto saliote afi. Neʼe ina lau pea neʼe tui papau ai neʼe ina maʼu te moʼoni maʼuhiga. Neʼe ina fakatuʼutuʼu ai ke ina fakaha ki te hahaʼi te meʼa ʼae neʼe ina ako. ʼI te taʼu 1842 neʼe ina fai he ʼu akonaki ko tona kupu taki ʼaeni: “ ʼE Maʼuʼuli Tuputupua Koa Te Kau Agakovi?” Neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe ako e te tupulaga ko Charles Taze Russell mai te ʼu tohi neʼe fai e George Storrs.

14. Neʼe ʼaoga feafeaʼi ki te tehina ko Russell mo ʼana kauga gaue te ʼu gaue fakalaumalie ʼae neʼe fai ʼe natou ʼi te temi muʼa moʼo teuteuʼi te ala? (Vakaʼi mo te pāki.)

¹⁴ Neʼe ʼaoga feafeaʼi ki te tehina ko Russell mo ʼana kauga gaue te ʼu gaue fakalaumalie ʼae neʼe fai ʼe natou ʼi te temi muʼa moʼo teuteuʼi te ala? Moʼo fai ʼanatou fekumi, neʼe natou fakaʼaogaʼi te ʼu tikisionalio, mo te ʼu tohi neʼe tanaki ai te ʼu vaega Tohi-Tapu, pea mo te ʼu Tohi-Tapu kehekehe neʼe kua maʼu ʼi muʼa ʼo tanatou kamata tanatou gaue. Neʼe toe ʼaoga kia natou te ʼu gaue neʼe fai e Henry Grew, mo George Storrs, pea mo te tahi ʼu tagata. Neʼe toe kau pe la ia te tehina ko Russell mo ʼana kauga gaue ki te ʼu gaue fakalaumalie moʼo teuteuʼi te ala, ʼaki tanatou ta ʼo lahi ni tohi mo ni pepa lotu neʼe vakaʼi ai te ʼu manatu Fakatohi-tapu.

15. Kotea te ʼu aluʼaga maʼuhiga neʼe hoko ʼi te taʼu 1919?

¹⁵ ʼI te taʼu 1919, ko Papiloni Lahi neʼe mole kei ina puleʼi te hahaʼi ʼa te ʼAtua. ʼI te taʼu ʼaia, neʼe fakanofo “te tagata faifekau agatonu mo poto” ʼi tona temi totonu, moʼo fakatalitali te hahaʼi fakamalotoloto ʼi “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni” ʼae neʼe hoki avahi age pe. (Mat. 24:45-47) ʼE fakafetaʼi ki te ʼu gaue neʼe fai e ʼihi ʼi muʼa atu ki te ala ʼaia, he neʼe feala ai kia natou ʼae neʼe kamata haʼele ai ke natou mahino lelei age ki te fakatuʼutuʼu ʼa Sehova. (Taag. 4:18) Neʼe toe feala foki ke fakaalutahi tonatou maʼuli mo te ʼu lao ʼa Sehova. Kae neʼe mole fakamaʼua e Sehova ki ʼana kaugana ke natou foimo fai atu aipe te ʼu fetogi ʼi tanatou aga mo tanatou tauhi. Neʼe ina fakamaʼa mamalie tana hahaʼi. (Vakaʼi te fakamatala ʼae ʼi te ʼa takai “ ʼE Fakamaʼa Mamalie e Sehova Tana Hahaʼi.”) ʼE tou fiafia lahi moka tou fai anai te ʼu meʼa fuli ʼae ka fiafia ai Sehova!​—Kol. 1:10.

KEI AVA “TE ALA ʼO TE MAʼONIʼONI”

16. Talu mai te taʼu 1919, kotea te ʼu gaue neʼe fai moʼo taupau ke lelei “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni”? (Esaia 48:17; 60:17)

¹⁶ ʼE tonu ke fai tuʼumaʼu ni gaue ke lelei ai te ʼu ala. ʼO toe feia pe, talu mai te taʼu 1919, kei hoko atu pe te ʼu gaue ʼae ʼe fai ki “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni” ke lelei tuʼumaʼu. ʼE feala ai ki he hahaʼi ʼe kauga malie age ke natou mavae mai Papiloni Lahi. ʼI te ʼosi fakanofo pe ʼa te tagata faifekau agatonu mo poto, neʼe kamata ai tana gaue. ʼI te taʼu 1921, neʼe ta te tohi moʼo ako te Tohi-Tapu La Harpe de Dieu (Fakafalani) moʼo tokoni ki te hahaʼi foʼofoʼou. Pea neʼe hahaʼi natou ʼae neʼe natou iloʼi te moʼoni ʼaki te tohi ʼaia. Neʼe ko tohi ʼe ono miliona neʼe ta ia lea ʼe 36. Heʼeki faʼa fualoa, neʼe tou maʼu te tohi foʼou pea mo lelei moʼo fai te ʼu ako Tohi-Tapu, Ke Ke Fiafia ʼo Heʼe Gata. Talu mai te kamata ʼo te ʼu ʼaho fakaʼosi, ʼe haga foaki mai pe e Sehova te meʼa kai fakalaumalie ʼaki tana kautahi moʼo tokoni mai ke tou haga haʼele ʼi “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni.”​—Lau ia Esaia 48:17; 60:17.

17-18. ʼE tau kifea “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni”?

¹⁷ Ka tali e he tahi ke fai hana ako Tohi-Tapu, ʼe foaki age te faigamalie ʼae ke haʼele ʼi “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni.” Ko ʼihi ʼe natou haʼele ai kae mole fualoa pea natou mavae. Ko ʼihi ʼe hoko atu tanatou haʼele ʼi te ala ʼaia ʼo kaku ki tona tauʼaga. ʼE tau kifea te ala ʼaia?

¹⁸ Ko natou ʼae ʼe ʼamanaki maʼuʼuli ʼi selo, ʼe taki natou e “te Ala ʼo Te Maʼoniʼoni” ki “te palatiso ʼo te ʼAtua” ʼi selo. (Apk. 2:7) Ko natou ʼae ʼe ʼamanaki maʼuʼuli ʼi te kele, ʼe taki natou e te ala ʼaia ki te maʼuli haohaoa ʼae ka natou maʼu anai ʼi te ʼosi ʼo te ʼu taʼu ʼe 1 000. Kapau ʼe ke haʼele ʼi te temi nei ʼi te ala ʼaia, ʼaua naʼa ke manatu ki te ʼu meʼa ʼae neʼe ke liʼaki ke feala hau haʼele ʼi te ala. Pea ʼaua naʼa ke mavae mai ai kae heʼeki kaku tau faifagona ki te malama foʼou! ʼE manuʼia tau faifagona!