ʼE ʼĀteaina Anai Te Hahaʼi Fuli

“ ʼE ʼau fakafuafua ai foki ko te ʼu mamahi ʼo te temi ʼaenī ʼe ko he meʼa noa ia mokā ʼe fakatatau ki te kolōlia ʼaē ka fakahā ia tatou. Heʼe ko te atali ʼaki he loto hoha ʼa te keleasio ʼe tatali ki te fakahā ʼo te ʼu foha ʼo te ʼAtua. He neʼe tuku te keleasio ki te vaʼiga, ʼo mole ina fai ʼuhi ko tona lotolelei kiai, kae ʼuhi ko ia ʼaē neʼe ina tuku kiai, ʼuhi ko te ʼamanaki ʼaē ko te keleasio ʼe toe faka ʼāteaina anai mai te popūla ki te maumau pea ʼe ina maʼu anai te ʼāteaina faka kolōlia ʼo te fānau ʼa te ʼAtua. Heʼe tou ʼiloʼi, ʼo aʼu mai ki te temi ʼaenī, ko te keleasio fuli ʼe haga toʼetoʼe fakatahi pea mo mamahi fakatahi.”​—Loma 8:​18-22, MN.

ʼI TE koga ʼaenī ʼo tana tohi ki te kau Kilisitiano ʼi Loma, neʼe fakamahino fakanounou e te ʼapositolo ko Paulo pe koʼe ʼe mole ʼi ai he ʼāteaina moʼoni, pea ko te hahaʼi tokolahi ʼe mole he ʼuhiga ʼo tonatou maʼuli pea ʼe nātou tau mo te mamahi. Kae ʼe ina toe fakamahino foki peʼe tou lava maʼu feafeaʼi te ʼāteaina moʼoni.

“Te ʼu Mamahi ʼo Te Temi ʼAenī”

ʼI tana palalau ki “te ʼu mamahi ʼo te temi ʼaenī,” neʼe mole fia ʼui e Paulo ʼe ko he ʼu meʼa ʼe mole hona ʼuhiga, logope la tana ʼui “ ʼe ko he meʼa noa ia mokā ʼe fakatatau ki te kolōlia ʼaē ka fakahā ia tatou.” ʼI te temi ʼo Paulo pea mo te temi ki muli age, neʼe mamahi lahi te kau Kilisitiano ʼi te pule fefeka ʼa te kau Loma he neʼe mole nātou fakaʼapaʼapa ki te loto faʼitaliha ʼa te hahaʼi. Neʼe gaohi koviʼi e Loma te kau Kilisitiano, ʼi tanatou manatu ʼaē neʼe ko he ʼu fili ʼo tonatou Puleʼaga. ʼE ʼui e te tagata fai hisitolia ko J. M. Roberts: “Ko te tokolahi ʼo te kau Kilisitiano ʼo te kolo hau neʼe lagi nātou mamate ʼi he mate fakamataku ʼi te malaʼe faigaoʼi pe neʼe tutu maʼuli nātou.” (Shorter History of the World) ʼE ʼui fēnei e te tahi fakamatala ʼo ʼuhiga mo te ʼu vikitima ʼo te ʼu fakataga ʼa Nelone: “Neʼe kolusifikoʼi ʼihi, pea ko ʼihi neʼe fakatui kia nātou he ʼu kiliʼi manu pea neʼe tuli nātou e te ʼu kuli, ko ʼihi neʼe hua kiai te kolota pea mo tutu nātou ohage ko he ʼu taume ʼi te pōʼuli.”​—New Testament History, neʼe tohi e F. F. Bruce.

ʼE mahino papau ia, ko te kau ʼuluaki Kilisitiano ʼaia neʼe nātou fakaʼamu ke nātou ʼāteaina mai te ʼu fakataga ʼaia, kae neʼe mole nātou fia talagataʼa ki te ʼu akonaki ʼo Sesu Kilisito ke nātou maʼu ai te ʼāteaina ʼaia. Kae neʼe nātou nofo agatonu ʼo mole nātou kau ki te ʼu meʼa faka politike ohage la ko te tau ʼaē neʼe fai e te puleʼaga ʼa te kau Loma pea mo te kau Selote, te kau solia Sutea ʼo te ʼāteaina. (Soane 17:16; 18:36) ʼI te manatu ʼa te kau Selote, “ ʼuhi ko te kovi ʼo te temi ʼaia, neʼe mole tonu te palalau ʼaē ʼo ʼuhiga mo te atalitali ki te temi [ʼaē kua fakakatofa] e te ʼAtua.” Neʼe nātou ʼui, ko te meʼa ʼaē neʼe ʼaoga, neʼe ko te “tauʼi mālohi ʼo te fili,” ia Loma. Kae neʼe kehe te manatu ʼa te kau ʼuluaki Kilisitiano. Kia nātou, ko te “atalitali ki te temi [ʼaē kua fakakatofa] e te ʼAtua,” neʼe ko te puleʼaki lelei pe ʼaia e tahi. Neʼe nātou tui papau ʼe ko te ʼAtua tokotahi pe ʼaē ka ina lava pulihi anai “te ʼu mamahi ʼo te temi ʼaenī” pea mo foaki age he ʼāteaina moʼoni mo tologa. (Mikea 7:7; Hapakuke 2:3) ʼI muʼa ʼo tatatou vakaʼi peʼe hoko feafeaʼi anai te faʼahi ʼaia, tou ʼuluaki vakaʼi muʼa pe koʼe “neʼe tuku te keleasio ki te vaʼiga.”

‘Neʼe Tuku Ki Te Vaʼiga’

ʼI te vaega ʼaia, ʼe ʼui e Benjamin Wilson ʼi te tohi The Emphatic Diaglott, ko te kupu “keleasio,” ʼe mole faka ʼuhiga ki “te keleasio ʼaē ʼe mole maʼuli,” ohage ko tona ʼui e ʼihi, kae ʼe faka ʼuhiga ki “te hahaʼi fuli.” (Fakatatau mo Kolose 1⁠:23.) ʼE faka ʼuhiga ki te famili fakatagata fuli, ia tatou fuli ʼaē ʼe tou fakaʼamu ki te ʼāteaina. Neʼe ‘tuku tatou ki te vaʼiga’ ʼuhi ko te agahala ʼa tatatou ʼu ʼuluaki mātuʼa. Neʼe ‘mole tou loto kiai,’ pea neʼe mole tou filifili te faʼahi ʼaia. Kae neʼe tuku fakaholo mai kia tatou te ʼaluʼaga ʼaia. Koia kapau ʼe tou fakatatau mo te Tohi-Tapu, neʼe faihala ia Rousseau ʼi tana ʼui ʼaē, “neʼe tupu te tagata ʼaki te ʼāteaina.” ʼI tatatou tutupu, neʼe haʼisia fuli tatou ʼi te agahala pea mo te heʼe haohaoa, pea ʼe pilisoniʼi tatou ʼi he mālama ʼe noa pea mo fonu ai te lotomamahi.​—Loma 3:​23.

He koʼe koa neʼe hoko te faʼahi ʼaia? Koteʼuhi ko totatou ʼu ʼuluaki mātuʼa, ko Atama mo Eva, neʼe nā fia liliu ‘ohage ko te ʼAtua,’ ʼo nā maʼu te loto faʼitaliha pea mo te fealagia ʼaē ke nā filifili te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi. (Senesi 3⁠:⁠5) Kae neʼe nā meʼa noaʼi te faʼahi maʼuhiga ʼaupito ʼo ʼuhiga mo te ʼāteaina. ʼE ko te Tupuʼaga tokotahi pe ʼaē ʼe ina maʼu te loto faʼitaliha ʼaē ʼe mole hona ʼu tuʼakoi heʼe ko ia te Tuʼi ʼAliki ʼo te ʼAtulaulau. (Isaia 33:22; Apokalipesi 4:​11) Ko te ʼāteaina ʼo te tagata ʼe ʼi ai tona ʼu tuʼakoi. Koia la ʼaē neʼe fakaloto mālohiʼi ai e te tisipulo ko Sake ia te kau Kilisitiano ʼo tona temi, ke nātou fakalogo ki “te lao o te ateaina.”​—Sakopo 1:​25.

Neʼe tau mo feʼauga ke kapu e Sehova ia Atama mo Eva mai tona famili faka ʼatulaulau, pea neʼe nā mamate ai. (Senesi 3⁠:19) Kae koteā ʼaē ka hoko ki tonā hōloga? ʼI tana manavaʼofa, neʼe faka fealagia e Sehova ke nā maʼu fānau logope la tana ʼiloʼi ʼaē ʼe nā tuku anai kia nātou te heʼe haohaoa, mo te agahala pea mo te mate. Koia “nee ausia e te mate te tagata fuape.” (Loma 5⁠:12) Ko te faka ʼuhiga ʼaia ʼo te ʼui ʼaē “neʼe tuku [e te ʼAtua] te keleasio ki te vaʼiga.”

“Te Fakahā ʼo Te ʼu Foha ʼo Te ʼAtua”

Neʼe tuku e Sehova te keleasio ki te noa “ ʼuhi ko te ʼamanaki” ʼaē ʼe toe maʼu anai e te famili fakatagata te ʼāteaina ʼaki te gāue ʼo “te ʼu foha ʼo te ʼAtua.” Ko ai koa te ʼu “foha ʼo te ʼAtua”? ʼE ko te ʼu tisipulo ʼa Sesu Kilisito ʼaē neʼe tutupu ʼi te agahala mo te heʼe haohaoa, ohage ko “te keleasio [fakatagata]” fuli. ʼUhi ko tonatou heʼe haohaoa ʼe mole tāu mo nātou ke nātou kau ki te famili maʼa pea mo faka ʼatulaulau ʼa te ʼAtua. Kae neʼe fai e Sehova he fakatuʼutuʼu taulekaleka maʼa nātou. ʼAki te sakilifisio faitotogi ʼo Sesu Kilisito, neʼe Ina faka ʼāteaina nātou mai te popūla ki te agahala, pea ʼe ina faka ʼuhigaʼi nātou ko he ʼu hahaʼi “faitotonu,” heʼe nātou maʼa ʼi te faʼahi fakalaumālie. (1 Kolonito 6⁠:11) Koia ʼe ina fakaliliu nātou ko tana “ ʼu fānau,” ʼo ina tali nātou ʼi tona famili faka ʼatulaulau.​—Loma 8:​14-17.

ʼI tonatou ʼuhiga foha ʼo Sehova, ʼe nātou maʼu anai he pilivilesio taulekaleka. ʼE nātou liliu anai ko “he u pelepitelo, pea e natou pule anai i te kelekele” ʼo feiā mo Sesu Kilisito, heʼe nātou kau anai ki te Puleʼaga ʼaē ʼi selo ʼo te ʼAtua. (Apokalipesi 5:​9, 10; 14:​1-4) Ko te puleʼaga ʼaia ʼe fakatafito ki he ʼu pelesepeto ʼe pipiki ki te ʼāteaina pea mo te faitotonu, kae mole ki te agamālohi pea mo te pule fefeka. (Isaia 9:​6, 7; 61:​1-4) ʼE ʼui e te ʼapositolo ko Paulo ko te ʼu foha ʼaia ʼo te ʼAtua ʼe nātou kaugā gāue mo Sesu, te ‘hāko ʼo Apalahamo’ ʼaē neʼe fakapapauʼi mai talu mai fualoa. (Kalate 3⁠:16, 26, 29) ʼI te tuʼulaga ʼaia, ʼe maʼuhiga tāfito tanatou gāue moʼo fakahoko te fakapapau ʼaē neʼe fai e te ʼAtua ki tona kaumeʼa ko Apalahamo. Ko te koga ʼo te fakapapau ʼaia ʼe ina ʼui, ʼaki te hāko ʼo Apalahamo, ʼe feala ke “tapuakina moʼoni ai anai te ʼatu puleʼaga fuli pe ʼo te kele.”​—Senesi 22:18.

Koteā te tapuakina ʼaē ka nātou foaki anai ki te malamanei? Ko te ʼu foha ʼo te ʼAtua ʼe nātou kau anai ki te faka ʼāteaina ʼo te hahaʼi fuli mai te ʼu fua kovi ʼo te agahala ʼa Atama pea ke toe maʼu e te hahaʼi te maʼuli haohaoa. Ko te hahaʼi “mai te atu puleaga, mo te u hako, mo te u lanu,” ʼe feala ke nātou maʼu he ʼu tapuakina ʼi tanatou tui ki te sakilifisio faitotogi ʼo Sesu Kilisito pea mo tanatou fakalogo ki te takitaki ʼo tona Puleʼaga agalelei. (Apokalipesi 7:​9, 14-​17; 21:​1-4; 22:​1, 2; Mateo 20:28; Soane 3:​16) ʼAki te ʼu faʼahi ʼaia, ʼe toe feala anai ki “te keleasio” fuli ke ina toe maʼu “te ʼāteaina faka kolōlia ʼo te fānau ʼa te ʼAtua.” ʼE mole ko he ʼāteaina ʼe faka tuʼakoi anai mo faka temi, kae ʼe ko he ʼāteaina anai mai te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe fakatupu mamahi ki te tagata talu mai te temi ʼaē neʼe fakafisi ai Atama mo Eva ki te pule ʼo te ʼAtua. Koia ʼe mole tou punamaʼuli ai ʼi te ʼui ʼa te ʼapositolo ko Paulo, ko “te ʼu mamahi ʼo te temi ʼaenī ʼe ko he meʼa noa” mokā fakatatau mo te gāue faka kolōlia ʼaē ka fakahoko e te kau agatonu!

ʼE kamata anai ʼafea “te fakahā ʼo te ʼu foha ʼo te ʼAtua”? Kua vave hoko pe, ʼi te temi ʼaē ka fakahā ai e Sehova pe ko ai te ʼu foha ʼo te ʼAtua. ʼE ko te temi ʼaia ʼaē ka tokoni anai kia Sesu Kilisito te ʼu “foha” ʼaia, ʼaē kua fakatuʼuake ki selo, moʼo fakamaʼa te kele mai te agakovi pea mo te aga fefeka ʼi Halamaketone, te tau ʼa te ʼAtua. (Taniela 2:​44; 7:​13, 14, 27; Apokalipesi 2:​26, 27; 16:16; 17:14; 19:​11-​21) ʼE lahi te ʼu fakaʼiloga ʼe tou sio kiai ʼe nātou fakamoʼoni mai kua tou maʼuʼuli ʼi “te u aho fakamuli,” ʼi te temi ʼaē ka fakagata ai te fakagafua ʼa te ʼAtua te agatuʼu pea mo te agakovi.​—2 Timoteo 3:​1-5; Mateo 24:​3-​31.

Ei, ʼe moʼoni, ohage ko tona ʼui e te ʼapositolo ko Paulo, “ ʼo aʼu mai ki te temi ʼaenī, ko te keleasio fuli ʼe haga toʼetoʼe fakatahi pea mo mamahi fakatahi,” kae ʼe mole toe hoko fualoa anai. Ko te toko lauʼi miliona hahaʼi ʼi te temi ʼaenī, ʼe nātou sio anai ki “te temi kua fakakatofa ai te meafuape, nee folafola ki ai te Atua aki te gutu o ana polofeta maonioni mai te temi mua,” ʼo kau kiai te toe maʼu ʼo te tokalelei, mo te ʼāteaina pea mo te faitotonu ki te famili fakatagata fuli.​—Gaue 3:​21.

ʼE Tou Maʼu Anai Te ʼĀteaina Moʼoni

Koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke koutou fai ke koutou maʼu ai te “ ʼāteaina faka kolōlia ʼo te fānau ʼa te ʼAtua”? Neʼe ʼui fēnei e Sesu Kilisito: “Kapau e koutou nofoaki taku folafola, ko aku tisipulo mooni koutou. E koutou iloi anai te mooni, pea e fakaateaina anai koutou e te mooni.” (Soane 8:​31, 32) ʼE ko te kalavi ʼaia ʼo te ʼāteaina​—ke kita ako te ʼu fakatotonu pea mo te ʼu akonaki ʼa Kilisito pea ke tou maʼuliʼi. ʼE feala ke tou maʼu ai he faʼahiga ʼāteaina ʼi te temi ʼaenī. ʼI te ka haʼu ʼaē kua ōvi mai, ʼe tou maʼu anai te ʼāteaina katoa ʼi te lolotoga ʼo te ʼafio ʼo Kilisito Sesu. Koia ʼe ko he agapoto ke kita ʼiloʼi te “folafola” ʼa Sesu ʼo kita ako te Tohi-Tapu. (Soane 17⁠:⁠3) Ohage ko te kau ʼuluaki Kilisitiano, koutou fakatahi mo te kokelekasio ʼo te kau tisipulo moʼoni ʼo Kilisito. Kapau ʼe koutou fai te faʼahi ʼaia, pea ʼe faka ʼāteaina anai koutou e te ʼu moʼoni ʼaē ʼe fakahā mai e Sehova ʼaki tona kautahi ia ʼaho nei.​—Hepeleo 10:​24, 25.

ʼI takotou “tatali ki te fakahā ʼo te ʼu foha ʼo te ʼAtua,” koutou falala ohage ko te ʼapositolo ko Paulo, ʼe puipui anai koutou e Kilisito pea mo lagolago anai kia koutou kapau ʼe koutou tau mo te mamahi pea mo te heʼe faitotonu, tatau aipe peʼe hage ʼe lahi fau te ʼu faigataʼaʼia ʼaia. ʼI tana ʼosi talanoa ki te fakahā ʼo te ʼu fānau ʼa te ʼAtua, neʼe fai e Paulo te fehuʼi ʼaenī: “Pe ko ai ae e ina fakamavae anai tatou mai te ofa o Kilisito? Pe ko te mamahi, pe ko te matefuʼua, pe ko te fakataga, pe ko te hoge, pe ko te masiva, pe ko te tuutamaki, pe ko te heleta?” (Loma 8⁠:35) ʼE mahino papau ia, ohage ko tona ʼui e Rousseau, neʼe kei “seiniʼi” te kau Kilisitiano ʼo te temi ʼo Paulo ki te ʼu faʼahiga pule fefeka kehekehe. Neʼe “matehi [nātou] i te aho katoape,” ohage “ko te u ovi o te tamateiʼaga.” (Loma 8⁠:36) Neʼe nātou tuku koa te ʼu ʼahiʼahi ʼaia ke nātou fakavaivaiʼi nātou?

Neʼe tohi fēnei e Paulo: “Kae i te u meafuape aia, e lahiʼage tatatou malo aki iaʼia ae nee ofa mai kia tatou.” (Loma 8⁠:37) Neʼe feala koa ke mālo te kau ʼuluaki Kilisitiano logope la te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe tonu ke nātou kātakiʼi? ʼO feafeaʼi? Neʼe toe tohi e Paulo: “E au tui, e mole ko te mate, mole ko te mauli, mole ko te kau aselo, mole ko te u pule, mole ko te temi-nei, mole ko te kahau, mole ko te u malohi, mole ko te maoluga, mole ko te loloto, mole ko he tahi keleatula e feala anai tana fakamavae tatou mai te ofa o te Atua ia Kilisito Sesu totatou Aliki.” (Loma 8⁠:​38, 39) ʼE toe feala foki kia koutou ke koutou “malo,” tatau aipe pe koteā “te mamahi, pe ko te matefuʼua, pe ko te fakataga” ʼaē ʼe tau mo koutou. Ko te ʼofa ʼo te ʼAtua ʼe ko te tafitoʼaga ʼaia ʼo takita tui ʼaē, kua vave pe anai te temi ʼaē “ ʼe toe faka ʼāteaina [ai] anai [tatou] mai te popūla [kia meʼa fuli] . . . pea ʼe [tou] maʼu anai te ʼāteaina faka kolōlia ʼo te fānau ʼa te ʼAtua.”

[Talanoa ʼo te pasina 6]

“ ʼO aʼu mai ki te temi ʼaenī, ko te keleasio fuli ʼe haga toʼetoʼe fakatahi pea mo mamahi fakatahi”

[Talanoa ʼo te pasina 7]

‘Ko te keleasio fuli ʼe toe faka ʼāteaina anai mai te faʼahiga popūla kehekehe . . . pea ʼe ina maʼu anai te ʼāteaina faka kolōlia ʼo te fānau ʼa te ʼAtua’