Kapite 17

‘Ke Koutou Femaʼuʼaki He ʼOfa Loloto Ia Koutou’

1, 2. a) Koteā te meʼa ʼaē ʼe puna’maʼuli ki ai ia nātou ʼaē ʼe foʼofoʼou ʼalu ki te ʼu fono ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova? b) ʼE toe ʼiloga feafeaʼi te kalitate ʼaia ʼi ʼatatou ʼu fakatahi lalahi?

ʼE MĀHANI, ko he tahi ʼe ʼuluaki ʼalu ki he fono ʼi he kokelekasio ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe puna’maʼuli ki te feʼofaʼofani ʼa te hahaʼi. ʼE ina tokagaʼi ʼi te faifaitahi lelei moʼoni ʼaē ʼe ʼiloga mai ʼi te hahaʼi ʼo te kokelekasio pea mo te tali lelei ʼaē ʼe fai kia ia.

² ʼI tatatou ʼu fakatahi ʼe toe tokagaʼi foki mo te lelei ʼa te aga ʼa te hahaʼi ʼaē ʼe fakatahi. Koʼeni te ʼu palalau neʼe tohi ʼe te tagata ta nusipepa ʼo ʼuhiga mo te taʼi fakatahi ʼaia: ‘ ʼE mole ʼi ai he tahi ʼe toloke ia pe ʼe konahia. ʼE mole ʼi ai he leʼo lahi. ʼE mole ʼi ai he gatutu. ʼE mole ʼi ai he fehumuhumukiʼaki. ʼE mole he tahi ʼe faiga ke muʼa ʼi te hahaʼi. ʼE mole ʼi ai he felea kovi ʼaki. ʼE mole tou logo ki he ʼu tauvele, mo ni ʼu fakahuahua heʼe ʼaoga. ʼE mole ʼi ai he kohu ʼo he foʼi sikaleti, pe ko he ʼu kaihaʼa. Mole he tahi ʼe ina lī he ʼu ʼotaʼota ki te luna. ʼE mole ko he agamāhani ʼaia.’ ʼE ko te ʼu fakaʼiloga ia ʼaia ʼo te ʼofa, ʼo te ʼofa ʼaē “ʼe mole ina fai he aga ʼe mole mata feʼauga” pea “ ʼe mole ina kumi pe te meʼa ʼaē ʼe lelei kia ia totonu.” — I Kolonito 13:4-8.

3. a) ʼO ʼuhiga mo totatou ʼofa, koteā ʼaē ʼe tonu ke tou tokagaʼi ʼi te ʼalu ʼo te temi? b) Ko te ʼofa feafeaʼi ʼaē ʼe tonu ke tou maʼu moʼo faʼifaʼitaki kia Kilisito?

³ ʼE tonu ke ʼiloga te kau kilisitiano moʼoni fuli ʼi tonatou ʼofa (Soane 13:35). ʼI te faka ʼalu ʼo tatatou tuputupu ʼo lahi ʼi te faʼahi fakalaumālie, ʼe tonu ke tou fakahā ke katoa lelei te kalitate ʼaia. Ko te ʼapositolo ko Paulo neʼe faikole ʼo ʼuhiga mo te ʼofa ʼo tona ʼu tēhina ke “tapuke ʼo toe lahi age.” (Filipe 1:9; I Tesalonika 3:12) Pea kia Petelo neʼe ina tokoniʼi fakamālohi te kau kilisitiano ke nātou folahi tonatou ʼofa ki te “famili katoa ʼo te ʼu tēhina.” (I Petelo 2:17) Kapau ʼe tou haʼele ʼi te ʼofa, pea ʼe mole tou fakafeauga ʼaki pe anai ki tatatou fakatahi mo ʼotatou ʼu tēhina ʼi te ʼu fono ka mole tou faiga ke tou feʼiloʼiʼaki mo nātou takitokotahi. ʼE mole tou fakagata ʼaki pe anai hatatou tautau fakamālo kia nātou. Ko te ʼapositolo ko Soane neʼe ina fakahā mai ko totatou ʼofa ʼe tonu ke ʼiloga ʼi ta kita lī tuʼa kia kita totonu. Neʼe ina tohi fēnei: “ ʼAki te meʼa ʼaenī kua tou ʼiloʼi te ʼofa: heʼe ko ia ʼaē [te ʼAlo ʼo te ʼAtua] neʼe lī tuʼa ki tona nefesi maʼa tatou; pea kia tatou ʼe tonu foki ke tou lī tuʼa ki totatou nefesi maʼa totatou ʼu tēhina.” (I Soane 3:16; Soane 15:12, 13) ʼE tou loto lelei moʼoni anai koa ki he foaki ʼo totatou maʼuli maʼa totatou ʼu tēhina? Neinei, ʼe kaku anai totatou ʼofa kifea ke tou tokoni ai kia nātou logo aipe pe ʼe fakakinakina kia tatou?

4. a) ʼE toe feala feafeaʼi hatatou fakahā ke katoa lelei totatou ʼofa? b) He koʼe ʼe maʼuhiga ke femaʼuʼaki he ʼofa ʼe loloto?

⁴ ʼO fakatahi mo te ʼu gāue ʼaē ʼe fakahā ʼaki, ʼe kita lī tuʼa kia kita kae kita tokaga ki ʼihi, ʼe tonu foki ke kita toe maʼu he ʼofa ʼe loloto ki ʼotatou ʼu tēhina. Ko te Folafola ʼa te ʼAtua ʼe ina tokoniʼi fakamālohi ia tatou ʼo fēnei: “ ʼO ʼuhiga mo te ʼofa fakatautehina, ke koutou feʼofa mamahi ʼaki ia koutou.” (Loma 12:10) ʼE moʼoni, ʼe tou maʼu fuli te taʼi ʼofa ʼaia ki ʼihi pe hahaʼi. Kae feala koa ke tou toe fai atu ki ʼihi? ʼI te kua vave puli ʼo te fakatuʼu ʼāfea ʼaenī, ʼe maʼuhiga ke tou feʼofaʼofaniʼaki tuʼumaʼu mo ʼotatou ʼu tēhina. Koia ʼe ʼui mai ai ʼe te Tohi-Tapu: “Ko te fakaʼosi ʼo te meʼa fuli kua fakaōvi mai (...). Ke koutou femaʼu tāfito ʼaki kia koutou he ʼofa loloto, he ko te ʼofa ʼe ina ʼuʼufi te tuʼuga agahala.” — I Petelo 4:7, 8.

5. He koʼe ʼe tou faihala mo kapau ʼe tou ʼui ʼe mole tonu ke ʼi ai he ʼu fihifihia ʼi te hahaʼi ʼo he kokelekasio?

⁵ ʼE mahino papau ia, ʼi tatatou heʼeki haohaoa, ʼe feala pe anai ke tou lākahala ki niʼihi. Pea kia nātou, ʼe nātou toe agahala anai ʼi niʼihi ʼu faʼahiga meʼa kia tatou. (I Soane 1:8) Kae kapau ʼe hoko ni ʼu fihifihia, koteā te meʼa ʼe tonu ke koutou fai?

Mokā Hoko He ʼu Fihifihia

6. a) Koteā te tupuʼaga ʼo te mole ʼalu tahi tuʼumaʼu ʼo te ʼu tokoni ʼa te Tohi-Tapu pea mo te ʼu holi ʼo totatou loto? b) Koteā te ʼu fua ka tou maʼu anai mo kapau ʼe tou muliʼi te ʼu tokoni ʼaia?

⁶ Ko te Tohi-Tapu ʼe ina tuku mai te ʼu tokoni ʼaē ʼe ʼaoga kia tatou, kae ʼe mole ʼalu tahi tuʼumaʼu mo te ʼu holi ʼo totatou loto ʼaē ʼe ʼiloga ai totatou ʼuhiga agahala. (Loma 7:21-23) Kae kapau ʼe tou faiga ke tou muliʼi fakamalotoloto te ʼu tokoni ʼa ia pea ʼe tou fakahā ʼe tou fia lelei fakamalotoloto kia Sehova, pea ʼe koloaʼia anai totatou ʼofa ki totatou tatau.

7. a) Kapau ʼe tou lavea ʼi he tahi, he koʼe ia ʼe mole tonu ia ke tou tauʼi kovi te meʼa ʼaē neʼe ina fai? b) He koʼe ia ʼe mole tonu ai ke tou situʼa ki te tēhina ʼaē neʼe ina fai mai hana aga ʼe kovi?

⁷ Ko ʼihi hahaʼi ka lāvevea, ʼe nātou faiga ke nātou lagavaka ki ʼaē neʼe ina fai he aga ʼe kovi kia nātou. Kae ʼe ʼāsili ai te kovi ʼo te ʼu meʼa. Kapau ʼe tonu ke ʼi ai he totogi, ʼe lelei ia ke tou tuku ki te ʼAtua. (Tāʼaga Lea 24:29; Loma 12:17-21) Ko ʼihi ʼe nātou fakafisi ʼosi kia ia ʼaē neʼe kovi mai tana aga pea mo nātou fakamamaʼo ʼosi mai ai. Kae ʼe mole tonu ke tou feiā kia nātou ʼaē ʼe fakatahi mo tatou ʼo atolasio kia Sehova, heʼe ko te maʼuhiga ʼo tatatou tauhi ʼe fakalogo tāfito ki te ʼofa ʼaē ʼe tou maʼu ki totatou ʼu tēhina. (I Soane 4:20) ʼE feala koa ke tou ʼui ʼe tou ʼoʼofa ki he tahi ʼe mole tou gūʼi pe ʼe tou fehiʼa ki ai ʼi hana nofo pe mo tatou? Kailoa, koia ʼe tonu ia ke tou faigaʼi te fakatokatoka ʼo te fihifihia ʼaia. ʼO feafeaʼi?

8, 9. a) Kapau ʼe ʼi ai he meʼa ʼe tou loto mamahi ai ki hotatou tēhina, koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou fai? b) Kae feafeaʼi koa, mo kapau ʼe agahala tuʼa lahi te tēhina ʼaia kia tatou? c) He koʼe ʼe tonu ke tou fai feiā, pea koteā ʼaē ka tokoni anai kia tatou?

⁸ ʼO ʼuhiga mo te meʼa ʼaia ko te ʼapositolo ko Paulo neʼe ina tohi fēnei: “Koutou haga fekātakiʼaki ia koutou pea mo koutou fefakamolemoleʼaki he loto lelei ia koutou, mo kapau ʼe ʼi ai he tahi ʼe lotomamahi ʼi he meʼa ki he tahi. Ohage ko tona fakamolemole e Sehova kia koutou ʼaki he loto lelei, ke koutou toe fai feiā mo koutou.” (Kolose 3:13) ʼE koutou lava anai koa ʼo fai feiā tatau aipe pe ʼe agahala atu he tahi kia koutou ʼo tuʼa lahi?

⁹ Neʼe ʼeke e te ʼapositolo ko Petelo pe ʼe tonu koa ke ina fakamolemole tuʼa fitu ki ʼona tēhina. Kae ko Sesu neʼe ina tali fēnei age: “ ʼE ʼau ʼui atu, ʼe mole kaku ki te tuʼa fitu pe, kae ʼo kaku ki te tuʼa fitugofulu-ma-fitu.” Koteā tona tupuʼaga? Neʼe fakamahino mai e Sesu ʼaki te lea fakatātā ʼe ʼiloga mai ai te lahi ʼaupito ʼo totatou maʼua ʼaē neʼe tou fai ki te ʼAtua ʼi te meʼa fuli pe ʼe feala ke maʼua ai he tagata kia tatou. (Mateo 18:21-35) ʼI te ʼaho fuli pe ʼe tou agahala ki te ʼAtua ʼi te ʼu faʼahiga meʼa kehekehe, ʼe feala ke tautau hoko ʼaki hatā ʼu gāue e kita loto ki ai, pe ʼe tuʼa lahi pe ʼaki ʼatatou ʼu palalau pea mo ʼatatou ʼu manatu, pe ʼe ko hatatou mole fai totatou maʼua. ʼE lagi feala pe ke mole tou tokagaʼi. Pea tahi, ko te vave ʼo te haʼele ʼo te maʼuli ʼe tautau fakatupu ʼaki ai te mole feʼauga ʼo te fakakaukau lelei ki ʼatatou ʼu hāla gafua ki te ʼAtua ke ina fakamaʼua mai ke tou totogi ʼatatou ʼu agahala ʼaki totatou maʼuli (Loma 6:23). Kae, ʼe ina fakamolemole tuʼumaʼu pe ia tatou. (Pesalemo 103:10-14) Koia, ʼe mole ko he meʼa mamafa fau tana kole mai ke tou hage ko ia ʼo fakamolemole ki totatou ʼu tatau. (Mateo 6:14, 15; Efesi 4:1-3). Kapau ʼe tou fai feiā, pea ʼe tou fakahā ai kua tou maʼu te ʼofa ʼaē “ ʼe mole ina tokagaʼi te meʼa kovi ʼaē neʼe fai kia ia.” — I Kolonito 13:4, 5; I Petelo 3:8, 9.

10. Koteā te meʼa ʼe tonu ke tou fai mo kapau ʼe tou sisio ki ʼotatou tēhina ʼe loto mamahi kia tatou?

¹⁰ ʼI ʼihi faʼahiga meʼa, logo aipe ʼe mole tou ʼita ki totatou tēhina, kae ko ia ia ʼaē ka mamahi anai kia tatou. Koteā anai he meʼa ʼe tonu ke tou fai? ʼE tonu ke tou palalau fakavilivili mo ia, ke tou tokalelei mo ia. ʼE tokoni mai te Tohi-Tapu ke tou ʼuluaki ʼalu kia ia. (Mateo 5:23, 24) ʼE mahino ia ʼe mole ko he meʼa ʼe faigafua. Heʼe tonu ke kita maʼu te ʼofa pea mo te agavaivai. Ko te ʼu kalitate ʼaia ʼe mālohi koa ia koutou ke feala ai hā kotou muliʼi te tokoni faka tohi-tapu? Ko te meʼa maʼuhiga ʼaia ʼe tonu ke koutou faiga ke koutou kakusia ki ai.

11. Kapau ʼe tou matafaikehe ia he aga ʼa he tēhina, koteā te meʼa ʼe tonu ke tou fai?

¹¹ ʼE toe feala pe ke koutou matafaikehe ia he aga ʼa he kilisitiano. Pea ʼe lagi mole ko koutou pe ʼaē neʼe koutou fakatokagaʼi. ʼE mole koa lelei ke ʼalu he tahi ʼo palalau kia ia? ʼE feala. Kapau ʼe koutou palalau age ki te potu ʼaia ʼaki he loto ʼofa, ʼe feala pe ke ʼi ai hona iku lelei. Kae tonu muʼa ke koutou fai kia koutou te ʼu fehuʼi ʼaenī: ‘Ko tana ʼu gāue ʼe tapuʼi koa e te Tohi-Tapu? Pe ʼe tupu mai pe tona matafaikehe heʼe mole tatau tomā ʼu ʼaluʼaga, pe neʼe mole tatau te ako ʼo māua?’ Kapau leva neʼe mole tatau te ako, ʼaua naʼa ke fakamāu tou tēhina ʼaki pe hā ʼau ʼu manatu tokotahi. (Sake 4:11, 12) Ko Sehova ʼe ina tali fakatatau te hahaʼi fuli pe pea ʼe ina foaki māmālie pe kia nātou te temi ke feala ai hanatou lelei ʼi te faʼahi fakalaumālie.

12. a) Kapau ʼe ʼi ai he hāla mamafa ʼe hoko ʼi te kokelekasio, ko ai ʼaē ʼe tonu ke gāue ki ai? b) Ko te ʼu faʼahiga meʼa feafeaʼi ʼaē ʼe tonu ai ke ʼuluaki gāue ia ia ʼaē neʼe fai ki ai te agakovi? Koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke faiga ki ai?

¹² Kae kapau leva ʼe fai e he kilisitiano he hāla mamafa, ʼe ʼi ai te ʼu faʼahiga meʼa ʼe maʼua ke fai fakavilivili. Kae ko ai koa ʼe tonu ke ina fai? Ko te fai māhani e ko te ʼu tagata ʼāfea. Kae kapau ko he fihifihia ki he falā mo he tēhina, pe ko he fakaʼaoga koviʼi ʼo te ʼalelo neʼe kovi ʼaupito ki he tahi, ʼe tonu muʼa ko ia ʼaē neʼe fai ki ai te agakovi ke ʼalu kia ia ʼaē neʼe ina fai te agakovi ke tokoni ki ai. ʼE hage ʼe mata faigataʼa, kae ko te tokoni ʼaia neʼe fai e Sesu. (Mateo 18:15-17) Ko totatou ʼofa ki totatou tēhina pea mo totatou loto fakamalotoloto ʼaē ke nofo ʼi te kokelekasio ʼaē ka tokoni anai kia tatou ke tou fai te maʼua ʼaia ke feala ke lave ʼi tona loto. — Tāʼaga Lea 16:23.

13. Koteā ʼaē ka tokoni anai kia tatou ki te maʼu ʼo te tonu ʼaē ʼe lelei ʼo ʼuhiga mo te ʼu fihifihia ʼaē ʼe feala ke nātou fakafeagai ia tatou ki totatou ʼu tēhina?

¹³ Ka hoko he fihifihia, pe ʼe mamafa, pe ʼe maʼamaʼa, ʼe lelei ke tou faiga ke tou mahino pe ʼe koteā te tonu ia ʼa Sehova ki te fihifihia ʼaia. Ko te ʼAtua ʼe mole ina fakatonu ia te agahala, kae sio lelei pe ʼe ia tatou takitahi. ʼI te temi ʼaē kua ina fakatotonu ki ai, ko Sehova ʼe ina fakamaʼa anai tana kautahi ʼi te kau agahala ʼaē ʼe mole fia fakahemala. Kia tatou ʼaē ʼe nonofo ʼi tana kokelekasio, ʼe tou tali tana faʼa kātaki fualoa pea mo tana fakamolemole gafua. Ko Sehova ʼe ina tuku mai kia tatou te faʼifaʼitakiʼaga. Ka tou faʼifaʼitaki kia ia, pea ʼe tou toe fakaʼata ai foki mo tona ʼofa. — Efesi 5:1, 2.

“Faka Fālahi Ia Koutou”

14. a) Koteā te tupuʼaga ʼo te fakaloto mālohiʼi e Paulo te kau Kolonito ke nātou ‘faka fālahi ia nātou’? b) Ohage ko tona tuʼu ʼi te ʼu vaega ʼaenī, he koʼe ʼe tonu ke tou fakakaukau ki ai fakalelei?

14 Ko te ʼapositolo ko Paulo neʼe lauʼi māhina te fualoa ʼo tana nofo ʼo fakamālohiʼi te kokelekasio ʼo Kolonito. Neʼe gāue kinakina ia moʼo tokoni ki te ʼu tēhina ʼo te kolo ʼaia ʼi tona ʼofa ʼaupito ʼaē kia nātou. Kae ko ʼihi neʼe mole nātou tokagaʼi tona ʼofa. Neʼe nātou fakaʼāga ʼaupito. Koia neʼe tokoni fakamālohi ai Paulo kia nātou ‘ke nātou faka fālahi ia nātou’ ʼi tanatou fakahāhā ʼofa. (II Kolonito 6:11-13; 12:15) Ia tatou fuli ʼe tonu foki ke tou sivisivi fakalelei pe ʼe feafeaʼi tatatou fakahāhā totatou ʼofa ke feala ai hatatou vakaʼi pe ʼe feafeaʼi hatatou toe ‘faka fālahi mo tatou.’ — I Soane 3:14; I Kolonito 13:3.

15. Koteā te meʼa ʼaē ʼe feala ai hatatou maʼu he ʼofa loloto kia nātou ʼaē ʼe mole tou faʼa fia fakamamili kia nātou?

¹⁵ ʼE faigataʼa koa kia tatou hatatou fakamamili ki ʼihi ʼotatou ʼu tēhina? Kapau ko ia ʼaia, tou faigaʼi ʼo ʼuʼufi te ʼu hāla veliveli ʼaē neʼe nātou fai, ohage pe ko totatou loto ke nātou fai feiā kia tatou, pea ʼe feala moʼoni ai ke lelei tatatou fakatahi mo nātou. (Tāʼaga Lea 17:9; 19:11) Pea kapau ʼe tou faiga ke tou tokagaʼi tonatou ʼu kalitate pea mo tāʼofi tatatou sio ki ai, pea ʼe ko totatou ʼofa ʼaē kia nātou ʼe toe lelei age ia. Kua tou fakatokagaʼi moʼoni koa te faʼahiga fakaʼaoga e Sehova te ʼu tēhina ʼaia? Kapau ʼe tou fai leleiʼi te meʼa ʼaia, pea ʼe mahino ia ʼe lahi anai totatou ʼofa kia nātou. — Luka 6:32, 33, 36.

16. ʼAki te ʼiloʼi ʼo te meʼa ʼaē ʼe fealagia, ʼe feala feafeaʼi hatatou ‘faka fālahi ia tatou’ ʼi te ʼofa ʼaē ki te hahaʼi ʼo tota kokelekasio?

¹⁶ ʼE mahino ia, ko te lelei ʼaē ʼe tou fia fai ki ʼihi ʼe ʼi ai tona ʼu tuʼakoi. ʼE lagi mole feala kia tatou ke tou fakamālo ki te hahaʼi fuli ʼo te kokelekasio ʼi te ʼu fono fuli. Kae tou fia fai he kiʼi meʼa kai mo totatou ʼu kaumeʼa, ʼe mole feala foki ke tou fakaafe te kokelekasio fuli. Tahi foki, ʼe ʼi ai totatou ʼu kaumeʼa ʼe tou māhani lelei mo nātou pea mo fakatahi tuʼumaʼu mo nātou. Kae feala koa kia tatou ke tou ‘faka fālahi ia tatou’? ʼE feala koa ke tou toʼo he ʼu kiʼi minuta pe ʼi te vāhaʼa ke tou feʼiloʼiʼaki lelei mo he tahi ʼi te kokelekasio ʼe mole kau ia nātou ʼaē kua tou māhani ki ai? ʼE feala anai koa ke tou fakaafe niʼihi ʼi te ʼu tēhina ʼaia ʼe mole tou māhani lelei mo nātou ke ʼolo mo tatou ʼo faka mafola? Kapau ʼe tou femaʼu moʼoni ʼaki he ʼofa ʼe loloto, pea ʼe tou maʼu pe anai hona ʼu faʼahiga fakahā.

17. Kapau ʼe tou fakatahi mo ni ʼotatou ʼu tēhina ʼe mole tou feʼiloʼiʼaki, e feafeaʼi koa hatatou fakahā ʼe tou maʼu te ʼofa ʼe loloto kia nātou?

¹⁷ Ko te ʼu fakatahi lalahi ʼe ko he ʼu faigamālie lelei ki te ‘faka fālahi ʼo kita ʼi tota ʼofa’. ʼE lauʼi afe te ʼu tēhina ʼe kau ai. ʼE moʼoni, ʼe mole feala leva hatatou feʼiloʼiʼaki mo nātou fulifuli. Kae ʼe fakalogo pe foki kia tatou tatatou fakahā ʼo tou tokaga muʼa kia nātou ʼi hatatou faiga pe ki te meʼa ʼaē ʼe lelei kia kita. Pea tahi ʼe feala foki ke tou tokaga kia nātou ʼaē ʼi ʼota tafaʼaki ʼo fai palalau mo nātou ʼi te ʼu temi mānava ʼo te ʼu akonaki. ʼE ʼi ai anai he ʼaho ʼe hoko mai ko te hahaʼi fuli ʼo te kele ʼe nātou liliu anai ko he ʼu tēhina mo he ʼu tuagaʼane ʼe nātou fakatahi ʼi te tauhi ki tonatou ʼAtua pea mo tanatou Tāmai e tahi. ʼE ko he meʼa fakafiafia leva anai te ako ʼo te ʼiloʼi ʼonatou fulifuli pea mo ʼonatou tuʼuga kalitate! Ko totatou ʼofa ʼaē ʼe loloto kia nātou ʼaē ka ina tuku mai kia tatou te holi ki te fai ʼo te meʼa ʼaia. He koʼe ʼe mole tou kamata atu?

Toe Vakaʼi

● ʼE tonu ke fakatokatoka feafeaʼi e te kau kilisitiano tonatou ʼu fihifihia? Koteā tona tupuʼaga?

● ʼI te faka ʼalu ʼo tatatou tupu ʼo lahi ʼi te faʼahi fakalaumālie ʼe tonu ke toe tupu feafeaʼi mo totatou ʼofa?

● E feafeaʼi koa hatatou fakahā hotatou ʼofa ʼe loloto kia nātou ʼaē ʼe mole tou māhani lelei ki ai?