Kapite 18
Maʼuliʼi Te Aga Faka Lotu Moʼoni ʼi Totatou ʼApi
1. a) ʼI te ʼosi ʼo te akoʼi ʼo te ʼu lao ʼo te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana, ko te ʼu fetogi fea koa neʼe fai e te ʼu hahaʼi tokolahi? b) Kae ki te kilisitiano, koteā koa te tahi ʼu meʼa ʼe toe kau ki te maʼuli faka famili?
ʼI TE atu ʼu moʼoni fakafiafia neʼe tou ako ʼi te temi neʼe tou kamata ako ai te Tohi-Tapu, ʼe tuʼu mai ai te ʼu akonaki ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana pea mo te maʼuli faka famili. Neʼe tou mahino mo fakafetaʼi ai kia Sehova, te Tupuʼaga ʼo te ʼohoana, pea tou ʼiloʼi ai neʼe ina tuku mai ʼi te Tohi-Tapu te ʼu tokoni lelei tāfito ʼo ʼuhiga mo te maʼuli faka famili. ʼI te hili ʼo te ʼu tokoni, neʼe lahi te hahaʼi neʼe nātou līaki tonatou taʼi maʼuli fakalialia, kae nātou ʼolo ʼo ʼohoana fakalelei, ko he faʼahi ia ʼe tonu ke tou fakafiafia ki ai. Kae, ko te maʼuli faka kilisitiano faka famili ʼe lahi age te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke fai. Ohage ko tatatou aga ʼo ʼuhiga mo te taupau maʼu ʼo te nofo ʼohoana, pea mo te fai ʼo te ʼu maʼua faka famili, pea mo te fai ʼo tatatou aga kia nātou ʼe ōvi mo tatou. — Efesi 5:33 ki te 6:4.
2. a) Ko nātou ʼaē ʼe nātou ʼiloʼi ia te Tohi-Tapu, ʼe nātou maʼuliʼi tuʼumaʼu koa te ʼu tokoni ʼaia ʼi ʼonatou loto fale? b) Neʼe feafeaʼi koa te fakahā e Sesu mo Paulo te maʼuhiga ʼo te maʼuliʼi ʼo te ʼu tokoni ʼaia?
2 Ko te toko miliona hahaʼi ʼe nātou ʼiloʼi lelei pe te meʼa ʼaē ʼe ʼui mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu fehuʼi ʼaia. Kae, ka nātou faigataʼa ia ʼi ʼonatou ʼu ʼapi, ʼe mole nātou maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼaia. Kae ā tatou? ʼE mole he tahi ia tatou ʼe fia hoko ki te ʼu hahaʼi ʼaē neʼe tautea e Sesu, he neʼe nātou meʼa noaʼi te lao ʼo ʼuhiga mo te fakaʼapaʼapa ʼa te ʼu fānau ki tonatou ʼu mātuʼa ʼo ʼui maʼa nātou ʼe feʼauga pe mo te taupau lotu. (Mateo 15:4-9) ʼE mole tou fia hage ko nātou ʼaē ʼe mataʼi agaʼi lotu, kae mole maʼuliʼi ia ʼe nātou “mo te ʼu hahaʼi ʼo tonatou ʼapi.” ʼE tonu ke tou maʼuliʼi te aga faka lotu moʼoni heʼe “ko te toe lelei maʼuhiga ʼaupito.” — I Timoteo 5:4; 6:6; II Timoteo 3:5.
Te Tuʼumaʼu ʼo Te ʼOhoana
3. a) Koteā koa te meʼa ʼe hoko ki te ʼu taumatuʼa e tokolahi, kae koteā te meʼa ʼe tonu ke tou faiga ki ai? b) ʼAki te Tohi-Tapu, koutou tali te ʼu fehuʼi ʼe tuʼu ʼi te palakalafe ʼo ʼuhiga mo te tuʼumaʼu ʼo te nofo faka taumatuʼa.
3 ʼI te temi ʼaenī, kua lahi te ʼu taumatuʼa kua mavetevete. ʼE ʼi ai ʼihi neʼe kua ʼosi ki ai taʼu e 20, 30 pe ʼe 40 tanatou ʼohoana kua nātou fia “toe hoko atu tonatou maʼuli” mo he tahi age. Kua lahi tatatou logo ki he ʼu taumatuʼa neʼe hoki ʼohoana pe, kae mavete ʼi te ʼosi pe ki ai ni ʼu kiʼi māhina. Tatau aipe pe ʼe feafeaʼi te aga ʼa te hahaʼi ʼe tou sisio ki ai, ko tatou ʼe tonu ke tou loto ke leleiʼia tatou e Sehova, te ʼAtua ʼaē ʼe tou atolasio ki ai. Ka koteā koa ʼaē ʼe ʼui mai ʼi tana Folafola ʼo ʼuhiga mo te fahaʼi ʼaia?
Kapau ʼe ʼohoana he tagata mo he fafine, lolotoga koa taʼu ʼe fia ʼe tonu ke nā nonofo fakatahi ai? (Loma 7:2, 3; Maleko 10:6-9)
Koteā te meʼa e tahi ʼe fakagafua ai te mavete ʼa he taumatuʼa ia muʼa ʼo te ʼAtua? (Mateo 19:3-9; 5:31, 32)
Koteā te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te mavete ʼa he tagata mo he fafine, mole fakagafua e te Tohi-Tapu? (Malakia 2:13-16)
ʼE ʼui mai koa e te Tohi-Tapu ki te kau kilisitiano ke nātou mavete moʼo fakatokatoka ʼo tonatou ʼu faigataʼa ia ʼo te nonofo ʼohoana? (I Kolonito 7:10-13)
4. He koʼe koa e ʼi ai ʼihi taumatuʼa ʼe tologa ia, logope te ʼu faigataʼa ia ʼo te temi ʼaenī?
4 He koʼe koa ʼe tologa ʼihi ʼohoana, kae ʼe ʼi ai ʼihi ʼe mavete ia, tatau aipe pe ko te taumatuʼa ʼaia ko te ʼu kilisitiano? ʼE moʼoni ko te ʼohoana, ʼe feala tona lava lelei mokā talitali te tagata mo te fafine ke nā matutuʼa pea hoki nā ʼohoana. Pea, ʼe maʼuhiga foki ke tou maʼu he tahi ʼe ʼalu tahi tana manatu mo tatou, pea mo feala ai foki hatatou fe palalau ʼaki fakahagatonu. Kae ʼe maʼuhiga age ia te maʼuliʼi ʼe kita te aga faka lotu moʼoni. Ko ia ʼaē ʼe ʼofa moʼoni kia Sehova pea mo tui papau ki te totonu ʼo tana ʼu lao, ʼe ina maʼu ia te tafitoʼaga lelei moʼo fakatokatoka tona ʼu faigataʼa ia ʼe feala ke hoko mai. (Pesalemo 119:97, 104; Tāʼaga Lea 22:19) Ko tonā taumatuʼa ʼe mole feala ke haʼele kovi anai, mokā ʼe mole ia ia te manatu ʼaē, ʼe feala pe hana mavete mokā ʼe mole haʼele lelei. ʼE mole ina sioʼi anai te ʼu hāla ʼo tona hoa, he meʼa ke feala ai hana lītuʼa ki tona ʼu maʼua. ʼE ina akoʼi anai te tauʼi ʼo te ʼu faigataʼa ia ʼo te maʼuli, pea mo maʼu he ʼu puleʼaki fakapotopoto.
5. a) ʼE koteā koa ʼaē ʼe pipiki tahi ai tatatou faʼahiga sio ki te nofo ʼohoana, pea mo tatatou agatonu kia Sehova? b) Tatau aipe pe ʼe tou fetaulaki mo ni ʼu faigataʼa ia maʼuhiga, ko te ʼu manuʼia fea koa ʼaē ʼe tou maʼu anai mokā tou pipiki tuʼumaʼu ki te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa Sehova?
5 Neʼe kua tou ʼiloʼi lelei pe, neʼe ʼui e te Tevolo kapau ʼe tou felāveʼi mo ni ʼu mamahi, ʼe tou fakafisi anai ki te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa Sehova, pea mo tou manatu anai ʼe lelei age pe tatatou vakaʼi takitokotahi te ʼu meʼa ʼaē ʼe lelei pe ʼe kovi. Ka ko nātou ʼaē ʼe agatonu kia Sehova ʼe mole feiā tanatou aga. (Sopo 2:4, 5; Tāʼaga Lea 27:11) Ko te kaugā malie kau Fakamoʼoni ʼa Sehova neʼe nātou faʼa kātakiʼi te ʼu faigataʼa ia ʼo ʼonatou ʼohoana ʼaē ʼe mole ʼalu tahi tanatou tui mo nātou, ʼonatou mole fakafisi ki te fakapapau neʼe nātou fai ʼi te temi neʼe nātou ʼohoana ai. (Mateo 5:37) ʼOsi ki ai ni taʼu, neʼe ʼi ai ʼihi ia nātou neʼe fiafia ʼi tanatou sisio ki ʼonatou ʼu hoa ʼe ʼōmai ʼo fakatahi mo nātou ʼo kaugana kia Sehova. (I Kolonito 7:16; I Petelo 3:1, 2) Kae kia nātou ʼaē ʼe mole fetogi ʼanatou ʼu ʼohoana, pea mo nātou līaki nātou e ʼanatou ʼu ʼohoana ʼuhi ko tonatou fia taupau maʼu tanatou tui, mo nātou ʼaia ʼe nātou ʼiloʼi papau ko tonatou agatonu ki te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼe fua lelei ia kia nātou. ʼO feafeaʼi koa? Neʼe faka fealagia e ʼanatou faʼahiga maʼuli ke nātou pipiki kia Sehova. Neʼe nātou ako te maʼuliʼi ʼo te ʼu kalitate fakaʼatua, tatau aipe ʼi te temi ʼe nātou faigataʼa ia ai. ʼE fakahā ʼe tonatou maʼuli te mālohi ʼo te aga faka lotu moʼoni. — Pesalemo 55:22; Sake 1:2-4; II Petelo 1:5, 6.
Tahi Fai Tana Gāue
6. Koteā koa te meʼa ʼe tonu ke tou fakaʼapaʼapa ki ai, mo kapau ʼe tou fia maʼuli fiafia ʼi te nofo ʼohoana?
6 ʼE moʼoni, ko te fiafia ʼi te nofo ʼohoana, ʼe mole gata pe ʼi te nonofo fakatahi ʼa te tagata mo te fafine. Kailoa, ʼe maʼua tāfito ke nā tahi fakaʼapaʼapa ki te fai pule neʼe puleʼakiʼi e Sehova. Ko te meʼa ʼaia ʼe feala ai ke tokoni ki te tokalelei pea mo te haohaoa ʼo te loto fale. — I Kolonito 11:3; Tito 2:4, 5; Tāʼaga Lea 1:8, 9; 31:10, 28.
7. ʼE feafeaʼi koa te fai ʼo te takitaki ʼi te loto famili?
7 E feafeaʼi koa te fakahaʼele ʼo te fai pule ʼaia? ʼE tonu ke ʼalu tahi mo te ʼu kalitate ʼo Sesu Kilisito. ʼE loto mālohi Sesu mokā tonu ke lagiaki te ʼu lao ʼa Sehova; ʼe moʼoni, ʼe ʼofa ia ki te faitotonu kae fehiʼa ia ki te meʼa noaʼi ʼo te lao. (Hepeleo 1:8, 9) Kae neʼe ʼofa ʼaupito Sesu ki tana kokelekasio, ʼo ina tuku age te ʼu tokoni ʼe ʼaoga pea mo tokaga ki ai. Neʼe mamaʼo ia ia te fia tuʼu, pea mo te aga faka galivale ki te hahaʼi, ʼe ina fakahā “ ʼe agavaivai pea mo agaʼofa,” koia ko nātou ʼaē ʼe fakalogo ki tana pule ‘ ʼe nātou maʼu te fīmālie ki tanatou ʼu sino.’ (Mateo 11:28, 29; Efesi 5:25-33) Ka aga feiā he tagata ʼohoana ʼe maʼu fānau ki tona famili, ʼe tou ʼiloʼi papau ʼe fakalogo ia kia Kilisito, ʼaē neʼe ina tuku mai he faʼifaʼitaki maʼoniʼoni ʼo ʼuhiga mo te aga faka lotu moʼoni. Ko te ʼu faʼe kilisitiano, ʼe tonu ke nātou maʼuliʼi foki te ʼu kalitate ʼaia ʼi tanatou felogoi mo ʼanatou fānau.
8. a) He koʼe koa ko te ʼu tokoni faka kilisitiano ʼe mole fua ia ʼi te tahi ʼu ʼapi? b) Koteā koa te meʼa ʼe tonu ke tou fai mo kapau ʼe hoko te ʼu meʼa ʼaia ʼio tatou?
8 Kae, ʼi te ʼaluʼaga ʼo te mole haohaoa ʼa te hahaʼi fuli, ʼe feala ke hoko te ʼu faigataʼa ia. Ko ʼihi ʼe lagi ʼiʼita pe ʼuhi ko te ʼalu age ʼa niʼihi ʼo faitonu age kae mole pe la heʼeki he tahi ʼo tona famili kua ina ako te Tohi-Tapu. ʼIhi temi, ko te ʼu kole fakaʼapaʼapa pea mo te agafakapoipoi ʼe mole fua ia. ʼE tou ʼiloʼi, ʼe moʼoni ko te Tohi-Tapu ʼe ina ʼui mai ke tou fakamamaʼo ia tatou “te ʼitaʼita, te fakafutafuta, te ʼu lea lahi, mo te palalau faka galivale.” (Efesi 4:31) Kae ka tou palalau leva mo ni hahaʼi ʼe mole mahino ki he tahi age lea, koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou fai? Koteā te meʼa ʼaē neʼe fai e Sesu ʼi te temi neʼe hoko ai kia ia te ʼu faigataʼa ia ʼaia? Neʼe mole faʼifaʼitaki ia, kia nātou ʼaē neʼe nātou fia fakamatakuʼi pea mo tauveleʼi ia ia. Kailoa, neʼe haga ia ki te ʼAtua, ʼo fakahā ai tana falala kia te ia. (I Petelo 2:22, 23) ʼO feiā aipe, ka hoko mai he ʼu faigataʼa ia ki totatou loto fale, ʼe tou fakahā anai tatatou aga faka lotu moʼoni ʼi tatatou maliu kia Sehova, pea mo faikole ki ai ke tokoni mai, kae ʼaua naʼa tou kumi te ʼu faʼahiga puleʼaki ʼo te mālama ʼaenī. — Tāʼaga Lea 3:5-7.
9. Koteā koa te faʼifaʼitaki neʼe muliʼi e te ʼu tagata ʼohoana kilisitiano, kae lītuʼa nātou ki te laulauʼi te ʼu hāla ʼo ʼonatou ʼohoana?
9 ʼE mahino ia, ko te ʼu faka fetogi ʼo te maʼuli faka famili ʼe mole hoko ia ʼo vave ohage ko tatatou fakaʼamu, kae ko te ʼu tokoni mai te Tohi-Tapu ʼe ʼaoga ia ki ai. Tokolahi te ʼu tagata ʼohoana neʼe nātou meomeo ʼi te ʼu taʼi aga ʼo ʼonatou ʼohoana, neʼe nātou sisio ki te ʼu fetogi ʼo ʼonatou finematuʼa ʼi te temi ʼaē neʼe nātou mahino ki te faʼahiga aga ʼa Kilisito ki tana kokelekasio. Ko te kokelekasio ʼe mole faʼufaʼu ʼaki he ʼu tagata haohaoa. Kae, neʼe ʼofa Sesu ki ai, neʼe ina foaki age te faʼifaʼitaki lelei ʼo aʼu ki tana foaki tona maʼuli maʼa ia. Pea, neʼe ina tokoniʼi nātou ʼaki te Tohi-Tapu, ke nātou haʼele ki muʼa ke leleiʼia nātou e Sesu. (Efesi 5:25-27; I Petelo 2:21) Ko tana aga neʼe tokoni ʼaupito ki te ʼu tagata ʼohoana kilisitiano, ke nātou faʼa kātaki ʼo fakaliliu nātou ko ni ʼu faʼifaʼitaki pea mo tahi tokoniʼi fakaʼofa tona ʼohoana ke haʼele ki muʼa. Ko te ʼu puleʼaki ʼaia ʼe feala ai ke maʼu he ʼu lelei lahi age, ʼi ta kita nofo ʼo gutu fakatau ki to kita ʼohoana, pe ʼe kita nofo ʼo gutu mate.
10. a) E feafeaʼi koa te aga ki he tagata ʼohoana maʼu fānau (tatau aipe pe ʼe ina ʼui ko ia ko te kilisitiano) hana faka faigataʼa ia te maʼuli ʼo tona famili? b) Koteā koa te meʼa ʼe feala ke tou fai ke haʼele lelei ai te fahaʼi ʼaia?
10 ʼE mahino papau, ko te ʼu hāla ʼo te tagata ʼohoana maʼu fānau ʼe feala ko te tupuʼaga ʼaia ʼo te ʼu faigataʼa ia. Koteā koa te meʼa ʼe tonu ke fai mokā ʼe mole tokaga ia ki tona famili, pe ʼe mokā mole ina fai fakaleleiʼi tona ʼu maʼua ohage la ko te fai ʼo he felogoi ʼaki te Tohi-Tapu mo tona famili, pe ʼe ko niʼihi ake gāue ʼi tona ʼapi? Ko ʼihi famili neʼe nātou maʼu te ʼu fua lelei ʼi tanatou fepalalauʼaki fakahagatonu, ʼi te fakaʼapaʼapa ki te fahaʼi ʼaia. (Tāʼaga Lea 15:22; 16:23; 31:26) Tatau aipe pe ʼe mole fua anai ohage ko te meʼa neʼe tou fakaʼamu ki ai, ʼe feala ke tou tahi faiga takitokotahi te lagiaki lelei ʼo te felogoi lelei ʼi totatou loto fale, ʼo tahi maʼuliʼi te ʼu fua ʼo te laumālie mo ʼofa pea mo fakaʼapaʼapa kia nātou ʼo te famili. ʼE mole tou lagiaki anai te faʼahi ʼaia mo kapau ʼe tou fakalogo muʼa ke ʼuluaki kamata e he tahi, kailoa ʼe hoki kita fai muʼa to kita maʼua ʼaē ʼo kita pea hoki tou fakahā ai ʼe tou maʼuliʼi te aga faka lotu ʼi to kita loto fale. — Kolose 3:18-20, 23, 24.
‘E Maʼu Koa ʼIfea Te ʼu Tali?
11, 12. a) E feafeaʼi koa he tokoniʼi tatou e Sehova ke tou fakatokatoka ʼotatou ʼu faigataʼa ia faka famili? b) Kapau ʼe tou fia maʼu te ʼu lelei ʼo tana ʼu tokoni, koteā koa te meʼa ʼe lelei ke tou fai anai?
11 Ki te ʼu fehuʼi ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana, ʼe hahaʼi nātou kau fai tokoni ʼo ʼuhiga mo te fahaʼi ʼaia. Kae ko tatou, ʼe tou ʼiloʼi lelei ko te Folafola ʼa te ʼAtua ko he gata ia ʼo he matapuna tuku tokoni ʼaoga kia tatou, koia ʼe tou fakafetaʼi kia Sehova ʼi tana tokoniʼi tatou, ke tou maʼuliʼi, ʼaki tona kautahi ʼi te kele. ʼE koutou fakaʼaogaʼi lelei koa te ʼu tokoni ʼaia? — Pesalemo 119:129, 130; Mikea 4:2.
12 ʼI tuʼa ʼo te ʼu fono ʼo te kokelekasio, ʼe koutou ako tuʼumaʼu koa te Tohi-Tapu faka famili? Ko nātou ʼaē ʼe nātou fai ʼi te vāhaʼa fuli, ʼe liliu nātou ʼo logo tahi ʼi tanatou tauhi. Ko tonatou maʼuli faka famili ʼe toe haʼele ia ki muʼa, mokā ʼe nātou maʼuliʼi te Folafola ʼa te ʼAtua ʼi tonatou maʼuli. — Vakaʼi Teutalonome 11:18-21.
13. a) Kapau ʼe tou fai ni ʼu fehuʼi tāfito ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana, pe ʼe ko te maʼuli faka famili, ʼe tou maʼu koa ʼifea tona ʼu tali? b) Koteā koa te meʼa ʼaē ka ina takitaki tatatou ʼu tonu?
13 ʼE lagi ʼe ʼi ai ni ʼa koutou fehuʼi tāfito, ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana pe ʼe ko te nofo faka famili. Koteā koa te manatu ki te ʼu faʼahiga meʼa ʼe fakaʼaogaʼi ke ʼaua naʼa fanaunau he fafine? ʼE gafua koa ki he fafine kilisitiano ke ina ai he meʼa kia ia ke ʼaua naʼa fanaunau? ʼE gafua koa te faka to ʼo he tamasiʼi mokā ʼe tou ʼiloʼi papau ʼe tupu anai ia ʼo māʼimoa? Ko te felāveʼi fakasino ʼa te taumatuʼa ʼe ʼi ai koa honā ʼu tapu? Kapau ʼe mole fia logo he tamasiʼi ki te moʼoni, ʼe aʼu anai kifea tatatou fakamaʼua ia ia ke kau ki te tauhi ʼo tona famili? ʼE mahino papau ia ʼe koutou tahi nonofo nei mo ʼa koutou ʼu manatu ʼo ʼuhiga mo te atu ʼu fehuʼi ʼaia. Kae ʼe feala anai koa ha kotou tali ki ai ʼaki te Tohi-Tapu? Ke koutou ʼiloʼi ko te ʼu meʼa ʼaia neʼe fakamahinohino mai fuli ʼi te ʼu pasina ʼo Te Tule Leʼo. Koutou ako ʼo fakaʼaogaʼi te ʼu kumiʼaga, pea kapau mole maʼu ia koutou te ʼu tohi neʼe hinoʼi atu e te ʼu kumiʼaga, pea koutou ʼolo ki te tānakiʼaga tohi ʼo te Fale ʼo te Puleʼaga. ʼAua naʼa koutou ʼamanaki foki ko te ʼu fehuʼi ʼaia ʼe tali mai anai e te ʼu tohi ʼo ʼui ei pe ʼe kailoa. ʼIhi ʼaluʼaga, ko koutou ʼaē ʼe tonu ke fai ia he tonu, tokotahi pe ʼe moʼo tokotou ʼohoana. Koutou faʼa kātaki ʼo fai he ʼu tonu ʼe fakahā ai anai tokotou ʼofa kia Sehova, pea mo nātou ʼo tokotou famili, ʼo feiā mo takotou holi fakamalotoloto ke ʼofa te ʼAtua kia koutou. Kapau ʼe koutou aga feiā, pea ʼe hā ai anai kia Sehova ʼo feiā mo nātou fuli ʼe nātou ʼiloʼi lelei koutou, ʼe koutou maʼuliʼi moʼoni te aga faka lotu, ʼo mole gata pe ʼi muʼa ʼo te hahaʼi, kae toe feiā foki ʼi ʼo kotou loto fale. — Efesi 5:10; Loma 14:19.
Toe Vakaʼi
● E feafeaʼi koa te pipiki tahi ʼo tatatou agatonu ki te nofo ʼohoana pea mo totatou agatonu kia Sehova?
● Kapau ʼe ia tatou he ʼu faigataʼa faka famili, koteā koa ʼaē ka feala ke toe tokoni mai kia tatou ʼaē ke tou fai te ʼu meʼa ia ʼe loto lelei e te ʼAtua?
● Tatau aipe pe ʼe ʼi ai niʼihi ʼo totatou famili ʼe mole nātou fai ʼonatou ʼu maʼua, koteā te meʼa ʼe feala ke tou fai ke maui mālie te fahaʼi ʼaia?