Ngaba Ukuthiyile Ukugxekwa?

NGABA usakhumbula ukuba ugqibele nini ukugxekwa? Oku kwenzeka kuye wonk’ ubani ngamathub’ athile ngenxa yezizathu ezahlukahlukeneyo.

Mhlawumbi uthile wayekugxeka ukuze aziphakamise. Noko ke, ngokufuthi, umntu okugxekayo sukuba enomdla osuk’ entliziyweni kwizilangazelelo zakho: Umyeni wakho usenokuba uphawule isiphoso kwindlela opheka ngayo; umfazi wakho usenokuba uthe iqhina lakho alihambelani nesuti yakho; mhlawumbi ugxekwe ngumhlobo wakho ngenxa yokungayinyamekeli impilo yakho. Okanye kusenokwenzeka ukuba olu gxeko ibiluqeqesho, njengokugxekwa ngumqeshi okanye umzali (ukuba ungumntwana), ekulungisa kwinto ethile oyithethileyo okanye oyenzileyo.

Enoba siyintoni na isizathu, ngaba uye wakuvuma ukugxekwa? Okanye ngaba uye wacaphuka, mhlawumbi ude umxelele okugxekayo ukuba asiyodyasi yakhe leyo?

Kwabaninzi, ukugxekwa kungamava abuhlungu. Baba nomsindo, baqumbe. Abanye baphelelwa lithemba, begqiba ngelithi ‘akukho nto ichanileyo endinokuyenza’ baze badandatheke.

Ngaba uphakathi kwabo bakuthiyileyo ukugxekwa? Akwahlukanga; abaninzi bavakalelwa ngaloo ndlela. Ngaba unokufunda ukukwamkela ukugxekwa ungebuhlungu kangako, ngaphandle kokusabela ngomsindo? Eli nqaku liza kuhlolisisa iindlela ezintandathu ezinokwenza ukuba ukugxekwa kube kokunandipheka ngakumbi. Zisenokukunceda ukuba ushenxise, okanye ubuncinane unciphise, intlungu yokugxekwa.

1. Kuvume Ukugxekwa

Ngaba kubonakala kuyinto engaqhelekanga kuwe ukuba bambi abantu bakufune ukugxekwa, bade bakumbe? Iphephancwadi iBits and Pieces lithi: “Iinkokeli ezikrelekrele . . . ziyazi ukuba ziza kwenza isiphoso ekuhambeni kwexesha. Kungenxa yoko le nto zifuna iimbono ezichasene nezazo​—⁠ukususa ezo mpazamo ngaphambi kokuba zenziwe, nokulungisa iimpazamo zethuba elidluleyo ngokukhawuleza kangangoko kunokwenzeka.”

Kanye njengokuba abanye benokubona iinkalo ezithile kwimbonakalo yethu thina esingenakuzibona​—⁠ikhola egqwethekileyo, iqhina eligoso⁠—​ngoko banokubona neenkalo ezithile kubuntu bethu esingenakuzibona thina. Kugqale oko bakubonayo njengoncedo kunokukugqala njengesisongelo. Kuvume ukugxekwa ngabo njengethuba lokufunda okuthile. Oku kwenze amava awomelezayo.

2. Ungazigxeki Ngokugqithiseleyo

Ngaba uzigxeka ngokugqithiseleyo? Ngaba uziphonononga kakhulu iintsilelo zakho? Okanye ukuba uthile ukulumkisa ngesiphoso esithile, ngaba usongezelela kuludwe olude lobuthathaka bakho ocinga ngabo obunganxibelelananga naso?

UGqr. Harold Bloomfield uthi: “Ukuba sisoloko sizigxeka ngokugqithiseleyo, siya kukhathazeka ngokukhethekileyo xa sigxekwa ngabanye. Kwanaxa ubani esincoma aze asigxeke nje ngento enye encinane, ngokuqhelekileyo sinikel’ ingqalelo kuloo nto iphosakeleyo kunakwizinto esizenze kakuhle.”

Yiba ngonengqiqo xa uzigweba. Usenokukwazi njani oko okunengqiqo? Khawucinge ngomhlobo osondeleyo egxekwa ngendlela efanayo. Ubuya kufuna asabele njani? Ngaba ubuya kufuna azisizele? Abe nomsindo? Abe nekratshi kangangokuba angalamkeli icebiso elilungileyo? Akunjalo, ngokunokwenzeka ubuya kuba nethemba lokuba ubeya kuphulaphula xa egxekwa evakalelwa kabuhlungu ngomlinganiselo omncinane, ekugqala ikokunyanisekileyo, aze akusebenzisele ekuphuculeni imekobume yakhe yobuqu.

Ngoko, kutheni ungaqhubani nawe buqu ngendlela efanayo?

3. Funa Iinkcukacha

“Andisithandi isimo sakho sengqondo!” Ngaba ubuya kufuna ukuba uthile akuxelele oko? Akunjalo, iintetho ezinjalo ziyakhubekisa, akunjalo na?

Eyona ndlela ilungileyo onokusabela ngayo apha ikukucela iinkcukacha ezingakumbi. Kwincwadi yakhe ethi Conversationally Speaking, uAlan Garner uyacacisa: “Ngokufuthi kugxekwa ngezinto eziqhelekileyo . . . Ukucela inkcazelo ecacileyo kuya kukwenza ukwazi ukukufumana ngokuthe ngqo oko kungafunwayo ngomnye umntu. . . . Njengonondaba, ekuphela kwento oyenzayo kukuphakamisa imibuzo eyilelwe ukufumanisa ukuba ngubani, yintoni, nini, phi, kutheni yaye njani.”

Ngokomzekelo, kula mazwi avakaliswe ngasentla, usenokusabela ngale ndlela: ‘Sisiphi isimo sengqondo esikhethekileyo ocinga ngaso?’ Ukuba nangoku akade aphume ntweni, usekwanokumbuza oku: ‘Kutheni sicaphukisa nje? Ngaba ungandichazela mhlawumbi ukuba ndakwenza nini oku?’ Eshukunyiswa ngumnqweno wakho wokufuna ukuncokola naye ngoku kunokumcel’ umngeni, imibuzo enjengale isenokukunceda wena nalowo ukugxekayo ukuba ninikele ingqalelo kwiinkcukacha ezicacileyo. Isenokutyhila enoba olu gxeko lulolufanelekileyo okanye kukuzithathela nje phezulu izinto. Yaye ikunika ithuba elingakumbi lokucingisisa ngalo mbandela.

4. Menze Azole Lowo Ukugxekayo

Kuthekani ukuba lowo ukugxekayo ucaphukile? UGqr. David Burns uncomela oku: “Enoba lowo ukugxekayo uchanile okanye akachananga, okokuqala zama ukuvumelana naye.” Oku kuyingenelo njani kuwe? Kuphumela ekubeni kumethise amandla lowo ukugxekayo, kumenze azole yaye kumenza akulungele nangakumbi ukuncokola nawe ngalo mbandela.

Kwelinye icala, ukuba ngoko nangoko uyazithethelela​—⁠njengoko ubuya kutyekela koko ukuba isityholo esinxamnye nawe asichananga​—⁠usenokumnika isizathu esingakumbi sokuhlasela lowo ukugxekayo. Kunjengokuba uGqr. Burns esithi: “Uya kufumanisa ukuba amandla entlaselo yalowo ukuchasayo ayakhula!” Ngoko, okona kulungileyo omele ukwenze, kukuvuma ngaphambi kokuxubusha ngayo nayiphi na imibandela ongavumelaniyo nayo.

5. Nikela Ingqalelo Kwintsingiselo, Kungekhona Kwindlela Ogxekwe Ngayo

Omnye umama wafumana isikhalazo esingokuziphatha konyana wakhe elumelwaneni. Esi sikhalazo savakaliswa rhabaxa yaye ngomoya wobutshaba. Lo mama ngewayeyichase ngokulula le ntetho yommelwane njengeyokumdlel’ indlala okanye engeyonyaniso, ibe ngokuqinisekileyo walingelwa ekwenzeni njalo.

Kunokwenjenjalo, emva kokuba eqondile ukuba kwakukho ubunyaniso obuthile kolo gxeko, waxelela unyana wakhe oku: “Akusoloko ingabantu abasithandayo abaphawula iziphoso zethu, nakubeni phofu nako oko kusinceda. Masilisebenzisele ukuphucula eli thuba.”

Ngaba uthile uye wakohlwaya rhabaxa? Mhlawumbi loo mntu unengxaki yokungamcingeli omnye umntu okanye unawo nomona. Wena okanye omnye umntu usenokuba nethuba lokumnceda ngexesha elifanelekileyo. Kodwa musa ukulugatya uluvo lwakhe kuba nje eluvakalise rhabaxa. Nikela ingqalelo kwintsingiselo yogxeko olo. Ngaba luyinyaniso? Ukuba kunjalo, ungaziphosanisi nethuba lokukhula.

6. Wunciphise Umkhamo Wogxeko Oluqatha

Oku kusenokukumangalisa, kodwa unako ukuwunciphisa ngandlel’ ithile umlinganiselo wokugxekwa kwakho ngokuqatha. Loo mgaqo uyinyaniso ngokukodwa ngokuphathelele ukugxekwa okuchanileyo okuvela kubantu abasemagunyeni. Njani njalo?

Kude kudala ngaphambili, isityalo esimnyama idile sasithandwa ngabantu basePalestina. Kodwa ngokungafaniyo nezinye izityalo, sasingabhulwa ngokusetyenziwa kwamavili anzima okanye iirola zezixhobo ezibhulayo. Endaweni yoko, sasibhulwa ngentonga. Kutheni siphathwa ngokukhethekileyo, nangononophelo? Kungenxa yokuba iimbewu zaso ezincinane, ezithambileyo zazingafuni kubhulwa ngento enamandla, yaye enyanisweni ibiya kuzonakalisa.

Incwadi yeBhayibhile kaIsaya isebenzisa isityalo esimnyama idile ukuzekelisa iindlela ezahlukahlukeneyo zoqeqesho. Xa umntu ezamkela iziluleko ezilula akusayi kubakho mfuneko yokuba ade alulekwe ngokuqatha kwakumcimbi ofanayo.​—⁠Isaya 28:​26, 27.

Ngoko unokuziphepha iziluleko eziqatha ngokulwamkela ngokukhawuleza ugxeko nje olungenamsebenzi. Ngokomzekelo, ngaba uyayiphawula into yokuba usoloko ufika emva kwexesha emsebenzini? Wulungise loo mkhwa ngoku, ngaphambi kokuba umqeshi wakho athethe nawe ngawo. Ngaba sele ekuzisile oku kwingqalelo yakho? Sabela ngokukhawuleza ngokufika kwangethuba, ngaphambi kokuba azive enyanzelekile ukuba athabathe amanyathelo aqatha.

Unokuhlangabezana Noku

Ukugxekwa kunokukuvisa intliziyo ebuhlungu. Usenokunqwenela ukuba abantu bahlukane nawe, bayeke ukukugweba, bayeke ukunikela ‘amacebiso aluncedo.’

Kodwa ukunqwenela nje kukodwa nokuba neenkani akuyi kwenza ungagxekwa. Ukugxeka kuyinxalenye yemveli yomntu ngoku. Ngaphezu koko, akuwulawuli umlinganiselo wobuchule obusetyenziswa ngabanye xa benikela icebiso elingacelwanga.

Kunokucaphuka, sebenzisa ngokunengenelo oko unokukulawula: indlela osabela ngayo. Sebenzisa amanye amacebiso angasentla ukuze uhlangabezane nokugxekwa uze unciphise imvakalelo ebuhlungu ehambisana nako. Uya kuvuya wakuba wenjenjalo.

Indlela Yokugxeka

Ukuba uyakhathazeka xa ugxekwa, usenokuba unengxaki yokugxeka ngendlela efanelekileyo. Nanga amanye amacebiso onokuwakhumbula xa ugxeka:

Sebenzisa amazwi ambalwa. Ukwenza imigudu engafanelekanga yokuphepha ukumvisa ubuhlungu lowo umgxekayo ngokuthi ugwegweleze kakhulu, kusenokusenza singacaci isigidimi osidluliselayo.

Kuphephe ukulandela zonke iziphoso ezincinane ozibonayo emntwini. Oku kuyacaphukisa, yaye abantu baya kuthi ekugqibeleni bangazinanzi iimbono zakho njengezingabalulekanga. Basekwanokuqalisa ukukuphepha. Wonk’ ubani akafezekanga ibe uneempazamo zakhe. Abanakusebenzela kuzo zonke ngaxeshanye. Ukuba isiphoso osibonayo asinto inzulu, silibale. Kunjengokuba iBhayibhile isithi: “Uthando luya kugubungela inkitha yezono.”​—⁠1 Petros 4:⁠8.