Niire Mwaanidhuwela?
Eseeni anankuttho a oYerusaleemu yaairiha awa ephome ya asinama yaavahiwa mikuttho ntempulu?
KHUTA mwaaka, anankuttho a Wiisarayeeli yaanivaha inama dhawaatta nkhama mikuttho valtaari a otempulu. Moovarihana ni nyuuda mmodha Josefo, yoowo aatikha miyaha dha khalai, aatinkhe wiira nihiku aapakiwa iye Paasika dhaanivahiwa mikuttho ipwittipwitthi dhaaxira 250.000. Mikuttho idho dhootheene dhaanimwiiriha altaari odhala ephome. (Onam. 1:10, 11; Moth. 28:16, 19) Ephome elo yootheene yaairihiwani?
Okathi yaathipa awa nsiisi wa etempulu yaakhanle okathi wa Yeesu yeelo yaatekiwe ni Eroodi, alipa anthipa mapuro yaakhaliwa khalai yaahiphwanya ituupu dhaarumeeliwa ntempulu. Ituupu idho dhaarumeeliwa wiira yiitthiwe ephome ya asinama yaavahiwa mikuttho.
Nirowe noone ipontu piili inoonihera moopora ituupu idho dhaarumeeliwa awa wiira altaari akakhala ooreera:
Macuku yaapakiwe vadhulu valtaari: Yoophwanyiwa eliivuru eniitthaniwa Mishná yeelo yaatikhiwe eseekulu ya neeraru enlotta malamulo ni dhoolema dha ayuuda. Eliivuru elo enlotta wiira: “Yaahikhala macuku maili yaari opontha wa altaari, . . . yaawo yaaittheliwawo ephome ya asinama yaavahiwa mikuttho ni maadhi yaarumeeliwa wiira arapihiwe altaari yaarowa nraato wa oSeeduru.”
Yoolema ela ya “macuku” yaakhala vakhiviru ni altaari, ennivarihana itthu aphwannye atthu okathi ola, yaawo anthipa mapuro yaakhaliwa khalai. Eliivuru eniitthaniwa História do Judaísmo de Cambridge ennaakhulela wiira yoophwanyiwa “etuupu yuulupale” waattamela opuro yaari etempulu. Eliivuru elo enlotta wiira: “Woonawene etuupu elo yaanirumeeliwa wiira etakaihe maadhi ni ephome ya inama dhaavahiwa mikuttho dheidho dhaakhuma otempulu.”
Orumeeliwa maadhi awaatta: Anankuttho yaanirumeela maadhi awaatta wiira ewerye onrapiha altaari vamodha ni etuupu yaaviramo ephome. Wiira ewerye ovara nteko owo wootepa otthuneya maadhi yaanikhumihiwa opooma irumeeliwa ituupu, ihime ni ithanki. Ntthu mmodha onthipa mapuro yaakhaliwa khalai oniitthaniwa Joseph Patrich onlotta wiira: “Onkhala nkhama okathi ole khiyaariwo etempulu ekina yaalikana ni ele yaarumeela maadhi moopora ole ni yaarina ituupu wiira yiitthe maadhi oonanara.”