DILONGI 48
NKUNGA 129 Tufueti Kuikamanu
Malongi Tulenda Longuka mu Buku yi Yobi
‘Nzambi kalendi vanga ko ni diambu dimbi.’—YOBI 34:12.
MAMBU TUENLONGUKA
Tuemmona mambu mbi tulenda longuka mu buku yi Yobi, matedi kibila mbi Nzambi kambikilanga ziphasi. Ayi mbi binkuiza tusadisa kutatamana kusadila Nzambi mu lukuikumunu bo tumviokila mu mambu maphasi.
1-2. Bibila mbi tuidi muingi kutanga buku yi Yobi?
NGIE mana tanga buku yi Yobi? Kheti basonika buku yi Yobi mu kuvioka 3.500 di mimvu kumbusa, batu bawombo banzolanga buku beni, kibila basonika yawu mu phila yikhambulu phasi muingi kuvisa. Ayi mvandi mu buku beni muidi malongi mawombo tulenda longuka. Yave wutuadisa Mose muingi kasonika buku yi Yobi.—2 Ti. 3:16.
2 Buku yi Yobi, yi tusadisanga kuvisa ti zimbasi ayi batu va ntoto, badi luaku lu kusola kusadila Yave mu luzolo ayi kukakidila dizina diandi. Mvandi, yi tulonga zikhadulu zi Yave dedi luzolo, nduenga, busonga ayi mangolo. Dedi, buku yi Yobi yintedila Yave, ‘Nzambi wulutidi zangama’ mu kuvioka 31 di zikhumbu. Mvandi yinsudikisa buboti kibila mbi Nzambi kambikilanga ziphasi zimonika, ayi yimvananga mimvutu mi biuvu biwombo binkinza batu badi.
3. Mbi tulenda longuka mu buku yi Yobi?
3 Dedi mutu widi va mbata mongo wuntala mambu moso madi mu kuvioka va khonzo’andi, kutanga buku yi Yobi mvandi yilenda ku tusadisa kuvisa mayindu ma Yave matedi ziphasi tumviokilanga. Mu dilongi adidi, tunkuiza mona ndandu mbi basi Isaeli kuntuala babaka mu kinongo ki Yobi, ayi buidi kiawu kilenda tusadisila bubu. Mvandi tunkuiza mona buidi tulenda sadila kifuani ki Yobi muingi kusadisa batu bankaka.
YAVE WUBIKA MUINGI YOBI KAVIOKILA MU ZIPHASI
4. Buidi Yobi kamonisina disuasana na basi Isaeli baba ku Ngipiti?
4 Yobi wuzingila ku divula dimueka baba tedilanga Usi, mu thangu basi Isaeli baba mu buvika ku Ngipiti. Ḿba divula di Usi diba difikama ku norte yi Arábia. Mu thangu basi Isaeli baba ku Ngipiti, bawombo mu bawu baba sambilanga zinzambi zi luvunu. Vayi Yobi wusadila Yave mu lukuikumunu. (Yosua 24:14; Eze. 20:8) Matedi Yobi Yave wutuba: ‘Vasi ko mutu wu kundedakana mu ntoto wuvimba.’a (Yobi 1:8) Yobi wuba busina buwombo ayi batu baba kunkinzikanga. (Yobi 1:3) Satana wudasuka mu kumona ti vaba dibakala dimueka va ntoto wunsadilanga Yave mu lukuikumunu, no batu bawombo bazaba ayi baba kinzikanga.
5. Kibila mbi Yave kabikila Yobi katovuka? (Yobi 1:20-22; 2:9, 10)
5 Satana wutuba ti Yobi na kuviokila mu ziphasi, wunkuiza bika kubue sadilanga Yave. (Yobi 1:7-11; 2:2-5) Kheti Yave waba zolanga beni Yobi, vayi nandi wubika muingi Satana kamonisa boti mambu katuba matedi Yobi maba makiedika. (Yobi 1:12-19; 2:6-8) Satana wuvonda bibulu bioso Yobi kaba, kumi di bana bandi, bisadi biandi ayi wuntula kimbevu kingolo. Kheti mu mambu moso amomo, Yobi wutatamana wukuikama. (Tanga Yobi 1:20-22; 2:9, 10.) Buviokila thangu, Yave wubelusa Yobi, wumvana kimvuama ayi wunsakumuna mu kunsadisa kabuta kumi di bana. Ayi mvandi wubuela Yobi 140 di mimvu mi luzingu. Mu phila ayoyo, Yobi wununga kumona batekulu bandi ayi zithekudulu ziandi. (Yobi 42:10-13, 16) Buidi kinongo ki Yobi kisadisila bawombo mu thangu yikhulu ayi buidi kiawu kilenda ku tusadisila bubu?
6. Boti basi Isaeli ku Ngipiti bazaba kinongo ki Yobi, khanu ndandu mbi babaka? (Tala mvandi fikula.)
6 Khanu buidi basi Isaeli babakila ndandu. Luzingu lu basi Isaeli ku Ngipiti lusa ba ko lumboti. Dedi, Yosua ayi Kalebi baba mimvika tona mu butoko buawu. Ayi kheti basa ba ko fotu, bawu baviokisa 40 di mimvu ku thandu. Boti basi Isaeli bazaba mambu maphasi Yobi kaviokila ayi lukuikumunu luandi, khanu mawu maba sadisa dedi bo masadisila basi Isaeli kuntuala kuvisa nani wuntuadisanga ziphasi. Mvandi, khanu bawu bavisa kibila mbi Nzambi kambikilanga ziphasi, ayi ti nandi wumvuanga nkinza lukuikumunu lu bisadi biandi.
Ḿba basi Isaeli baviokisa mimvu miwombo mu buvika ku Ngipiti, bayiza baka ndandu mu kuzaba mbi Yobi kaviokila (Tala lutangu 6)
7-8. Buidi buku yi Yobi yilenda sadisila batu bamviokila mu mambu maphasi? Vana kifuani.
7 Ndandu tulenda baka bubu. Kiunda beni kuzaba ti bawombo bubu basiala bue kikininanga ko mu Nzambi, kibila basa zaba ko kibila mbi batu bamboti bantovukilanga. Tala kifuani ki yaya Hazel ku Ruanda.b Bo kaba muana kikhupa, nandi waba kikininanga mu Nzambi. Vayi mambu mayiza baluka bo matata mandi bavambana, ayi mam’andi wukuela dibaka dinkaka. Ayi dibakala beni waba kumvangilanga mambu mambi. Mu butoko buandi, dibakala dimueka wunkuika muingi kubundana yandi nyitu. Bo kayenda ku nzo Nzambi muingi kabaka mbombolo, nandi kasa tambula ko mbombolo kaba tomba. Diawu, yaya Hazel wusambila kuidi Nzambi muku tuba: ‘A Nzambi, yintomba kuvanga mambu mamboti, vayi ngie wuphanga to mambu mambi diawu, tona kuandi bubu yilendi bue sambilanga ko kuidi ngiewu. Ayi yennatina luzingu mu phil’ami.’ Tumbanga beni mu kiunda kumona batu bamviokilanga mu mambu maphasi dedi yaya Hazel, bo bankikininanga ti Nzambi nandi wuntuadisanga ziphasi ziawu.
8 Vayi, befu tulonguka mu buku yi Yobi ti, Nzambi katuadisanga ko ziphasi, vayi Satana nandi wumvanganga mawu. Mvandi tulendi yindula ko ti, bo bankaka bantovuka buna bavengi mambu mambi. Kibibila kintuba ti mambu ma kinzimbukulu mankuizilanga kuidi batu boso. (Nkt. 9:11; Yobi 4:1, 8) Ayi mvandi tulonguka ti, befu kutatamana bakuikama mu Yave bo tumviokila mu mambu maphasi, tunkakidilanga dizina diandi, ayi tummonisanga ti Satana widi nkua luvunu. (Yobi 2:3; Zinga. 27:11) Diawu, tufueti vua nkinza mambu tulonguka mu buku yi Yobi.—Kibila mawu ma tusadisanga kuvisa kibila mbi befu ayi batu tunzolanga tumviokilanga mu mambu maphasi. Buviokila thangu, yaya Hazel wulonguka Kibibila na Zimbangi zi Yave, ayi wuvisa ti kasi ko Nzambi wuntuadisa ziphasi. Diawu nandi katuba: “Yivutuka kubue sambila kuidi Yave ayi yinzabikisa mabanza mami. Minu yinkamba ti, bo yituba ti yinkuiza bika kubue sambilanga kuidi nandi, masi ko mawu yaba tomba kuvanga. Kibila mu thangu beni, yabasa kunzabanga ko, vayi bubu yizebi ti nandi wu kuphuanga nkinza, ayi yidi mayangi kuzaba kibila mbi Nzambi kambikilanga ziphasi.” Buabu, tuemmona buidi kifuani ki Yobi kilenda ku tusadisa kukindama mu ziphasi.
KIFUANI KI YOBI KILENDA TUSADISA KUKINDAMA
9. Mambu mbi maphasi Yobi kaviokila? (Tiagu 5:11)
9 Yindula mu mambu maphasi Yobi kaviokila. Nandi wukala va mbata dibombi mu kibila ki kimbevu kingolo kiaba kuntatisa. Nandi wuba beni wuvonga, ayi vasa ba ko ni diambu kalenda vanga muingi kuyisadisa. Vayi mu thangu ayoyo, nandi kasa fika yindula to buidi kankuiza bela. Kheti mu ziphasi zioso aziozio, Yobi wutatamana wukuikama mu Yave. (Tanga Tiagu 5:11.) Mbi binsadisa kukindama?
10. Ntindu mbi kikundi Yobi kaba na Yave? Sudikisa.
10 Yobi wuzabikisa ziphasi ziandi kuidi Yave. (Yobi 10:1, 2; 16:20) Dedi mu kapu yintatu, nandi wunyonga beni mu mambu kaba viokila ayi mukhambu yindula, nandi wuvana fotu kuidi Yave mu ziphasi ziandi. Mu masolo kaba na bakundi bandi batatu, Yobi wuyikakidila ayi khumbu ziwombo waba tomba kumonisa ti nandi wulutidi wusonga kena Nzambi. (Yobi 10:1-3; 32:1, 2; 35:1, 2) Vayi kuntuala, nandi wukikinina ti wutuba mambu mawombo mu khambu yindula. (Yobi 6:3, 26) Mu kapu 31, nandi wufundisa Nzambi. (Yobi 31:35) Vayi bubu tumvisanga ti, Yobi wuyoluka mambu makhambu fuana mu kibila ki ziphasi kaba viokila. Mawu mammonisa ti nandi wuba kikundi kingolo na Yave, ayi ti wuba mutu wusonga.
11. Buidi Yave katadila Yobi kheti mu mambu katuba?
11 Tulenda nunga kumona ti mambu Yobi katuba kheti mu khambu yindula, mammonisa ti nandi wuba kikundi kimboti na Yave, ayi wuba lufiatu ti Yave wumvuanga nkinza lukuikumunu luandi. Bo Yave katambudila Yobi mu nzila phemu yingolo, nandi kasa tubila ko ziphasi Yobi kaba viokila, ayi mvandi kasa fundisa ko Yobi mu mambu katuba. Vayi, Yave wumvana tsembolo mu phila yifuana dedi bo tata kamvangilanga kuidi muan’andi. Ayi mambu amomo masadisa Yobi kunyongina mambu katuba, kukikulula ayi kukikinina nzimbal’andi. (Yobi 31:6; 40:4, 5; 42:1-6) Buidi kifuani akiokio kisadisila bawombo mu thangu yikhulu, ayi buidi kiawu kilenda tusadisila bubu?
12. Khanu ndandu mbi basi Isaeli babaka mu kifuani ki Yobi?
12 Khanu ndandu mbi basi Isaeli ku Ngipiti babaka mu kifuani ki Yobi. Khanu bawu balonguka mambu mamonikina Yobi. Tala kifuani ki Mose. Bo dikabu di Isaeli baba nyunguta kuidi Yave, Mose waba zabikisanga mabanza mandi mu nzila nsambu. (Mba 16:6-8; Zit. 11:10-14; 14:1-4, 11; 16:41, 49; 17:5) Mvandi, vaba tombulu Mose kukindama mu thangu Yave kaba kunsemba. Dedi, bo basi Isaeli baba ku Cades ḿba mu 40 di mimvu baviokisa ku thandu, Mose wuyoluka mu khambu yindula ayi wubika kubue vana nzitusu kuidi Yave. (Minku. 106:32, 33) Mu kibila akiokio, Yave kasa bika ko muingi Mose kakota ku ntoto kaba kanikisa. (Deute. 32:50-52) Mose wuba beni mu kiunda, vayi mu kukikulula nandi wuvitika tsembolo yi Yave. Ḿba kifuani ki Yobi khanu kisadisa bawombo mu basi Isaeli kuntuala, kukindama mu ziphasi bayiza viokila. Kuyindula mu kifuani ki Yobi, kilenda sadisa bisadi bikuikama bi Yave kunzibudila ntima mu nzila nsambu, kubika kuyikakidila, kukikinina tsembolo yi Yave ayi kukikulula.
13. Buidi kifuani ki Yobi kilenda tusadisila kukindama? (Ebeleo 10:36)
13 Ndandu tulenda baka bubu. Mu kuba Baklistu, vantombulu befu mvitu kukindama. (Tanga Ebeleo 10:36.) Dedi, bawombo mu befu tuidi mu kuviokila mu mambu mawombo maphasi, dedi kimbevu mu kinsuni voti mu mayindu, zikhuamusu va dikanda, kufuilu mutu tunzolanga, voti mambu mankaka maphasi. Ayi mvandi khumbu zinkaka, mambu batu bantubanga voti bamvanganga, malenda buela ziphasi zitu. (Zinga. 12:18) Vayi buku yi Yobi yi tulonga ti tulenda zibudila ntim’itu kuidi Yave mu kuba lufiatu ti nandi wunkuiza tuyuwila. (1 Yoa. 5:14) Nandi kalasa tufundisa ko boti tutuba mambu mu khambu yindula mu kibila ki ziphasi tuidi mu kuviokila, dedi mambu mamonikina Yobi. Vayi, nandi wala tuvana mangolo ayi nduenga muingi tununga kukindama. (2 Bi 16:9; Tia. 1:5) Ayi khumbu zinkaka va kutombulu, nandi wala tuvana tsembolo yintombulu dedi bo kavanina Yobi. Buku yi Yobi yi tutebula moyo buidi tulenda kindimina bo tuntambula malongi voti tsembolo mu diambu di Nzambi, mu nzila zikhomba zi kimvuka, voti mu nzila bakundi bitu bayonzuka mu kiphevi. (Ebe. 12:5-7) Dedi bo Yobi kabakila ndandu mu kukikulula ayi kukinina tsembolo, befu mvitu tulenda baka ndandu befu kuvanga mawu. (2 Ko. 13:11) Bukiedika, buku yi Yobi yilenda ku tusadisa beni. Buabu, tuemmona buidi tulenda sadila kifuani ki Yobi muingi kusadisa batu bankaka.
SADILA BUKU YI YOBI MUINGI KUSADISA BATU BANKAKA
14. Buidi tulenda sadila Kibibila muingi kusudikisa bankaka kibila mbi tuntovukilanga?
14 Ngie mana dengana mutu mu kisalu ki kusamuna wu kuyuvula kibila mbi tuntovukilanga? Mvutu mbi wumvana? Ḿba ngie wutona kutubila mambu mamonika ku nlumbu lu Edeni, bo Satana kavuna bakuela batheti ayi bo kaba vukumuna muingi babanda mbusa Yave. (Ngene. 3:1-6) Bosi ngie wutuba ti mu kibila akiokio, ziphasi ayi lufua zikotila va nza. (Lom. 5:12) Bosi ngie wusudikisa ti, Nzambi widi mu kuvana luaku kuidi batu muingi bamona ti Satana widi nkua luvunu, ayi kuzabikisa zitsangu zimboti ti mu bilumbu binkuiza, batu bala ba bavedila. (Nzai. 21:3, 4) Tulenda sadisa batu bawombo, mu kufiongunina mambu amomo.
15. Buidi tulenda sadila buku yi Yobi, muingi kusadisa batu bazaba kibila mbi tuntovukilanga? (Tala mvandi zifoto.)
15 Mona buidi wulenda sadila buku yi Yobi, ba ku kukuvula kibila mbi tumviokilanga mu ziphasi. Theti wulenda tonda mutu beni mu kiuvu kabe vana. Bosi, nzabikisa ti kheti Yobi wuba mutu wumboti ayi wukuikama mu Nzambi, mvandi wuba mayindu makhambu fuana mu kibila ki ziphasi kaviokila. Nandi waba kikininanga ti, Nzambi nandi wutuadisa ziphasi ziandi. (Yobi 7:17-21) Mutu beni kalenda kuituka mu kuzaba mambu amomo. Bosi mu lukinzu, ngie wulenda nsudikisa ti bakana ko Nzambi wutuadisa ziphasi zi Yobi vayi Satana nandi wuvanga mawu. Nandi wutuba ti batu balendi sadila ko Nzambi mu lukuikumunu, ba kuviokila mu ziphasi. Mvandi wulenda buela mu kutuba ti, Nzambi wubika muingi Yobi katovuka, kibila widi lufiatu ti batu bakuikama mu nandi balenda nunga kumonisa ti Satana widi nkua luvunu. Kutsuka, wulenda nsudikisa ti buviokila thangu, Nzambi wusakumuna Yobi mu lukuikumunu luandi. Diawu, tulenda bomba bankaka mu kuba sadisa bavisa ti, kasi ko Yave wuntuadisanga ziphasi zitu.
Buidi ngie wulenda sadila buku yi Yobi, muingi kusadisa bankaka bavisa ti Nzambi kavanganga ko mambu mambi? (Tala lutangu 15)
16. Fuanikisa buidi buku yi Yobi, yilenda sadisila mutu widi mu kutovuka.
16 Mona buidi buku yi Yobi yisadisila yaya Mário. Mu kilumbu kimueka mu mvu 2021, khomba mueka waba vana kimbangi mu kusadila telefone. Mu khumbu yitheti mutu katela mu telefone wuba Mário, ayi nandi wusadila lutangu lumueka lusudikisa ti Nzambi wuntomba ku tuvana luzingu lu mayangi mu bilumbu binkuiza, ayi mvandi wunkuwanga minsambu mitu. Bo nandi kayuvula Mário mayindu mandi matedi mambu baba koluka, Mário wutuba ti nandi wufina sonika nkanda muingi kuyivonda. Nandi wutuba: “Minu yinkikininanga mu Nzambi, vayi yaba kuyikuvusa boti mu kilumbu akiki nandi wundiekula.” Mu kilumbu kimmuadi, bawu batubila matedi ziphasi Yobi kaviokila. Mu kibila akiokio, Mário wubaka makani ma kutanga buku yoso yi Yobi. Diawu khomb’itu kanfidila link yi Kibibila kitu. Mbi biyiza monika? Mário wukikinina ndongukulu yi Kibibila, ayi wulonguka ti, Nzambi widi nkua luzolo ayi wu kumvuanga nkinza.
17. Kibila mbi tufueti vutudilanga matondo kuidi Yave mu kutula kinongo ki Yobi mu Kibibila? (Yobi 34:12)
17 Bukiedika, Diambu di Nzambi dilenda sadisa batu boso badi mu kutovuka. (Ebe. 4:12) Tumvutulanga matondo kuidi Nzambi mu kutula kifuani ki Yobi mu Kibibila. (Yobi 19:23, 24) Buku yi Yobi yituvana lufiatu ti, ‘Nzambi kavanganga ko mambu mambi.’ (Tanga Yobi 34:12.). Ayi mvandi, yi tusadisanga kubomba batu badi mu kutovuka. Mu dilongi dinlanda, tuala mona buidi buku yi Yobi yilenda tusadisila kuvana malongi mamboti kuidi bankaka.
NKUNGA 156 Yidi Kiminu
a Ḿba Yobi wuzingila mu thangu Yosefi kafua mu mvu (1657 A.T.K.) nati babieka Mose ntuadisi wu dikabu di Isaeli mu mvu (1514 A.T.K.). Ḿba ayoyo, yawu thangu Satana kafiesa lukuikumunu lu Yobi vantuala Yave, ayi wuntuadisa ziphasi ziwombo.
b Bavingisa mazina mankaka.