Awetekapai Tipa Waraga Dunguratise Nga ga Gaani Raka na Sunge
TANVUO 1-7
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | YOANE 9-10
“Yesu Nangerafuo Gako Akandoro”
(Yoane 10:1-3)
(Yoane 10:11)
(Yoane 10:14)
nwtsty apangbanga
Ndugu akandoro
Ndugu akandoro angia gu ba i anaambakadaha tipa kaa banda akandoro be airadĩ gbiati agu anya rengbe ka rira. Ababanda akandoro anaabanda gayo rimbasa akandoro rogo gu ndugu akandoro naadu ni bandabandaha yuru. Ti agu aregbo i aake Ziazia Kekeapai ti ni, ndugu akandoro angia agu aba i anaadua ha zanga he riihe yo na abakioho aniidu ni bakiakia, dedede, i anaadua ha na mbia na ngbadimoho gbua sa. (Geda 32:16; 1Sam 24:3; Zef 2:6) Yoane afura tipa rima ndugu akandoro “ti ngbadimo,” nga gu “boro pangbadimo” anaabandaha. (Yo 10:1, 3) Rogo gu ndugu akandoro naaningia ga aboro ringara, dungu akandoro naanidu yo yuru, na boro pangbadimo anaangera angera kindi kaa banda akandoro. Wiso, boro pangbadimo anirengbe ka zaka ngbadimo fu ababanda akandoro. Ababanda akandoro ni basasa anirengbe ka dungura gayo akandoro ni yamba yo ra, na akandoro aniini fugo babandara na ami ki ye fuoni. (Yo 10:3-5) Yesu amangisunge na gipai re tipa ka yugo pa gu gene ko aangera ngbaha fuo gako abawiriki.—Yo 10:7-14.
Agu Aborokporo Nga Akristano—‘Ka Oni Ranga Ya’
5 Gupai nasa gupai nga wene pagume du dagba babanda akandoro na akandoro nga, inohe gbiati kido. Babanda akandoro ima ino agu apai dunduko du tipa gani akandoro, na akandoro ima ino babandara na ami nakido akido kutiko. Ami ima ino fugoko na ami namangapai kina kuti gupai ko apehe. Yesu aya: “Mi ini gimi [akandoro], ami ki ini re a.” Anga ko ini agu apai du rogo dungurati gbua ngbarangbara te. Gu fugo Giriki i asaha nga ‘ino,’ si nayugopa ino he sirisiri wenengai. Sidu, Wene Babanda Akandoro ima ino gako akandoro dunduko ni basasa wenengai. Ko ima ino agu apai dũ ami aidaha wa du ami ni basasa, na ki ini pa gaami arungbura na pa omera. Pai ho du tipa gako kandoro ko ainongo paha ya te. Na agu akandoro re ima ino babandara wenengai na kini kido kutiko.
(Yoane 10:4, 5)
cf-E 124-125 genewa. 17
‘Pai ho sa Ko Ahe Gumba ha fu Yo ni Sanza Te’
17 Rogo ga George A. Smith bipai, ko akepai rogo gako buku (The Historical Geography of the Holy Land) nga: “Ti kura aregbo, ani anaagbia ngbarago bebere uru ni ongoda ani pati kura guga sa dagba agu aguga nga ga aYudo, nga gu ababanda akandoro biata watadu biama anaaye ku rogoho na gayo rimbasa akandoro. Rimbasa akandoro anaakoda tira na akura ra, na ani kini bakibangirani nga wai gu babanda akandoro ni basasa nika rengba ka gbia gani akandoro berewe. Ono tingbafuo nyasa ami mbira ime na ngi mbaro, ababanda akandoro ni basasa andu rogo aba ni bakiakia rogo gu ngboongboorago re, na i ni basasa aayamba he rogo afugo yo ni bakiakia; na gayo akandoro ni basasa kini kuru dagba rimbasa akandoro yo kaa ndu fuo babanda ra, na akandoro kisusi dunduko ti gene ra kina wai ami aye.” Kura kpiapai ho ka Yesu arengbe ka mangasunge na ni te, tipa ka kusa gu gako memepai du nga, ka ani ini gako yugopai na kini gi sangbaha, na ka ani pekefuo gako ngbembatayo, ani ima rengba tie ka du tii gu bandahe nga ga “wene babanda akandoro.”
(Yoane 10:16)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 10:16
ayé aye na ami: Watadu “ngbembatayo.” Gu pa-Giriki nga aˈgo i namangisunge na ni herẽ rogoyo ima rengba ku du nga, “ka ye na he (ku rogo)” watadu “ka ngbembatayo,” nibipa kina gupai i afura tipaha. Kura kekeapai sa nga ga aGiriki naadu bara ti 200 F.B.K. mangisunge na kina ngbatunga gu pa-Giriki (sy·naˈgo) nga gu i amangasunge na ni dedede nga “ka dungura.” Ni du Yesu ni Wene Babanda Akandoro, ko nadungura, kini yugu gene, kini banda, na kini rigi agu akandoro du rogo gi ndugu re (i nafura tipa yo rogo Ruka 12:32 nga, “umba rika aboro”) gbiati gako kura akandoro. I nada ni rimbasa sa tiibe babanda akandoro sa. Gi kpiapai re nanyakasapa gu kodatise nga gu apefuo Yesu nika du na ni.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Yoane 9:38)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 9:38
ki niirisi ko: Watadu “ka dua rise kusende fuko; ka vagadi ni kpakpuse fuko; ka fu iriso fuko.” Ho i amangasunge ni na gu fugo Giriki nga pro·sky·neˈo tipa ka fura tipa fu iriso fu mbori, i nasaha nga “irisi.” (Mt 4:10; Rk 4:8) Ono tie, rogo gipai ani afura tipaha re, gu kumba i ahusi ko, i avunguko na vurari aima ino Yesu ni gu boro narukuba Mbori na ko ki irisi ko. Ko aabingo ko wa Mbori watadu ni mbori te, ono ko abi ko ni “Wiri Mbori” i afura tipa ko kumbatayo, gu Masiya du na ga Mbori pagbia beko. (Yo 9:35) Ho ko adua riko ni kusende fu Yesu, si nawira gupai nga ko amangihe kina ngba gu bangisa gene agu aboro i nafura tipa yo rogo Kuru Ndika amangihe. I anaadua riyo kusende ho i anaagbia anebi ni, abakindo, watadu kura aboro nanaarukuba Mbori. (1Sam 25:23, 24; 2Sam 14:4-7; 1Aba 1:16; 2Aba 4:36, 37) Ti dungu aregbo, gu iriso i aafuhe fu Yesu aayugo tambuahe tipa gu yuguyugupai nga ga Mbori watadu gu gopai nga Mbori ima ida na ga boro pai.—Mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa Mt 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.
(Yoane 10:22)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 10:22
Rago Pumbo Kpara Yekaru: Rimo gi pumbo re rogo pa-Ebere nga Hanukkah (chanuk·kahˈ), du rogoyo nga “Ka Zaka Meme Rago na Pumbo; Ka Kpara Rago.” I amangihe tipa aˈuru muambe, natona ti rame diwi 25 nga ga gu diwi nga Kisireu, mbembedi kuti regbo garã, (mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa regbo garã tipa gi veresi re. Mounda Tipa Wisigo Fugo Mbori tii gu riipai nga, Ga AYudo Karendaria) tipa pa tingida pa kpara gu yekaru berewe naadu Yerusarema yo rogo 165 M.B.K. Ga aSurio Bakindo nangia Andiokasi Gu Biama Ko (Epiphanes) aima yugo gako zinga kuti Yekova gu Mbori nga ga aYudo, ni gbarasa ko pa Gako yekaru. Ni kpiapai, ko adua bamotumo rii bakere bamotumo, nga gu ba i anaazo motumo riihe mbata na aˈuru dunduko. Rogo Kisireu ti rameru 25, rogo gu garã nangia 168 M.B.K., Andiokasi azo amokuru rii gu bamotumo re na ki migidi yekaru na gu ime pasio amukuru re tipa gupai nga ka birikosi ga Yekova yekaru na ni. Ko azo angbadimo yekaru, ki gbarasi ga aboromotumo basunge, na ki di gu bamotumo naadu rogo dahabu yo, gu mbisa nga ga kpakuto yugopai, na gu baduawe naadu rogo dahabu yo. Fuoho, ko akpara ga Yekova yekaru berewe fu gu mbori pagano nangia Zeu nga ga Orimbasi. Fuo agarã ue kusa, Yuda Makabeyosi azi gu gbata re berewe na yekaru. Tifuo i girisi yekaru, i akparaha berewe rogo gu diwi nga Kisireu ti rameru 25, rogo gu garã nangia 165 M.B.K., agarã biata bangirihe yo fuo Andiokasi mangi gako bibiriko motumo rii bamotumo fu Zeu. Gu motumo i anaafuhe fu Yekova ti aregbo dunduko, i atona fuhe berewe. Pai ho rogo Baibiri yo nga gu nayugo gupai nga Yekova afu diabese fu Yuda Makabeyosi na ki rugu ko nga ko karaga yekaru kubaha te. Wa vura duhe wo, Yekova aima mangasunge na agu akumba nga ga kura aringara yo, wa Kurese boro Parasa, tipa ko mangi kura aringbisapai nga gu nabipa Gako iriso. (Yes 45:1) Si ruaru tie ani da kuti gu digisopai nga, Yekova ima rengba ka mangasunge na boro dagba gako kparakpara aboro yo tipa ni mangi gupai Ko akpinyemuhe. Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga si aaida yekaru du aduho na kini mangisunge amanga tipa gupai nga gu sangbaanebi du tipa Masiya, gako sunge auru kpotosende ane, na gako motumo digisitihe. Na berewe a, si aaida aRevi naafu motumo afu kindi daho Masiya nika fu bakere motumo ni, gako unga tipa ka tumo aboro. (Dan 9:27; Yo 2:17; Eb 9:11-14) I aaruganga apefuo Kristo i nimangi Pumbo Kpara Yekaru te. (Koro 2:16, 17) Wa vura duhe wo, pai ho ni kekehe nayugo gupai nga Yesu na gako abawiriki aabi manga gi pumbo re ni gbegberẽpai te.
Geda Ziazia Kekeapai
(Yoane 9:1-17)
TANVUO 8-14
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | YOANE 11-12
“Oni Wiriki gu Nunga Naadu ti Yesu”
(Yoane 11:23-26)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 11:24, 25
Mi ini aina ya ko azínga azinga: Marata aaberã gupai nga Yesu aafura tipa gu zingabekpio du kumbatayo, ti yangara rame. (Mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 6:39.) Gari idapase kuti gu yugopai re aima du ni iˈiriwoho. Kura abarumbatayo rogo pambori ti gari regbo, nga aguyo i anaayamba yo nga aSadoke, aima tikango na gupai nga zingabekpio nika du adu ti ni, wa vura duhe nga si nga gu yugopai du gbaiga rogo Ziazia Kekeapai nga gu buku ga Mbori toro adu kugiipa kehe. (Dan 12:13; Mk 12:18) Ono tipa aFarusi tigayo, i aidi kuti gupai nga mbisimo ni guhe akpingo ya. Ono tie, Marata aima ino gupai nga, Yesu aima yugopai tipa zingabekpio na ki ima zingisa aboro be kpio, wa vura duhe nga agu aboro ko azingisi yo re aaimanga ku murã yo wa Razaro aima te.
Mi nga zingabekpio, nga unga: Kpio Yesu na gako zingabekpio azakigene fu kangba aboro i du ni unga yo berewe. Tingbafuo Yesu zingi be kpio, Yekova afu gu ome fuko angianga kina ga zingisa aboro be kpio sa ya ono ga fu nyenye unga a. (Mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 5:26.) Rogo Yugo 1:18, Yesu nayamba tiko nga [“ungako,” NW] nga gu ko du ‘na awiri arifungura be ko nga ga kpio na ga Adisi.’ Sidu tie, Yesu nga maabangirise nga ga unga aboro na kangba aboro. Ko akidohe ka zaka amurã na ka fu unga fu kangba aboro, singia i ndu ku ngbangbaturũ yo ka zogarago na ko watadu i raki rogo gako vovo zegino tiibe gako zogarago.—Yo 5:28, 29; 2Pet 3:13.
(Yoane 11:33-35)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 11:33-35
nikpari: Gu pa-Giriki du tipa “kpara,” dedede nafura tipa kpee na fugose kuari. Kina gu bangisa fugo re i namangisunge na ni tipa gu regbo Yesu aafura kumbatayo tipa gbarasa Yerusarema nga gu naaye.—Rk 19:41.
nunga ki zi ko . . . ko ki nirungo: Pa mangasunge na agi afugo du ue re nayugopa wai Yesu adu na bakere nunga kpotoko yo ti gu regbo re. Gu pa-Giriki i nafura tipaha nga “nunga” (em·bri·maˈo·mai) nayugopa du boro na bakere gberãrago, ono rogo gi bangiriba re, si nayugo gupai nga Yesu aima du na bakere gberãrago si ki sa gupai nga nunga zi ko. Gu pa-Giriki du tipa “ki nirungo” (ta·rasˈso) nayugopa du na gberãrago. Ringbisihe kuti kura wene bawirikipai sa, rogo gi bangiriba re, si nayugopa gupai “nafõ boro kpotoni yo; ka sa boro ni du ni fudifudi ni kpotoni yo watadu ka du na rungo kpotose yo.” Kina gu bangisa fugo re i namangisunge na ni rogo Yo 13:21 tipa ka fura tipa wai Yesu adu ho ko ainihe ni nga Yuda nika kusapa ko.—Mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 11:35.
toroko yo: Si nawira gupai nga gu fugo Giriki nga pneuˈma i amangisunge ane na ni nibipa gu ome du kpoto boro yo nga gu nasa ni nifura na ka mangaapai ngba kura gene.
nikpari ni aume: Gu fugo mangiyo sunge na ni ane (da·kryˈo) nga fugo Giriki du tipa “aume” nga gu i amangisunge na ni rogo ngbatunga averesi wa gu du rogo Rk 7:38; Amo 20:19, 31; Eb 5:7; Yugo 7:17; 21:4. Si nangera wa si gbe berãse gbe kina kuti aume kisusi kpee na fugose kuari. Rogo Vovo Ndika, i mangisunge na gi fugo Giriki re kina herẽ, na si kia ti gu i namangisunge na ni rogo Yo 11:33 (mo bi kekeapai tipa wisigopai) ka fura tipa wai Maria na aYudo aakpara. Yesu aima inoho nga ko nika zingisa Razaro azingisa, ono si aima ba gberãrago tiko ni kerehe ka bi gupai nga wene abakureako adu na rungo. Gu dudunguro nyemuse na nunga naadu tiko koyo du abakureako ni, naasa ko ko kpari ni aume gbaiga. Gi pangbanga re nayugo gupai ayugo ziazia nga Yesu na nunga koyo du agu aboro ni nazanga gayo aboro rogo kpio yo mbiko gu ingapai nangia ga Adama.
(Yoane 11:43, 44)
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Yoane 11:49)
nwtsty kekeapai tipa wisigo tipa Yo 11:49
gbiamotumo: Ho aYisaraere anaazoga tiyo ni nitiyo, gbiamotumo anaamangasunge rogo gani bangiriba da ti kpio. (Geda 35:25) Ono tie, ti gu regbo aYisaraere adu kutiibe aRomo, agu abazogo aRomo anaasia yo aniidu na pagbia beyo ka maa gbiamotumo na ka dia ni kusayo. ARomo asia Kayafa, ko angia gu bamangisunge narukuba gani ringara na ki du na tatamana, ko namangisunge rogo gako bangiriba tipa gbanga regbo kisusi agu aboro dunduko namangisunge tifuo ko. I asia ko bara rogo gu garã nangia 18 F.B.K. na ko amangisunge rogo gako bangiriba dakuti 36 F.B.K. Ni gumba Yoane gupai nga Kayafa angia gbiamotumo rogo gu garã re, naida ka ya, rogo 33 F.B.K, si nawira gupai nga ko aagumba gupai nga ga Kayafa agarã kuti sunge gbiamotumo akodi gu garã i aimi Yesu rogoho.—Mo bi Moundo tipa Wisigo Fugo Mbori tii gu riipai nga, Ga Yesu Yangara Aposo Auru Kpotosende tipa ka ino bara kua Kayafa.
(Yoane 12:42)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 12:42
abazogo aboro: Herẽ, si nawira gupai nga gu fugo Giriki du tipa “abazogo aboro” nafura tipa ga aYudo kikindigipa agbia-ngbanga, ga aYudo aboro rondo. I mangisunge na gu fugo re rogo Yo 3:1 nibipa Nikodemo, nangia boro sa dagba agu agbia-ngbanga re.—Mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 3:1.
kusa yo bambutiria yo: Watadu “ka mbu fugo ku ngbayo; ka do yo kusayo bambutiria yo.” Gu pa-Giriki nga a·po·sy·naˈgo·gos i mangisunge na ni sa kina herẽ rogo Yo 12:42 na 16:2. Gu boro i anaakusa ni aboro anirengbe ka ne ti ni na kini bi ni wa gu boro adunga na sunge tiní ya dagba aboro ringara. Ngbatunga gu zanga kodatise na kura aYudo re aima rengbe ka du na kere sangbanaha kurii aborokporo. I anaamangasunge na bambutiria ni bambataha tipa yugopai, na ti kura regbo i anaamangasunge amanga na ni a ni ba sarangbanga nga gu naadu na gu ome ka sara gu ngbanga kurii boro nga i fu mbusa funi na ka mbu fugo ku ngba ni.—Mo bi kekepai tipa wisigopai tipa Mt 10:17.
Geda Ziazia Kekeapai
(Yoane 12:35-50)
TANVUO 15-21
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | YOANE 13-14
“Mi Moi Kpiapai Furoni”
(Yoane 13:5)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 13:5
zunda kpendu abawiriki: Rogo gu ringara aYisaraere naadu mbata, gu rakata du na agirihe angia gu ũndue namoipai. Si anaadada kina kpandu boro yo na girihe ki da ku ngbagoro ndu ni, sidu, ndu agu aboro nanaandu nunguro anaabiriko ni ipo be nvutu watadu dogoro. Sidu, si angia sino aboro kaa ura gayo arakata ho i anaarimo ni ku rogo kporo, na gu irakporo naanidu na gu sino ti ni nga ga dia aboro kugume aniirengbe ka bi gupai nga gino ima zunda ndu ni. Ziazia Kekeapai na dungu akpiapai nga ga sino mangaapai re. (Bam. P. 18:4, 5; 24:32; 1Sam 25:41; Rk 7:37, 38, 44) Ho Yesu azundu ndu gako abawiriki ni, ko amangisunge na gi sino mangaapai re tipa ka yugopai fuyo tipa umbasitise na wai si aida i nimangipai fu akurayo.
(Yoane 13:12-14)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 13:12-14
oni ka: Watadu “ndiko du nga ha ka.” Gu pa-Giriki i namangisunge ane na ni, i anaamangasunge na ni dedede nibipa marã, si nayugo gupai nga “ka du na ga boro bape riro; ka du na ga boro he bero.” (Mt 18:28, 30, 34; Rk 16:5, 7) Herẽ na rogo kura abangiriba, i mangisunge na ni ngba gu gene nga ka du tii ndiko ka mangapai.— 1Yo 3:16; 4:11; 3Yo 8.
(Yoane 13:15)
w99-E 3/1 kpe. 31 genewa. 1
Bakerepa Kumba Amangi gu Sunge du na Paha Kusende
Ni zunda Yesu ndu gako abawiriki, ko ayugu nyanyaki kpiapai tipa pa umbasitise. Nirengo, si aidanga aKristano niberẽpa tiyo nga payo ima nyaka ni kerehe na si naida kura aboro ni mangiapai fuyo dedede te, na si aidanga i du na bakere nyemu gu bangiriba nga ga irisa na iriiripa sunge te. Kuba gure, si naida i pekefuo gu kpiapai Yesu amoihe, nga gu ko ‘naaye nga i nimangi pa ko ya, ko naye ka manga pa aboro, ka tumo dungu yo ni ungako.’ (Matayo 20:28) Nirengo, si naida apefuo Yesu du na nyemu ka manga gu sunge du na umbapaha fu akurayo.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Yoane 14:6)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 14:6
Mi nga gene, nga rengo, nga unga a: Yesu nga gene bambiko gupai nga vurubeko du duhe taata ka fura na Mbori rogo kparakpee. Ko a “nga gene” tipa aboro mbakadipai dagbayo na Mbori. (Yo 16:23; Rom 5:8) Yesu nga rengo ngba gu gene nga ko anaagumba rengo na ki niraki ringbisihe kuti rengo. Ko adigisi dungu sangbaanebi nga gu naayugo gako bangiriba rogo ga Mbori ringbisapai. (Yo 1:14; Yugo 19:10) Agi asangbaanebi re ada ni “‘Ii’ [watadu si adigisitihe] rogo ko yo.” (2Kor 1:20) Yesu nga unga a bambiko mbiko gako motumo tumorii saha fu ngbatunga aboro dunduko i gbia “ndikidi unga,” nga, “nyenye unga.” (1Tim 6:12, 19; Ef 1:7; 1Yo 1:7) Ko nika yugo tiko a ni “unga” fu agu amirioni aboro i nika zingisa yo na gu maabangirise nga ga raka Paradizo yo nyeanye kindi.—Yo 5:28, 29.
(Yoane 14:12)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 14:12
ni mangi apai amanga bakere susi gere: Yesu ayanga we gu iˈiriwoapai gako abawiriki nika mangaha nika susa gu iˈiriwoapai ko amangihe te. Kuba gure, ko arugu tiko na gupai nga bakio gayo tungusapai na yugopai nika susa gako. Gako abawiriki nika nyasa badungu adagbarago, gbia dungu aboro, na i nika tungusapai tipa gbanga regbo susi gu ko arengbe ka mangaha. Afugo Yesu nayugo gupai ziazia nga ko aaida apefuoko naandu kumbatayo na gako sunge.
Geda Ziazia Kekeapai
(Yoane 13:1-17)
TANVUO 22-28
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | YOANE 15-17
“Aboro Zegino Nga Oni Te”
(Yoane 15:19)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 15:19
zegino: Rogo gi bangiriba re, gu pa-Giriki nga koˈsmos nafura tipa gu zegino nga ga ngbatunga aboro kpara kusayo ti ga Mbori amoyambu, iraira ngbatunga riko nga ga agu aboro kparatiyo kusayo ti Mbori. Kina Yoane sa nga gu bake Kitabu Wene Pangbanga nadi fugo Yesu wa ko aya apefuoko adu nga ni aboro zegino te watadu i adunga fu zegino te. Kina gu bangisa berãpai re i nafura tipaha bara ue berewe rogo ga Yesu yangara kparakpee na gako ruru amokedi.—Yo 17:14, 16.
(Yoane 15:21)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 15:21
mbiko rimore: Rogo Ziazia Kekeapai yo, gu fugo nga “rimore” ti kura regbo, si narukuba gu boro du na gu rimore ri ni, pa wene watadu gbegberẽ rimo ni, na agu apai dunduko ni arukubaha. (Mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa Mt 6:9.) Nibipa rimo Yesu, si naru a kuba gu pagbia na bangiriba nga gu Bako nafuhe fu ko. (Mt 28:18; Frp 2:9, 10; Eb 1:3, 4) Herẽ, Yesu aasaka ndu gupai aboro zegino nika rengba ti ni kaa mangaapai ti apefuoko watadu kuti apefuoko: bambiko i aina nga gu ko nakedi ko te. Pa inoyo Mbori nika undo yo i rugutiyo na gupai rimo Yesu arukubaha na ki idi kuti ni. (Amo 4:12) Gipai re nakoda ga Yesu bangiriba wa du ko ni ga Mbori siasia Bazogo, Bakindo ri abakindo, nga gu ko si aida aboro dunduko ranigose fuko tipa gupai nga ka gbia unga.—Yo 17:3; Yugo 19:11-16; Tam 2:7-12; mo ringbisihe na Tam 2:7-12.
(Yoane 16:33)
it-1-E kpe. 516
Oni Wása Awasa
Si naida na wasa watadu ngarã tipa Kristano nye ni gigiri ni ti agu asino na mangaapai nga ga gi zegino du na sogote kuti Yekova Mbori re na ka nye niruru ni fu Ko ni ki vura kaa gbia ti ni na sogote nga ga gi zegino re vurũ. Yesu Kristo aya fu apefuoko we: “Oni narungo arungo zegino; ono oni wása awasa; mi di be zegino.” (Yo 16:33) Wiri Mbori aambunga tiko fu gu maapai rii nga ga zegino te, ono ko adibe zegino ni zanga ko du wa ha ngba ai gene. Gu wene kpiapai nga ga Yesu Kristo ni badibepai na sangbana gako rengberengbe mangaapai ima rengba ka hiiso boro na ngarã tipa ni wiriki ko ni nye ni ni kparakpara ni ti zegino na ki zanga birikosi ti ni.—Yo 17:16.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Yoane 17:21-23)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 17:21-23
sa: Watadu “na kodatise.” Yesu akpari nga si naida ndikidi apefuoko du “sa,” ni kodikodi yo ki nimangisunge tipa bangisa ringbisapai, kina wai du ko na Bako kina “sa,” na giatise gbiati kodatise rogo berã yo. (Yo 17:22) Rogo 1Kor 3:6-9, Pauro afura tipa ngbatunga gi kodatise re dagba agu abamangisunge nga aKristano wa i amangasunge na akurayo gbiati Mbori.—Mo bi 1Kor 3:8 na kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 10:30; 17:11.
i mongo du adu sa: Watadu “i du ni kodikodi yo.” Rogo gi veresi re, Yesu ringbisi rengberengbe kodatise kuti gu kpinyemuse nga ga Bako. Gipai re na ngbanya na Koro 3:14, nga gu naya: “Nyemuse, nga gu ũvodatise nga ga ziaziapai.” Gi rengberengbe kodatise re ima du ni rengo. Si ayugongo gupai nga gu kparakparaapai du ti aboro ni basasa, wa gu nga gu rengba na pai du aboro na ni basasa, asino, na sangbakpotoseyo na guari kusayo te. Si nayugo gupai nga apefuo Yesu ni kodikodi yo rogo mangapai, ida, gbiati yugopai.—Rom 15:5, 6; 1Kor 1:10; Ef 4:3; Frp 1:27.
(Yoane 17:24)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 17:24
zegino nikadu: Gu pa-Giriki nga “nikadu” i fura tipaha nga ka “du na mobara” rogo Eb 11:11, yo mangi yo sunge ni na ni na gu fugo nga “tunga,” NW. I amangisunge ane na gu fugo nga “zegino nikadu,” si nawira wa si nafura tipa pa vunga aAdamu na Eva agude. Yesu aringbisipa “zegino nikadu” na Ebere, si nawira gupai nga ko nga gu bambata boro i angbe ni na gu bambata boro ‘i ake rimoni rogo kitabu unga yo ho rago aenge ni.’ (Rk 11:50, 51; Yugo 17:8) Agu afugo Yesu du rogo gako kparakpee yo fu Bako nayugo gupai a nga bakuru kusayo—mbata fu aAdama na Eva vungu gude—Mbori aima kpinyemu bangisa Wiriko.
Geda Ziazia Kekeapai
(Yoane 17:1-14)
TANVUO 29–NGBANGBA 4
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | YOANE 18-19
“Yesu Adu ni Dezire Rengo”
(Yoane 18:36)
(Yoane 18:37)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 18:37
ka du ni dezire rengo: A wa mangiyo sunge na ni rogo Vovo Ndika, gu pa-Giriki mangiyo sunge na ni nga “ka du ni dezire rengo” (mar·ty·reˈo) na “dezire” (mar·ty·riˈa; marˈtys) na bakere rogoyo ti ni. Agu afugo re dunduko na bangua rogoyo sa nga ka du ni dezire gupai du ni ruruhe nga gu boro nabihe watadu du ni na inohe tipaha, ono si ima rengba a ka koda gupai nga ka “takapande; ka rugatise na pai; ka fura tipa pai ni wenehe.” Yesu aamanganga kina dezirepai sa na ka takapande gu rengo ko arugutiko na paha te, ono ko araki a ngba gu gene nga gu ko asongodi gu rengo nga ga ga Bako sangbanebi na akidohe. (2Kor 1:20) I aima gumbapai futufutu tipa ga Mbori ringbisapai nibipa Kindo gbiati gaha Bazogo nga Masiya kumbatayo. Ga Yesu raka nabaha dunduko auru kpotosende, ki digi na gu kpio ko akpihe ni motumo, adigisi agu asangbaanebi dunduko naadu tipa ko, kodihe na agu akpiapai naadu rogo gu mozunga nga ga aNdiko. (Koro 2:16, 17; Eb 10:1) Sidu, si rengbe ka du nga Yesu adu ‘ni dezire rengo’ rogo fugo na mangapai.
rengo: Yesu aafuranga tipa rengo dunduko te, ono ko aafura tipa gu rengo nabipa ga Mbori ringbisapai. Gu banguapai du rogo ga Mbori ringbisapai yo nga Yesu, “tita Dawidi,” mangisunge ni Gbiamotumo na ni Bazogo nga ga Mbori Kindo. (Mt 1:1) Yesu asaki rogo gupai yo nga, gu bambata ndupai ko aye ti ni ku rogo gu zegino nga ga ngbatunga aboro, gako raka auru kpotosende, na gako sunge tungusapai angia ka takapande pa gu rengo du tipa Kindo. Amaraika ataki kina ngbatunga gu pangbanga re mbata fu i abatika Yesu na ti gu regbo i abatika ko Betereme Yuda yo, gu gbata i abatika Davide rogoho.—Rk 1:32, 33; 2:10-14.
(Yoane 18:38a)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 18:38a
Gine nga rengo?: Si nawira wa Pirato aafu sanahe tipa rengo nabaha, angianga tipa gu “rengo” nga gu Yesu aafura tipaha ya. (Yo 18:37) Wa ka si adunga ndikidi sanahe du naadu, zanga kapa, ka Yesu aima karagapai kuti ni. Ono si nawira wa Pirato afu gu sanahe si aidanga i fu karagapai kuti ni ya tipa ka ne karagapai watadu gako zanga ida kuti rengo, wa ka boro ya, “Rengo? Gine nga ha? He ho nga ha te!” Nirengo, Pirato aasungudongo karagapai te ono ko akuru ku zegiyo fuo aYudo.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Yoane 19:30)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 19:30
ki fu toroko: Watadu “ko ki nyasi; ki mbu onga.” Gu fugo nga “toro” (Pa-Giriki, pneuˈma) rogoyo rengbe ka du ane nga “onga” watadu “ome nga ga unga.” Gupai nasongoda gipai re nga gu pa-Giriki nga ek·pneˈo (du rogoyo nga, “ka kusa onga kusayo”) rogo agu apangbanga du rogo Mk 15:37 na Rk 23:46 (yo si naya ni “ko ki nyasi” NW, watadu, wai i namangisunge na ni ngba kura gene rogo kekeapai tipa wisigopai tipa agi averesi re, “ko ki gbe yangada onga ko”). Kura aboro nape gupai nga pa mangayo sunge na gu pa-Giriki nga “ki zogo riko” nayugo gupai nga Yesu afutiko nisako ka mbu manga ome tipa ka du ni ungako, wa duhe nga apai dunduko aima nyasa. Ko “azogo mbisimoko fu kpio.”—Yes 53:12; Yo 10:11.
(Yoane 19:31)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 19:31
gu sabiti re si adu ni bakumba rago: Nisani 15, gu uru naaningbefuo Pumbo Susiri, dedede, aningia rago sabiti, zanga bipa gu uru nga ga gu poso si aaniti rogoho. (Pa Mot 23:5-7) Ho gi kparakpara Sabiti re aniiti ni ti bangisa regbo sa na gu Sabiti nanaamanga dedede (gu saba uru naaningia ga aYudo poso, nga gu nanaatona Rago Bisue nyemu ki da ku Rago Nzengu), si aningia “bakumba” Sabiti. Ngbatunga gu sabiti re angbefuo kpio Yesu, nga gu naadu Rago Bisue. Ti gu regbo naatona ti 29 kuti 35 F.B.K., gu yangada garã Nisani 14 ati ku Rago Bisue rogoho angia 33 F.B.K. Sidu, gi gopai re nasongoda gu digisopai nga Yesu akpi rogo Nisani 14, 33 F.B.K.
Geda Ziazia Kekeapai
(Yoane 18:1-14)