Awetekapai Tipa Waraga Dunguratise Nga ga Gaani Raka na Sunge
NGBANGBA 5-11
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | YOANE 20-21
“Mo nakpi nyemu re bakere ti agi yo re?”
(Yoane 21:1-3)
(Yoane 21:4-14)
(Yoane 21:15-19)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 21:15, 17
Yesu ki ya fu Simona Petero: Gi fugodagbase naadu dagba Yesu na Petero re amangi ngbutuko tingbafuo Petero oro rimo Yesu bara biata. Yesu asana nyanyaki asanahe biata nga ga wisigo pa gupai du ngbadu boro yo tipa ka ino pa wai Petero aberã tipa ko, si ki sa gupai nga “rungo ki nimangi Petero amanga.” (Yo 21:17) Gu ga Yoane apangbanga du ni kekehe rogo Yo 21:15-17 mangisunge na pa-Giriki ue du ni bakiakia: a·ga·paˈo, na phi·leˈo. Yesu asana Petero bara biata nga: “Mo nakpi nyemu re?” Petero anyakasi gupai bara biata nga ko na “nakpi nyemu” Yesu akpi. Agu regbo dunduko Petero aanyakasapa gako nyemuse tipa Yesu, Yesu anyakasi gupai nga gu nyemuse re fõngbadu Petero yo ko nirigi na ki “nibánda” ga Yesu abawiriki rogo toro yo, i aringbisa yo herẽ kuti avusende watadu “akandoro.” (Yo 21:16, 17; 1Pet 5:1-3) Yesu ambu gene fu Petero ko yugupa gako nyemuse bara biata na tingbafuoho, ko ki fu gu sunge fuko nga ga ngerafuo akandoro. Rogo gi gene re, Yesu adi ai gu kapa kusayo nga ko aima mbupai fu Petero tipa ora rimoko bara biata.
mo nakpi nyemu re bakere ti agi yo re?: Gu fugo nga “bakere ti agi yo re” i rengbe ka gia rogoyo ngba dungu agene. Kura wene abawirikipai idi gbe na gu rogoyo nga “mo nakpi nyemu re bakere ti wai mo akpi nyemu gi kura abawiriki re?” watadu “mo nakpi nyemu re bakere ki susi wai agi abawiriki re akpinyemu re?” Ono tie, si nawira wa rogoyo nzunzu nga “mo nakpi nyemu re bakere ti agi ahe re?” du nga, agu atĩo i azi ra watadu agu apai naabipa sunge baga atĩo. Sidu, gu berãpai du rogo gu veresi yo re nga: ‘Mo nakpi nyemu re susi aũzegino watadu susi pekafuo aũzegino? Ka ngia wo duhe, mo nirigi gimi akandoro.’ Gu sanahe re aima rẽ nibipa agu apai naadu tipa Petero mbata kusayo. Wa si avura du nga Petero nangia boro sa dagba ga Yesu bambata abawiriki (Yo 1:35-42), ko aapekanga fuo Yesu ti aregbo dũ ni basa te. Kuba gure, ko akaraga tiko kuti gako sunge zio atĩo. Tingbafuo bete adiwi kusa, Yesu ayambu Petero tingba gi gako nyanyakipa sunge marã re, ko da ni ‘baziaboro.’ (Mt 4:18-20; Rk 5:1-11) Berewe a, ngbutuko tingbafuo kpio Yesu, Petero agumba gupai nga ko nandu ka mangasunge atĩo, na kura amokedi apefuoko. (Yo 21:2, 3) Sidu, si nawira gupai nga Yesu aaida herẽ ka yugo gupai fu Petero nga si naida ko mangi nyanyaki diaberã: Singia ko nika maapa sunge baga atĩo mbatayo rogo gako raka, nga gu naaru kuba gu gugudo atĩo naadu bara bangiriyo, watadu ko nika maapa gu sunge mbatayo nga ga riga ga Yesu akandoro watadu apefuoko rogo toro yo?—Yo 21:4-8.
bara biata: Petero aima ora rimo Bairako bara biata; Yesu afu momu fuko herẽ tipa ko nyakasipa gako nyemuse bara biata. Wa Petero amangihe wo, Yesu agumba gupai fuko nga ko yugu gu nyemuse re ni maa ko pa ziazia sunge mbatayo fu apai dunduko. Kodihe na kura nyanyaki awirina, si adu nga Petero nikaa riga ga Yesu akandoro du nga ruru apefuoko kini banda yo na kini nyakasi yo. Agi aboro re angia kina mbedimbedi aKristano, ono wa si avura duwo, si aaida aida i nirigi yo rogo toro yo.—Rk 22:32.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Yoane 20:17)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 20:17
Ka mo zádi nga re ya: Gu pa-Giriki nga haˈpto·mai rogoyo ima rengba kadu nga “ka ka kuti” watadu “ka konga kuti.” Kura asasa afugo namanga sunge na gi fugo Yesu re nga: “Ka mo zádi nga re ya.” Ono tie, Yesu aakanga gupai gbua nga ka Maria Magadara zadinga ko ya te, wa duhe nga ko aakanga ho kura adee nga agu yo nabiko ho ko azingi ni be kpio ‘azi nduko’ ni te. (Mt 28:9) Si nawira wa Maria Magadara adu na gunde nga Yesu naida ka ga ku ngbangbaturũ yo. Mbiko gu bakere nyemuse ri adu na ni kadu na gari Gbia, ri akakuti Yesu nyanyaki, zanga mbuko. Tipa Yesu kido ri nga regbo ata danga ko ga ku ngbangbaturũ yo te, ko arugu Maria nga ka ri kongo nga kutiko ya, kuba gure, ri ndu ki gumba gu pangbanga fu gako abawiriki nga ko ima zingabekpio.
(Yoane 20:28)
nwtsty kekeapa tipa wisigopai tipa Yo 20:28
Gi Gbia nga gi Mbori!: Du rogo yo nga, “Gu Gbia nga gimi ko na gu Mbori [ho the·osˈ] nga gimi ko!” Kura wene abawirikipai na bi gi fugo re nga ko atangbako na ni fu Yesu ono si adu fu Mbori nga Bako. Agu akura yo kini pe gupai nga gu ndikidi pa-Giriki i amangisunge na ni re naida gupai nga, i naabi gu fugo re nga si adu fu Yesu. Zavura ka si vura du vurũ nga wodu duhe, si nadia i gi rogo gu fugo yo nga “gi Gbia nga gi Mbori” kina wai i agia rogo agu apai dunduko du rogo Ziazia Kekeapai yo. Wadu he nga kekepai nayugo gupai nga Yesu aima gumba gupai mbata fu gako abawiriki nga, “mi naga koyo du Buba ni nga Baroni, nga gi Mbori nga gaoni Mbori,” ndupai ho ka ida kuti gupai nga Toma aberẽ gupai nga Yesu nga gu Mbori Duna Tanduapai Dũ te. (Mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 20:17.) Toma aima gia Yesu ko nikpari fu ‘Bako,’ kini yambu ko nga “bangisa ndikidi Mbori.” (Yo 17:1-3) Sidu, si rengbe kadu nga Toma ayambu Yesu nga “gi Mbori” mbiko gi nduapai re: Ko aabi Yesu wa “mbori” angianga wa gu Mbori Duna Tanduapai Dũ ya. (Mo bi bi kekeapai tipa wisigopai tipa Yo 1:1.) Watadu ko ayambu Yesu kina ngba gu bangisa gene gu ga Mbori amoyambu naadu mbata anaayamba agu amaraika Yekova anaakeda yo, a wa duhe ni kekehe rogo Kuru Ndika. Si nawira wa Toma aima inido tiko na agu apangbanga aboro ni basasa watadu abake Ziazia Kekeapai anaakaragapai watadu kaa fura ngbaha fu gu maraika Mbori anikedi ni wa ka i ya Yekova Mbori du nga ni. (Mo ringbisihe Bam. P. 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Abasa 6:11-15; 13:20-22.) Sidu tie, si nawira wa Toma ayambu Yesu nga “gi Mbori” rogo gi bangiriba re, nibiko Yesu ni gu boro naarukuba Mbori watadu naafura kuba ndikidi Mbori.
Geda Ziazia Kekeapai
(Yoane 20:1-18)
NGBANGBA 12-18
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | AMOKEDI 1-3
“Ziazia Toro Azorõ Kurii gu Dungurati Nga ga Akristano”
(Amokedi 2:1-8)
(Amokedi 2:14)
(Amokedi 2:37, 38)
(Amokedi 2:41)
(Amokedi 2:42-47)
w86-E 12/1 kpe. 29 genewa. 4-5, 7
Agu Agamahe Nasa Kpotoseyo si du na Ngbarago
Rogo gu bambata uru gu dungurati nga ga aKristano akuru rogoho, rogo gu garã nangia 33 F.B.K., gu vovo aboro 3,000 nazi bapatiza ‘aagamahe dagbatiyo, ni ri gayo ariahe kina sa, na kini tambua mbori kina sa. Tipa gini wene ndupai? Tipa ka saha taata i sonosi gayo idapase ni ‘nye yo rogo ga amokedi yugopai.’—Amokedi 2:41, 42.
AYudo na agu aboro naasa tiyo ku rogo gu pambori nga ga aYudo aye ku Yerusarema yo na gu berãpai nga ka sungo tipa kina gu regbo nangia ga Pumbo Pendekote. Ono aguyo naada ni aKristano akpinyemu ka sungo ni gbangaha tipa ka wirika dungu apai tipa ka nyakasa gayo vovo idapase. Gipai re akusi gbarakagbaraka zingo nga ga riahe gbiati abambu rame. Bete agu agino naaye re aadunga na marã beyo rengbearengba te, ono aguyo aduadu na marã beyo. Sidu, i asia riigbu nga gu naadu tipa bete regbo i naakparaka ahe fu agu aboro naadu na zingo.—Amokedi 2:43-47.
Aboro aafutiyo ni tiyo kaa baga gayo abambu na kini gamu ahe. Boro ho i azini ngbaome ni bagi gani bambu watadu kafu gamahe te; na si aadunga nga ka sa aboro i da ni airarungo te. Anga gu berãpai re adu nga airakumuko bagi gayo ahe na ki da ni airarungo te. Kuba gure, i abagi gayo ahe na ki fu gu marã re si sonosi sunge Kindo kumbatayo mbiko gu nunga naadu tiyo koyo du akurayo aidipase ni nga aguyo naadu rogo kpakarapai.—Mo ringbisihe na 2 AKorindo 8:12-15.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Amokedi 3:15)
it-2-E kpe. 61 genewa. 1
Yesu Kristo
“Iraunga.” Yesu afu rengberengbe ungako ni motumo tipa ka yugo gu weneringise arẽnga aboro tipaha ya nga ga Bako. Gipai re asa gu kodatise nga ga Kristo na siasia apefuoko nga agu yo nika zogarago na ko ngbangbaturũ yo si du taata, na ki sa gu mbakadapai a nga ga agu aboro nika raka auru kpotosende ane tiibe gako Kindo si du taata. (Mt 6:10; Yo 3:16; Ef 1:7; Eb 2:5) Rogo gi gene re, ko ada ni “Bangbasia Mokedi [“Gbia,” KJ; JB] nga ga unga” fu ngbatunga aboro dunduko. (Amo 3:15) Gu pa-Giriki i amangisunge herẽ na ni rogoyo nga, “bangbasia bangbembatayo,” wakina gu fugo i amangisunge na ni ka fura tipa Moize (Amo 7:27, 35) wa ko angia “bazogo” ringara Yisaraere yo.
(Amokedi 3:19)
cl-E kpe. 265 genewa. 14
Gu Mbori du “Zaza Tipa Vu Aboro”
14 I sakipai kumbatayo tipa ga Yekova vu aboro rogo Amokedi 3:19 nga: ‘Oni zúngadi tironi bambiko gere ki sa tironi berewe, i gbandaka gaoni ingaapai.’ Gu yangara fugo Giriki nga gbandaka re, rogoyo rengbe kadu nga “ka wega he kusayo, . . . Ka mbupa he watadu ka gbarasaha.” Ringbisihe kuti kura wene abawirikipai, si nayugo gupai nga ka gbandaka kekepai kusayo. Wai gu gipai re anidu taata? Gu ime ingö i anaakepai na ni mbata kusayo i anaambakadaha rogo bibiri ngungo he i anaakodaha na ime gbiati dada. Nibasa fuo i kepai na ngbatunga gi ime ingö re, boro aima rengba ka dia kpata ngba roko ki mogoho ku ime yo ki wege gu kekepai re kusayo. Gi kpiapai re nayugo ga Yekova inapai. Ho ko ambupai ni ti gaani aingapai, si wa ko di kpata ngba roko ki wegehe kusayo.
Geda Ziazia Kekeapai
(Amokedi 2:1-21)
NGBANGBA 19-25
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | AMOKEDI 4-5
“I ki Nipeke ga Mbori Pai Apeka Zukazuka”
(Amokedi 4:5-13)
w08-E 9/1 kpe. 15, sanduki
Agu Apai i Aapehe ni Ngba Ada ni Ziazia Kekeapai—Kepai Gbiati Agu aKristano Naadu Mbata
Ya mo Amokedi Angia Agu Aboro Naainongo Gedapai Ya?
Ho agu abazogo na abaakumba naadu Yerusarema yo “abi gu ngarã ni nga ga aPetero na Yoane ki ini ya i du nga ni tatamana aboro ni airainahe te, si ki niiriwo airiwo ti yo.” (Amokedi 4:13) Ya mo amokedi angia abangbai, watadu agu aboro naainongo wai ka gedapai ya? Nibipa gi fugo re, kura Baibiri sa (The New Interpreter’s Bible) nagumba gupai nga: “Si aidanga aboro nigi rogo agi afugo re wa ka i ya aPetero [na Yoane] aandunga ku sukuru yo te na i aainongo wai ka kepai na kini gedipai te. Gupai gbua nga i aidi kuti gupai nga kparakparapai adu kinaho bangbanda amokedi na agbiangbanga nibipa wirikapai.”
Memeapai Rogo gu Kitabu Nga Amokedi
4:13—Ya mo aPetero na Yoane ainongo gedapai na kepai te, watadu i angianga wene abawirikipai te? Oó, i adunga wo te. Ndu gupai i ayambayo wo ti ni nga i “ni tatamana aboro ni airainahe te” mbiko i aawirikanga pai rogo agu asukuru nangia ga arabi nangia ga pambori te.
(Amokedi 4:18-20)
(Amokedi 4:23-31)
it-1-E kpe. 128 genewa. 3
Amokedi
Mangapai Rogo gu Dungurati Nga ga AKristano. Pa ye ga Mbori ziazia toro kurii amokedi rago Pendekote aima nyakasayo ni bakerehe. Gu bambata akapita bisue nga ga Amokedi nayugo pa gu zanga du na gunde naadu ti amokedi na pa tungusa yo wene pangbanga gbiati gu pangbanga naadu tipa ga Yesu zingabekpio na wingbaduse i ki vura bayo ku bambukiso yo, kini ta yo, na gayo abazogo kini serekpo yo kuti kpio vurũ. Ti gu bambata aregbo re tingbafuo Pendekote, gu nyanyaki ngbembatayo nangia ga amokedi tiibe ziazia toro, asa gupai nga gu dungurati nga ga aKristano sono ni bakerehe gbe. (Amo 2:41; 4:4) Gayo tungusapai adu mbata kina Yerusarema yo, fuoho i ki gbisihe ku Somorona yo, na tingbafuo aregbo, si ki gbandaka rogo zegino dũ.—Amo 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Amokedi 4:11)’
it-1-E kpe. 514 genewa. 4
Gu Wene Kikii Mbia Nidu Pangbaha
Atambuahe 118:22 nayugo gupai nga gu mbia abaduabambu agindigo ho nika da “ni mbia tukpu he ri he” (Eb., roʼsh pin·nahˈ). Yesu afura tipa gi sangbanebi re ki ringbisihe kuti tiko nga ko nga gu mbia “nidu ti tukpu he” (Gr., ke·pha·leˈ go·niˈas, gu du ti tukpu he ri he). (Mt 21:42; Mk 12:10, 11; Rk 20:17) Kina wai gu mbia du na nyanyakipaha ni du gbaiga, kinawo a du Yesu Kristo ni gu nyanyakipa mbia nga ga gu dungurati nga ga mbembedi aKristano, nga gu i aringbisaha kuti gu yekaru nga ga toro. Petero aima ringbisa Atambuahe 118:22 kuti Kristo a, niyugo ko gupai nga ko nga “gu mbia” aboro akáha ono Mbori ki sia ko ko da “ni mbia tukpu he ri he.”—Amo 4:8-12; mo bi 1Pet 2:4-7.
(Amokedi 5:1)
w13-E 3/1 kpe. 15 genewa. 4
Petero na Anania Agumba Ziree—Ginipai Rengbe Ani ka Wirikaha ti Ni?
Anania na diako abagi ahe tipa gupai nga ka gbia marã ka undo gu vovo aboro nazi bapatiza. Ho Anania aye ni na gu marã re fu amokedi, ko agumba gupai nga gu marã re dunduko nga gu marã ko agbiaha ti agu ahe ko abagihe. Ono rengo nangiaha te! Ko aima igo bete marã tipa tiko! Mbori asa Petero ko ini gipai re, sidu, Petero aya fu Anania wẽ: “Mo agumbanga zire fu boro te, fu kina Mbori.” Tingbafuoho, Anania ati sande ki kpi! Tingbafuo he wa asa biata, diako arimi koyo amokedi adu ni. Zanga inori gupai namangi kumba ri, ri agumba ziree a tigari na ri ki ti sande ki kpi.
Geda Ziazia Kekeapai
(Amokedi 5:27-42)
NGBANGBA 26–BANDURU 2
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | AMOKEDI 6-8
“Gu Vovo Dungurati Nga ga AKristano Adu ni Asadiasadihe”
(Amokedi 6:1)
bt-E kpe. 41 genewa. 17
‘Ani gi nga Sangba Mbori Agia Susi ga Aboro’
17 Gi dungurati naadu ni vovo ho re agbiatihe na kparakapai nga gu naayengo be agu aboro naadu zegiyo ya ono be kina agu aboro naadu kina rogoho. Ginipai du nangiaha? Badungu agu abawiriki nazi bapatiza nangia agino naye ku Yerusarema yo na i aaida ka wirika dungu apai mbata fu i karaga tiyo ku rogo gayo aringara. Agu abawiriki naaraka Yerusarema yo afu agamahe kina boro kpotoyo yo tipa gupai nga ka mangapai sa gu zingo nangia ga riahe na kura ahe. (Amokedi 2:44-46; 4:34-37) Ti gi regbo re, kere kpakarapai akuru. Ti regbo ‘gama ahe na aˈuru’ dunduko re, agu adekurugbo naagumba pa-Giriki, ‘i ahe’ yo ahe watadu i aamanganga wenengai fuyo te. (Amo 6:1) Ono tie, tipa agu adekurugbo naagumba pa-Ebere, i aamanganga fuyo gbegberẽ te. Si nawira wa gu kpakarapai re angia sogote. Kina bete apai gbua rengbe ka ye na kparakaro susi gere.
(Amokedi 6:2-7).
bt-E kpe. 42 genewa. 18
‘Ani gi Nga Sangba Mbori Agia Susi ga Aboro’
18 Agu amokedi naamangasunge ni riigbu bipasunge rogo agu adungurati naasona kina kumbayo re, abi gupai nga patatamana ngaha ka ‘he tungusa ga Mbori pai kuti gama ahe te.’ (Amokedi 6:2) Tipa ka mbakada gu kpakarapai re, i arugu abawiriki i gbata akumba saba ‘naahiki be Toro na tatamana’ nga agu yo amokedi arengbe ka asia “pa gi pai re fu yo” watadu ka fu sunge kparaka ahe fuyo. (Amokedi 6:3) Si aaida na agu akumba na aima du na inohe mbiko si nawira wa gi sunge re akodanga kina kparaka riahe te, ono si aakoda banda marã, ngbekaahe, na kini kepa agu ahe i nangbekehe ti waraga. Agu akumba dunduko i asia yo adu na rimo riyo nga ga aGiriki, isoke nga gu naima sa gupai nga agu adekurugbo i aamanganga fuyo wenengai re ya idi na yo. Tingbafuo amokedi mangi kparakpee tipa agi akumba i atambua rimo yo nga i rẽ tipa sunge re, i asia agi akumba naadu saba re i ningerefuo ‘pa agi apai re.’
(Amokedi 7:58–8:1)
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Amokedi 6:15)
bt-E kpe. 45 genewa. 2
Setefano—“Nahi be Undohe na Tandu”
2 Pai kinaho du ni iiriwoho tipa kpaku Setefano ti gi regbo re. Abasapungbanga ngana ko i ki bi gupai nga kpaku ko “wa kina kpakpu maraika.” (Amokedi 6:15) Amaraika natakapande gu pangbanga nga ga Yekova Mbori, rogo gi gene re ndupai kina beyo kadu zanga gunde na kidu zezeredi. Ki na gu bangisapai re du tipa Setefano—zavura agu Abasapungbanga nahi be sogote re nabihe abi. Tipagine du ko ti ni zezeredi?
(Amokedi 8:26-30)
bt-E kpe. 58 genewa. 16
‘Tungusa Wene Pangbanga Tipa Yesu’
16 AKristano areme na momu beyo ka mangasunge wakina gu Firipo amangihe. Dedede, i na rengba ka tungusa gu pangbanga nga ga Kindo fu agu aboro i agbiayo ti agu aregbo i ambakadanga tiyo ambakada ni tipa tungusapai ya, wa ti gu regbo i andu nunguro. Rogo dungu agene, pa gbiayo gu boro du na nyemu rengo tini ayengo ni saha te. Gipai re nga gupai si aida boro berẽhe nga si nika manga amanga, mbiko Ziazia Kekeapai nape gupai gbaiga nga amaraika du na ruga gene tungusapai tipa gupai nga “arikaaboro, na ngbatunga aboro, na ngbatunga afugoyo, na aboro” gi pangbanga (Yugo. 14:6) Gu rugapai nga ga amaraika rogo sunge tungusapai yo nga gupai nzunzu Yesu afura tipaha kumbatayo. Rogo gu ga Yesu sanza naadu tipa morũ na rende, ko agumba gupai nga ti regbo ke ahe—du nga digido gi sino raka re—“akehe nga amaraika.” Ko agbia kurapai nga, agi kusikusiahe ni toro re nika “dúngura agu ahe dunduko rogo gako ngbi aboro nakota ti ni, na agu yo dunduko namanga gbegberẽ pai.” (Mt. 13:37-41) Kina ti gu bangisa regbo re, amaraika nika dungura agu aboro nika zogarago rogo Kindo ngbangbaturũ yo—na kusa “bakere rimbasa” nga ga “kura akandoro”—nga aguyo Yekova aida ka gbeyo ku rogo gako riigbu.—Yugo. 7:9; Yo 6:44, 65; 10:16.
Geda Ziazia Kekeapai
(Amokedi 6:1-15)