‘Wene Ruru Dee’

1, 2. (a) Gini ngbatunga sunge Ruta aamangaha? (b) Ginipai Ruta aini paha nibipa ga Mbori andiko na gako aboro?

RUTA akuku pati vodivodi gu zende he duwa mapunga nga gu ri adunguraha tona wiso. Nzereme nga ga nyemu ki ima ti ku rogo agu aati naadu Betereme yo, na dungu abamangisunge ki ima tona kaa dia tiyo ku ngbadimo gu tooni bakporo yo naadu rii wiri tumbatumba rago re. Angbazunga Ruta aima igirã tigaha be gu kere sunge ri amangihe tona wiso da ku nyemu re. Ono ri andu ku mbatayo na sunge kindi, kini ta katakpa agu ahe ri adunguraha tipa ka kusa zendehe. Ono gu nangba nga, gu uru re aima ngba furi susi wai ri aberẽhe nga si nika du.

² Ya mo gure nga apai aima tona ka ngba fu gi paranga dekurugbo re? A wa ani abihe rogo gu kapita ye mbata fu gere, Ruta aima zio tiri kuti nakumbari nangia Naomi, ki zungahe nga ri nika nye na kina ri kindi na ki sa ga Naomi Mbori nga Yekova ni gari Mbori a. Agi adekurugbo ue re aye Moaba yo ku Betereme yo, na Ruta nangia boro Moaba ki ini gupai nga Yekova aima manga wene mbakadapai tipa rungorungo aboro Yisaraere yo, kodihe na ayeaye. Ri abi gupai nga kura ga Yekova aboro nga aguyo naaraka tiibe agu andiko ko afuhe adu na bawene sino tiyo, na gipai re nafu wasa furi.

3, 4. (a) Wai Boaza angarasi Ruta? (b) Wai rengbe ga Ruta kpiapai ka undo rani areme ti gi regbo kere zingo ahe re?

³ Boro sa dagba gu ga Yekova aboro re nangia Boaza, nga gu kumukokumuko bakumba Ruta andu ku rogo gako ati ka dungura futu ahe. Ko amangi furi wa wiriko. Ri amamu kina ku kpotoriyo ho ri aniberẽ pa wai ni Boaza atambua ri tipa ngerafuo Naomi na tipa ida ri ka gbu tii pupo ndikidi Mbori yo.—Oni gedi Ruta 2:11-14.

⁴ Ono wa wene apai avura manga furi were, si nawira wa ri aabakabangiiri abaka na pa wai raka nika du ku mbatayo furi. Ri aabakabangiiri na pa wai dekurugbo na kungbo yeaye wa ri were adunga gude beni a ya nika songoda tiri na Naomi rogo agu agarã du ku mbatayo. Ya mo futu ahe arengbe ka undori rogo apai yo dũ? Na da ka ngerefuo ri fuo gbinza ri? Si aruaru ri bakibangiiri na agi apai re. Rogo gi zegino du na bakere zingo ahe rogoho re, dungu aboro nabaka bangiriyo wakina gure. Wa ani ka inopa wai ga Ruta idapase aundori ri dibe gu kpakaraapai re, ani nika bi badungu apai abi nga gu rengbe ani ka wirika ri rogoho.

Ya Mo Si Naida Aboro Ngeange Mbata Kporo?

5, 6. (a) Ga Ruta bambata uru sunge rogo ga Boaza ati adu wai? (b) Naomi amangi wai ho ri abi Ruta ni?

⁵ Ho Ruta anyasi ta zende ahe ni ki dunguraha ku rogo ba sa, ri abi gupai nga si aima kio gbe. Barõaha adu wa akiro 14. Ri avoho na roko watadu ka rogaha ku rogo bakere bumo, ki tindihe riri yo ka ga ku Betereme yo rago nibisi.—Ruta 2:17.

⁶ Rago aima ngba ti Naomi ka bi dia wiiri ri niyego, na isoke ri aima ta ngbari na wowo ho ri abi bakere tindiro ni rii Ruta. Ruta ayego na yangara gu riahe a ri arihe yo, i ki ngba behe na nakumbari. Naomi ki sana Ruta ki ya: “Wari mo nita ni areme tipa futuhe? Wari mo nimangi sunge he ni? Maku dú fu gu ni nirugu tini na pa ro.” (Ruta 2:19) Naomi aima kparia gu tindiro Ruta ayego na ni ri ki dakuti gupai nga bawene sino boro kinaho nimangi wenengai gbe fu gu paranga dekurugbo re.

7, 8. (a) Naomi abi gu weneringise nga ga Boaza ni guhe naye wari, na tipagine? (b) Wai Ruta ayugu gari bakere nyemuse berewe tipa nakumbari?

⁷ Agi adee re ki ti ku rogo pangbanga. Ruta ki pekepa gu weneringise dunduko Boaza ayuguhe furi. Gupai re ki zi ngbadu Naomi yo ri ki ya: “Ga Yekova maku dú fu gu ko ahe nga manga weneringise fu agu yo du ni ungayo watadu kangbayo a ya!” (Ruta 2:20) Ri abi gu weneringise Boaza ayuguhe ni guhe naye yo du Yekova ni, bambiko Yekova du nafõngbadu gako amoyambu yo i nigamu ahe na ko nakido gako aboro nga ko nika fu mosoro afu fuyo tipa gayo weneringise.a—Oni gedi Asanza 19:17.

⁸ Naomi aya fu Ruta wẽ ri nindu kina ku rogo ga Boaza aati ka dungura futu ahe na kini ta na kina agu adegude naye kua Boaza yo a wa ko agumbaha, ri andu ka ta nisari kura abamangisunge ki asadi ka fuda ri. Ruta aima ndu kuti gu rugute re. Ri ‘aaraka kina kua nakumbari yo’ a kindi. (Ruta 2:22, 23) Gure nayugopa gu bakere nyemuse ri adu na ni tipa Naomi a. Ga Ruta kpiapai rengbe ka sa rani ani wisigi tirani ka ino singia ani nakakuti gaani aborokporo, kini undo tirani dagbarani ho du guni ni na zingo. Ka Yekova henga bi ngbatunga gu nyemuse re te.

9. Ginipai rengbe ani ka wirikaha be aRuta na Naomi nibipa aborokporo?

⁹ Ya mo aRuta na Naomi adu ni kpakpayo kporo? Kura aboro rengbe ka bihe nga tipa aborokporo du ni rengberengbeyo, si naida aboro duho nga kumbakudee, diakumba, kumbagude, degude, titayo, na kura aboro. Ono gu kpiapai nga ga aRuta na Naomi natingida rani na gupai nga, zavura agu aboro du kporo gbua kina ue, i rengbe arengba ka raka wene raka, kidu na weneringise gbiati nyemuse dagbayo apai kidu dunduko wenengai. Ya mo mo nabi gamo aborokporo na nyanyaki payo? Yesu atingidi apefuoko na gupai nga, agu aboro du rogo gu dungurati nga ga aKristano rengbe arengba kadu ni aborokporo fu aguyo adunga aborokporo beyo ya.—Mk. 10:29, 30.

‘Mbembedi Gumerani Nga Ko’

10. Rogo gini gene Naomi aidi ka undo Ruta?

¹⁰ Tona ti rago ke guhe duwa mapunga rogo Zerekpe ki dati regbo ke nganu rogo Banzinga, Ruta aamangasunge kindi rogo agu aati nga ga Boaza. Wa regbo aandu, Naomi aima tona ka berãpa gupai ka ri mangihe tipa dia wiiri. Ho i adu ni kindi Moaba yo, Naomi aima bi gupai nga pai ho ka ri mangihe tipa ka sa Ruta ri gbia kura kumba nga guni nika diari te. (Ruta 1:11-13) Ono awere, ri atona ka berã kia. Ri agbisi fuo Ruta ki ya furi: “Wire, ka mi gbáta nga baongoda foro te, mo ki sungu zezeredi?” (Ruta 3:1) Si angia sino aboro ti gu regbo re ka gbata abadiarogatise tipa awiriyo, na Ruta aima da wakina boro ndikidi wiri Naomi. Naomi adu na nyemu gbia “baongoda” fu Ruta, nga ka sa gupai nga Ruta gbia kumba nga guko nika ngerafuo ri wenengai. Oni ini gupai Naomi amangihe?

11, 12. (a) Ho Naomi ayambu Boaza ni nga “mbembedi gume rani,” gini wene mbakadapai Mbori amangihe ri aafura tipaha? (b) Ga Ruta karagapai angia gine kuti gu rugute nakumbari afuhe furi?

¹¹ Ti kina gu bambata regbo Ruta apepa Boaza fu Naomi, ri ape gupai nga: “Gi kumba re nga kina ngbatungarani, ni mbembedi gumerani.” (Ruta 2:20) Rogo gu fugo yo re nga gine? Agu andiko Mbori afuhe fu aYisaraere adu na mbakadapai rogoho tipa agu aboro du apai fuyo ni kpakarakpakaraha mbiko rungo watadu mbiko pa kpi gayo boro. Ka kumbakudee akpi mbata fu ní vungu, ka si adu ni bakere parungo, bambiko ka ngbatunga ní andunga ku mbatayo te. Si du Mbori amangi mbakadapai ti ni nga, wirina gu kumba re di dekurugbo ko tipa ka vunga gu gude nika ndu ku mbatayo na rimo gu kumba nakpi re na kini ngerefuo agu ahe nga ga kporo.b—Pa Rug. 25:5-7.

¹² Naomi ape gupai si aida Ruta mangihe. Ani ima rengba ka berãpa wai gipai re akpakara bangiri Ruta, bambiko agu andiko nangia ga aYisaraere adu ni vovoho fu Ruta, na gayo sino mangapai adu bangiri kia. Wa si avura duwo, ri airisi Naomi ki degeturi kuti agu apai dunduko ri apehe. Wa si avura du nga agu apai Naomi aya furi ri mangihe aima iriwo watadu adu ni pazee, ri aima ida ka mangaha. Ri aya ni umbasitise wẽ: “Gu pai gumba mo fere mi amánga ha kina wo dunduko.”—Ruta 3:5.

13. Ginipai rengbe ani ka wirikaha be Ruta nibipa dia gu rugute kugume nga ga kuru aboro? (Oni bi Eyobo 12:12 abi a.)

¹³ Ti kura aregbo, si ni kpakarapai fu paranga aboro i gi gu rugute kuru aboro afuhe fuyo nga aguyo naima ino guhe nga raka wenengai. Si ni taatapai boro berẽ gupai nga kuru aboro aruganga tiyo wenengai na pa gu kpakaraapai paranga aboro agbiatiyo na ni te. Ga Ruta kpiapai natingida rani tie na gupai nga, degatue sa agu afugo tatamana kuru aboro afuhe nga aguyo nakpinyemu rani na kini idi wenepai mangi furani, si rengbe arengba ka ye na amaku. (Oni gedi Atambuahe 71:17, 18.) Ono ginipai du Naomi aya fu Ruta ri mangihe, na ya mo Ruta agbia mosoro mbiko manga ri he wo?

Ruta Andu ku Bataka Ahe Yo

14. Gine nangia bataka ahe, na wai i anaamangasunge yo?

¹⁴ Ni gu nyemu re, Ruta aguari ki ndu ku bataka ahe yo, nga gu kpasakpasa ba abasopobino anaadungura gayo aũati ku rogoho tipa ka takaha na ka yaha tipa umuhe guari. Gu ba aboro anaasiaha gbe ni bataka ahe aningia pavuru wiri agangara na riihe yo, bambiko yo du wene wege aya ni gbe uru na ti ngbanyemu. Abamangisunge anaatu zende ahe na koree kini mihe kuari tipa wege ya na umuhe kusayo.

15, 16. (a) Oni pekenga gupai namangi bataka ahe yo ho Boaza anyasi sunge ni nyemu. (b) Boaza awiripa ino gupai wai nga Ruta api banduko yo?

¹⁵ Ruta aru ni gbuko kini bi abamangisunge i ninyasi gayo sunge nga ga gu uru re. Boaza du naangera kurii sunge taka gako zende ahe, na si akii ki da wa wiri gangara. Fuo ri ko riahe ki soro sapehe, ko api sande pavuru gako gangara zende ahe kubani. Si nangia sino aboro ti agu aregbo re, bambiko i anaapi wa gure tipa ka banda gayo ahe be airadĩ. Ruta aima bi Boaza ko nitaĩ tiko ka ra. Gure nga regbo ada tipa Ruta mangi gupai Naomi arẽkehe.

¹⁶ Ruta agbisi tooni koyo du Boaza ni, ngbaduri kini kuo. Ri ki bi gupai nga Boaza nara nga gbegberẽ. Ri ki ndu ku banduko yo, ki tumba roko ti anduko, ki taĩ tiri yee, a wa Naomi arugu ri na ni. Ri ki pi kini pidi gupai nika manga. Regbo kini ima. Na si nawira gupai nga ngbadu Ruta aima tona ka ima tooni mbiko gupai nga Boaza azinganga rame yo te. Ho bebere yuru ada ni, Boaza atona ka saka tiko na rame be zere. Ko ki fõ tiko ti boro. ‘Ko ki bi dee ri napi sande ku banduko yo!’—Ruta 3:8.

17. Gini apai ue bangiri agu aboro ago ti ni naberãha nga ga Ruta mangapai angia pawasiro?

¹⁷ Boaza ki sanahe ki ya: “Da nga mo?” (Ruta 3:9) Ri ki karagapai ki ya: “Mi nga Ruta nga ga moyambu; mo gbáragi ga roko auru ga moyambu, bambiko mo nga gume kumbami.” (Ruta 3:9) Kura abasakirogo Ziazia Kekeapai naape gupai nga gupai Ruta amangihe re, ri aaida Boaza mangi pa meteka na ri. Agu aboro nape gupai re, bangiriyo ima go ti apai ue. Bambataha nga, Ruta amangipai ringbisihe kuti gu sino naadu ti gu regbo re, nga gu adunga areme ya. Sidu, si arunga ani bi ri wa agu abanambara du areme te. Ue pai nga, gu gene Boaza akaragapai ngbaha nayugo gupai nga ko abi ga Ruta mangapai ni iriirihe na ni bawenehe.

18. Ginipai Boaza agumbaha ka fu wasa fu Ruta, na gini apai ri amangihe ue nga ga weneringise nga gu ko afura tipaha?

¹⁸ Gu gene Boaza afura ngbaha fu Ruta aima fu wasa furi. Ko aya: “Wire, ga Yekova maku dú foro; mo yugu weneringiro awere ki susi gu naadu mbata, wa du he were wa mo apeka nga fuo aparanga ya, watadu rungorungo yo na kumukokumuko yo a ya.” (Ruta 3:10) Ruta ayugu weneringise “mbata” ni ka ri kuti Naomi ki yego na ri ku Yisaraere yo na kini ngerefuo ri. Ono ri ayugu weneringise “awere” ngba kura gene berewe. Boaza abi gupai nga degude wa Ruta were arengbe arengba ka berãpa aparanga, singia kumukokumuko yó watadu rungorungo yó. Ono kuba gure, ri aidi ka manga wenengai angianga fu kina Naomi sa ya ono fu gu kumbari nakpi a, ka sa rimoko si nindu ku mbatayo kindi rogo gako ringara. Si nga ndu gupai Boaza atambua gi degude re ti ni gbe tipa gari mangapai.

19, 20. (a) Tipagine Boaza aadianga Ruta ti ni nibasa ya? (b) Rogo gini agene Boaza ayugu weneringise koyo du Ruta ni?

¹⁹ Boaza andu ku mbatayo na fugo ki ya: “Si du, awere, wire, ka mo gúnde nga ya, mi amánga ha foro dunduko wa gumba mo ho, bambiko gu gimi aboro du bakporo no dunduko, i ini he ya mo nga wene ruru [dee].” (Ruta 3:11) Rago aima ngba ti Boaza na pa dia Ruta; isoke ko aima berã wiri pari a mbataano fu ri ye ka sanako. Ono ka si vura du nga wo si adu, Boaza angia ruru kumba, na ko aarengbanga ka mangapai gbua kina wai ngbaha tiko nitiko te. Ko ape gupai fu Ruta nga kura gume kumbari kinaho, nga guko nga mbembedi gume gu kumbaku Naomi nakpi kisusi ko. Boaza aya wẽ ko nika sana gu kumba re mbata singia ko aida ka dia Ruta.

²⁰ Boaza aya fu Ruta ri pi kina patiko daho rago nika mbeda ni ka giro ri ki ga zanga boro ini. Ko amangihe wo tipa ka rimori na rimoko gberẽnga ya, mbiko ka aboro arengbe arengba ka berã gupai nga ko aima inori ni dee. Ruta api pati nduko berewe zanga gunde ho ko akaragapai ni furi wenengai. Ho rago adu ni kindi na bitimo, ri aguari ka ga. Boaza ki nduku gu zende he duwa ga mapunga re furi ku rogo gari remu ri ki ga ku Betereme yo.—Oni gedi Ruta 3:13-15.

21. Ginipai du dagba agu apai nasa gupai nga aboro ini Ruta ni ‘wene ruru dee,’ na wai rengbe ani ka pekefuo gari kpiapai?

²¹ Rago aima ngba gbe ti Ruta ka gia gupai Boaza apehe tipa ri ki ya wẽ aboro dunduko naima ino nga ri nga ‘wene ruru dee.’ Zanga kapa, gari nyemu ino Yekova na kini irisiko aima sa gupai a nga rimori du ni wenehe ngba aboro. Ri aima yugo bakere weneringise a koyo du Naomi ni na koyo du ga Naomi aboro ni, ki ima sa gu sino raka nangia ga agu aboro re ni gari sino raka a, wa vura duhe nga gu sino raka nangia ga aMoabo adu kia ti gari. Ka ani wiriki gu idapase nga ga Ruta, ani niasadi kaa manga aboro ni irisa na kini irisi gayo agene mangaapai na gayo sino raka. Ka ani mangihe wo, rimorani gbe agbe ngba aboro a ni wene aboro.

Ruta Agbia Baongoda

22, 23. (a) Ginipai si awiraha nga si nasa Boaza ko fu ringbisiringbisi zende he sita fu Ruta? (Oni bi gu kekeapai abi du bandu waraga yo a.) (b) Ginipai Naomi arugu Ruta ri mangihe?

²² Ho Ruta ayego ni ku kporo yo, Naomi asana ri ki ya: “Gini pai mangi foro, wire?” Naomi aidi ka ino singia Ruta nga kungbo dekurugbo kindi watadu ri nga gu dekurugbo i nika diari awere. Ruta asungu nibasa ki ti ku ngbariyo ki gumba agu apai dunduko namangi bangbanda yó na Boaza. Ri ayugu gu bakere zende he a Boaza afuhe furi ki ya ri ga na ni fu Naomi.c—Ruta 3:16, 17.

²³ Naomi amangipai ni patatamana ki ya fu Ruta ri sungu kina kporo yo zezeredi ni gu uru re zanga ndu ka dungura futu ahe. Ri akido Ruta ki ya: “Gi kumba re aóngoda nga te, daho ko ka digisa gi pai ni re areme.”—Ruta 3:18.

24, 25. (a) Wai Boaza ayugu gupai nga ko angia ruru kumba nga guko naaberãnga kina pa tiko ya? (b) Gini amaku Ruta agbiaha?

²⁴ Kina boro rengo du Naomi apehe tipa Boaza. Ko andu ku ngbadimo bakporo yo, ho agu abaakumba nga ga bakporo yó anaadunguratiyo kuhoni dedede. Ko asungu yo daho ko abi gu kumba ni nga mbembedi gume kumbaku Naomi ko nisusi. Boaza asana gu kumba re ku bangiri adezire singia ko naida ka dia Ruta. Ono gu kumba re ki ka aka ki ya wẽ ka ko mangihe wo, ko gbirisi pa gu ũkumbo agbirisa nga gako nitiko. Boaza ki ru ki pe gupai ku bangiri aboro dunduko nga, ko nika manga gupai re, nga ka ngbe gu ati nga ga Erimereke nangia kumbaku Naomi, na ki ngbe agu ahe dunduko nangia gako, na ki di Ruta nangia dekurugbo gu wiri Erimereke nangia Marona. Boaza ape gupai nga ko namangaha wo tipa “ka zugasi pa rimo gu ko nakpi kuti gako ũkumbo.” (Ruta 4:1-10) Boaza angia ruru kumba nga guko naaberãnga kina pa tiko ya.

²⁵ Boaza adi Ruta. Ziazia Kekeapai nape gupai ku mbatayo nga: “Yekova ki fu vungu fu ri, ri ki vungu kumbagude.” Agu adee naadu Betereme yo ki fu maku fu Naomi na ki sambuo Ruta tipa du ri fu Naomi susi akumbagude saba. Gu gude Ruta avunguru re ada ni tita Bakindo Davide. (Ruta 4:11-22) Na Davide aye ki da ni tita Yesu Kristo.—Mt. 1:1.d

26. Gu kpiapai nga ga Ruta na Naomi natingida rani na ginipai?

²⁶ Ruta aima gbia bakere maku nirengo, na Naomi a. Naomi angerefuo gu gude Ruta avunguru re wenengai, si kidu wa kina boro wiiri du. Gu raka nga ga agi adee re natingida rani nyanyaki na gupai nga Yekova Mbori nabi agu aboro abi nasota ka ngerafuo gayo aboro na kini irisiko na gako siasia aboro sa. Ka ko henga fu mosoro fu ruru aboro nga aguyo duwa Boaza, Naomi, na Ruta te.