Fugo Yekova Niungaha

Memeapai Rogo gu Buku Nga Ruta

GU PANGBANGAA du rogo gu buku nga ga Ziazia kekeapai nga Ruta, si nga ndikidi pangbangaa namangi amanga nirengo rogo raka tipa adee ue guri aaidanga ka kparaka na gu kurari ya. Gu pangbangaa re nafura tipa gu dee nabi Yekova Mbori na pako kuari na kidu naa kido kuti gako mbakadapai. Si nga gu pangbangaa nanyakasapa ga Yekova nyemupai tipa gu gene ngbatunga Masiya aye rogoho. Si nga gu pangbangaa nga ga nunga nafura tipa agu angbarago gbiati agu agberarago nangia ga aboro kura kporo sa. Gu buku nga Ruta nafura tipa agi apai re dunduko gbiati gu kura apai a kurii gure.

Gu buku nga Ruta, si nafura tipa agu apai namangi vuru agarã wa 11 “ho abasapungbanga azoga rago ni” Yisaraere yo. (Ruta 1:1) Gu pangbangaa re avura manga bakuruyo ti tonatona regbo nga ga Abasapungbangaa, bambiko gu baira ati nangia Boaza gumba yo pako rogo gi ndikidi pangbangaa nga ga raka re, ko angia kina boro ndikidi kumba niwiri Raba nga gu dee naraki ti rago Yosua. (Yosua 2:1, 2; Ruta 2:1; Matayo 1:5) Si nawira gu nebi nangia Samuere, ko nake gu pangbangaa re rogo 1090 M.B.K. Gi buku re nga gu bangisa buku rogo Ziazia Kekeapai du rimo gu dee kuriihe naangianga Yisaraere ya. Gu pangbangaa du rogoho, si ‘niungaha na kidu na tandu.’—AEbere 4:12.

“HO MO KA NDU KU HO NI, MI ANDU KINA KU HO A”

(Ruta 1:1–2:23)

Ho Naomi gbiati Ruta ada ni ku Betereme yo, aboro dunduko si angba tiyo i kini tiria fuo yo. Wa agu adee nadu rogo gu gbata re aafura tipa gu dee nangia sosono ri, i anye kindi kuti sanahe niyaa: “Naomi du [du re]?” Naomi anikaragapai fuyo ki yaa: “Ka oni yambu nga re ni rimo Naomi berewe ya, oni niyambu rimore nga Mara, bambiko gu Ko du na tandu apai dũ amangi imisiripai ti re bakere. Mi aguari erẽ na ũkumuko, Yekova yega na mi ni kina ku bere.”—Ruta 1:19-21.

Ho ngbongi ati ni kurii ringara aYisaraere ki sa ga Naomi aborokporo i guari Betereme yo ka ndu ku Moaba yo, ri aduna “ũkumuko” beri na gu rogoyo nga ri aduna kumbaari ti ni gbiati awiiri ue nangia akumbagude. Ono tie, fuo sungo yo ringara Moaba yo tipa bete regbo, kumbaari nangia Erimereke kini mo ka kpi. Kusa, agi awiiri nangia akumbagude re arogodi adee ue nangia aboro Moaba nangia Orupa na Ruta. Fuo susa agarã wa bawe fuo gu regbo re, agi aparanga re akpiki zanga i batika, kini mbu agi adee biata re nisayo. Ho na-kumbaayo nangia Naomi adiberã ni tipa ka karaga tiri ku Yuda yo, agi adekurugbo awiiri re aguari ka ga naari. Wa i aandu gene, Naomi angarasi adekurugbo awiiri i karagatiyo ku ringara Moaba yo ka rogoda akumba yo dagba kina gayo aboro. Orupa aidi nani ki karaga tiri. Ono tie tipa Ruta tigari, ri akakuti Naomi kini yaa: “Ho mo ka ndu ku ho ni, mi andú kina ku ho a, ho mo ka anye ni, mi anyé kina ho a. Gamo aboro nikangia kina gimi aboro, ga Mbori ki ngia kina gi Mbori a.”—Ruta 1:16.

Agi adekurugbo nadu ue re, nangia Naomi na Ruta, ada Betereme yo ti rago tonatona ke gu zende ahe duwa mapunga. Ruta abi mamu be gu mbakadapai Mbori amangihe rogo gako Ndiko, ri ki tona ka dungura futu ahe ati yo, nga ga gu kumba nangia gume Erimereke, nangia gu sosono bakumba ni Yuda rimoko angia Boaza. Rago angba ti Boaza na Ruta sidu ko ki idihe furi ri naadungura futu ahe kindi rogo gako ati “ki da ho regbo ke [gu]he du wa mapunga anyasi ni na [regbo ke nganu ki nyasi a].”—Ruta 2:23.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

1:8—Tipagine Naomi aya ti ni fu dekurugbo awiiri wee i karagatiyo “gu ni kina ku nani yo” angianga kua bayo yo ya? Singia bavungu Orupa adu ti kina unga ti gu regbo re, i afuranga tipaha te. Ono tie, bavungu Ruta adu ti kina unga ti gu regbo re. (Ruta 2:11) Wa si avura du wo, Naomi afura tipa kina kua nayo, isoke ri avura berã ya pa fura ri tipa anayo nika sa yo i berẽpa gu nunga nga ga anaagude gbiati gu wasa i naafuhe fu awiriyo. Ka gipai re afu wasa bakere gbe fu agu adegude nambedi ka kpara na gu na-kumbaayo i akpinyemu ri gbe. Gu fugo re avura yugo gupai a nga, nizanga du navungu Ruta gbiati navungu Orupa wa Naomi, anayo adu tigayo na wene sigirasigira akporo beyo.

1:13, 21—Ya mo Yekova du nasa raka fu Naomi nikpakarakpakaraha na ki ye na agberangbii furi? Oó, na Naomi abiranga Mbori tipa manga irairapai furi te. Ono tie, nibipa agu apai dunduko namangi furi, ri aberẽ gupai nga Yekova aduna pai kuti ri. Ri aduna zinga gbiati bakere gberarago. Kurii gure, rogo agu a’uru re, aboro anabi zuzu rukumbu nigu maku ye yo du Mbori ni na kini bi zangada nimotiwa. Pa zanga Naomi atitari na awiiri ue ki ima kpiko avura ruaru bangiiri ka berã ya Yekova aima payasi pari.

2:12—Gini ‘rengberengbe mosoro’ Yekova afuhe fu Ruta? Ruta abatika gude na i ki fu mamu furi ri kidu dagba atita Yesu Kristo, nga gu nyanyakipa pai kisusi du rogo kuru pangbangaa.—Ruta 4:13-17; Matayo 1:5, 16.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

1:8; 2:20. Wa kereapai avura manga Naomi, ri anye kindi kuti gari kido kuti ga Yekova weneringise nga ga nyemuse. Si naida ani mangi kina gu bangisapai re, gbe ho du ani ni rogo kere asada.

1:9. Si aidanga kporo du gbua nga ba ri riahe gbiati ba bi rame fu aborokporo te. Si naida si du nga gu ba aborokporo aongoda rogoho na pazereda na kini gbia wasa.

1:14-16. Orupa, “[a]karaga tiri koyo du gari aboro ni, na koyo du gari ambori ni a.” Ruta akaraganga tiri te. Ri ambu gu raka nangia ga wasa gbiati gu ba bari angba rogoho rogo gari ringara ki kakuti Yekova. Pa sonosa ani gu ruru nyemuse nasa rani ani kakuti Mbori na kini yugu gu sino nga ga mbupa kura gaani apai nika banda rani ani he zera fu gu nyemuapai nga ga gbangbati du tirani na ki ‘karaga tirani kusayo sa kpio.’—AEbere 10:39.

2:2. Ruta aida ka gbia undo be gu mbakadapai nadu tipa mbu futu ahe atiyo fu aboro kura ringara gbiati airazingo i dunguraha. Ri angia boro umbasitise. Si aidanga gu Kristano du rogo zingo mangi rukö ka ká gu undo akurani aidipase aida ka fuhe ninyemuse funi te watadu kangia ni ima rẽ tipa gu undo irangbii afuhe fu rungorungo aboro, ni ndu andu ka diaha.

2:7. Wa Ruta avura du na rengo beri ka dungura futu ahe, ri asanahe asana tipa i idihe furi ri mangihe. (Pa Amotumo 19:9, 10) Gere angia gupai nayugupa gari umbasitise. Si adu fu rani nipatatamana ka ani gbata “umbasitise,” mbiko “bayee aboro [nga agu aboro nik]adía kumbo ringara, ki du na ngbarago tipa gu wenepia du kpaima.”—Zefania 2:3; Atambuahe 37:11.

2:11. Ruta ayugu gu gopai nga, ri angianga kina gume Naomi gbua te. Ri angia ndikidi nakureari. (Asanza 17:17) Gayo pabakure adu ninyanyakihe mbiko mburuhe adu rii ngbatunga agu asino duwa nyemuse, ka boro kuti du niruru ni fu kurani, rugatinapai tipa kura aboro watadu duna nunga kura aboro, weneringise, gbiati mbu boro pa kura gani apai ka undo kurani. Gu nyakipaha gbe nga, mburu gayo pabakure adu rii gu gayo mangaapai nangia ga toro, gayo nyemupai ka mangasunge fu Yekova, na kadu dagba airisiko. Ani a na wene amamu berani ka sonosa ndikidi pabakure na ndikidi airisimbori.

2:15-17. Wa Boaza avura sa ga Ruta sunge si du taata, ‘ri anadungura futu ahe kindi ati yo da ku nyemu.’ Ruta angia ngangara namangisunge. Si naida rimo Kristano naawo mbiko gu sinoni nga ga mangasunge zanga nyomoro.

2:19-22. Naomi na Ruta anagbia ngbarago be wene fugodagbase rogo agu asaa nga ga nyemu, Naomi anidu na nyemu agu apai tiri Ruta anamangaha, i kini gumba agu apai nadu berãyo yo na ngbaduyo yo dagbayo. Anga kinawo si aida si du dagba agu aborokporo nga aKristano tee?

2:22, 23. Ruta adunga wa gu wiri Yakobo nangia Dina te, ri anasiaka agu aboro asiaka ri anasungo naayo nangia airisi Yekova. Nga gu wene kpiapai tipa rani!—Bambata Pai 34:1, 2; 1 AKorindo 15:33.

NAOMI AGBIA “ŨKUMUKO”

(Ruta 3:1–4:22)

Naomi aima gbinza ki susi ba vunga agude. Sidu, ri kini mo ka fu rugute fu Ruta ya ri ru kuba ri ka dia gu kumba nika ngbe ga Erimereke dagbangua, watadu ka manga gu rogatise na kumba nga ga dia boro dekurugbo gumeni. Nipefuo Ruta agu arugute nangia ga Naomi, Ruta asana Boaza tipa ko ngbe ga Erimereke dagbangua. Boaza aidi ka mangaha. Ono tie, mbembedi gume susi Boaza adu kinaho si aida i fu gi mamu re fuko mbata.

Boaza aoro gene gupai yo re niipo ka mangaha zanga keesa. Rogo kina boro gu wiso naye fuo gu regbo re, ko adungura abaakumba bawe nadu Betereme yo kubarabangiri gu mbembedi gume Erimereke re na ki sana ko ka gia pai ngbako singia ko aduna nyemu ka ngbe gu dagbangua re. Gu kumba re aká aká ki zanga ngbehe. Si ki ta du were, Boaza kini mo ka ngbe gu dagbangua re na kini di Ruta a nidiako. Gayo rogatise aye na gude fuyo i ayambu rimoko nga Obede nangia tita Bakindo Davide. Fuo du apai were, agu adee nadu Betereme yo aya fu Naomi wee: “Tambuahe dú fu Yekova, nga gu ko nambu nga ro ni gi uru re mo zanga mbembedi gumero ya. Rimoko wó awo dagba aYisaraere! Ko adú foro ni bangarãsi ungaro, ni bambuti gbinzaro a; bambiko dekurugbo wiro navungu ko, ri nakpi nyemu ro, ri nidu ni wene ri foro ki susi akumbagude saba.” (Ruta 4:14, 15) Gu dee nakaraga tiri ku Betereme yo na ‘kina ku beri’ agbia “ũkumuko” berewe!—Ruta 1:21.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

3:11—Gine nasa gupai nga aboro nitambua rimo Ruta ni “wene ruru de”? Si angianga “gu fongo du bangirise nga tu mangeri” watadu “kendegekendege marã, na ukadi remu” nasa Ruta ri ngba bangiri aboro te. Kuba gure, si angia “gu okooko boro du kpoto yo,” nangia padu ri niruru ri, gari nyemuse naapa ka ri kuti Naomi, gari umbasitise, gari ngara zanga nyomoro naapa mbu ri kura gari apai ka undo kura aboro. Agu adee dunduko nagude ti Mbori naida arimoyo naawo wa ga Ruta were, si naida i sonosi agi asino re.—1 Petero 3:3, 4; Asanza 31:28-31.

3:14—Tipagine aRuta na Boaza azingi ti ni rameyo ngbatutu mbata fu girorago? Anga si angia wee i amangi wasiwasipai amanga yuru i aida ka okaha te. Si nawira gupai nga, ga Ruta mangaapai rogo gu yuru re aduna ngbanyaa kuti gu sino mangaapai adee anamangaha nga aguyo nanagbata gu boro ni ka manga gu rogatise na ni nga ga dia boro dekurugbo gumeni. Ri amangi apai na ngbanyaa kuti agu arugute Naomi afuhe furi. Kurii gure, ga Boaza karagapai ayugu gupai nga, ko abinga irairapai ti gupai Ruta amangihe re te. (Ruta 3:2-13) Wa gopai ayugoho, Ruta na Boaza aguari rameyo ngbatutu wiso tipa aboro kadu na ndupai beyo ka mera na gu ziree naadunga na goho ti ni ya.

3:15—Gini nyanyakipa pai du tipa agu amoduka nadu sita nga ga gu zende he duwa mapunga Boaza afuhe fu Ruta? Si nawira gi sino mangaapai re ayugu gupai nga, a wa boro amangasunge tipa arame sita ni ki ongodi, ga Ruta uru-ongoda aambeda. Si adu nga Boaza nika mbakadapai tipa ri gbia “zereda” ku kumbaari yo. (Ruta 1:9; 3:1) Isoke si avura du nga amoduka sita nga ga zende ahe nangia gu tindiro Ruta arengbe ka tindaha niriiri.

3:16—Kuti gu bambata fugo Ziazia Kekeapai i akehe rogo pa-Ebere, Naomi asana Ruta ki yaa: “Da du nga mo wire?” Tipagine ri asanahe ti ni? Ya mo ri ainonga dekurugbo wiiri tee? Ii, si nawiraha nzunzu nga Naomi akparianga ri te, mbiko ho Ruta akaraga tiri ni re, rago avura du kindi na kina bitimo. Ono, wa vura duhe wo, gu sanahe re rengbe arengba kadu na gu rogoyo a nga, Naomi asanahe ka ino gu vovopai mangi fu Ruta nibipa ngbe ũkumbo kumbaari naapa gari rogatise.

4:6—Rogo gini gene rengbe gu boro nangbe ũkumbo kurani ka “gbarasa pa” gani ũkumbo? Bambatapai nga, ka singia gu boro rungo azi ni abagi gani dagbangua nga gani ũkumbo, si aniidi gu boro nangbehe tumo marã tipaha du bakioho ringbisihe kuti gu yangara agarã nye kuti digido agarã Bisue Bawe nga gu garã i ka karaga gu dagbangua re fu iraha rogoho. (Pa Amotumo 25:25-27) Pa manga ni he wo aumbasi geno gani ahe. Kurii gure, kangia Ruta nika batika kumbagude, gu kumbagude re du nika dia gu dagbangua re nigako ũkumbo angianga mbembedi agume gi boro nangbehe re ya.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

3:12; 4:1-6. Boaza anamanga ga Yekova arugute na rubangirise. Ani napefuo agu arugute nga ga Mbori na rubangirise wa kina gure?—1 AKorindo 14:40.

3:18. Naomi aduna kido kuti Boaza. Ya mo si aidanga ani du naa kido kuti ruru akuarani aidipase wa kina gure tee? Ruta aduna nyemu ka manga gu rogatise nga ga dia boro dekurugbo gumeni na gu kumba ri ainonga ko ya, nga gu kumba i ayambanga rimoko rogo Ziazia Kekeapai a ya. (Ruta 4:1) Tipagine ri aidihe ti ni? Bambiko ri aduna kido kuti ga Mbori mbakadapai. Ya mo ani naa kido wa kina gure? Nikpiapai, ho si aida ni ani gbata gu boro ani ka manga rogatise na ni, ya mo ani nairisa gu rugute naida ani mangi rogatise “kina rogo Gbia yo”?—1 AKorindo 7:39.

4:13-16. Nairiwo gu mamu naye fu Ruta re, wa ri avura dumbata niboro Moaba nanairisa gu mbori nangia Kemose vurũ! Gipai re na ngbanyaa kuti gu bangua arugute nga ‘si be gu boro nakpinyemuhe, na gu ni naora te, ono si be Mbori nainapai.’—ARomo 9:16.

Mbori ‘Atumba Roni Ho Ragoho ka Rengba Ni’

Gu buku nga Ruta nayugo Yekova ni Mbori weneringise nga ga nyemuse, nigu boro namanga apai tipa gako ruru amoyambu. (2 Pekapai 16:9) Ho ani aberã ni kuriipa wai Mbori afu maku fu Ruta, ani nabi nyakapa kido kuti Mbori na gu idapase awonga ya, ki idi na ngbaduraniyo dunduko nga “Mbori kina ho, ko nafu mosoro [afu] fu agu yo nagbata ko.”—AEbere 11:6.

Ruta, Naomi, na Boaza aduna kido rogo apai dunduko kuti ga Yekova mbakadapai, na apai ki mangi wenengai fuyo mbiko gi gayo kido re. Teketeke wa kina gure a, “apai [na]mongo nimangi dũ sa wene pai fu agu yo nakpi nyemu Mbori, fu kina agu yo i ayambu yo ku sangba berã Mbori yo.” (ARomo 8:28) Sidu tie, ani di agu arugute nga ga gu mokedi nangia Petero kugume nga gu nayaa: “Oni úmbasi tironi tie tii gu nyanyaki be yo nga ga Mbori ya ko tumba roni ho ragoho ka rengba ni. Oni bá agu apai nafuda roni ku auru ko yo; mbiko ko naberã pa roni [aberã].”—1 Petero 5:6, 7.

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 29]

Oni ini ndu gupai Ruta ambunga Naomi ti ni ya?

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 30]

Gine nasa gupai nga aboro tambua rimo Ruta ni “wene ruru de”?

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 31]

Gine nangia gu ‘rengberengbe mosoro’ Yekova afuhe fu Ruta?