Manga Ahe Dunduko Ni Vovoho—a Wa I Agumbapaha Kumbatayo
“Gu ko nasungu auru mbatabakindo . . . ki ya, ‘Oni ngére, mi nambakada ahe dunduko ni vovo ho.’ Ko ki ya, ‘. . . [“agi afugo re,” “NW ”] si nga ruru he nga rengo a.’ ”—YUGOTI 21:5.
1, 2. Tipagine ruhe aru tini fu dungu aboro i kapa tipa berã gupai du kumbatayo?
ONI agumbanga gupai watadu ki berãnga gupai nga, ‘Da ini gupai nika manga gba?’ Oni rengbe ka ino ndu gupai tie aboro akapa tini ka berãpa gupai nika manga kumbatayo watadu ka kido kuti aguyo nayaa i rengbe ka gumbapa agu apai nika manga kumbatayo. Gupai gbua duho nga aboro na gu tandu beyo nga ga gumba agu apai zukazuka nika manga rogo agu adiwi watadu agarã naye te.
2 Gu magazini nga Forbes ASAP akpara gu kura kusikusihe sa tipa ka fura tipa regbo. Rogo gu magazini re, gu bake apangbanga nga ga Terevizioni ko nga Robert Cringely akepai ya: “Ni yangaraha, regbo napayasipa rani dunduko, ono boro ho zee azio ni ho regbo asusa ni kisusi agu aboro nafura tipa apai kumbatayo te. Asada ka ino apai kumbatayo nga gu mbaro abaangirã adunga ani dedede na diabese rogo ya. . . . Si ki vura du wo, agu aboro i niya abangbasia nga yo tipa gumba agu apai du kumbatayo namanga gipai re kindi.”
3, 4. (a) Bete aboro na gini maabangirise tipa vovo kutu agarã? (b) Gini ruru maabangirise du kura aboro nani tipa raka kumbatayo?
3 Oni avura bi gupai nga mbiko gu bakere maaberã aboro amaaha kuti vovo kutu agarã, si rengbe ka wira gupai nga dungu aboro naberã tipa apai kumbatayo. Ti tonatona gu garã susi re, gu waraga pangbanga nga ga Maclean ayaa: “Gu garã nga 2000 rengbe ka du gbua nga gu kura garã rogo gida rame agarã fu aboro Canada, ono si rengbe arengba ka kura kina sa na kura ndikidi vovo tonatonaapai.” Gu bakere Bayugupai nga Chris Dewdney nga ga gu Universite nga ga York afu gi ndupai re tipa maabangirise: “Gu kutu agarã re nayugo gupai nga ani rengbe ka kusa gorani kusayo rogo ndikidi kere kama agarã.”
4 Gia gure wa kina kungbo kpinyemupai? Canada yo, kina 22 rii kama gbua dagba agu aboro nakaragapai sa gu sanahe i asana yo nani rogo kura wisigopai sa “naidi kuti gupai nga 2000 nika kusa aboro kurogo tonatona vovo zegino.” Nirengo, mbembedii wa bebere bange agu aboro re “amaabangiriyo tipa kura vura rogo zegino”—vura nga ga zegino dunduko—vuru agarã 50. Ziazia tie, dungu aboro ini gupai nga vovo kutu agarã arengbanga ka dia gaani kpakarakpakaraapai kusayo, kini sa apai dunduko nivovoho te. Sir Michael Atiyah, nangia kuru bangerekurii gu riigbu nga Royal Society nga ga Britain ake gupai nga: “Gu gene apai a’aria tihe ngbaha ni kina ipo re . . . nayugo gupai nga ue bawe-na-sa kama agarã aye na nyanyakipa ariapai tipa gaani sonakumbatayo dunduko. Gu kpakarakpakarapai nga ga pa nge aboro, padu aba kusaahe ni betehe, birikosi rago, na gu zingo ahe namanga rogo arago dunduko aima digo nimangi rani na si naida ani sota nani na ki mangi pai sani niipiipihe.”
5. Wari ka ani bi gu tingidapai ni rengbe ani ka kido kuti ni tipa gu raka nika du kumbatayo?
5 Oni rengbe ka bakabangironi nga, ‘Wa duhe tie nga aboro arengbanga ka gumbapa agu apai du tipa rani kumbatayo te, anga si naida gupai gbua nga ani basapa agu apai du kumbatayo tee?’ Karagapai nga oó! Rengo ngaha, aboro arengbanga ka gumbapa agu apai du kumbatayo zukazuka te, ono ka ani berẽnga gupai nga anga boro ho ka gumbaha ya te. Wenepai, da rengbe tie ka gumbaha, na tipagine si aida tini ani duna maabangirise tipa gupai du kumbatayo? Oni rengbe ka gbia agu akaragapai nafu ngbarago rogo ndikidi sangbaanebi biama. Si nikekehe rogo gu buku nge be aboro gbe na gedi yo ho gbe, nga gu buku a aboro agianga rogoyo ya na nga gu buku basa aboro paha rogo arago dunduko—nga Baibiri. Ka oni vura ka berã kina ginipai tipa Baibiri, na ka oni vura inido tironi nani wa kina gine, si rengbe ka duni wenepai fu roni oni wisigi gi bangua apai du biama re. Nirengo, si nafura tipa gu raka kumbatayo duni bawenehe. Kurii gure, gi bangua sangbaanebi du biama re nafura tipa wai rengbe gaoni raka ka du kumbatayo na ga agu aboro oni akpinyemuyo.
6, 7. Gini regbo Yesaya agumba gako sangbaanebi, na waigu gako sangbaanebi adigi ni iiriwoho?
6 Ani nabi bambataha rogo Yesaya kapita 65. Mbata fu oni gedihe, oni moi kpia gupai du tipaha ku berã roni yo—gu regbo i ake gipai ti ni re na gupai si afura tipaha. Ga Mbori nebi nangia Yesaya, nga guko nakeke agi afugo re, aima raka susi sa kama agarã kusayo mbata fu digo gu kindo nangia ga Yuda. Digidoho aye ho Yekova ambu banda iraira aYuda ni, kini mbu aBabero i gbarasi Yerusarema na ki zi gaha aboro ki ga na yo kurogo kungbo ringara. Gure amangi agarã nasusi susi kama fuo Yesaya gumbapaha kumbatayo.—2 Peka. 36:15-21.
7 Tipa ka ino pangbanga gu kurupai re na pa digoho, ani tingidi gupai nga, mbiko ga Mbori rugapai, Yesaya arengbe ka yamba rimo Kurese ni boro Persia mbata fu i vungu ko, nga gu boro nazi Babera ni yangaraha. (Yesaya 45:1) Kurese natona mburu pa ga aYuda ku ringara kpuyo yo rogo 537 Mbata fu Gaani Regbo. Gu iriwo nga, Yesaya aima gumbapa gu karagatise berewe re, a wa ani agedaha rogo kapita 65. Ko amoiberã ko sa agu apai ka aYisaraere arengbe ka gbia ngbarago behe ringara kpuyo yo.
8. Gini wene raka nga ga ngbarago Yesaya agumbapaha kumbatayo, na gini gumbapai du ani na nyemuhe gbe?
8 Ani nageda gupai rogo Yesaya 65:17-19 nga: “Mi mangi vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende a; i atíngida nga pa gu bambata apai te si ayé nga ku berãyo yo a te. Ono oni dú na ngbarago ki ningi nye anye kindi tipa gu pai mangi mi he re; bambiko oni ngére, mi mbakadi Yerusarema ni bangi, na gaha aboro na ngbarago. Ono mi angí mbiko Yerusarema, ki du na ngbarago mbiko gimi aboro; i agía nga woro kparakpe rogo ho yo berewe te, na kperungo berewe a te.” Nirengo, Yesaya aringbisipa agu apai nangba kisusi agu apai aYuda araki rogo Babera yo. Ko agumbapa ngbarago kumbatayo na padu pusiapusia. Awere, oni ngerenga kuti gu gumbapai nga “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende.” Gere nga gu bambata rago rogo agu aba biama gu gumbapai re akura Baibiri yo rogo, na gi kekeapai nga ga Baibiri du biama re rengbe ka duna pai nibasa kurii gaani raka kumbatayo, zavura kini gumba gupai du tipaha kumbatayo.
9. Waigu agu aYuda nadu mbata adu nirimisirimisiyo kurogo digisidigisi Yesaya 65:17-19?
9 Bambata digiso Yesaya 65:17-19 akodi agu apai nadu tipa agu aYuda nadu mbata, nga aguyo nakaraga tiyo ku ringara kpuyo yo wa Yesaya agumbapaha zukazuka kumbatayo, yo ngaha re i asigira ziazia iriso ni berewe. (Ezara 1:1-4; 3:1-4) Rengo ngaha, oni ima ino gupai nga i akaraga tiyo ku ringara kpuyo yo kina kurii gi bangisa kpotosende re, angianga kurogo kura ba rogo haurago ya. Rugatise na gupai re naundo rani ani ini gupai Yesaya aberãha na pa vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende. Si aidanga ani rungba berã apai te, wa gu beteyo amangaha tipa gu vunduvundu sangbaanebi nga ga Nostradamus watadu gu kura aboro nga guyo nagumbapa agu apai du kumbatayo te. Baibiri nitihe nayugo gupai ziazia Yesaya aberãha.
10. Waigu si aida ani duna giarogopaiyo tipa gu vovo “kpotosende” Yesaya agumbapaha kumbatayo?
10 Rogo Baibiri, gu fugo nga “kpotosende” ayugonga kina pa gaani kpotosende dedede te. Ni kpiapai, Atambuahe 96:1 nagumba gupai ngburungburu nga: “Oni bi abia fu Yekova zegino dunduko!” Ani ini gupai nga gaani kpotosende—nga ugu sende kodihe na kikindigi abaime—arengbanga ka bi bia te. Aboro du nabi bia. Ii, Atambuahe 96:1 nafura tipa agu aboro du auru kpotosende.a Ono Yesaya 65:17 nafura a tipa “vovo angbangbaturũ.” Kangia “kpotosende” narukuba vovo riko nga ga aboro rogo gu ringara kporo nga ga aYuda, gine tie nga “vovo angbangbaturũ”?
11. Gu gumbapai nga “vovo angbangbaturũ” aayugopa ginihe?
11 Gu buku nga Cyclopædia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, M’Clintock na Strong akehe, nayaa: “Ho i afura ni tipa ngbangbaturũ rogo gu yuguyugupai nga ga sangbanebi, ngbangbaturũ nayugopa . . . gu riigbu nabaha nazogarago . . . du kurii azogo na kini zogo yo, a wa kina gu ndikidi ngbangbaturũ aru kurii kpotosende na kini zogoho.” Tipa gu kodikodi gumbapai nga “ngbangbaturũ na kpotosende,” gu Cyclopædia re nasakarogo gupai yo nga ‘rogo agu afugo nga ga sangbanebi, gu gumbapai re nayugopa gu birĩ zogarago nga ga aboro rogo aba nibakiakia. Ngbangbaturũ nga bazogo; kpotosende nga zogo, nga agu aboro agbia azogayo.’
12. Waigu agu aYuda nadu mbata abi “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende”?
12 Ho aYuda akaraga tiyo ni ku ringara kpuyo yo, i agbia guhe rengbe ani ka yambaha nga vovo sinoraka. Vovo gbuu nga ga zogarago adu yo. Zerubabera, nangia tita Bakindo Davide, angia bazogo, na Yosua kingia gbia motumo. (Agai 1:1, 12; 2:21; Zekaraya 6:11) Gere akusi “vovo angbangbaturũ.” Kurii ada? Gu “vovo angbangbaturũ” re adu kurii “vovo kpotosende,” nga gu girisigirisi riko nga ga agu aboro nakaraga tiyo ku ringara kpuyo yo tipa ka dua Yerusarema berewe na gaha yekaru tipa iriso Yekova. Sidu, rogo gi ndikidi rogoyo re, vovo ngbangbaturũ na vovo kpotosende aduho rogo gu digisidigisi gi sangbanebi re nga gu nadu tipa aYuda ti gu regbo re.
13, 14. (a) Gini kura gumbapai tipa “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende” si aida ani wisigihe? (b) Tipagine du ani tini na nyemu ga Petero sangbanebi ti rani gbe ti gi regbo re?
13 Oni banda tironi ti zanga giarogoyo. Anga gere ni gu asadatise nga ga birĩ wirikapai tipa ka sakarogo Baibiri te, si a ni kungbo ngera kurogo kuru apangbanga te. Oni rengbe ka bi gere ni ndu oni kurogo gu kura rago nga gu gu gumbapai nga “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende” akura rogo. Oni nika bi gipai re rogo 2 Petero kapita 3, na ki bi gupai a nga si nakoda gaani raka kumbatayo.
14 Gu mokedi nangia Petero ake gako waraga fuo susa agarã susi 500 fuo karaga aYuda tiyo ku ringara kpuyo yo. Ni guni sa dagba ga Yesu amokedi, Petero aakepai fu apefuo Kristo, nga gu “Gbia” gumba yo pako rogo 2 Petero 3:2. Rogo veresi 4, Petero nagumbapa “ye” Yesu, nga gu nasa gi sangbanebi re si duna banyanyakipaha areme. Natona ti regbo Bambata Vura nga ga Zegino, goapai gu duho ziazia nayugo gupai nga Yesu aima duho na pagbia beko ni Bazogo rogo ga Mbori Kindo nga ga ngbangbaturũ. (Yugoti 6:1-8; 11:15, 18) Gere nadia kura rogoyo kuti ni nibipa gu kurapai nga gu Petero agumbapaha kumbatayo rogo gi kapita re.
15. Waigu ga Petero sangbanebi tipa “vovo angbangbaturũ” adigo wa du rago re?
15 Ani nageda gupai rogo 2 Petero 3:13 nga: “Ono mbiko gako kidohe, ani nangera tipa vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende, nga gu ruru apai nikanye rogo ho.” Oni avura wirika gupai nga Yesu ngbangbaturũ yo ni bangbasia Bazogo rogo “vovo angbangbaturũ.” (Ruka 1:32, 33) Si ki vura du wo, gu kura averesi nga ga Baibiri nayugo gupai nga ko azoganga rago nisako te. Yesu akidohe ya amokedi na bete kura aboro wa yo adu adu na ba beyo ngbangbaturũ yo. Rogo gu buku nga AEbere, gu mokedi nangia Pauro aringbisi payo ni “adi gu yambahe nga ga ngbangbaturũ.” (Pigipigi kekeapai nga gaani.) Na Yesu ayaa aguyo du rogo gi badona re asungo rii ambatabakindo ngbangbaturũ yo na ko. (AEbere 3:1; Matayo 19:28; Ruka 22:28-30; Yoane 14:2, 3) Gu nyakipaha gbe nga kura aboro azogarago azoga na Yesu ni papara vovo angbangbaturũ. Sidu ginipai Petero aberãha na gu fugo nga “vovo kpotosende”?
16. Gini “vovo kpotosende” ima duho awere?
16 A wa si adu tipa gu kuru digisidigisihe—nga pa karaga aYuda tiyo ku ringara kpuyo yo—gu digisidigisi 2 Petero 3:13 du awere nakoda agu aboro narafu gu zogarago nga ga vovo angbangbaturũ. Oni rengbe ka bi dungu amirioni aboro areme nga aguyo narafu ngbatunga gu zogarago re na ngbarago. I nagbia undo be gaha mbakadapai nga ga yugopai na i kini asadi tiyo ka pefuo gaha andika nga gu du Baibiri yo. (Yesaya 54:13) Gere namaa mburu “vovo kpotosende” rogo gu gene nga i namanga gu riko nga ga aboro rogo zegino dunduko nga gu nakoda arikaaboro dunduko, afugo yo, na ngbatunga aboro dunduko, na i namangasunge kina sa rogo rafu gu Bakindo nazogarago, nga Yesu Kristo. Gu rengo nyakipaha gbe nga oni rengbe ka duni papara gipai re!—Mika 4:1-4.
17, 18. Tipagine agu afugo du rogo 2 Petero 3:13 asa rani tini ani duna ndupai berani ka ngere tipa gu raka du kumbatayo?
17 Ka oni berẽnga gupai nga gere nga digido apai ya, kini berẽ gupai nga ani na dudungurobipai zukazuka be rani tipa raka kumbatayo ya te. Nirengo, wa oni kaa wisigo agu apai du rogo 2 Petero kapita 3, oni abi gupai nga si nayugopa bakere ariapai kumbatayo. Rogo veresi 5 na 6, Petero nakepai tipa gu Ime-akangbii nadu rogo ga Noa uru, nga gu Ngirimo-akangbii nadigisi gu gbigbita zegino nadu ti gu regbo re. Rogo veresi 7, Petero nagumba gupai nga “agu angbangbaturũ du ho awere na kpotosende,” nga azogarago gbiati ndurumo aboro a, i nibandabanda yo tipa “rago sapangbanga na rago gbarasa azangasinombori.” (Pigipigi kekeapai nga gaani.) Gere nayugo gupai ziazia nga gu gumbapai nga “agu angbangbaturũ du ho awere na kpotosende,” si ayugonga pa gu haurago duna akerekuru rogo te, ono si nayugopa aboro na gayo azogarago.
18 Petero nasakarogoyo fuo gure ya ga Yekova uru aye na bakere girisorago, kini mbakadi gene fu vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende nga gu gumba yo paha rogo veresi 13. Oni kparianga digido gu veresi re—“nga gu ruru apai nikanye rogo ho.” Anga gure nafu gu berãpai fu rani nga kura bakere a’ariapai du wa ka si mangi tipa ka kusa weneapai tee? Ya mo si akiisanga maabangirise tipa vovo apai nirengo, tipa gu regbo aboro ka gbia bakere ngbarago be raka susi gu i arakaha awere tee? Kangia oni rengbe ka bi gure, oni rengbe arengba tie ka gbia dudungurobipai tipa gupai Baibiri apehe kumbatayo, nga gu dudungurobipai du kina bete aboro gbua nani.
19. Rogo gini gene gu buku nga Yugoti ayugopa “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende” ni gupai nika ye kindi kumbatayo?
19 Ono ani gbisinga tie kumbatayo. Ani ima ngera kurogo agu aba du gu gumbapai rogo nga “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende” rogo Yesaya kapita 65 na gu kuraha rogo 2 Petero kapita 3. Awere tie, ani arianga tirani sa Yugoti kapita 21, nga gu kura rago gi gumbapai re akura rogo Baibiri yo. Berewe a, rugatise na pa agu apai namangi tipaha aduna undo. Rogo akapita kusayo ue, rogo Yugoti kapita 19, ani nabi pa vura i niringbisipaha rogo nyanyaki kpiapai—ono si nga vura dagba gu rikaaboro duna sogote dagbayo te. Gu riivura du kubani nga “Fugo Mbori.” (NW ) Oni vura ino gupai nga gere ni rimo Yesu Kristo. (Yoane 1:1, 14) Ko ngbangbaturũ yo, na gi yuguyugupai re nayugo ko na gako ariivura nga ga ngbangbaturũ. I nasovura kuti ada? Gu kapita re nafura tipa “abakindo,” “abarutirivura,” na aboro rogo abayo nibakiakia, gu “umba pa yo na [gu] kikindigi pa yo a.” Gi vura re nakoda ga Yekova uru nga gu naye, nga ga gbarasa gbigbita aboro. (2 ATesaroniko 1:6-10) Ni nduhe kumbatayo, Yugoti kapita 20 natona na agu afugo naringbisapa dia “gu bakuru wo, nga Bakitingbanga, nga Satana” kusayo. Gere namaa mburupai tipa ani wisigi Yugoti kapita 21.
20. Gini nyanyakipa ariapai Yugoti 21:1 ayugoho ya si kumbatayo?
20 Gu mokedi nga Yoane natonaha na gi iiriwo afugo re: “Mi ki bi vovo ngbangbaturũ na vovo kpotosende; bambiko bambata ngbangbaturũ na bambata kpotosende aima nyasa, baime adu nga berewe a te.” Ni maa ani mburupai rii gupai ani nibihe rogo Yesaya kapita 65 na 2 Petero kapita 3, ani rengbe ka rugatirani nani nga gipai re ayugonga gupai nga i nika maa gu kura ndikidi ngbangbaturũ kuba gu du awere na kura ndikidi kpotosende kuba gu gaani re, na gaha dudunguro aime te. A wa agu akapita ye mbata fu gere ayugoho, agu aboro i ka diayo kusayo nga gbigbita aboro na gayo azogarago, kodihe na gu bazogo nga Satana nga guko i abinga ko ya. Ii, mokido herẽ tipa vovo sinoapai, nga gu nika du tipa agu aboro du auru kpotosende.
21, 22. Yoane nakido rani na pa gini amaku, na ginipai wega aume kusayo ayugoho?
21 I nakidohe fu rani tipa gere wa ani agbisa sa gi iiriwo sangbanebi re. Digido veresi 3 nafura tipa gu regbo Mbori nika duna ngbatunga aboro, kini moiberã ko rogo wene gene fuo agu aboro namanga gupai ko akpinyemuhe. (Yezekere 43:7) Yoane nafura kindi rogo veresi 4 na veresi 5: “Ko [Yekova] awéga aume ti bangiriyo ku sa yo dunduko. Kpio adú nga berewe te, rungo adú nga yo na akpe na ima a te, bambiko bambata apai aima nyasa. Gu ko nasungu auru mbatabakindo. . . . ki ya, ‘Oni ngére, mi nambakada ahe dunduko ni vovo ho.’ Ko ki ya, ‘. . . [“agi afugo re,” NW ] si nga ruru he nga rengo a.’ ” Na iriwo wai gu sangbanebi re atumba tororani kuari!
22 Oni banga ome roni tooni ka gbia ngbarago be gupai Baibiri apehe kumbatayo. ‘Mbori awéga aume ti bangiriyo kusayo dunduko.’ Gure arengbanga ka du tipa gu kungbo aume nga gu ninaazunda bangirani te, watadu tipa agu aume nga ga ngbarago a te. Oó, agu aume Mbori nika wegaha kusayo angia gu naye be rungo, nunga, gberarago, ima, na egira nga ga berã. Waigu rengbe ani ka rugatirani nani? Wenepai, gi iiriwo kidohe nga ga Mbori re nikodikodihe kuti gupai nga ‘kpio, rungo kpotoyo, kpee, na ima adunga berewe te.’—Yoane 11:35.
23. Pa digiso gini apai ga Yoane sangbanebi akidopaha?
23 Ya mo gere ayugonga gupai nga gu kaza nga cancer, gu kaza he ama boro behe, kaza bagunda, na zavura kpio i adiaha adia kusayo tee? Da du dagba rani kaza, tunguotunguopai, watadu gberangbii aimonga badiangbani ya? Mbori nakido gupai herẽ nga kpio adunga berewe te, nga gu naye na gu berã nga agu agude ka i rengbe ka batika yo ti gu regbo re adunga na gu maabangirise nga ga sona na kini gbinza—digidoho kingia kpio te. Gi sangbanebi re nayugo gupai a nga gu kaza nagbarasa berã boro, kaza meme, kaza diambarã, akaza bangirise, watadu banzere a—nga agu akaza namanga gbinza aboro dedede, adunga berewe te.
24. Waigu ‘vovo ngbangbaturũ na vovo kpotosende’ nika duni maku, na ginipai ani ka wisigoho kindi?
24 Zanga kapa, oni aida gupai aida nga rungo na akpee azogora fuo dia yo kpio, gbinza, na akaza kusayo. Si ki vura du wo, ginipai tipa gu rungo aboro ambu behe, rungosi agude, na gu rungosi naye be gu kparakapai du mburuhe riipa agu apai du tipa boro watadu rangi kpoto ni? Kangia ngbatunga agu apai re—nga gu rengbe na arago dunduko areme re—nikaa ndu kindi kumbatayo, ani zeredinga be rungo kpotoyo na kpee te. Sidu, raka tiibe “vovo ngbangbaturũ na vovo kpotosende” agberanga be agi apai naye na rungo re te. Nga gu riko ariapai! Ono tie, daa ku awere, ani wisigi aba gbua biata dagba agu aba du biama rogo Baibiri du gu gumbapai rogo nga “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende.” Gu kuraha gu duho berewe nga gu nakoda tihe kuti gupai wisigi ani he re na nga gu nanyakasa gupai du ani tini na ndupai ka ngera kumbatayo tipa gu regbo na gu gene Mbori nika digiso gu gako kidohe nga ka ‘manga apai dunduko nivovoho’ rogo. Gu paparaha naye re nafura tipa gu sangbanebi re na gupai rengbehe ka yugoho tipa gaani ngbarago.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Gu Baibiri nga The New English Bible nasafugo Atambuahe 96:1 were: “Oni bi bia fu GBIA, aboro dunduko auru kpotosende.” Gu kuraha nga The Contemporary English Version nayaa: “Agu aboro dunduko du auru gi kpotosende re, i bi abia sambuahe fu GBIA.” Gere na ngbanya kuti gu giarogopai yo nga Yesaya afura tipa ga Mbori aboro ho ko aya ni “vovo kpotosende.”
Ginipai Oni Atingidaha?
• Kpiapai tipa agu aba biata nga gu Baibiri afura rogo tipa “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende” nga gine?
• Waigu agu aYuda nadu mbata aduni kodikodiyo kurogo pa digiso gu sangbanebi nga ga “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende”?
• Gini digisidigisiapai gi yo rogoyo nga si tipa “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende” a wa Petero agumbaha?
• Waigu Yugoti kapita 21 ayugopa bawene raka kumbatayo fu rani?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
A wa kina gu Yekova aima gumbaha kumbatayo, Kurese natona mburu pa ga aYuda ku ringara kpuyo yo rogo 537 Mbata fu Gaani Regbo