Sovura Na gu Basape nga ga Toro Kuti Irairapai

‘Oni ukadi gu vovo boro, fu yo ni ku sangba gupai yo Mbori akpinyemuhe na rurupai na ziaziapai.’—AEfeso 4:24.

HO GA aRomo Ngbii aduni na nyanyaki ome kisusi gu si adu nani mbata, si angia gu zogarago nadu na gu babakere ngera kuriipa sunge kisusi nga gu ngbatungaha adunga mbata rogo zegino ya. Ga aRomo ndika aduna bakere ome kurii aboro gbe, si du duhe tini areme kindi ni mburu rũ andika rogo dungu aringara. Ono tie, zavura pa agu apai Roma amangihe, gaha ariivura azanga diabe kere gbegbere vuraha sa: nga irairapai. Ni yangaraha, irairapai aipisi pa tigo Roma.

Gu mokedi nangia Pauro arungo be gu iraira kikindigipa aboro nangia ga Roma yo. Si ziazia nga Ferika, nangia gu bazogo nga ga aRomo ko nga guko nasasana Pauro, aini pa wene sako. Ono Ferika, nangia guni sa dagba gu iraira abazogo kisusi nadu ti ga Pauro regbo, akeesa pa gia gako ngbanga akeesa, kini berẽ gupai nga Pauro afu marã afu fuko tipa i kusi ko.—Amokedi 24:22-26.

Kuba gupai nga Pauro fu marã-mobirimo fu Ferika, ko afura zukazuka tipa “rurupai na rugatise.” Ferika a’arianga gako gene mangapai te, sidu Pauro anye kindi bambukiso yo kuba gupai nga ko asadi ka gu rii ndika nifu ko marã-mobirimo. Ko atungusi gu pangbanga nga ga rengo gbiati rurupai, na ko kini raki ringbisihe kuti gupai ko anatungusaha. “Ani na wene sangba kpoto yo, nikpi nyemu ka sunga na rurupai rogo apai dunduko,” wogu ko akepai fu agu aKristano nangia aYuda.—AEbere 13:18.

Ngbatunga gu mangapai re aduna bakere kparapai tini na gu sino mangaapai nadu ti gu regbo re. Wirina Ferika, nga Para, angia guni sa dagba gu kumukokumuko aboro kisusi nadu rogo gu zegino nadu mbata, na tipa gako kumuko—si angia amirioni 45 ka i gidi genoho rogo marã aMerikani—nga gu ko agbiaha nabaha rogo marã-mobirimo gbiati gburi ga aboro ahe. Ono tie, gako kumuko ni he te ka i ringbisihe na gu dungu kutu amirioni rogo marã amerikani nga gu bete iraira abazogo nga ga 20 kama agarã yo aigihe kurogo agu asunge banda marã aboro ainonga paha ya. Nirengo, kina gu boro adunga na tatamana ya rengbe ka ida gupai nga agu azogarago du areme ima diabe gu vura i asoho kuti irairapai.

Wa duhe nga irairapai aima sigiratihe tipa gbanga regbo wa gure, si naida ani berẽ gupai nga si gbua nga papara sino aboro? Watadu i rengbe arengba ka mangapai tipa ka zaha?

Waigu Rengbe Yo ka Za Irairapai?

Bambata pai nga gu du ziazia tipa za irairapai nga ka ino gupai nga irairapai nga gbegberepai na ni gupai arunga ya, mbiko si nafu undo fu iraira aboro kini rungosi gu kura aboro. Zanga kapa, i ima manga bete mbakadapai tipa gupai re. James Foley, nga dufuo barii gu ga Amerikani basunge nga gu nangera kurii agu apai du tipa kungbo aringara, ayaa: “Ani dunduko ima ino gupai nga marã-mobirimo ima kio. Marã-mobirimo narungburasi pa wene zogarago, kini gbarasi pa ngbanya mosoro na pa sona apai kumbatayo, kini irasi sunge bagaahe, na kini rungosi aboro ringara rogo zegino dunduko.” Dungu aboro rengbe arengba ka ida gako pai. Ti rame Banduru 17, rogo 1997, kikindigi aringara 34 “aidi ka rugusa pa marã-mobirimo” na ki momoi fuobeyo ti gu idapai re nga gu idapai i amangihe tipa si “duna bakere ome kurii gu vura namanga rogo zegino dunduko kuti irairapai.” Gu idapai re “nayaa si ni kuondika ka fu marã-mobirimo, ka kido boro tipaha watadu ka fuhe fu gu kikipa boro du rogo kungbo ringara tipa ni idi pa manga sunge bagaahe fu boro rogo dungu aringara watadu ni nye kuti ngba mangaha.”

Ono tie, gu marã-mobirimo nga gu i afuhe tipa ka duna diabese rogo pa sunge bagaahe rogo kura aringara, si gbua nga wiri umba papara irairapai. Pa dia irairapai kusayo ti aboro naida ue pai, nga gu duni bakpakarakpakaraha gbe: nga pa aria ngbaduseyo, watadu, pa aria ngbadu dungu aboro yo. Si naida aboro wirikipai rogo arago dunduko tipa wai ka soga pa marã-mobirimo watadu ka soga irairapai. Kina fuo gure sa ka pa dia iraira marã rengbe tini ka go kusayo. Tipa ka manga gipai re, gu magazini nga Newsweek nagumba gupai nga kura aboro naberãha ya, si naida abazogorago “ngarasi aboro ringara nabayo tipa i mangi wenepai.” Agu aboro nagumbapai gbayaga fu aboro rogo dungu aringara, nga gu badona aboro naida ka maapai rii kikindigipa aboro tipa i narũ andika kuti irairapai, i nafu gu berãpai a nga agu aboro nasongoda agi abadona re “rũ ‘tunga nga ga rurupai’ ” kurogo gaha abasunge.

Sovura kuti irairapai nga sovura kuti ga aboro mangapai, nga gu i arengbanga ka diabehe ni kina rũ ndika sa watadu ni gu “basape” nga ga mbusa be andika ya. (ARomo 13:4, 5) Si naida i rũ gu tunga nga ga wenepai gbiati rurupai ngbadu aboro yo. I rengbe ka manga gere wenengai nimanga yo sunge na guhe gu mokedi nangia Pauro aringbisipaha ya si nga “basape nga ga Toro,” Fugo Mbori, nga Baibiri.—AEfeso 6:17.

Baibiri Nasoga Irairapai

Tipagine Pauro aka pa dada irairapai tini? Mbiko ko aida ka manga gupai Mbori akpinyemuhe, nga guko “aberã nga pa aboro ya [“akparakanga pai dagba aboro ya,” NW ], adia nga marã mobirimo a ya.” (Pa Fu Rugute ni Ue he 10:17) Kurii gure, Pauro avura tingida gu kparakpara rugute du rogo ga Mose Ndika tipa gipai re nga gu nayaa: “Ka oni abéra nga pa aboro kuti pa kindiga yo ya; ka oni adía nga marã mobirimo a ya, bambiko marã mabirimo navurasi bangiri iratatamana avurasi, ki . . . [irasi, NW ] gu rurupai nga ga ruru aboro.” (Pa Fu Rugute ni Ue he 16:19) Bakindo Davide agirogo gupai yo a nga Yekova nasoga irairapai, si du ko asana Mbori tini tipa ka Ko gidinga ko ku dagba aboro ingapai ya, “nga agu yo . . . kumbabeyo [na]hiki be marã mabirimo.”—Atambuahe 26:10.

Agu aboro nairiso Mbori niruruyo na kura nduapai a beyo ka ka ti manga irairapai. “Mbiko ruru sarangbanga, bakindo nanyakasa ringara, ono guni duna gbangbati tipa marã-mabirimo nagburuwaha agburuwa kusande,” wogu Soromo akehe. (Asanza 29:4, New International Version) Ruru sarangbanga—gbe ho gu boro kii pani kisusi da ti guni du pani kusende amangaha ni—si nanyakasa ringara, ono irairapai nabarungo ti ni. Si ni pa ngbarago nga, gu magazini nga Newsweek ayaa: “Rogo gu zogarago nga gu aboro dunduko aida pa bete iraira marã ni na i ki ini wai ka gbiaha, pa ngerafuo gaha mosoro rengbe ka gbera ni kina ipo.”

Zavura ho pa mosoro agberanga ni dunduko ya, agu aboro nakpinyemu rurupai na gberarago tiyo ho irairapai amaapai ni zanga i zahe tipaha. (Atambuahe 73:3, 13) Si kini sa aboro i gbarasirimo Bakusirani a, nga gu ko nafu gu nyemu rurupai fu rani i abatika rani nani. Bakuru kusayo, Yekova arimisitiko kurogo apai yo tipa ka nyasa gu irairapai nadu gbayaga. Ni kpiapai, ko agumba ndu gupai ziazia fu araki Yerusarema yo si adu tini nga ko nika mbuyo kube avurayo.

Rogo gako nebi nangia Mika, Mbori ayaa: “Oni gí gere, oni nga abarukuri ngbatunga Yakoba nga abazogo ngbatunga aYisaraere, napayasi pa sarangbanga ki irasi rurupai dunduko. Gayo abarukuripai nasara ngbanga tipa marã mabirimo, gayo aboromotumo nayugo pai tipa ngbe yo, gayo anebi nasoroka [nayugopai, NW ] tipa marã; . . . Si adú mbiko roni i ka sopa Siona ti ni wa bino; Yerusarema asá tihe ni aguguda gbarasigbarasi ahe.” Irairapai agbarasi gu riko aboro nadu Yisaraere yo, a wa kina gu si agbarasi Roma fuo dungu kama agarã kusa. Ni rengo kuti ga Mbori zahe, fuo sa kama agarã fuo ke Mika agu afugo re, i agbarasi Yerusarema na ki gindigoho.—Mika 3:9, 11, 12.

Ono tie, boro ho naida ka duni iraira ni te, ringara ho a naida ka duni irairaha te. Mbori nangarasa gbigbita aboro tipa i mbu gayo gene raka na ki aria gayo gene berãpai. (Yesaya 55:7) Ko naida gupai nga wa du ani dunduko nibasasa ani moi zanga berãpase kuba gbangbati, na rurupai kuba irairapai. Yekova natingida rani niyaa: “Gu boro narungosi rungorungo boro ni nagbarasa kina rimo Bamangini, ono gu ni naina pai fu irazingohe nairisa ko.”—Asanza 14:31.

Sovura Na Diabese Na gu Rengo nga ga Baibiri Kuti Irairapai

Ginipai rengbe ka fõngbadu boro yo tipa ni mangi ngbatunga gu ariapai re? Si nga kina gu bangisa ome nafõngbadu Pauro yo tipa ko ka gu raka nga ga Farusi tipa ka da ni nyanyaki pefuo Yesu Kristo. “Gu pai [fugo, NW ] nga ga Mbori du na unga, ki du na tandu,” wogu ko akehe. (AEbere 4:12) Areme, gu rengo nga ga Kekeapai nazugasi pa duna ruru sino kindi, zavura dagba agu aboro narimisi tiyo dudunguroo kurogo irairapai yo vurũ. Ani berẽnga pa gi kpiapai re.

Fuoho aimanga te fuo nyasa ko gako sunge abanzengere, Alexander, nga boro Putu ku Uroyo, arimi kurogo gu riko nga ga abandii nga aguyo nabaga agu ahe arunga paha ya, kini gburi ahe, na kini rogodi marã-mobirimo be aboro.a “Gimi sunge angia kaa gburi marã be kumukokumuko ababagiahe tipa ka ani imisinga yo berewe ya,” wogu ko apehe. “Ho mi anisa babagiahe ni ni duna kido kuti re, gu kura aboro dagbarani anigundesi ni ni kerehe. Si du mi anifu berã tipa ka nyasa gupai re—ono tipa bakere marã. Agi ‘aboro mi anamanga gipai fuyo’ re, i anifu tambuahe fere tipa pa undo mi yo i nyasi na gayo kpakarakpakaraapai, baraho mi aduni nirengo ni gu boro natona gipai re. Si ki vura wira gupai duni kerehe, gere angia ngbatunga gu sunge nangba tire.

“Mi anagbia ngbarago a be gi marã re na gu ngbarago ngbatunga gi gene raka re aaye nani fere. Mi anakama gu tarambiri kii genoho gbe, kini raki rogo gu vurubambu du kuariyo nga gu nadu ni bawenehe, na mi ki duna marã bere tipa ka ngbe agu ahe dunduko mi aidaha. Aboro anagunde bere, nga gupai nayugu gupai fere nga mi na ome. Mi anaberã gupai nga boro ho ka di bere te, na mi kini berẽ gupai a nga mi tii andika te. Gu kpakarakpakaraapai dunduko nadu dagbarani na apurusi, bangbasia baini andika aninyasihe, nga guni dedede nanairasi sino ruru sarangbanga, watadu ani kini fu marã-mobirimo fu gu boro du gu ngbanga ku vurubeni re tipa ni nyasi na gu kpakarakpakarapai re.

“Ono tie, rurupai dedede dagba agu aboro gayo raka aru kuriipa marã irairapai te. Boro sa rogo gaani riko atona ka soga re, na mi ki bi gupai nga aboro nasoga re. Ni kina ipo, mi azanga gu gimi tarambiri mi anaenda nani, ki zanga gimi marã, na mi ki zanga gu nakureami a nangba tire gbe. I ataki re a gbegberee. Gi ariapai re asare mi berẽ nyanyakii tipa ndu raka.

“Tipa bete adiwi kusayo, navungure ada ni guni sa dagba aDezire Yekova yo, na mi ki tona kaa geda gayo abuku. Gupai du rogo Asanza 4:14, 15 asare nirengo mi berẽ: ‘Ka mo nirími nga ngba gene gbegberẽ aboro ya, ka mo nitá nga ngba gene amangi gbegberẽpai a ya. Mo né he; ka mo nindú nga ngba ha ya; mo ária tiro ngba ha ki susi ku mbata yo.’ Ngbatunga gi kekeapai re asare mi idi gupai nga agu aboro naida ka raka gu raka nga ga abandii, i na ndikidi unga kumbatayo beyo te. Mi atona ka kparakpee fu Yekova na kini sana ko tipa ko yugu ruru gene fere. Mi awisigi Baibiri na aDezire Yekova, na ni yangaraha, mi ki kpara gimi raka fu Mbori. Na tona ti gu regbo re, mi naaraka niruruhe.

“Rengo ngaha, raka kuti ruru andika ayugu gupai nga ka gbia marã ni kina betehe gbua. Ono awere, mi ini gupai nga mi na unga bere kumbatayo, na ki ini gupai a nga gimi raka na ndikidi rogoyo tini. Mi ini gupai nga gu gimi gene raka nadu mbata na gaha akumuko adu gbua wa kina gu bambu dua yo ho na agu awaraga i naangi mbaro nani, nga gu nasungudo gupai nga ka gburuwa ti aregbo dunduko. Mbata kusayo, gi sangbakpotoyo anamanganga sunge te. Ono awere, mbiko gimi wisigo Baibiri, si narupore ti agu aregbo dunduko du mi niasadiasadi re ka manga irairapai—zavura rogo agu apai duni rukutuhe vurũ. Mi na’asada ka raka ringbisihe kuti gupai du rogo Atambuahe 37:3, nga gu nayaa: ‘Mo kída kuti Yekova, ki mangi wenepai; si mo ka nye rogo ringara ti ni, ki du ni bandabanda ro.’ ”

‘Gu Boro Nasoga Marã-mobirimo Araka’

A wa Alexander ainihe, gu rengo nga ga Baibiri rengbe arengba ka fõngbadu boro yo ni dibe irairapai. Ko amangi a’ariapai ringbisihe na gupai gu mokedi nangia Pauro agumbaha rogo gako waraga fu aEfeso: ‘Tipa gu sino ungaroni nadu mbata, oni moi gu kuru boro ku sa yo, nazirã ku sangba gu nyemuahe yo nga nangahe. Oni dú ni vovo roni rogo gu toro yo nga ga gaoni berã, ki ukadi gu vovo boro, fu yo ni ku sangba gupai yo Mbori akpinyemuhe na rurupai na ziaziapai nga ga rengo. Bambiko gere, wa du oni dunduko oni gúmba rengo fu akuaroni, nimbu zire; bambiko ani nga apa akuarani. Gu ni nanidĩ he ka ni dĩ nga he berewe ya. Ni nimángi sunge amanga, ni mángi sunge gu he ni beni ngba angba, he du be ni ni fu he fu gu ni zingo he amanga ni.’ (AEfeso 4:22-25, 28) Pa ga aboro raka kumbatayo naru kina boro rii ngbatunga gu ariaapai re.

Ka i azangahe tini ya, gbangbati gbiati irairapai rengbe ka gbarasa kpotosende, a wa kina gu si agbarasi ga aRomo Ngbii. Si ni pa ngbarago tie nga, Bakusi aboro asonga gima gupai nga ka mbu ngbatunga agu apai re si mangi nisaha te. Ko ima diaberã tipa ka “gbarasa agu yo nagbarasa kpotosende.” (Yugoti 11:18) Na Yekova nakido agu aboro namaabangiriyo tipa gu zegino irairapai nika dunga rogo ya, ya bambedaa, “vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende . . . [nikaye] nga gu ruru apai nikanye rogo ho.”—2 Petero 3:13.

Rengo ngaha, si arengbanga ka duni taatapai tipa ka raka kuti ruru andika areme te. Si ki vura du wo, Yekova nakido rani nga ti digidoho, “boro gbangbati naye na fudifudipai kurii gani kporo, ono guni nasoga pa marã-mabirimo araka.”b (Asanza 15:27, NIV) Ni mbu ani manga irairapai awere, ani nayugo ruru sino ho ani akparakpee ni fu Mbori niyaa: “Ga [kindo] yé, Ani mángi rogo kpotosende wa mo akpi nyemu he, wa du he ngbangbaturũ yo.”—Matayo 6:10.

Wa ani asungudo ga Mbori Kindo si mangipai, ani nibasasa rengbe ka ‘rũ tunga rurupai’ ni ka ani gupai nga ka dada irairapai watadu kaa mangaha. (Osea 10:12) Ka ani amangaha wo, gaani raka angia go gu ome nga ga Fugo Mbori nga gu naye be toro. Gu basape nga ga toro rengbe arengba ka diabe irairapai.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 7]

Mbiko gu undo nga ga Baibiri, ani rengbe arengba ka sonosa ‘vovo borose’ na ki mbu irairapai