Biriki—Wai Gu Gbataka ha Areme na Arago Dũ?
“Gaani sirika naundo agu apai bazogo aidaha rogo gaani dagbarago. Ono si nadia adiwi adia ue watadu biata tipa i fu marã furani tipa agu asunge ani amangaha re. Barambeda, boro ayambu re dagba gayo abamangisunge ki ya fere wee, ka ani fu wiri marã funi, ní undo rani aundo tipa gaani marã nikuru niipo.”—JOHN.a
YA MO boro abirikingo roni? Isoke angianga wagu peyo paha kuari re ya, ono nirengo, si nawira wa oni aima rungo be sangbana gu mangapai nga ga biriki.
Ringbisihe kuti gu basunge nga Transparency International’s (TI) 2011 Corruption Perceptions Index, si ape gupai nga, dagba gu dungu aringara i awisigihe nga 183, badunguhe niima gasa be biriki watadu rita marã. Agarã ue kusayo, gu basunge re ape gupai nga, gu gaha tingidapai naadu tipa 2009 ayugupa gu biriki watadu rita marã du rogo zegino dunduko ki yaa: “Anga papara rago ho rogo zegino rengbe ka ya si abirikonga aboro watadu ka rita marã te.”
Rogo gu kura aba, sangbana biriki ima rengba kadu nikere gbegberẽhe. Nikpiapai, gu magazini nga Time atingidi gupai nga, si nawira wa gu bakere kpio aboro naaye be gu bazigizo namangi Haiti yo rogo 2010, si aye mbiko “biriki watadu rita marã gbiati mangaapai bau.” Si ape gu kurapai nga: “Aboro nadudua abambu zanga i ndu fuo agu aboro inipai tipa dua bambu wenengai na kini fu marã mobirimo fu agu aboro bazogo amoiyo tipa i niwisigi agu abambu aboro aduaha.”
Ya mo si taata tipa ka nyasa riipa biriki nyeanye kindi? Tipa ani karagapai kuti gi sanahe re, si naida ani rugutirani na ndu gupai biriki amanga ti ni. Ani nika fura tipa gipai re rogo gu kekeapai naye fuo gere.
[Footnote]
a Ndikidi rimoko ngaha te.
[Blurb on page 3]
Gu Biriki furayo tipaha ane re, “si nga inga mangasunge na gu pagbia du boro nani tipa kaa mbisa gaani nyemupai. Si naba rungo ti agu aboro dunduko du mburu gayo raka, ahe, watadu ngbarago riipa gu rengo si aida gu boro duna pagbia beni gumbaha.”—TRANSPARENCY INTERNATIONAL