Ginigu Mo Aidaha, Gamo Marã Watadu Ungaro?

Oni avura giapa agu abatuka nga aguyo naya ngba bundu ku kpakpu gu boro yo nati ku beyo kini sana ni niyaa: “Ginigu mo aidaha, gamo marã watadu ungaro!” Areme, gi nyanyaki sanahe aboro naima inopaha dunduko re nayugo tihe rogo kura fudifudipai nga gu nagbia rani dunduko, gbe nga agu aboro naraka rogo kumukokumuko aringara. Ono ti gi regbo re, anga abatuka du gupai nagbia rani dunduko re aye beyo te. Kuba gure, si naye mbiko gu bakere nyakasapa marã na pa aũkumuko du dagba aboro.

NGBATUNGA gu nyakasapa aũzegino re nakusa vovo fudifudiapai dagba aboro na kini kusi vovo bakabangirise. Si naida boro fu ti ni wai tipa ka gbata marã watadu aũkumuko? Ani rengbe ka duna ngbarago be kina gu bete ahe du berani? Ya mo aboro nambupa “ndikidi unga” nirengo mbiko pa gbata aũzegino? Marã nga gene sa gu raka nga ga ngbarago?

Bakere Nyemu Marã

Nyemu marã ngbe kumbatayo dagba agu ahe kpi aboro nyemuhe gbe. Si kia ti nyemu kodaba na nyemu riahe, mbiko digido nyemu marã tini te. Si awiranga ha ya gbinza rengbe ka zeresa bakere nyemu marã te. Tipa dungu aboro, gbinza nakiiso gayo nyemu marã kina kumbatayo watadu kini kiisi gayo bakabangirise tipa agu ahe rengbe marã ka ngbehe.

Gu gbangbati watadu maangbaduse du ti aboro tipa marã, si nawira si nakio kina kumbatayo. Kumba sa nangia bangbasia bamangi ambaro rogo kura sinima ayaa: “Padu boro na bakere maangbaduse tipa ahe nga wenepai. Si nafu undo afu fu boro.” Wa vura duhe nga dungu aboro aayamba agu agarã nangia ga 1980 ya si angia Regbo Bakere Maangbaduse Tipa Ahe, agu apai namangi mbata fu agu agarã re na fuoho nayugo gupai nga, ga aboro mangapai nibipa marã a’arianga tihe gbe te.

Isoke gupai duni vovoho nga, badungu aboro nabi agu amamu rengbe yo mbikoho ka duni airakumuko vuru guru regbo yo. Si nawira gupai nga, badungu aboro rogo zegino nafu bakere omeyo kaa mangasunge tipa gbanga regbo tipa kaa kusa dungu ahe na kini dungura dungu ahe tipa tiyo. Isoke oni rengbe arengba ka ida gupai nga, duna aũkumuko na bakere marã nga gupai du aboro na bakere nyemuhe, na i na’asada tiyo dedede ka gbiaha rogo gu raka du awere.

Ono aboro na ngbarago mbiko manga yo ho wo? Agarã susi kusayo 3,000 wa gu tatamanatatamana Bakindo nangia Soromo, nga guko nakumuko gbe, akaragapai sa gu sanahe re ki ya: “Gu ni nakpi nyemu marã, marã anyasa nga gani nyemuhe te; watadu gu ni nakpi nyemu badungu ahe na mokiisa ku ri he: gere nga kina kungba pai a.” (Batungusipai 5:10) Agu aboro nawirikapai tipa sino adumbata na sino agu aboro du areme, i da ti berã wa kina ga Soromo.

Marã na Ngbarago

Gu kura iiriwopai sa abawirikipai nabihe tipa sino aboro nga, padu boro na bakere marã beni na padu ni na bakere aũzegino beni asanga ni ni rengbe be ahe na ki duna bakere ngbarago mbiko kio gani kumuko te. Gupai dungu abawisigipai nabihe nga, fuo da boro kindi na kumuko beni, padu ni na ngbarago arunga riipa bange agu aũzegino ni agbiaha te.

Sidu, pa gbata aũzegino na pa gbata marã zanga piriga nasa dungu aboro i nisana tiyo ki ya, “Wa ani awira kina agu aboro kaa gbia ngbarago agbia mbiko gu vovo ahe ani angbekaha; tipagine tie duhe tini nga fuo du ani na agi ahe dunduko berani re, si afunga bakere ngbarago fu rani te?”

Gu kumba nga Jonathan Freedman akepai rogo gako buku nga Happy People (Aboro Ngbarago) ki ya: “Fuo du boro kindi na bete kumuko beni, gu kura marã ni agbiaha kurii gu mosoro du beni arengbanga ka ye na ngbarago funi te, ni nagbia ngbarago ni kina betehe gbua. Kiinga gu pagume du dagba ngbarago na kumuko te.” Dungu aboro bi gupai nga, gupai nzunzu si aidaha tipa boro duna ngbarago nga, ni du wenengai rogo toroyo, kini mangi wene sunge rogo raka yo, na kini raki ruru raka. Gu kurapai a duna nyanyakipaha nga, si naida ani duna wene ngbanya dagba rani na kura aboro, zanga duna gu fudifudiapai dagba rani na yo nga gu rengbe ka sa rani ka ani gbianga ngbarago be gu bete ahe du berani ya.

Badungu aboro nabihe ya, ndu gupai du dungu kpakarakpakaraapai tini ho dagba aboro nga, i na’asada tiyo ka mangasunge na agu aũzegino du beyo tipa ka nyasa na agu apai nafuda yo rogo gayo aberã. Agu aboro nafura rogo radio watadu rogo terevizioni tipa ga aboro raka nagumba gupai nga, badungu aboro amaanga bangiriyo nga wenepai amanga fuyo te, na i na ngbarago be agu ahe du beyo a te. I nafura a tipa gu sino moipai dagba airakumuko nga kaa ndu fuo agu amonganga inipai tipa berã aboro watadu kaa sasana abarumbatayo rogo pambori tipa ndu gayo raka na tipa wai rengbe yo ka duna zereda rogo gayo berã na kini saki gayo fudifudiapai na rimbasa amonganga. Gere nga gu dezirepai nayugo gupai nga aũzegino arengbanga ka sa boro ni ini ndikidi ndu gupai ni araka tini te.

Marã, Gaha Ome Na Gaha Rungbura

Rengo ngaha, marã na gaha ome kina tini. Boro rengbe ka ngbe wene akporo nani, na bawene arokoo, na bawene aũkporo. Boro rengbe a ka manga agu apai nani du ni na nyemuhe, kura aboro kini ngba na ni mbikoho, nimangi agu apai funi ni aidaha, kini sambuo ni, watadu ni ki duna bete abakure tipa guru regbo nga aguyo nazio bakure na ni mbiko gu wene apai ni amangaha fuyo. Gure nga gu yangara ome du ti marã. Ono marã arengbanga ka ngbe agu ahe du ani na bakere zingoho te, nga gu nyemuse naye be bakure, zereda nga ga berã, na gu wene fugo rengbe ka ngarasa rani ho ani ambeda ni na kpio. Na tipa aguyo tigayo nabi gayo pagume dagbayo na Bakusiyo ni nyanyakipa he, marã arengbanga ka sa Mbori ko idi na gayo pai te.

Bakindo Soromo abi gupai nga du boro na kido kuti aũzegino andunga na ni sa nyenye ngbarago te, wa ko avura duna gu wene ahe beko dunduko vurũ marã arengbe ka ngbehe ti gako regbo. (Batungusipai 5:12-15) Boro rengbe arengba ka zanga gani marã mbiko rita yo marã rogo gu basunge nga ga igo marã nga gu ni naaigo gani marã kurogo, watadu mbiko nyanyaki gbiso gino ahe kuari. Nyanyaki bavugumo rengbe arengba ka buna ga boro bakporo na gani ahe. Gu basunge boro aigo marã kurogo na gu nduhe nga ka kerepai kuru sa ni si ki ngerefuo ni, si rengbe arengba ka ngbe bete ahe fu boro kuba gu gbere, ono ka si dinga gu imisiripai kusayo du ngbadu boro yo te. Boro rengbe ka zanga agu ahe ni aigihe na gu marã naima duho beni mbiko pa zora gino marã kusende nitunguotunguoho. Zavura gu sunge marã boro ata mangaha kini zi marã wenengai, si rengbe ka du areme, gba ka si adunga ho ya.

Waigu tie rengbe ani ka duna wene bipai tipa marã? Gini sunge si aida marã watadu aũzegino nimangihe rogo gaani raka yo? Ani nasana roni oni wisigi gipai re kumbatayo tipa ka bi wai rengbe oni ka duna guhe beroni du nirengo na nyanyakipaha, nga “ndikidi unga.”

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 4]

Padu boro na aũzegino beni afunga nyenye ngbarago fu ni te