Waigu Rengbe Oni ka Duna Wene Bipai Tipa Marã?

Nyemu marã na nyemu ahe nga vovopai te; na Ziazia Kekeapai aahenga fura tipaha a te, si ki du wa si ni gupai namanga kina areme te. Nyemu marã na nyemu ahe nga kurupai. Rogo ga Mose Ndika, Mbori arugu aYisaraere ki ya: “Ka mo kpí nga ga kuaro kporo ya; . . . na agu ahe dunduko nga ga kuaro.”—Gate 20:17.

NYEMU marã na nyemu ahe arengbe na arago dunduko ti gu regbo Yesu adu auru kpotosende. Oni wisiginga gu sakapai nadu dagba Yesu na gu paranga kumba “ahe adu beko gbe.” “Yesu ki ya fu ko, . . . ‘Pai ho sa mo ata manga nga ha ya. Mo bági agu ahe dunduko du be ro, ki gagamu he fu rungorungo aboro, mo akúmuko ngbangbaturũ yo; mo ki ye, ki nipeke re.’ Ho ko agi gi pai ni re, ko ki rungo arungo bambiko ahe adu beko gbe.”—Ruka 18:18-23.

Duna Wene Bipai Tipa Marã

Ono tie, si rengbe ka duni irairapai ka duna gu berã nga Ziazia Kekeapai nasoga marã watadu nasoga mangasunge na marã. Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga, marã nabanda boro be rungo na gu fudifudiapai naye mbiko rungo. Si nasa aboro i ningbeke agu ahe i aidaha nyanyakii tipa raka. Bakindo Soromo akepai ki ya: “Tatamana nabanda boro a wa marã nabanda boro.” Kurii gure, ko ayaa: ‘Kpakuto nasa abamangisunge i nimomu, imekakue kini sa aboro i duna ngbarago rogo raka yo, marã nakaragapai tipa apai dunduko.’—Batungusipai 7:12; 10:19.

Mbori asoganga pa wene mangasunge na marã te. Ni kpiapai, Yesu ayaa: ‘Oni sá aboro ni abakurea roni mbiko gu ũkumuko nga gbegberehe.’ (Ruka 16:9) Gere nakoda fuka agamahe tipa gbaraga agu apai kumbatayo nabi pa ndikidi irisombori, mbiko ani naida nirengo Mbori duni Bakurea rani. Ni wirika ko gu kpiapai nangia ga bako nangia Davide, Soromo afu bakere marã na ki fu nyanyakipa ahe tipa dua ga Yekova yekaru. Gu kura rugute du fu aKristano nga, i gamu aũzegino fu agu aboro du rogo zingo. Gu mokedi nangia Pauro ayaa: “Oni nifú agu ahe a fu ga Mbori aboro zingoho amanga yo; oni dí agu yo ku gume naye koyo du oni ni.” (ARomo 12:13) Pa gama agu ahe fu akuarani zingoho amanga yo na pa dia yo kugume dedede naida ani mangisunge na bete marã. Ono ginipai tie tipa nyemu marã?

“Nyemu Marã”

Pauro asakipai gbe tipa nyemu marã ho ko aakepai ni fu gu paranga Kristano nangia Timoteo. Ani nabi ga Pauro rugute rogo 1 Timoteo 6:6-19. Ko afura tipa “nyemu marã” ni papara gu banguapai ko aawisigoho tipa aũzegino. Si ni wenepai fu rani ani wisigi agu afugo Pauro ga Mbori toro adu kugii ko ko kehe re, nibi wai aboro anyakasa pa marã areme. Ngbatunga gu wisigopai re nafu undo nirengo mbiko si nayugo wai fu rani rengbe ani ka ‘kakuti ndikidi unga nyanyakii.’

Pauro naza rani niyaa: “Nyemu marã nga tarã ngbatunga gbegberẽapai du; agu yo nakpi nyemu he wo i aingi ainga ti idapase, ki nirupu tiyo arupa ni dungu arungo.” (1 Timoteo 6:10) Gi veresi re agumbanga gupai nga marã nitihe nga gbegberehe te; kura kekepai ho nagumbaha wo a te. Gu mokedi re agumbanga gupai nga marã nga gu banguapai naye na “gbegberẽapai” watadu nga mburu fudifudiapai dunduko te. Kuba gure, nyemu marã rengbe arengba ka duni mburu gbegberẽapai, ka si vura kaa dunga ni yangara mburu “gbegberẽapai” vurũ ya.

Oni Banda Tironi ti Maangbaduse Tipa Ahe

Si aidanga ani basa ga Pauro zahe mbiko wa duhe nga Ziazia Kekeapai asoganga marã ya te. Agu aKristano nakpinyemu marã, i nakusa tiyo fu ngbatunga fudifudiapai dunduko, gu gbere dagbaha kisusi nga si rengbe ka sa boro ni aria ti ni kusayo ti gani idapase. Pauro anyakasipa gipai re ho ko agumba gupai ni fu agu aKristano nadu Korosai yo nga: “Oni ími apa kpotoroni yo du auru kpotosende no; . . . na kpi nyemu gbegberẽ apai, na kpihe, si nga irisa kpiahe.” (AKorosaio 3:5) Waigu rengbe kpihe, maangbaduse tipa ahe, watadu “nyemu marã” ka duni iriso kpiahe? Ya mo gure nayugo gupai nga si fu boro ni gbegberepai ka duna nyemu bakere kporo, nyemu vovo tarambiri, watadu kaa manga gu sunge boro azio marã tini wenengai? Oó, anga gu ho sa dagba agi ahe re duni gbegberehe te. Ono gu sanahe duho nga: Ginipai nafõngbadu boro yo ni idi ka duna ngbatunga agi ahe re beni? Na berewe, si nirengo ni dingisoro fu boro ni duna agi ahe re beni?

I rengbe ka ringbisapa gu kparakparapai du ti ngbaduse na wene nyemu he kuti gu kparakparapai du dagba gu we i amanga riahe ngbaha na gu ngariangaria we rengbe ka zo bere. Gbegberepai ho ti duna ruru nyemu he te. Si nasa rani ani ta mangasunge kini kusi ahe. Asanza 16:26 nayaa: ‘Ga boro gomoro nazingisa ni sa sunge, ngbani kini zinahe funi ni mangihe.’ Ono maangbaduse tipa ahe nga kerepai. Si nga gu nyemu ahe ka i azangaha ya.

Gupai nyakipaha gbe nga, wai rengbe ani ka za gaani nyemu marã. Gu marã na aũzegino ani adunguraha re, si ada ni gaani akanga ka fu undo fu rani watadu ani ada ni akanga fuhe? Gure nga ndu gupai Pauro agumba gupai tini nga, duni ‘irakpihe nga du ni irisi kpiahe.’ (AEfeso 5:5) Nirengo, ka maangbaduse tipa ahe nayugo gupai nga ani ima mbupa apai dunduko tipa kina agu ahe re, ni mangaha wo, si kini dani baira rani, ni gaani mbori, ni guhe ani amangasunge fuhe. Na kparapai ti gure, Mbori nanyakasa gupai nga: ‘Ka kura ambori dú nga be ro fuo kina re ya.’—Gate 20:3.

Padu ani ni aboro ngbaduse nayugo gupai a nga, ani akidonga kuti Mbori nga ko akakuti gako mokido ka fu agu ahe fu rani ani aidaha te. (Matayo 6:33) Sidu tie, maangbaduse tipa ahe nga ariatise kusayo ti Mbori. Rogo gi gene re a, si nga ‘iriso kpiahe.’ Si du Pauro azahe tini ziazia ti gu sino re!

Yesu afu zahe a ziazia tipa gupai nga ga maangbaduse tipa ahe. Ko afu rugute ya ani banda tirani ti kpinyemu guhe adunga berani ya: “Oni gí he, ka oni dí nga ngbiti ahe ya; bambiko i aringbisa nga ungaboro na gani ahe te.” (Ruka 12:15) Kuti gi veresi re na kuti gu kpiapai Yesu afuhe fuo gure, aboro namaangbaduyo tipa ahe mbiko i na gu mumungo ida nga, nyanyakipa pai gbe rogo raka yo nga bakio agu ahe du be boro. Agu ahe re rengbe ka du nga gu marã du be boro, pa kio pani dagba aboro, gani pagbia, watadu gu kura ahe nga gu du wa ha. Boro rengbe arengba ka maangbaduni tipa agu ahe dunduko rengbe ni arengba ka gbiaha. Ani rengbe ka duna gu berã nga, duna guhe re berani nika sa rani ani duna ngbarago. Ono kuti sangba Ziazia Kekeapai na nibi agu apai mangi aboro, kina Mbori sa rengbe ka nyasa gaani azingo, na kina ko nika nyasaha; a wa Yesu agumbaha fu apefuo ko.—Ruka 12:22-31.

Agu aboro areme nata ngbeka ahe kini bagihe nasa gupai gbe nga aboro duna ngbaduse tipa ahe. Mbiko agu aboro re nananga akurayo rogo agu agene i ainonga paha ya, dungu aboro naberãha ya agu ahe du beyo arengbanga kuho te. I naida dungu ahe, bakere ahe, na bawene ahe. Wa vura duhe nga ani arengbanga ka aria aboro zegino nabayo te, waigu rengbe ani tigaani ka sovura kuti gi sino nga ga maangbaduse tipa ahe re?

Rengba be Ahe Nasovura Kuti Maangbaduse Tipa Ahe

Pauro nafura tipa gu sino du kia ti maangbaduse tipa ahe, nga rengba be ahe. Ko nayaa: “Wa du ani na riahe na roko si rengbe fu rani.” (Timoteo 6:8) Giapa agu ahe tueyo ani aidaha nzunzu re, nga “riahe na roko” rengbe ka du wa kungbopai na ni gupai adunga tatamana rogo ya. Dungu aboro nabi airakumuko i niyugu yo rogo terevizioni, nga agu airakumuko naraka rogo bawene akporo. Anga gure a nga gu gene nasa boro ni rengbe be ahe te.

Rengo ngaha, si aidanga ga Mbori amoyambu niraki rogo gu rungo kina yo abaha tiyo nisayo te. (Asanza 30:8, 9) Ono tie, Pauro natingida rani na pa guhe nzunzu nga rungo: nga zingo riahe, zingo rokoo, na zingo gu kporo daada tipa raka rogo. Ono ka ani ta du kindi na agi ahe re berani, gure nga mburu rengba ani be ahe.

Ho Pauro agumba gupai ni nga ka boro duna riahe beni na rokoo si rengbe kuho funi, ko agumba gupai re ni boro gako rengo? Ya mo ka boro rengbe nirengo be kina gu bete ahe gbua nga riahe, rokoo, na kporo? Wogu Pauro abihe. Tipa kina boro gupai nadu tipa ko, ko aduna kumuko na ni nyanyakipa boro dagba aYuda, na ki duni boro ringara Roma. (Amokedi 22:28; 23:6; AFiripoio 3:5) Ono i arungosi Pauro a nyanyakii rogo gako asunge nga ga amokedi. (2 AKorindo 11:23-28) Rogo agi apai dunduko re, ko awirikipai nga gu naundo ko ko rengbe be kina gu bete ahe nadu beko. Ginipai naundo ko?

‘Mi Wirikipai’

Rogo kura gako waraga sa, Pauro asaki gupai nga: ‘Mi ini pa umbasiti, mi ini pa kumuko, rogo apai nibasasa na rogo apai dũ, mi ini gupai nga ka duna mbire, na ka ra na gomoro a, nga kumuko na zanga he a.’ (AFiripoio 4:12) Pauro nafura na kido, ki duna maabangirise! Boro rengbe ka berã gupai taata nga ko adu rogo wene raka ho ko aake agu afugo ni re, ono si adunga wo te. Ko adu bambukiso yo Roma yo!—AFiripoio 1:12-14.

Ho boro awisigo gupai ni re, gu veresi re nafu nyanyaki tingidapai, angianga tipa kina gupai sa nga boro rengbe be gu bete aũzegino du beni ya, ono ni wiriki wai ka raka na agu apai a du tipa ni. Bakere kumuko watadu bakere rungo rengbe ka maa rani kurogo asada nibipa agu apai si aida ani mangihe mbata. Pauro afura tipa agu aũkumuko nga ga toro nga gu nasa ko ko duna ngbarago, wa aũzegino avuranga du beko gbe vurũ ya. Ko yaa: “Mi rengbe na manga apai dunduko rogo gu ko nanyakasa re.” (AFiripoio 4:13) Kuba gupai nga ko duna kido kuti gako ahe, singia si aduni dunguhe watadu ni betehe, watadu ko niberẽ kina pa agu apai naamanga ko, gu gbegberehe na gu wenehe, Pauro aduna kido kuti Mbori tipa Ko nyasi gako azingo. Sangbanaha angia ko arengbe be gu bete ahe nadu beko.

Ga Pauro wene kpiapai adu gbe na nyanyakipaha fu Timoteo. Gu mokedi re angarasi gu paranga re ko nindu ngba gu gene nasa boro nimoi pa futise fu Mbori na pa duna wene pagume na ko ni bambatapai. Pauro ayaa: “Ono mo, ga Mbori boro, mo óro be agi apai re; ki nipeke fuo rurupai, sinombori, idapase, nyemuse, zadapase, zera.” (1 Timoteo 6:11) Isoke i agumba agu afugo re fu Timoteo, ono si a tipa agu aboro dunduko naida ka fu irisa fu Mbori na kini raki gu raka nzunzu nga ga ngbarago.

Si aidi Timoteo duna rubangirise tipa gu sino nga ga maangbaduse tipa ahe wa kina gu a si aida aKristano dunduko duna rubangirise areme. Si nawira gupai nga kumukokumuko aidipase adu rogo gu dungurati nadu Efesa yo, yo Timoteo adu ni ho Pauro ake waraga ni fuko. (1 Timoteo 1:3) Pauro arimi kurogo gi kumukokumuko gbata i anamanga sunge baga ahe rogo re na gu wene pangbanga nga ga Kristo, sidu dungu aboro ki aria gayo ida tipa ka da ni aKristano. Zanga kapa, dungu agi aboro re aduni airakumuko, a wa duhe nirengo tipa aguyo areme rogo gu dungurati nga ga aKristano.

Nibi gu yugopai du rogo 1 Timoteo 6:6-10, gu sanahe nakura tie nga: Ginipai si aida agu aboro duna bete kumuko beyo mangihe ka i aida ka fu irisa fu Mbori? Pauro nagumba gupai nga, si naida i tona wisigo gayo berã. Dedede, marã nasa boro ni duna gu berã nga, he ho ni aidaha be boro te. Pauro nayaa: ‘Mo nirúgu agu aboro aruga nakumuko rogo gi zegino re, ka i éndenga ya, ka i móinga bangiriyo ti gu ukumuko nago ago niipo ya, ono i moibangiriyo koyo du Mbori ni nafu ahe fu rani gbe ani duna ngbarago.’ (1 Timoteo 6:17) Si aidanga airakumuko ni kido kina kuti gayo marã te; si naida i nikido kuti Mbori, nga mburu ngbatunga aũkumuko dunduko.

Ono anga kina gayo berã sa si aida i wisigihe te. Ni yangaraha, si naida agu aKristano nga airakumuko mangisunge ni tatamana na gayo aũkumuko. Pauro nayaa: “I mángi gu pai ngba angba, i kúmuko na wene mangaapai, i só gima fu he, rago ki ngba angba ti yo sa fuka ha.”—1 Timoteo 6:18.

“Ndikidi Unga”

Gu nyanyakipai du rogo ga Pauro rugute nga, si naida ani rugu tirani na gupai nga nyakinga pa kumuko kisusi ahe dunduko te. Fugo Mbori nayaa: “Ga irakumuko kumuko nga gani nyanyaki bakporo, wa bagbanga ngapa bakporo nabanda gani berã.” (Asanza 18:11) Ii, gu bandahe kumuko afuhe nga ndikidi bandahe te, ono irakumuko naberã gupai nga si abanda ni abanda, ono si kini biriki ni ni yangaraha. Si ni irairapai ka dungura berã rani kuti ni kuba gupai nga ani berẽ nyanyakii tipa wai rengbe ani ka manga tipa Mbori idi na gaani pai.

Mbiko gupai nga kumuko naduho areme, ka si adunga ho gba ya, si arẽnga ani duna nyanyaki maabangirise kuti ni te. Ani du wa ka ani duna ndikidi maabangirise kuti guhe duni nyanyakihe, duna rogoyo tini, na rengbe ka nyeanye kindi. AKristano namaabangiriyo nyanyakii kuti Bakusi aboro, nga Yekova Mbori, na ki duna maabangirise tipa gako amokido nga gu du tipa fu nyenye unga fu aboro. Wa duhe nirengo nga marã arengbanga ka ngbe ngbarago te, si nirengo kisusi nga si arengbanga ka ngbe bata a wa gu sa te. Kina gaani idapase kuti Mbori rengbe ka fu ngbatunga gu maabangirise re fu rani.

Sidu singia ani nga airakumuko watadu ani nga rungorungo aboro, ani peke fuo gu gene rogo gaani raka yo nika sa rani ani “kumuko fu Mbori.” (Ruka 12:21) He ho nyakipaha wa gu nga Bakusirani idi na gaani pai te. Gu asadatise dunduko ani amangaha tipa ka sa ko ko idi na gaani pai kindi, si nasa gupai nga ani ‘igi wene nyanyaki he sa gu rago nika ye yo, ani kini kakuti gu unga nga ndikidi unga.’—1 Timoteo 6:19.

[Gu kpiaahe du ti kpewaraga 7 na 8]

Pauro awiriki wai ka rengba be gu bete ahe nadu beko

Ani rengbe arengba ka duna ngbarago na ki rengbe kina be gu bete ahe du berani