‘Oni Duna Gbanga Hipai’
‘Oni úkadi ngbadu inapai nga ga weneringise, . . . na gbanga hipai.’—AKOROSAIO 3:12.
1. Oni gumbanga pa gu wene kpiapai nga ga hipai ni gbangaha.
RÉGIS, nga gu kumba naraka bangbanda sudiyo na dioyo France yo, azi bapatiza ni Dezire nga ga Yekova ko rogo 1952. Tipa dungu agarã, diako amangi agu apai dunduko ri arengbe ka mangaha tipa ka dingiso ko ti manga ko sunge fu Yekova. Ti kura regbo sa, ri a’asadi tiri ka kofoda ndu gako kpukpukpu tipa ka ka na nduge beko ku pati adunguratise yo, na ti kura regbo berewe, ri apefuo ko kini sawia ko wa ko atanga ti akporo kini tungusi gu pangbanga nga ga Ziazia Kekeapai, na kini fura na airakporo tipa gu wene pangbanga nga ga Kindo. Wa ri avura kaa sogote gi gako sunge re zanga piriga, Régis aduna gbanga hipai kindi. Rogo gi gene re, Régis nga wene kpiapai fu aKristano dunduko, mbiko Yekova naida gupai be gako amoyambu dunduko nga i hipai fu aboro ni gbangaha.
2. Gine nga ngburungburu rogo gu fugo yo nga “hipai ni gbangaha” rogo pa-Giriki, na si nayugopa gine?
2 Gu pa-Giriki du tipa “hipai ni gbangaha, rogoyo ngburungburu nga “padu torose ni gbangaha.” I sa gi fugo re rogo gu Sasapai nga ga Vovo Zegino rogo pa-Ngirisi bara bawe ni “hipai ni gbangaha,” ki saha bara biata ni “zerangbaduse,” na bara sa ni “duna zerangbaduse.” Wa duhe dunduko tibaraha ue nga gu pa-Ebere na pa-Giriki i asaha nga “hipai ni gbangaha,” si na gu rogoyo nga du boro na zerangbaduse, du ni na gu sino nga ga zeresapai, du ni nibayee ni ka zinga.
3. Waigu ga aKristano bipai tipa hipai ni gbangaha adu kia ti gu bipai nangia ga aGiriki rogo bambata kama agarã?
3 Agu aGiriki nadu rogo bambata kama agarã abinga hipai ni gbangaha ni wene sino te. Agu akpinyemu tatamana i anayamba yo nga aSitoki anamanganga sunge na gu fugo re te. Kuti sangba gu wene bawiriki Ziazia Kekeapai nga William Barclay, ko nayaa hipai ni gbangaha “nga gbegberepai kuti sino aGiriki,” i anasambuo tiyo tipa gayo zanga “hi sengahe watadu gayo zanga hipai fu gu boro imisi yo.” Ko nayaa: “Tipa aGiriki, gu boro nga bakerepa boro ni nga gu boro naguari ka gbata agu agene dunduko rengbe ni ka irabape rogo. Tipa aKristano tigayo, bakere boro nga guni, ka ome vura du adu ti ni watadu ka gene vura du adu beni, ni aidanga ka irabape te.” AGiriki avura bi hipai ni gbangaha wa pa mungo, ono herẽ tie, a wa duhe tipa kura apai, “ga Mbori mungo nga tatamana susi gu tatamana nga ga aboro; ga Mbori rungbura du nyanyaki susi gu ome nga ga aboro.”—1 AKorindo 1:25.
Ga Kristo Kpiapai nga ga Hipai Ni Gbangaha
4, 5. Gini iiriwo kpiapai Yesu afuhe nga ga hipai ni gbangaha?
4 Ni ue boro fuo kina Yekova sa, Kristo Yesu amoi wene kpiapai nga ga hipai ni gbangaha. Ho Yesu aduni rogo fudifudiapai, ko aduna iiriwo bandatise ti irabape. Nebi afura tipa ko kumbatayo ki ya: “I arungosi ko, i aumbasi pa ko, ka ko aza nga ngbako ya; i aye na ko wa wiri [vusende] i andu na u sa imo ru, wa [vusende] nakpara nga barangba gu boro nakpe mangeru ya, [kinawo] a . . . ko aza nga ngbako [te].”—Yesaya 53:7.
5 Nairiwo gu hipai ni gbangaha Yesu ayuguhe rogo gako sunge tungusapai dunduko auru kpotosende! Ko ahi agu asanahe dunduko nga ga biriki avura ko anasasana ko nani na ki hi agu asengahe asogo ko anasenga ko nani. (Matayo 22:15-46; 1 Petero 2:23) Ko anamanga gako abawiriki rogo zerangbaduse, wa i avura nye kuti papaya dagba yo tipa guni kii pani vurũ. (Marako 9:33-37; 10:35-45; Ruka 22:24-27) Nairiwo wai a Yesu aza tiko ti paya na Petero na Yoane ho i ati ni nirame fuo ya ko fuyo, “ani ngére na oni” rogo gu yuru kura gako bawiriki akusi ko i ki zi ko!—Matayo 26:36-41.
6. Waigu Pauro agbia undo mbiko ga Yesu hipai ni gbangaha, na ginipai ani awirikaha ti gipai re?
6 Fuo kpio ko na fuo zinga ko bekpio, Yesu aahipai kindi ni gbangaha. Gu mokedi nangia Pauro angia gu boro naini pai tipa gu hipai re gbe, mbiko ko anarungosi aKristano mbata. Ko akepai ki ya: “Gi pai re, rengo nga ha, si re aboro dũ na dia ha, ya Kristo Yesu aye ku zegino ka batasa aboro ingapai; mi nga barumbatayo dagba yo. Ono mi abi inapai mbiko gi pai re, ya Yesu Kristo yugu gako gbanga hipai rogo re yo dunduko wa du mi ni barumbatayo, ni kpia pai fu agu yo nikaida pa ko ku mbata yo sa nyenye unga.” (1 Timoteo 1:15, 16) Ka si vura du nga kina ginipai ani amangihe mbata, ka ani idi kuti Yesu, ko ahipai ahi fu rani ni gbangaha, rengo du, ko ata mangaha wo kini moi bangiriko ya ani ‘mangi agu apai rengbe na saberã.’ (Amokedi 26:20; ARomo 2:4) Agu apai Kristo akedihe kurogo agu adungurati saba nadu Asia Minor yo nayugo gupai nga, wa ko avura nihipai ni gbangaha, ko naida gupai berani nga ani mbakadi sino rani.—Yugoti kapita 2 na 3.
Zuzu Toro
7. Gini kodikodipai du dagba hipai ni gbangaha na ziazia toro?
7 Rogo gu bisue kapita nga ga gu waraga Pauro akehe fu aGaratio, ko ayugu gu kparakparapai du dagba gu mangaapai nga ga borose na gu nga ga zuzu toro. (AGaratio 5:19-23) Wa duhe nga hipai ni gbangaha nga gu kura sino sa dagba asino Yekova, gi sino re naenga tiko na kingia zuzu gako toro. (Gate 34:6, 7) Nirengo, Pauro amoi hipai ni gbangaha ni namba biama wa ko aaringbisapa azuzu toro kini tonaha ti “nyemuse, ngbarago, zereda, . . . mangapase, na weneringise, zera, idapase, na rugatise.” (AGaratio 5:22, 23) Sidu, ho ga Mbori amoyambu ayugo gu sinombori ni nga zerangbaduse, watadu hipai ni gbangaha, i namangaha wo mbiko gu ome nga ga ziazia toro.
8. Gine nika undo rani ani sonosi zuzu toro, kodihe kuti hipai ni gbangaha?
8 Ono tie, anga gere nayugo gupai nga Yekova namaa gako toro ngba ome kurii boro te. Ani du wa ka ani fu tirani na nyemuhe si mangisunge rogo rani yo. (2 AKorindo 3:17; AEfeso 4:30) Ani nambu toro si mangisunge rogo gaani raka ni sonosa ani zuzuhe rogo agu apai dunduko ani amangaha. Fuo Pauro tangara pa gu mangaapai nga ga borose na pa gu mangaapai nga ga zuzu toro, ko agbia gupai kuti ni nga: “Ka ngia ani ni ungarani mbiko Toro, ani nindu andu mbiko Toro. Ka i nángi nga roni ya; i asawia nga Mbori te, bambiko gu he rũ boro kina ha ke ni a. Bambiko gu ni narũ he fu kina boroni ni aké zirã ake be borose; ono gu ni narũ he fu Toro ni aké nyenye unga be Toro.” (AGaratio 5:25; 6:7, 8) Ka ani aida ka duna diabese rogo sonosa hipai ni gbangaha, si naida ani sonosi gu yangara azuzu toro a duni yuguyuguhe rogo aKristano yo be ziazia toro.
“Nyemuse Nahi Pai Ni Gbanga Ha”
9. Tipagine gbe Pauro aya tini fu aKorindo “nyemuse nahipai ni gbangaha”?
9 Pauro ayugu gupai nga, kparakparapai gu duho dagba nyemuse na hipai ni gbangaha ho ko aya ni: “Nyemuse nahi pai ni gbanga ha.” (1 AKorindo 13:4) Albert Barnes nga wene bawiriki Ziazia Kekeapai afu berã ya gupai nasa Pauro ko nyakasi gipai re angia gu papaya nadu dagba aKristano rogo gu dungurati nadu Korinda yo. (1 AKorindo 1:11, 12) Barnes nayaa: “Gu fugo ko amangisunge herẽ nani [tipa hipai ni gbangaha], si na sogote kuti mangapai ni oto: kuti gumbaapai na zinga, kuti imisiringbaduse. Si nayugopa gu berã du boro nani nga gu rengbe ka sa ni ni HIPAI NI GBANGAHA ho i arungosi ni ni na ho i aimisa ni ni.” Nyemuse gbiati hipai ni gbangaha nafubee kindi ni bakerehe rogo gu pazereda nga ga aKristano rogo dungurati.
10. (a) Rogo gini gene nyemuse aundo rani ani hipai ni gbangaha, na gini rugute gu mokedi nangia Pauro afuhe tipa gipai re? (b) Gini sakarogopai wene bawiriki Ziazia Kekeapai afuhe tipa ga Mbori hipai ni gbangaha na gako weneringise? (Oni bi gu rukutu kekepai du kuari.)
10 “Nyemuse nahi pai ni gbanga ha, ki du na weneringise; nyemuse . . . agbata nga gaha pai te, si aerã nga te.” Sidu, nyemuse naundo rani rogo dungu agene ani hipai ni gbangaha.a (1 AKorindo 13:4, 5) Nyemuse nasa rani ani sungu na akuarani na zerangbaduse kini tingidi gupai nga ani dunduko nga kpakpa aboro namanga iraira apai amanga. Si naundo rani ani berẽpa agu apai ngba ti kura aboro na kini mbupai fuyo. Gu mokedi nangia Pauro nangarasa rani ani ta “ni umbasiti na zera, na gbanga hipai, [ani kini] hi pai fu [akuarani] ni nyemuse; nike na ka kuti gu du sa nga ga Toro zikazika [zaaza], ni gu ũkpamiatise nga zereda.”—AEfeso 4:1-3.
11. Tipagine duhe tini gbe ni nyanyakipa pai fu aKristano i duna hipai ni gbangaha rogo agu aba i araka rogo ni dungu yo?
11 Hipai ni gbangaha naundo aKristano i naaraka ni dungu yo rogo ba sa rogo pazereda na ngbarago, singia i rogo adungurati, rogo aBeteere, rogo agu akporo du tipa amokedi, rogo gu rimbasa nadudua abambu, watadu sukuru yo. Mbiko agu asino awirina du nibakiakia, agu apai ngba tiyo du nibakiakia, agu agene i asonosi yo rogo nadu nibakiakia, agu asino fu irisa fu aboro nibakiakia i awirikihe, na gu sino girisotise du beyo nibakiakia, agi apai re rengbe arengba ka fuda akurayo ti kura aregbo. Kina gi bangisapai re rengbe ka manga dagba aborokporo. Du boro ni bayee ni ka zinga nga nyanyakipa pai. (Asanza 14:29; 15:18; 19:11) Hi ani pai ni gbangaha, watadu ka duna zerangbaduse tipa gbanga regbo, ki duna gu maabangirise nga apai angba angba, ni gupai i aidaha be rani dunduko.—ARomo 15:1-6.
Hipai Ni Gbangaha Naundo Rani Ani Kakuti Ruru Mangapai
12. Tipagine nyakipa hipai tini ni gbangaha ho du boro ni rogo nyanyaki a’asada?
12 Hipai ni gbangaha naundo rani ani kakuti ruru mangapai ho du ani ni rogo asada nga gu asada nawira digidoho tini te watadu adunga ziga ho tipaha ni ipo ya. Wogu si adu tipa Régis, nga guko ani ni gumba pako ti tonatona gipai re. Tipa dungu agarã, diako anasogote ko tipa gako asadatise ka mangasunge fu Yekova. Ono tie, rogo kura uru sa, ri aye koyo du ko ni na aume bangiiri yo ki ya: “Mi inihe ya si nga rengo. Mo undo re. Mi naida ka wisigo Ziazia Kekeapai.” Ri azi bapatiza ni yangaraha ki dani Dezire. Régis nayaa: “Gere ayugu gupai fere nga Yekova afu maku fere tipa gu zerangbaduse na hipai mi adu nani rogo gu dungu agarã mi anasota ka manga kina rurupai re.” I afu mosoro fuko tipa gako hipai ni gbangaha.
13. Gine naundo Pauro ko kakuti ruru mangapai, na waigu rengbe gako kpiapai ka undo rani ani kakuti ruru mangapai?
13 Kusayo rogo bambata kama agarã ti Gaani Regbo, gu mokedi nangia Pauro angia wene kpiapai rogo hipai ni gbangaha. (2 AKorindo 6:3-10; 1 Timoteo 1:16) Wa ko ambeda ka kpi, ko ata fu rugute fu gu paranga bakureako nangia Timoteo, kini za ko ya aKristano dunduko nika gbia tiyo agbia ti asada. Pauro afura tipa kina boro gako kpiapai na ki nyakasipa gu bangua asino nga ga aKristano nga gu rengbe ka undo boro ni kakuti ruru mangapai. Ko akepai ki ya: “Mo apeke gi yugopai, gi mangapai, gu pai mi napeka, idapase, gbanga hipai, nyemuse, zadapai, rungosi, egerã; agu apai naye sa re Andiokia yo, na Ikonio yo, a Rusetura yo; wa mi aru nyanyaki rogo ho. Gbia ki batasi re rogo agi apai re dunduko. Ii, i arúngosi agu yo dunduko ka kpi nyemu ka ka kuti sino Mbori wa du yo ni ungayo rogo Kristo Yesu yo a.” (2 Timoteo 3:10-12; Amokedi 13:49-51; 14:19-22) Ka ani aida ka kakuti ruru mangapai, ani dunduko si aida ani duna idapase, nyemuse, na hipai ni gbangaha.
Ukaditise Na Hipai Ni Gbangaha
14. Gine Pauro aringbisi ngbatunga agu asinombori du wa hipai ni gbangaha kuti ni, na gini rugute ko afuhe fu agu aKristano nadu Korosai yo?
14 Gu mokedi nangia Pauro aringbisi hipai ni gbangaha gbiakuti gu kura asinombori kuti arokoo nga gu si aida Kristano ukadihe fuo ura ni agu amangapai kusayo nga ga sino “kuru boro.” (AKorosaio 3:5-10) Ko akepai ki ya: “Ziazia amangure, wa du oni ni ga Mbori siasia yo, oni úkadi ngbadu inapai, na weneringise, na umbasitise, na zera, na gbanga hipai; nihi pai fu akuaroni, nivu akuaroni, ka pai du bangiri gu boro kuti kura ni; wa Gbia avu roni, kina wo oni ka manga. Ku ri agi apai re dũ oni úkadi nyemuse, nga gu ũvodatise nga ga ziaziapai.”—AKorosaio 3:12-14.
15. Gine nakura ni sangbana ‘ukadi aKristano tiyo’ na hipai ni gbangaha kodihe na gu kura asinombori?
15 Ho agu aboro du rogo dungurati ‘aukaditiyo’ ni na nunga, weneringise, umbasitise nga ga berã, zera, hipai ni gbangaha, na nyemuse, i narẽ ka mbakada kpakarakpakaraapai na ki susi kumbatayo ni kpamiakpamiayo rogo manga ga Yekova sunge. Agu aboro gbe si aida i hipai ni gbangaha nga agu ababiapai nga aKristano. Aregbo kinaho rengbehe ka ida gupai beyo nga i fu rugute fu kurayo Kristano, ono agene gu duho nibakiakia rengbe yo ka mangaha rogo. Pauro afura tipa gu berã ngba gbe ho ko akepai ni fu Timoteo, ko aya: ‘Mo rugu awirina, mo zungadi yo ni gbanga hipai na rogo birĩ yugopai dunduko.’ (2 Timoteo 4:2) Ii, si naida ani mangi ga Yekova avusende dedede rogo hipai ni gbangaha, na irisa, na ni nunga.—Matayo 7:12; 11:28; Amokedi 20:28, 29; ARomo 12:10.
“Hi Pai Ni Gbanga Ha Fu Aboro Dunduko”
16. Ginipai rengbe ka manga ni sangbana “hi [ani] pai ni gbanga ha fu aboro dunduko”?
16 Ga Yekova hipai ni gbangaha fu ngbatunga aboro namaa rani tii gu dingisoro ru aru tipa ani mangi weneapai, nga ani “hi pai [a] ni gbanga ha fu aboro dunduko.” (1 ATesaroniko 5:14) Gere nayugo gupai nga ani duna zerangbaduse na agu agume rani angianga aDezire ya, gaani amurakporo, gaani abadiasunge, na agu akuarani du ani na yo sukuru yo. ADezire adibe dungu asogote nga aguyo nahi kere sawia yo, nga gu nanidi dungu agarã, watadu nahi kina boro sogote be agu aboro i aduna yo basunge yo watadu sukuru yo. (AKorosaio 4:5, 6) Gu mokedi nangia Petero akepai ki ya: “[Oni banda] gaoni mangapai . . . [si] du ni wene he ku bangiri aGendiria; wa i nagumba rimoroni ki ya aboro gbegberẽ apai nga oni, i ki taasi rimo Mbori rago ye ko mbiko bi yo wene mangaapai ti roni.”—1 Petero 2:12.
17. Waigu rengbe ani ka wirika ga Yekova nyemuse na hipai ni gbangaha, na ndu mangaha wo nga gine?
17 Ga Yekova hipai ni gbangaha nika ye na bata fu dungu aboro. (2 Petero 3:9, 15) Ka ani wiriki ga Yekova nyemuse na gako hipai ni gbangaha, ani asusa kumbatayo na tungusa wene pangbanga nga ga ga Mbori Kindo ni zerangbaduse na kini yugupai fu aboro i rafu ga Kristo zogarago nga ga Kindo. (Matayo 28:18-20; Marako 13:10) Kangia ani nika mbu tungusapai, si du wa ani naida ka guruso ga Yekova hipai ni gbangaha na ki kpa ti ino ndu gupai ko ahipai tini ni gbangaha, nga ka fu regbo fu aboro dunduko i sa gayo berã.—ARomo 2:4.
18. Ga Pauro kpee tipa aKorosaio angia gine?
18 Rogo gu gako waraga ko akedihe fu agu aKristano nadu Korosai yo, Asia Minor yo, Pauro akepai ki ya: “Bambiko gi pai re, ti gu rago ani agi he re, ani apiriga nga tigaani ti kparakpe tipa roni nizungadi he te, oni híki be ina pa sangbako na gu tatamana nga ga Ziazia Toro na rugatise, ki ta ata ki re are na gu pai Gbia akpi nyemu he, ki nizu rogo wene apai dũ, ki nisono na ina pa Mbori. Oni nyáki na tandu dũ, ku sangba gu ome yo du ti gako taarimo, dati zera dũ na gbanga hipai ni ngbarago.”—AKorosaio 1:9-11.
19, 20. (a) Waigu rengbe ani ka ne bi ga Yekova hipai ni gbangaha ni asada wa si andu kumbatayo kindi? (b) Gini aundo nika ye fu rani be hi ani pai ni gbangaha?
19 Ga Yekova hipai ni gbangaha wa si andu kumbatayo kindi, watadu zerangbaduse, amaanga rani rogo asada te ka ani ‘duna ruru inohe tipa gupai ko akpinyemuhe,’ nga “aboro bati dunduko, ki ye sa gu inahe nga ga rengo.” (1 Timoteo 2:4) Ani nikaa ‘zu kindi rogo wene mangaapai dũ,’ gbe, gu nga tungusa “gi wene pangbanga nga ga kindo re.” (Matayo 24:14) Ka ani amanga gipai re kindi niruruhe, Yekova asa rani ani “nyáki na tandu dũ,” si kini sa rani ani ‘kakuti ruru mangapai na hipai ni gbangaha na ngbarago.’ Sidu, ni manga ani he wo, ani ‘ata rogo gu gene rẽ arẽ na gupai Yekova akpinyemuhe,’ na ani aduna gu zereda naye be ino ani gupai nga ani ‘nasa ngbarago tiko wenengai.’
20 Ani rugunga tirani wenengai na pa gu tatamana du kugii ga Yekova hipai ni gbangaha. Gi gako hipai ni gbangaha re nafu mamu fu rani ani bi bata na ki fu mamu a fu agu aboro nadegatuyo kuti gaani tungusapai na kuti gaani yugopai i bati. (1 Timoteo 4:16) Sonosa ani azuzu toro nga nyemuse, ngbarago, zereda, gbanga hipai, mangapase, weneringise, zera, idapase, na rugatise, nika undo rani ani hipai ni gbangaha na ngbarago. Si aundo rani na gaani aborokporo kodihe na agu awirinarani du ani na yo rogo dungurati ani raki na yo rogo pazereda. Hipai ni gbangaha aundo rani a ani mangipai ni zerangbaduse na agu akuarani ani amanga sunge zegino na yo watadu agu akuarani du ani na yo sukuru yo. Sidu, pa hi ani pai ni gbangaha wa gere aduna nduhe tini, nga ka batasa aboro ingapai na ka taasarimo gu Mbori nga ga ngbanga hipai ko, nga Yekova.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Ni fura ko tipa ga Pauro fugo ya “nyemuse nahipai ni gbangaha,” Gordon D. Fee nga wene bawiriki Ziazia Kekeapai akepai nayaa: ‘Rogo gu yugopai nga ga Pauro, hipai ni gbangaha kodihe kuti duna weneringise nga agu aberã ue du Mbori nani tipa ngbatunga aboro (Oni ringbisingaha na Rom. 2:4). Mbori nayugo hipai rogo nyemuse ni zanga ko fu mbusa fu agu aboro nasamungu kuti ko; ngba kura gene, ko nayugo gako weneringise rogo gu gako dungu mangaapai nga ga inapai fu aboro. Si du Pauro atona ringbisapa nyemuse tini na agi afugo ue nayugopa sino Mbori re, nga guko nayugu gako hipai gbiati weneringise rogo Kristo yo fu agu aboro naima rẽ i gbarasi ngbanga fuyo.’
Oni Rengbe Ka Sakarogoyo?
• Rogo gini agene du Kristo ni wene kpiapai rogo hipai ni gbangaha?
• Gine nika undo rani ani sonosi hipai ni gbangaha?
• Waigu hipai ni gbangaha aundo aborokporo, agu aKristano namangasunge rogo ba sa, na abaakumba?
• Waigu pa hi ani pai ni gbangaha nika undo rani na wai si ka undo kura aboro?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 29]
Zavura ho ko aduni rogo bakere fudifudipai, Yesu aduna zerangbaduse na gako abawiriki
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 30]
I nangarasa agu ababiapai nga aKristano i moi wene kpiapai rogo hipai ni gbangaha fu awirinayo
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 31]
Ka ani wiriki manga ga Yekova nyemuse na hipai ni gbangaha, ani ndu andu kumbatayo kindi na tungusa wene pangbanga
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 32]
Pauro akparikpee ya aKristano ‘hipai ni gbanga na ngbarago’