Oni Gunde Ti Yekova Na Ki Kakuti Gako Arugute
“Oni gúnde ti Mbori, ki ka kuti gako arugute; bambiko gere nga gu pai dunduko nga ga boro.”—BATUNGUSIPAI 12:13.
1, 2. (a) Waigu rengbe gunde be ahe ka banda kpotorani? (b) Tipagine agu avunguagude duna tatamana a’asada tiyo tini ka rimisi ruru gunde be ahe ku ngbadu awiriyo yo?
“WINGBADUSE naamaa ga boro raka ngbapai, ono gunde be pai nabandaha,” wogu Leonardo da Vinci agumbaha. Ruko-kpata, watadu gusapai niruko, navurasi bangiri boro ti kerepai, ono gunde tigaha natingida ni na pa kerepai tipa ni banda ti ni. Ni kpiapai, kangia ani dakpa kurii gangara yo kini mo ka ru yo ti ngbaha ka ngera kusende yo ka bi baturo sende, dungu rani nakaraga tirani ni giirani be gunde. Teketeke a, anga gunde ti Mbori nambakada kina gu ngbanya du dagba rani na ko sa te, ono a wa ani awirikihe rogo gu paparaha ye mbata fu gere, gi gunde re nabanda rani a be gupai rengbe ka imisa kpotorani.
2 Ono tie, si naida gupai nga ani wiriki wai ka gunde be gu kereapai du rogo gi gaani auru re. Wa duhe nga rukutu agude ainonga pa gu kerepai duho ti zada kundiri giri karaba watadu gu kerepai rengbe gu dungu atarambiri naotoka vuru gbata ka ye nani te, gbegberepai rengbe ka tunguo yo taata.a Agu avunguagude duna tatamana na’asada tiyo ka rimiso ruru gunde be agi ahe re kurii awiriyo yo, kini za yo dedede ti gu kere ahe du pati yo. Avunguagude ima ino gupai nga gi gunde re rengbe wenengai ka batasa awiriyo.
3. Tipagine Yekova aza rani tini ti agu apai rengbe ka gbarasapa rani rogo toroyo, na waigu ko aza rani?
3 Yekova nabaka bangiriko wa kina gure tipa ani du wenengai. Ni gu barani nakpinyemu rani, ko nayugopai fu rani rogo Fugo ko na rogo gako riigbu tipa ani gbia undo tipa tirani. (Yesaya 48:17) Papara gi yugopai naye be Mbori re nga ka za rani ‘berewe na berewe’ tipa ani sonosi gunde be ngbatunga gu kereapai rengbe ka gbarasapa rani rogo toroyo re. (2 Pekapai 36:15; 2 Petero 3:1) Rogo gu kuru pangbanga nga ga aboro dunduko, ka aboro ane dungu kereapai ane nga ga toro, ‘wa ka berã adu tiyo kpotoyo yo i gúnde ti Mbori na ki kakuti gako arugute kindi.’ (Pa Fu Rugute ni Ue he 5:29) Rogo gi ‘gbegbere aregbo re,’ waigu rengbe ani ka mbakada ngbaduraniyo tipa ka gunde ti Mbori na ka sungo tuturũ kusayo ti gupai rengbe ka gbarasapa rani rogo toroyo?—2 Timoteo 3:1.
Oni Ne Gbegberepai
4. (a) Gini ngbatunga sogote si aida aKristano sonosihe? (b) Waigu Yekova aberã tipa gbegbere mangaapai? (Oni bi gu rukutu kekepai du kuari.)
4 Ziazia Kekeapai nasakarogopai yo ya “gunde ti Yekova nga soga gbigbitapai.” (Asanza 8:13) Gu buku nasakarogo Ziazia Kekeapai yo naringbisapa gi sogote re ya si nga “gu berã boro aberãha tipa kura aboro nga aguyo ni asoga yo na nga agu aboro ni aidanga ka sungo na yo ya watadu agu ahe ni asogaha na kini bisirapaha nga agu ahe ni aidanga ka du nani beni ya.” Sidu, gunde ti Mbori nakoda soga boro agu ahe dunduko duni gbegberehe bangiri Yekova.b (Atambuahe 97:10) Gi gunde re nafõngbaduraniyo ani ne gbegberepai, a wa gu gunde be tigo ku sende yo du kpotoraniyo asa rani ani ga ni giirani ti ngba gangara ariyo. Ziazia Kekeapai naya: “Gunde ti Yekova [nasa boro ni ne] . . . gbigbitapai.”—Asanza 16:6.
5. (a) Waigu rengbe ani ka nyakasa gaani gunde ti Mbori na kini sogo gupai nyanyakii angbanga ya? (b) Gine gu kuru pangbanga nga ga gu rikaaboro nangia agu aYisaraere nadu mbata ayugoho fu rani tipa gipai re?
5 Ani rengbe ka nyakasa gi gaani ruru gunde be gbegbere ahe re na kini sogoho nyanyakii ni makia ani sangbana gupai rengbe ingapai ka ye nani zanga kpa. Ziazia Kekeapai nakido rani ya ani ake kina guhe ru anihe, singia ani aruhe rogo pa borose, watadu ani aruhe rogo toroyo, ani ake kina guhe ani aruhe. (AGaratio 6:7, 8) Tipa gi ndupai re, si du Yekova aringbisa sangbana basa gako arugute tini rogo gu fugo du ziazia kodihe kuti sangbana mbu ndikidi irisombori nga gu sangbanapai nika henga manga ya. Na zanga du gu tooni rikaaboro nangia aYisaraere na gu bandahe nangia ga Mbori, ka i arengbenga kaa raka nisayo zanga i du tii kere rungosi nga ga gu rikaaboro nake pati yo nangia aira ome te. (Pa Fu Rugute ni Ue he 28:15, 45-48) I ake kere sangbana gu basasangbaa nangia ga aYisaraere rogo Ziazia Kekeapai tipa ‘si za’ rani tipa ani wirikipai ti ni ki sonosi gunde ti Mbori.—1 AKorindo 10:11.
6. Gini bete kpiaapai du rogo Ziazia Kekeapai rengbe ani ka wirika gunde ti Mbori tini? (Oni bi gu rukutu kekepai du kuari.)
6 Ku pati gupai namangi gu rikaaboro nga aYisaraere nabayo, Ziazia Kekeapai nagumba pangbanga agu aboro nibasasa a ngbanga atiwi na yo mbiko i anakpi akurayo, anamanga wasiro, anamaa ngbaduyo fuo ga akurayo ahe, watadu i angia aboro ruko.c Bete agi akumba re aima mangasunge fu Yekova tipa dungu agarã, ono rogo kura nyanyakipa regbo rogo gayo raka, gayo gunde ti Mbori anyakanga gbe te, sidu i ki gbia gbegbere sangbanaha. Berã ani kurii ngbatunga gu kpiaapai du rogo Ziazia Kekeapai re rengbe ka nyakasa rani kuti gaani diaberã ka zanga manga kina ngbatunga gu irairaapai re. Nairiwo wai ka si gbere, ka ani sungu mbata da kinaho gberango nika ti ni kurirani ani kini mo ka dia ga Mbori arugute ku ngbaduraniyo! Ani he duni agu aboro i ya tiyo, bangiri kpari akpara naagonga te, nga agu aboro gbegberepai amanga yo amanga mbata i ni mo ka ruga tiyo na paha.—Atambuahe 19:7.
7. Gini boro Yekova ayamba ni kurogo gu gako bambu rokoo narukuba kurapai?
7 Gu kura nyanyaki ndupai fu rani tipa ani sonosi gunde ti Mbori, si nga nyemu banda gaani pagume dagba rani na ko. Ani nagunde ti sa gberarago ti Yekova mbiko ani nabi gaani pabakure na ko na kikiipaha. Gini boro Mbori abi ni ni bakureako, nga gu ni rengbe ko ka yamba ni ku tii gu gako bambu rokoo narukuba kurapai? Kina gu boro “nata nzunzu, ki nimangi rurupai.” (Atambuahe 15:1, 2) Ka ani bi gi gaani pagume du dagba rani na Bakusirani re na kikiipaha, ani nata ta kini banda tirani ti manga gupai duni irairaha bangiri ko.
8. Waigu bete aYisaraere ti rago Maraki abi gayo pabakure na Mbori gbua taata?
8 Si ni pa gberarago nga, bete aYisaraere ti rago Maraki abi gayo pabakure na Mbori gbua taata. Kuba gupai nga i naagunde ti Yekova na kini fu irisa fuko, i anafu wokiwoki anyaa na gbarigbari ra ni motumo ri gako bamotumo. Gayo zanga gunde ti Mbori adu a niyuguyuguhe rogo gayo bipai tipa rogatise. Tipa i rogodi paranga adee, i ambu adiayo tipa gu rukutu apai ka i ambunga dee tipaha ya, nga agu adiayo i arogo tiyo na yo ngba paranga yo. Maraki aya fuyo Yekova nasoga “pa mbu de” na ki ya fuyo gi gayo gbegbere mangaapai re ima nyaga yo kusayo ti gayo Mbori. Waigu ka Mbori aidi na gayo amotumo baraho agu aume nangia ga agu adiayo i agindigo yo aima buza gako bamotumo ni, ka pepai ni sanza, nga agu aume agi adee aakpara nani re be gu rungo i adu rogo? Ngbatunga gu kere zanga irisa tipa ga Yekova arugute re asa ko ko sanahe ki ya: “Wari du gunde ti re ni?”—Maraki 1:6-8; 2:13-16.
9, 10. Waigu rengbe ani ka yugo gupai nga ani nabi gaani pabakure na Yekova ni nyanyakipa pai?
9 Areme, Yekova nabi gu ima ngbaduseyo abi a nga gu nafuda gu dungu abadia rogatise na agude duna wene sayo nga gu fuda naye be gu gbangbati na wasiwasi mangaapai nga ga akumbakuadee na abaagude watadu be dereakumba na anaagude. Nirengo, si nafu rungo afu fuko. Bakureku Mbori nabi apai a wa Mbori abihe na kini mangipai nyanyakii ka nyakasa gani rogatise, kini ka gu bipai nga ga zegino nga gu abinga gu kodatise nga ga rogatise ni nyanyakipa pai ya, na ni ‘nane pa meteka a.’—1 AKorindo 6:18.
10 Rogo rogatise na rogo kura apai rogo gaani raka, pa soga ani agu apai dunduko duni gbegberehe bangiri Yekova, kodihe kuti bi ani gaani pabakure dagba rani na ko ni nyanyakipa pai nika sa gupai nga Yekova idi na gaani apai na fuo gure ani ki gbia gako weneringise. Gu mokedi nangia Petero anyakasipai ki ya: “Mi ini ni rengo ya Mbori akpara nga aboro te; ono dagba rika aboro yo dunduko gu ni nagunde ti ko, ki nimangi rurupai, kina ni ngba ti ko.” (Amokedi 10:34, 35) Ani na dungu kpiaapai berani rogo Ziazia Kekeapai nga gu nayugo wai gunde ti Mbori afõngbadu kura aboro yo i mangi kina ruruapai baraho i aduni rogo a’asada nibakiakia.
Aboro Biata Nga Aguyo Nagunde ti Mbori
11. Mbiko gini mangaapai i aya tipa Abarayama ko angia gu boro “nagunde ti Mbori”?
11 Kumba gu duho sa du pako rogo Ziazia Kekeapai kina boro Yekova nitiko afura tipa ko ya bakureako nangia ko, ko nga gu iriiripa bakumba nangia Abarayama. (Yesaya 41:8) Mbori amoi Abarayama rogo asada ho ko aya fu Abarayama ni ko tumo na bangisa wiri ko nangia Yisaka, nga guko ka Mbori adigisi gu gako mokido rogo ko yo nga atita Abarayama angia bakere bange rikaaboro kumbatayo. (Bambata Pai 12:2, 3; 17:19) Ya mo ‘bakurea Yekova’ asusi rogo gi eegira asada re? (Yakoba 2:23) Ti kina boro gu regbo Abarayama atumba gako sape ka imo Yisaka, ga Yekova maraika aya: “Ka mo túmba nga bero kuti wiro ya, ka mo mángi nga ko na pai a ya; bambiko mi ini he awere ya mo nagunde ti Mbori, wa mo aka nga na wiro nga kina boro bangisa wiro, be re ya.”—Bambata Pai 22:10-12.
12. Gine nafõngbadu Abarayama yo ko yugu gupai nga ko anagunde agunde ti Mbori, na waigu rengbe ani ka yugo sino wa kina gure?
12 Wa si avura du nga Abarayama aima yugo tiko mbata ni gu boro nagunde ti Yekova, ono rogo gipai nadu tipa tumo na Yisaka re, ko ayugu gako gunde ti Mbori susa agu akuraha dunduko. Padu ko na nyemu ka fu Yisaka ni motumo aima susa pa fu irisa rogo giasangbaa. Gupai nafõngbadu Abarayama yo ko mangi gipai re nga ko aduna kido nabaha nga gu Bako nga ga ngbangbaturũ ko amanga agu apai amanga Ko akidohe tipaha ni zingisa ko Yisaka bekpio ka si du nga si naidaha wo. A wa Pauro akehe, Abarayama “[aima ino] ni rengo ya gu pai Mbori akido he ti ni, ka ko mangi he amanga a.” (ARomo 4:16-21) Ya mo ani ima mbakada tirani ka manga gupai Mbori akpinyemuhe zavura ho ka si aida gupai ni nga ani mbupa gaani dungu apai vurũ? Ya mo ani na kido dunduko ya ngbatunga gu giasangbaa re aundo rani aundo gizo, ni ini gupai nga Yekova “nafu mosoro [afu] fu agu yo nagbata ko”? (AEbere 11:6) Gure nga ndikidi gunde ti Mbori.—Atambuahe 115:11.
13. Tipagine si aru aru tini fu Yosefa ko fura tipa tiko ni gu kumba “nagunde ti Mbori”?
13 Ani wisiginga gu kura kpiapai nga ga gunde ti Mbori nga gu Yosefa amangihe. Mbiko padu Yosefa ni kanga kua Potifaro yo, dia Potifaro anadara ko na auru dunduko ko mangi bäri na ri. Si ziazia nga, gene adunga beko ko ne ngera bangiriko na dia bairako te, nga guri nanapiriganga ti gumba sangba bäri fuko ya. Ni yangaraha, ho ‘ri azi ko ni ti gako rokoo,’ ko “[a]oro, ki gba ku zegi yo.” Gine nasa ko ko oro kusayo ti gbegberepai nibasa wa gure? Zanga kapa, gu banguapai nasa ko ko mangi gupai re nga gako gunde ti Mbori, nyemu ne manga “gi bakere gbigbitapai re, ki ingi pai kuti Mbori.” (Bambata Pai 39:7-12) Si aru aru fu Yosefa ko fura tipa tiko kusa ni gu kumba “nagunde ti Mbori.”—Bambata Pai 42:18.
14. Waigu ga Yosefa inapai fu awiribako ayugu gupai nga ko anagunde ti Mbori?
14 Kusa, fuo susa dungu agarã, regbo ada Yosefa angere bangiriko na awiribako, nga aguyo gayo kere sino asa yo i bagi ko ni kanga. Si adu adu fuko taata ko gbia mamu be gu ngbongi i adu rogo ki iribape gupai i amangi ko nani. Ono manga boro akurani gbegberee wa gure ayugonga gupai nga ni nagunde ti Mbori te. (Pa Amotumo 25:43) Sidu, ho Yosefa abi gu gopai ni nga awiribako ima saberã nirengo, ko ambupai fuyo ni inapai. Wa kina Yosefa, pa gunde ani ti Mbori nika fõngbaduraniyo ani dibe gbegberepai na wenepai, na si aundo rani a ani he ti kurogo asada.—Bambata Pai 45:1-11; Atambuahe 130:3, 4; ARomo 12:17-21.
15. Tipagine ga Eyobo mangaapai afu ngbarago tini ku ngbadu Yekova yo?
15 Eyobo afu gu kura bakere kpiapai nga ga gu boro nagunde ti Mbori. Yekova aya fu Bakitingbanga wee: “Mo berẽ pa gi moyambu nga Eyobo? bambiko a nga boro ho du wa ko auru kpotosende yo te, nga ziazia kumba ni ruru ko, nga gu ko nagunde ti Mbori, ki nine gbigbitapai.” (Eyobo 1:8) Tipa dungu agarã, ga Eyobo ziazia mangaapai afu ngbarago gu Bako nga ga ngbangbaturũ ko. Eyobo anagunde ti Mbori mbiko ko aini gupai nga si nga gu rurupai si aida boro mangihe na si nga gu bawene gene kisusi si aida boro raki ngbaha. Eyobo ayaa: “Mo ngére, gunde ti Mbori, si nga tatamana; ka guari pati gbigbitapai nga rugatinapai.” (Eyobo 28:28) Ni du Eyobo ni kumbakudee, ko anabinga paranga adee na sanza bangirise te, na ko anaberãnga pa manga bäri na yo ngbadukoyo a te. Wa ko avurangia kumukokumuko kumba, ko aidanga ka kido kuti kumuko te, na ko asogo ngbatunga iriso kpiaahe dunduko.—Eyobo 31:1, 9-11, 24-28.
16. (a) Rogo gini agene Eyobo amangi weneringise nga ga nyemuse? (b) Waigu Eyobo ayugu gupai nga ko akanga ti mbupai fu aboro te?
16 Sidu tie, gunde ti Mbori nayugo gupai nga manga boro gupai du niwenehe na kini ne manga gu duni gbegberehe. Sidu, Eyobo anamanga fu airavurari, fu gbarigbari aboro, na fu rungorungo aboro rogo weneringise na kini biyo na nunga. (Pa Amotumo 19:14; Eyobo 29:15, 16) Eyobo arugu tiko na gupai nga, “gu ni naka na inapai fu kura ni nambu pa gunde ti gu Ko du na tandu apai dũ.” (Eyobo 6:14) Pa ka boro manga weneringise nga ga nyemuse fu akurani nakoda gupai nga ni aidanga ka mbupai fu akurani te watadu ni nanye kuti kpipai. Ni irisa ko ga Mbori arugute, Eyobo akparikpee tipa agu abadiangbako nadu biata, nga aguyo narungosi ko ni afugo bakere. (Eyobo 42:7-10) Ya mo ani rengbe ka yugo ngbatunga gu sino re fu gu kuarani nga idipase nga guni ka imisi rani rogo kura gene? Kpara ani kpee na ngbaduraniyo dunduko tipa gu boro imisi rani rengbe ka undo rani ani mbu kpikopai. Agu amaku Eyobo agbia ngbarago behe mbikopa gunde ko ti Mbori nafu gu mboimboi pai fu rani nga ga ‘ga Yekova wene sino, nga gu ko aida paha fu aguyo nagunde tiko.’—Atambuahe 31:19; Yakoba 5:11.
Gunde ti Fu Gberarago fu Mbori kia ti Gunde ti Fu Gberarago fu Aboro
17. Gine gunde be aboro watadu gunde ti fu gberarago fu aboro narengbe ka manga rani nani, ono tipagine du ngbatunga gi gunde re tini ni gu bipai adunga tuturũ kumbatayo ya?
17 Wa vura duhe nga gunde ti Mbori nafõngbaduraniyo ani mangi gupai duni ruruhe, gunde be aboro watadu gunde ti fu gberarago fu aboro rengbe ka gbarasapa gaani idapase. Ho Yesu angarasa gako amokedi ni tipa i du zaaza ni abatungusi wene pangbanga, ko agumbapai fuyo tipa gi gunde be aboro re ki ya: “Ka oni gúnde nga be agu yo naimo kpotoboro ya, ka i rengbe nga ka imo mbisimo te. Ono oni gúnde ti gu ko rengbe ka gbarasa mbisimo na kpotoboro a ku Geyena yo.” (Matayo 10:28) Gunde be aboro watadu gunde ti fu gberarago fu aboro nga bipai tuturũ kumbatayo te, wogu Yesu agumbaha, mbiko aboro arengbanga ka gbarasapa gu gaani raka du kumbatayo te. Kurii gure, ani nagunde ti Mbori mbiko ani ima inopai tipa gako iiriwo ome, nga gu ima kio kisusi bakio gu ome nga ga rikaaboro dunduko. (Yesaya 40:15) Wa kina Abarayama, ani na kido dunduko kuti ga Yekova ome ka zingisa Gako ruru amoyambu. (Yugoti 2:10) Sidu, ani nayaa: “Ka Mbori du fu rani, da ka du kuti rani?”—ARomo 8:31.
18. Rogo gini gene Yekova afu mosoro fu agu aboro nagunde tiko?
18 Kangia gu boro nasoga rani ni dagba gaani aborokporo watadu ni nga gude wingbaa sukuru yo, ani abi gupai nga “Rogo gunde ti Mbori, yo du boro ni zukazuka [“na nyanyaki kido,” NW ].” (Asanza 14:26) Ani rengbe ka kparakpee fu Mbori tipa ome mbiko ani ini gupai nga ko agia rani agia. (Atambuahe 145:19) Bangiri Yekova naagonga ti agu aboro nagunde tiko te. Rogo gako nebi nangia Maraki, ko nakido rani niyaa: “Si du agu yo nagunde ti Yekova i ki nigumba pai dagba yo dedede; Yekova adege tuko ki nigi pa yo, i ake pai rogo kitabu tingidapai bara bangiriko tipa agu yo nagunde ti Yekova ki niberẽ pa rimoko.”—Maraki 3:16.
19. Gini ngbatunga agunde nika digo, ono gini gu nika nyeanye kindi?
19 Regbo nambeda nga gu regbo aboro dunduko nikaa iriso kina Yekova sa na gunde be aboro watadu gunde ti fu gberarago fu aboro ki go kusayo. (Yesaya 11:9) Gunde be gomoro, be kaza, be akuondiko, na be vura angia agu apai nika dunga berewe ya. Ono tie, gunde ti Mbori nika nyeanye tigaha kindi wa gako ruru amoyambu ngbangbaturũ yo na auru kpotosende nikaa fu gu irisa kindi fuko rẽ ko tipaha, na kini gisangba ko. (Yugoti 15:4) Wa du rago tie re, ani dinga ga Soromo rugute ku ngbaduraniyo nga gu rugute ga Mbori toro adu kugiipa kehe: “Ka mo nikpí nga aboro ingapai ku kpotoro yo ya, ono mo dú na gunde Yekova ti ro kindi na auru pitipiti. Ni rengo pai kina ku mbata yo, I adía nga ga maabangirise ku sa yo te.”—Asanza 23:17, 18.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Kura sosono aboro agundenga be kura ahe te mbiko gayo sunge sa yo i inidi sungo pati kere ahe. Ho boro asanahe ni tipa ndu gupai du dungu abasekengua tini na kafukafu awirinzanga yo, gu kura ko sa nga bangbasia basekengua akaragapai ki ya: “I agundenga be gu rindi sape-gbangua nga ga karaba nake ni kere oto te.”
b Yekova nitiko nasoga gbegberepai asoga. Ni kpiapai, AEfeso 4:29 naringbisapa gbegbere fugo ya si nga “gbegberẽpai” watadu “ziripai.” (NW ) Gu fugo Giriki i amangisunge nani tipa “ziripai,” si tipa furu rindi-ngua, furu tio, watadu furu pasio. Ngbatunga gu fugo re nayugo wai nzunzu si aida ani sogo afugo sengahe watadu gbegbere afugo. Teketeke a, i nafura tipa kpiaahe rogo Ziazia Kekeapai dedede ya si wa ‘mire.’ (Pa Fu Rugute ni Ue he 29:17, NW; Yezekere 6:9) Pa wai ani asoga mire, naundo rani ani ini wai Mbori asoga iriso kpiahe.
c Ni kpiapai, ani wisiginga gu pangbanga du rogo Ziazia Kekeapai tipa Kaina (Bambata Pai 4:3-12); tipa Davide (2 Samuere 11:2–12:14); tipa Geazi (2 Abakindo 5:20-27); na tipa Uzia (2 Pekapai 26:16-21).
Oni Natingidaha?
• Waigu ani awirikapa soga gupai duni gbegberehe?
• Waigu bete aYisaraere ti rago Maraki abi gayo pabakure na Yekova ni kungbo taatapai?
• Ginipai rengbe ani ka wirikaha be Abarayama, Yosefa, na be Eyobo tipa gunde ti Mbori?
• Gini ngbatunga gunde nika gonga ya, na tipagine si ka gonga tini ya?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 25]
Agu avunguagude duna tatamana narimiso gunde be ahe ku ngbadu awiriyo yo
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 26]
A wa gunde be he asa rani ani ne kerepai, gunde ti Mbori nasa rani a ani ne manga gbegberepai
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 28]
Eyobo akakuti gako gunde ti Mbori zavura ho agu kumba naangianga ndikidi abakureako ya aafuda ko ni vurũ
[Gu kekepai nayugo bara gu ba i adi gu kpiahe rogo du ti kpewaraga 28]
From the Bible translation Vulgata Latina, 1795