Agu ANdiko nga ga Mbori Rengbe Arengba ka Fu Undo fu Roni
ZANGA kapa oni ima ino gupai nga anyaa namangapai kuti agu andiko Mbori amoihe kurogo ra yo. Dungu amasini i ambakadaha tipa si irisi arugute. Ono tie, Mbori akusi andiko tipa si yugu gene fu aboro. Wai rengbe oni ka ruga tironi nzunzu na pa gipai re? Ho Yekova, nga Bakusi ruru andiko dunduko amangi bambata aboro ni, ko ayaa: “Ani fú boro ni kpiarani, wa kina rani.” Bakusiahe nga toro; anga kpoto tiko wa gaani te, sidu padu ani ni ‘kpiako’ nayugo gupai nga ani rengbe arengba ka manga gako asino, kini yugo bete gako wene asino rogo gaani mangaapai. Aboro na gu tandu beyo nga ga ruga gayo raka kuti andiko, nga wee, ka raka kuti agu andiko idi yo kuti ni ya si niruruhe tipa mangaapai. Yekova asa gupai nga i ke dungu agi andiko re kurogo buku ni Fugo ko.—Bambata Pai 1:26; Yoane 4:24; 17:17.
Ono boro rengbe ka ya: ‘Ziazia Kekeapai na dungu akama andiko rogoho, si niba gasigasipai fere mi inihe dunduko.’ Si nga rengo. Ono tie, oni berẽnga pa gi rengo re: Wa vura duhe nga ga Mbori andiko dunduko nafu undo afu, agu akuraha kinaho nyakipaha kisusi agu akuraha. Rogo Matayo 22:37-39, oni rengbe ka bi gupai yo nga, Yesu ayugu gupai nga, dagba agu andiko nangia ga Mose na gu nadu wa ha, agu akuraha kinaho paha akii ti agu akuraha.
Gini andiko kiipaha kisusi agu akuraha? Agu andiko nga ga Ziazia Kekeapai kiipaha kisusi agu akuraha nga gu nafura ngburungburu tipa gu pagume du dagba rani na Yekova. Ka ani di agi arugute re ku ngbaduraniyo, Mbori kini mo ka da ni gu banguapai naruga gu gaani kombasi nga ga wene mangaapai. Kurii gure, gu kura andiko kinaho nayugo wai si aida ani mangipai na aboro. Manga ani agi andiko re nika undo rani ani sovura kuti gu sino nga ga kina-re-mbata, ka si vura du rogo gini ngbatungaha vurũ.
Ani tonanga ha na nyanyakipa rengo sa rogo Ziazia Kekeapai. Gine nga gu rengo re, na waigu si amanga rani?
“Gu Ko Nga Bahe Ki Susi Auru Kpotosende Dunduko”
Ziazia Kekeapai nafura afura ziazia ya Yekova nga Bakere Bakusirani, ni gu Mbori duna tandu apai dunduko. Ka i ringbisinga ko kuti kura boro te. Gere nga banguapa rengo rogo Ziazia Kekeapai.—Bambata Pai 17:1; Batungusipai 12:1.
Guni sa dagba abakeke gu buku nga Atambuahe afura tipa Yekova ki ya: “Ko nga Bahe ki susi auru kpotosende dunduko.” Gu dumbata nangia Bakindo Davide ayaa: “Ngbi nga gamo a, Ako Yekova, mo ni kiisikiisi pa ro ku ri ahe dũ.” Na gu woworimo nebi nangia Yeremaya akepai ki ya: “Ako Yekova, kura ni ho wa mo te; mo nga bakere boro, rimoro ki du ni bakere he na ngarã.”—Atambuahe 83:18; 1 Pekapai 29:11; Yeremaya 10:6.
Wai rengbe ani ka mangasunge na agu arengo du tipa Mbori re rogo gaani raka na auru dunduko?
Ani ima ino pa gu boro ziazia si aida pani kii bangirani, ni nga Bakusirani nga Bafu unga. Wa duhe tie were, ya mo si arunga ani sovura kuti nyemu gbeberã aboro fuo rani tee, nga gu nyemupai rengbe ka du ti kura aboro gbe kisusi gu du ti gu kurayo? Ndiko sa dagba agu akuraha duna tatamana rengbe ka ruga rani nga, ‘ani mángi apai dunduko sa taasarimo Mbori.’ (1 AKorindo 10:31) Gu nebi nangia Daniere amoi wene kpiapai rogo gipai re.
Kuru pangbanga tipa Babera nape gupai fu rani tipa gu Bakindo nangia Nebukadenesara ya rago agbere tiko fuo rara ko mosumo sidu ko ki zinahe tipa i kusi rogoyo fuko. Wa si avura gasa aboro dunduko, Daniere tigako ape gupai zukazuka bakindo aida ka ino ho. Ya mo Daniere asambuo tiko tipa kusa sangba gi mosumo re? Oó, ko afu taarimo fu “gu Mbori du ngbangbaturũ yo [nga gu]ko nakusa okooko [a]pai.” Daniere akodi kurapai kuti ni ki ya: “I ayugo nga pa gi okooko pai fere re tiparimowe mi du na tatamana susi kura aboro te.” Daniere angia gu boro nanairisa andiko. Si airiwonga tirani ka bi gupai rogo gu buku nga Daniere i niringbisi pako yo bara biata ni gu ‘kumba Mbori akpinyemu ko gbe’ tee?—Daniere 2:28, 30; 9:23; 10:11, 19.
Oni agbia undo ka oni wiriki Daniere. Ni pe oni fuo gu kpiapai nga ga Daniere, gupai nyakipaha gbe nga ndu gupai nasa roni oni mangipai. Da si aida i tambua rimo ni tipa gupai mangi oni he? Ka kina ginipai vura du tipa roni, oni rengbe arengba ka mangapai na ngbanya kuti gi nyanyakipa andiko re, nga Yekova nga Gbia Bakindo. Pa manga oni he wo asa ko ko ‘kpinyemu roni gbe.’
Ani wisiginga bangua andiko ue nga gu rengbe ka yugo gene fu rani tipa gu mangaapai du dagba tirani na akuarani aboro. Mbiko gu nyakasapa tise aboro amangaha, pa gaani mangaapai na kura aboro niba kpakarakpakaraha nirengo.
‘Umbasitise nga ga Berã’
Dedede, agu aboro naperesa kina pa tiyo kumbatayo naadunga na ngbarago tiyo te. Dungu yo naida gu raka ngbaa kisusi gu du beyo, na i naidaha kina awere. Kuti yo, manga boro pai rengbe arengba nayugopa mungo. I nabipa zerangbaduse ya si nga gu sino si aida kina kura aboro naamangaha. Apai dunduko rengbe yo ka mangaha tipa ka sa rimo yo si naawo. Oni naberã gupai nga oni rengbe ka sia kura sino kia ti gayo tipa kaa mangaha?
Ga Mbori amoyambu nagbia tiyo agbia ti ngbatunga agu asino berã re na auru dunduko, ono si aidanga gi sino re mere fuo yo te. Agu aKristano ima nyaka nadia gu ndiko kugume nga, “a nga gu ni nambakada rimoni ni tini i ka ngba na ni te, ono gu ni Gbia ka mbakada rimoni.”—2 AKorindo 10:18.
Manga oni gu ndiko du rogo AFiripoio 2:3, 4 nika undo roni. Agu averesi re nangarasa roni “ka oni mángi nga pai na vura na ruka wa sa ya, ono gu ni bérẽ pa kura ni rogo umbasi gani berã ya ni ngba susi ni.” Si ki ta du were, ‘ka oni bérẽnga pa gaoni apai ya, kina pa ga akuaroni.’
Gu kumba nabi tiko ngba ruru gene na naini gini ngbatunga boro nangia ko nzunzu angia Gidona, nangia basapungbanga dagba agu aEbere nadu mbata. Ko aidanga ka duni barumbatayo fu aYisaraere te. Ho i ayambu ko ni ko di gu ba re ni gayo gbia, Gidona aya ko arẽnga na gu sunge re te. Ko asakirogoyo fuyo ki ya, “Gi[mi] rika ni rungorungo ho ki susi dagba ngbatunga Manase, [na] mi tigimi nga umba boro [ki susi] dagba ga buba aborokporo.”—Abasapungbanga 6:12-16.
Kurii gure, fuo Yekova sa Gidona ko dibe avura ko, aboro gu ngbatunga nangia ga Efuraima azubo ko na paya. Ginipai Gidona amangi? Ya mo gako diabe vura aima kiiso pako bangiriko? Oó. Ko ane kerepai ni karaga ko pai ni zezeredi afugo. Ko aya fuyo: “Gine mi arengbe ka manga ha tigimi ringbisi he na gaoni?” Gidona angia boro umbasitise rogo berã.—Abasapungbanga 8:1-3.
Rengo ngaha, agu apai du tipa Gidona aima manga bakuru kusayo gbe. Wa vura duhe wo, undo kinaho rengbe ani ka bihe ti wisigo gi pangbanga re. Oni rengbe ka bi gupai nga Gidona aduna gu sino berã du kia ti gu du dungu aboro areme nani, na ko anamanga kinaha rogo gako raka, sidu si ki fu undo fuko.
Gu berã namaapai kina kumbatayo nga gu nasa aboro i naaberã kina pa tiyo rengbe ka vundo gaani berã ka ani ainonga wari nzunzu du ba rani ni dagba aboro ya. Agu andiko nga ga Ziazia Kekeapai naruga gu iraira bipai re, kini yugu gu ba nzunzu nga gaani tiibe Bakusiahe na wai du pa rani ringbisihe kuti ga kura aboro.
Ni irisa ani agu andiko nga ga Ziazia Kekeapai, ani namangapai niwenehe susi gu aboro amangaha ringbisihe kuti agu andiko nga ga kina-re-mbata. Sino aboro amaanga pai berewe rirani te. Wa ani kaa wirika dungu apai tipa ruru andiko, kinawo a ani kaa inido tirani na gu boro nga Baenge he. Ii, wisigo ani agu andiko nga ga Mbori ho ani ageda Ziazia Kekeapai ni rẽ arẽ na gu asadatise re.—Oni bi sanduki.
Yekova amangi aboro ki tumba payo kuari ti ga anyaa, nga agu ra namangapai gbe mbiko agu arugute ko amoihe kurogo ra yo. Pa manga ani gupai Mbori akpinyemuhe nakoda irisa ani gako andiko. Ni manga ani he were, ani kini moi gaani kombasi nga ga ruru mangaapai ngba ruru gene, nga gu kombasi nika yugo rago fu rani kurogo gu vovo sino apai Mbori ka manga. Ziazia Kekeapai nafu gu ndupai fu rani si aida ani moi bangirani bambeda tini tipa vovo sino mangaapai rogo zegino dunduko nga gu zegino kina “ruru apai nikanye rogo ho.”—2 Petero 3:13.
[Sanduki/Gu Sanduki du ti kpewaraga 6]
Gu Bete ANdiko nga ga Ziazia Kekeapai nga gu Rengbe ka fu Undo
Dagba Aborokporo:
“Ka boro gbáta nga gani he ya [“gupai ngbaa tipa ti ni ya,” NW ], ono gu ngba fu kurani.”—1 AKorindo 10:24.
“Nyemuse . . . agbata nga gaha pai te.”—1 AKorindo 13:4, 5.
“Gu ni nikpí nyemu diani wa du oni ni ba sa sa, wa kina tini.”—AEfeso 5:33.
“Dere akumba, oni rá fu kina akumbaroni.”—AKorosaio 3:18.
“Mo dége turo fu bamo navungu ro, ka mo nipáyasi nga namo ho ri nagbinza ni ya.”—Asanza 23:22.
Sukuru yo, basunge yo, watadu basunge bagaahe yo:
“Biriki ringbisahe nga kere gbegberẽ he . . . Gbegberẽ boro nabi gbegberẽ mosoro sunge.”—Asanza 11:1, 18.
“Gu ni nanidĩ he ka ni dĩ nga he berewe ya. Ni nimángi sunge amanga.”—AEfeso 4:28.
“Ka boro amanga nga sunge ya, ka ni ri nga he a ya.”—2 ATesaroniko 3:10.
“Na gu oni amanga oni mángi he na kpotoroni yo wa manga ha fu Gbia.”—AKorosaio 3:23.
“Ani . . . [nakpinyemu] ka sunga na rurupai rogo apai dunduko.”—AEbere 13:18.
Wai ka bipa kumuko: “Gu . . . [boro] naipisa tini ka du ni irakumuko azanga nga mbusa te.”—Asanza 28:20.
“Gu ni nakpi nyemu marã, marã anyasa nga gani nyemuhe te.”—Batungusipai 5:10.
Ino boro pa ti ni nzunzu:
“Gbata boro kina pa gani taarimo angbanga te.”—Asanza 25:27.
“Kina kura boro tambua ro, ono mo ni ngbaro te.”—Asanza 27:2.
“Ya mi . . . ka gu ni bérẽ nga pa tini susi gu pai ka ni aberã ya.”—ARomo 12:3.
“Ka boro aberã pa tini, ya he a nga . . . [ni], ka ni adu nga ni he ya, si wa ni nananga tini ananga.”—AGaratio 6:3.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 5]
Daniere afu gu taarimo narẽ i fuhe fu Mbori
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 7]
Manga fu kura aboro kuti agu andiko nga ga Mbori nafubee sa wene pagume dagba aboro na kini ye na ngbarago
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 7]
U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Robert Bridges