Wai Kiipa Rengo Bangironi?
“Oni aína rengo . . . ki ra ni rironi be rengo.”—YOANE 8:32.
1. Wai pa manga Pirato sunge na gu fugo nga “rengo” adu kia ti gu Yesu aaberã?
“GINE nga rengo?” Ho Pirato asana gu sanahe ni re, si nawira, gupai ko aduna nyemu ka inoho angia gu rengo aboro naagumbaha watadu gu i nitahe he kini pe ziree. Yesu ata nyasa gu fugo ko anyasa nga: “Gi pai [re] i avungu re sa ni . . . gi pai [re] mi aye sa ni . . . ku zegino, nga ka du ni dezire rengo” Pirato kini mo ka sana gu sanahe re. (Yoane 18:37, 38) Kuba gupai Pirato aaberãha, Yesu aafura tigako tipa gu rengo naye be Mbori nga gu du giangiri. Ko aafura tipa ga Mbori rengo.
Ga Zegino Berã Tipa Rengo
2. Gini afugo nga ga Yesu nayugo kiopa rengo?
2 Pauro ayaa: ‘Anga aboro dunduko duna idapase te.’ (2 ATesaroniko 3:2) Kina gu bangisapai re rengbe ani ka pehe tipa rengo. Zavura ho i afu mamu ni fu aboro i ini rengo du mburuhe rii Ziazia Kekeapai, dunguyo nataino aino kini basaha. Wa vura duhe wo, rengo na kikiipaha! Yesu aya: “Oni aína rengo . . . ki ra ni rironi be rengo.”—Yoane 8:32.
3. Gini rugute tipa gu yugopai nga ga biriki si aida ani irisihe?
3 Gu mokedi nangia Pauro ayaa ka i binga rengo rogo gu nyemu tatamana nga ga aboro na sino atitase te. (AKorosaio 2:8) Nirengo, ngbatunga gu yugopai re nga biriki. Pauro arugu agu aKristano nadu Efesa yo ki ya, ka i idi kuti ni, i adu wa kina fogo agude rogo toroyo “[nawo] ku bani niya ni yuge yugopai dunduko, be ga aboro biriki, ni nangahe, ku sangba birĩingapai yo.” (AEfeso 4:14) Areme, agu aboro nasoga gu rengo naye be Mbori nasongoda “ga aboro biriki” na poropoganda. I nasakarogo gu fugo nga poropoganda rogo gu buku nga The New Encyclopædia Britannica ya si nga ‘gu asadatise aboro amangaha ka aria ga akurayo ida, gayo abera, watadu gayo mangaapai.’ Ngbatunga gu poropoganda re nasa rengo ni ziree na kini songodi zire ya si nga rengo. Tipa ani ini rengo ho du ani ni rogo ngbatunga gu sosodaapai du wa gere, si naida ani nizara Ziazia Kekeapai zanga nyomoro.
AKristano Gbiati Zegino
4. Ada i ataa rengo fuyo, na gini dingisoro ru aru du fu agu aboro nagbiaha?
4 Ni fura Yesu Kristo tipa agu aboro nada ni apefuo ko, ko akpari fu Yekova ki ya: “Mo kpára yo rogo rengo yo; ga pai [fugo ro, NW ] nga rengo.” (Yoane 17:17) Si adu nga i akpara ngbatunga agu aboro re tipa i mangisunge fu Yekova na ka yugo rimoko fu aboro na ka pepa gako Kindo fuyo. (Matayo 6:9, 10; 24:14) Wa avuranga du rengo ni guhe du be aboro dunduko ya, ga Yekova rengo nga gamunihe tipa agu aboro dunduko nagbataha, zanga bipa gu rikaaboro nga yo, zanga bipa rangi kpotoyo singia si ni pusihe, ni bihe watadu agu akuraha, watadu zanga bipa gayo wirikapai. Gu mokedi nangia Petero aya: “Mi ini ni rengo ya Mbori akpara nga aboro te; ono dagba rika aboro yo dunduko gu ni nagunde ti ko, ki nimangi rurupai, kina ni ngba ti ko.”—Amokedi 10:34, 35.
5. Tipagine i naarungosi aKristano tini dedede?
5 AKristano nape gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai fu kura aboro, ono anga arago dunduko i adia yo kugume rogoho te. Yesu afu rugute ki ya: “[Aboro afuka] roni sa gberãngbi; ki iimi roni. Rika aboro asóga roni asoga dunduko tipa rimore.” (Matayo 24:9) Ni saka Irish cleric John R. Cotter pai tipa gi veresi re, ko akepai rogo 1817 ki ya: ‘Kuba gupai nga aboro duna tambuahe tipa gu asadatise nga ga aKristano rogo gayo tungusapai ka mbakada ga aboro raka, i asa tiyo ka soga agi aKristano re na kini rungosi yo mbiko agi abawiriki re nakusa gayo kere mangaapai ku yangura.’ Ngbatunga agu abarungosi aboro re “aka nga kuti nyemu rengo, i batasi yo te.” Mbiko gipai re, “Mbori nakeda iraira berã fu yo, i idi pa zire, ya i sapu ngbanga agu yo dunduko aida nga pa rengo ya, ono rago angba ti yo mbiko irairapai.”—2 ATesaroniko 2:10-12.
6. Gini nyemupai si aidanga Kristano sonosihe ya?
6 Fugo gu mokedi nangia Yoane nangarasa agu aKristano naraka rogo gi gbegbere zegino re niya: “Ka nyemu zegino du nga ti roni ya, na agu ahe du zegino. . . . Agu ahe dunduko du zegino, gu nyemuhe nga ga borose, na gu nyemuhe nga ga bangirise, na gu ũmosangi enda nga ga unga, adu nga ni ga Mbori nga Ba ya, du ni kina ga zegino.” (1 Yoane 2:15, 16) Ho Yoane aya ni “ahe dunduko,” anga he ho ko ahe kodaha te. Tipa gipai re, si aidanga ani duna nyemu agu ahe gi zegino re aida ka fuhe fu aboro nga gu rengbe ka nyaga rani kusayo ti rengo te. Pa manga ani gi ga Yoane rugute re aduna nyanyaki sangbanaha kurii gaani raka. Wai si ka mangaha?
7. Wai gu inohe nga ga rengo afõngbadu agu aboro duna ruru ngbaduyo yo?
7 Rogo gu garã nangia 2001, aDezire Yekova rogo zegino dunduko rogo adiwi nibasasa awisigi Ziazia Kekeapai na aboro bangeyo asusi amirioni biama na beberehe, kini yugupai fuyo nibasasa na fu rukutu ariko nga ga aboro tipa gupai Mbori akpinyemuhe. Ni sangbanaha, aboro 263,431 nazi bapatiza. Gi vovo abawiriki re abi gu imarago nga ga rengo ni kikiipa he, na i ki he gbegbere kodatise, gu wasiwasi mangaapai afunga irisa fu Mbori ya nga gu moipai rogo gi zegino re. Natona ho i azi bapatiza ni, i naa’asada tiyo ka raka ringbisihe kuti agu andiko moi Yekova ha tipa aKristano dunduko. (AEfeso 5:5) Ya mo wo kiipa rengo bangironi wa gure?
Yekova Nangera Angera Fuo Rani
8. Wai Yekova akaragapai sa gaani kparatise fuko, na tipagine duhe tini ni pa tatamana ani kakuti ‘gbata kina kindo’ mbata?
8 Wa vura du ani ni kpakpa aboro, ni inapai, Yekova ima ida na pa kpara ani tirani fuko, kini zoro ka tumba rani kuari koyo du ko ni, ka pepai ni sanza. Ngba gi gene re, ko nayugopai fu rani ani kiisipa agu apai ani aida ka mangaha. (Atambuahe 113:6-8) Ti kina gu bangisa regbo re, Yekova nasa rani ani zi pagume dagba rani na ko, na ko nakido rani tipa ka ngera fuo rani ka ani “[a]gbáta gako ngbi mbata, na gako rurupai.” Ka ani mangi gipai re na ki banda tirani rogo toroyo, ko nakido rani niyaa: “[Ko a]kpamia agi ahe re dunduko fu roni kuti ni.”—Matayo 6:33.
9. Da nga gu ‘ruru kangara moyambu,’ na nimanga Yekova sunge na gi ‘moyambu’ re, wai ko angera fuo rani?
9 Yesu Kristo asia gako amokedi 12 ki moi yo ni mburu gu dungurati nangia ga mbedimbedi aKristano nga gu i aye ka yambaha kusa nga, “ga Mbori Yisaraere.” (AGaratio 6:16; Yugoti 21:9, 14) I aringbisipa gi dungurati re kusa ya si angia “gu kanisa nga ga unga Mbori, nga songodi rengo na nduhe.” (1 Timoteo 3:15) Yesu aringbisipa agu aboro du rogo gu dungurati re ni ‘ruru kangara moyambu’ na ni ‘ruru kangara buruku.’ Yesu aya, gi ruru moyambu re nika duna gu sunge beko nga ga fu “riahe fu [aKristano] ti ragoho.” (Matayo 24:3, 45-47; Ruka 12:42) Ka riahe adunga berani ya, ani nakoba be gomoro ki da ti kpio. Kinawo a duhe tipa gu riahe nga ga toro, ka ani aringa ha ya, ani kini mo ka rungbura rogo toroyo na kini kpiki. Sidu, padu ‘ruru kangara moyambu’ ho tini nga gu kura gopai nayugo gupai nga Yekova nangera angera fuo rani. Ani dunga dedede na tambuahe tipa gu kikiipa riahe nga ga toro i afuhe fu rani vurube gu “moyambu” re.—Matayo 5:3.
10. Tipagine duhe tini ni nyanyakipa pai ani du pati adunguratise dedede?
10 Ri gu riahe nga ga toro nga wisigopai nisase. Si naida ani kodi tirani kuti kura aKristano na kaa du pati adungurati dedede. Oni natingidapa guhe nzunzu oni arihe mbata fu adiwi sita, watadu mbata fu aposo sita? Si awiranga oni natingidaha te. Wa vura duhe wo, guhe oni arihe aduna gu rigo rogo oni aidaha tipa si songodi kpotoroni. Na da ku awere, oni vura ri ngbatunga gu riahe re berewe. Kina gu bangisapai re du tipa gu riahe nga ga toro i afuhe ti regbo gaani adunguratise nga ga aKristano. Isoke si rengbe ka du nga ani atingidanga gu rukutu apai dunduko ani agihe ti regbo adunguratise te. Na i avura nifu ngbatunga gu tingidapai re dedede. Wa vura duhe wo, si kindi nga gu riahe nga ga toro duna nyanyakipaha tipa ani du wenengai rogo toroyo. Dedede, gaani adunguratise nafu wene riahe fu rani nga ga toro tipa si songodi rani, nga gu i afuhe fu rani ti wene regboho.
11. Gine nga agu adingisoro ru aru fu rani ani mangihe ho du ani ni pati agu adunguratise nga ga aKristano?
11 Pa du ani pati agu adunguratise nga ga aKristano nafu kura sunge fu rani. I nagarasa aKristano i ‘ngarasi akurayo,’ kini fõngbadu agu aboro du rogo dungurati i “ka . . . kuti nyemuse na wene mangaapai.” Pa mbakada ani agu apai ani andu ka gumbaha ti regbo agu adunguratise nga ga aKristano na kini karagapai ho du ani ni yo nanyakasa gaani idapase wa du ani nibasasa na si kini ngarasi akurarani. (AEbere 10:23-25) Gu kura awirina wa kina gu rukutu agude naida kaa siaka ariahe asiaka, sidu si naida i naangarasa yo angarasa dedede tipa i ri gu riahe nga ga toro. (AEfeso 4:13) Si ni pa nyemuse ani ngarasi ngbatunga agu aboro re ho i aida undo ni tipa wa ka i sono ki da ni nyanyaki aKristano wa aguyo gu mokedi nangia Pauro akepai tipa yo ki ya: “Nyanyaki riahe tipa sosono aboro, fu aguyo naraba gayo aome nga ga makiapai nimanga yo sunge nani tipa ka kpara rurupai kusayo ti irairapai.”—AEbere 5:14, NW.
Pa Ngera Ani Fuo Tirani Rogo Toroyo
12. Da duna bakere sunge beni ka mangaha tipa ani nye rogo rengo? Oni sakinga rogoyo.
12 Gaani badia rogatise watadu avungurani rengbe ka ngarasa rani ka ani dinga ndu rani kusayo ngba gene rengo ya. Teketeke a, agu abaakumba nga ga dungurati yo rengbe ka banda rani ni bete agu avusende i angera fuo ra. (Amokedi 20:28) Ono, da duna bakere gi sunge re beni ka mangaha ka ani aida ka kakuti gu gaani sino raka du mburuhe rii rengo? Nirengo, si nabi rani wa du ani nibasasa dunduko. Na wo si aida si du ti wene aregbo na ti kpakarakpakara aregbo. Oni wisiginga gi pangbanga naye re.
13, 14. A wa yugu yo kpiapai na gu pangbanga du tipa wiri vusende, wai rengbe ani ka gbia gu undo nga ga toro ka ani aidaha?
13 Bete paranga avusende nangia wiri abara aarika Scotland yo pati wiri gangara rogo barika anya, guru sa kini mo ka kpara tiru ki dakpa kurii gi wiri gangara yo re kini mo ka zutuka ti ngbaduhe kini ti kurogo gu ime munga nadu tii mburuhe. U aonga te, ono gunde azi ru ka u arengbanga ka dakpa kurii gangara yo ya. U atona ka kpara nibakerehe kakaka. Nai agihe na ki tona ka kpara a da ho babandara aye ni ki batasi ru.
14 Oni kparianga wai agi apai re amangi ti genehe. Gu wiri vusende re ayambuhe tipa undo, nai agihe ki tona ka yambahe a, na gu babandara nagihe aguari nibasa ka batasa ru. Kangia wiri nyaa gbiakuti nai rengbe ka ino pa kerepai na ki yambuhe nibasa tipa undo, anga si naida ani mangi kina gu bangisapai re ho ani akota ni rogo toroyo watadu ho ani agbia tirani ni na kerepai rogo ga Satana zegino nga gu kerepai duni tunguotunguoho tee? (Yakoba 5:14, 15; 1 Petero 5:8) Nirengo, si naida ani mangihe wo, gbe ka singia ani na inohe be rani te mbiko ani nga rukutu agude watadu ani ata imanga rogo rengo te.
Manga Ani agu Arugute nga ga Mbori Naye na Ngbarago
15. Wai dee sa atona ka berã ho ri atona kaa koda tiri ni na gu dungurati nga ga aKristano?
15 Oni berẽnga pa kiopa giarogo gupai yo nga ga Ziazia Kekeapai na pa gu zereda nga ga berã si aye nani fu agu aboro namangasunge fu gu Mbori nga ga rengo ko. Dee du garãri 70 nga guri naima digo nindu kurogo gu Kanisa nga ga England mbu ri tooni, aidi ka wisigo Ziazia Kekeapai na guni sa dagba aDezire Yekova. Fuoho aturanga te ri ki ini gupai nga rimo Mbori nga Yekova na ri kini kodi tiri kuti kura aboro kaa ya “Amina” ti digido agu akparakpee naaye ngbaduseyo i afuhe gbaiga tii Abambu Dunguratise yo. Na bakere ngbarago tiri, gi dee re ayaa: “Kuba gupai nga ka turuso Mbori kina boro kuari yo gbe ti rani nga kungbo aboro, si nawira oni naye na ko kina boro ku dagba rani wa kina gu bakurearani kpi ani nyemu ni gbe. Si nga gupai mi ainongaha mbata ya.” Si nawiraha nga, bangiri gi dee re agonga ti gu bambata berã rengo amoihe ku ngbaduriyo te re. Ka bangirani ya gonga a ti wai pa rengo akii bangirani ti gu bambata regbo ani adihe kugume ya.
16. (a) Ginipai ka mangi ka ani moi pa gbia marã ni gu banguapai ani aida ka ora fuoho? (b) Wai rengbe ani ka gbia ndikidi ngbarago?
16 Dungu aboro idi kuti gupai nga, wa ka i nidu na bakere marã, ka i duna ngbarago susi gu du yo nani awere. Ono tie, ka ani sa pa gbia marã ni banguapai rogo gaani raka, ani rengbe ka rungo be gu “dungu aima nga ga berã.” (1 Timoteo 6:10, Phillips) Oni berẽnga pa gu dungu aboro naba agu ake nga ga abaramu, nagbarasapa marã gene ake yo, watadu naberãpa gbia kumuko. Kina wiri bete bange aboro gbua nagbia gu kumuko i agbataha. Zavura agu aboro nagbiaha, i nabi gupai dedede nga, gi gayo tunguotunguo kumuko re ayenga na ngbarago fuyo te. Kuba gure, nyenye ngbarago naye be manga boro gupai Yekova akpinyemuhe, kini mangisunge na gu dungurati nga ga aKristano tii gu rugapai nga ga ga Yekova ziazia toro na kini gbia undo be amaraika. (Atambuahe 1:1-3; 84:4, 5; 89:15) Ho ani amanga gipai ni re, agu amaku ani amaanga bangirani tipaha ya rengbe ka ye fu rani. Ya mo kiipa rengo akio bangirani ya si rengbe ka ye na ngbatunga agu amaku re fu rani?
17. Pa sungo Petero kua Simona yo nangia barungburasi kpoto ayugu ginipai tipa ga gu mokedi berã re?
17 Oni wisiginga gupai nadu tipa gu mokedi nangia Petero. Rogo gu garã nangia 36 ti Gaani Regbo, ko amangi nunguro nga ga tungusapai kurogo gu Kpasakpasarago nangia Sarona. Ko aru ngbutuko Ruda yo, yo ko ahusi boro ngbaramoni ni rimoko angia Aines, fuo gure ko ki susi kurogo gu barugusa akurungba nadu Yapo yo. Yo ko azingisi Doruka ni bekpio. Amokedi 9:43 nayaa: “Were, ko ki ima aima ku Yapo yo ti dungu rame ku Simona yo nangia barungburasi kpoto.” Gi wiri guru gumbapai tipa Petero re nayugo gupai nga, ko asoganga agu aboro nadu rogo gu gbata re wa ko aatungusapai fuyo te. Rogo gini gene? Frederic W. Farrar nga gu kumba duna bakere inohe tipa Ziazia Kekeapai akepai nayaa: ‘Boro adunga ho ka rengbe ka zomia gu yososo bapefuo agu aNdiko nga ga Mose nga gu i anagumbaha ningbaa ni sungu kua barungburasi kpoto yo te. Sunge rungburasi kpoto aidi boro nazazadaha na kini zazadi kangba anyaa nibakiakia na kini zazadi gu kura ahe si aida ni zadihe wa ni amanga gi sunge re, nga agu apai dunduko nasa gi sunge re nibibirikoho bangiri gu boro nazi ti ni kuti ga aYuda arugute.’ Ka si vura du nga kua Simona “pavuru baime” ambedanga na gako bambu rungburasi kpoto te, ko angia gu boro naima rimiso ti ni kurogo ‘gu sunge aYuda aabisira paha abisira na kurii gure, agu aboro dunduko nanamangaha anabinga tiyo nihe te,’ wogu Farrar apehe.—Amokedi 10:6.
18, 19. (a) Tipagine Petero aabakabangiriko tini tipa gu yuguyugupai ko abihe? (b) Gini amaku Petero agbiaha nga gu ko amaanga bangiriko tipaha ya?
18 Mbiko wa Petero aduna nyemu aboro dunduko tiko, ko aidi Simona di ko kugume, na yo du Mbori afu gu rugute ni fuko ko aamanga bangiriko tipa ka gbiaha ya. Ko abi yuguyugupai nga gu i azinahe fuko ya ko ri agu anyaa naadunga ni gigiri ra kuti gu ndiko nga ga aYuda ya. Petero akaha ya ko “ari nga nyakorokpa na birikobiriko he mbata te.” Ono i aya fuko bara biata: “Gu girisi Mbori ka mo sà nga ha ni nyakorokpa ya.” Si aru aru “wa Petero abaka bangiriko ti gi yuguyugupai ko abi re ya gini pai du ti ni.”—Amokedi 10:5-17; 11:7-10.
19 Petero ainonga gupai nga, gu Gendiria nangia Korunerio aima bi yuguyugupai a rogo gu uru naye mbata fu gure Kaisaria yo baturoho adu nga akirometere 50 ti Yapo te. Ga Yekova maraika aima fura na Korunerio tipa ko kedi amoyambu i ndu ka bi Petero kua Simona yo nangia barungburasi kpoto. Korunerio akedi gako amoyambu kua Simona yo, nga aguyo nakaraga tiyo na Petero ku Kaisaria yo. Yo ngaha re ko atungusipai ni fu Korunerio na fu agume ko na fu abakureako. Ni sangbana gipai re, i nangia gu bambata aGendiria naidipase ni azanga yerati ka dia ziazia toro ni adikumbo ga Mbori Kindo. Wa i avura duni azanga yerati, i abapatizi agu aboro dunduko nagi fugo Petero. Gipai re azakigene fu rikaaboro i rimi gu dungurati nangia ga aKristano nga agu aboro aYuda anabiyo nibibiriko aboro. (Amokedi 10:1-48; 11:18) Nga gu iiriwo mamu nangia gure fu Petero, agi apai amangi dunduko re mbiko ko abi rengo ni kikiipa he na si kini sa ko ko irisi gu rugute naye be Yekova na ki mangipai ni idapase!
20. Ho ani amaa rengo ni ni bambatapai rogo gaani raka, gini undo Mbori afuhe fu rani?
20 Fugo Pauro nazungodi rani niyaa: “[Oni] gumba rengo ni nyemuse, ki nisono na apai dũ ku rogo ko yo, nga rihe, nga kina Kristo.” (AEfeso 4:15, pigipigi kekeapai nga gaani.) Ii, rengo nika fu gu ngbarago fu rani awere adunga gu kuraha ho wa ha ya ka ani moihe ni bambatapai rogo gaani raka na ki mbu Yekova ko yugu gene fu rani na gako ziazia toro. Berewe a, oni kakuti berãpa gu undo ziazia amaraika afuhe fu rani rogo gaani sunge nga ga tungusa wene pangbanga. (Yugoti 14:6, 7; 22:6) Nangbaa gu irisa fu yo ho fu rani nga ani duna gu ngbatunga songodahe Yekova asongoda rani nani tingba gu sunge fu ko ho ani mangihe re! Pa ka ani kuti gaani ruru mangapai asa rani ani sambuo Yekova nyeanye kindi, nga gu Mbori nga ga rengo ko. Ya mo kurahe kinaho kiipaha kisusi gure?—Yoane 17:3.
Ginipai Wiriki Ani He?
• Tipagine dungu aboro aidanga rengo tini ya?
• Wai si aida aKristano bi agu ahe du rogo gu zegino nga ga Satana?
• Ginipai si aida si du nga gaani berã tipa adunguratise, na tipagine?
• Gini sunge du berani tipa mangaha ka ngera fuo tirani rogo toroyo?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 28]
Yesu amangi dezirepai tipa rengo
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 31]
Wa kina ndikidi riahe, gu riahe nga ga toro na nyanyakipaha tipa ani du wenengai rogo toroyo
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 32]