Hõ Mbupai Nga Gene Tipa Zereda

“AHÕ mbupai na bakere ome ti ni. Si naza akpata dagba aboro zanga zuũ, si nambakada pagume dagba rikaaboro, si nasa abazogo i idipa gu rungo nga ga gayo azogo, na si nambakada pagume dagba aboro.” Si nga gupai Deborah Tannen akehe, nga nakeke abuku rogo gu bawirikapai nga Georgetown University du Washington, D.C. yo.

Ziazia Kekeapai naida gupai nirengo nga, ndikidi hõ mbupai nga wene gene ka mbakada gu pagume gbere. Nikpiapai, rogo ga Yesu sanza nga ga ingiingi paranga, rago angba ti ba gu kumbagude re kisusi tipa ka karaga ko ku kporo, ho ko akaraga tiko ni ku kporo na ki hõ mbupai be bako na ngbadukoyo dunduko. (Ruka 15:17-24) Ii, si aidanga boro mbu ruko si gbarasi pani, ni ki zanga idapa gani inga na ki sanahe tipa i mbupai funi te. Rengo ngaha, tipa aboro umbasitise, anga wo duhe nikpakarakpakarapai fuyo i hõ mbupai te.

Gu Ome nga ga Hõ Mbupai

Abigaira, nangia tatamanatatamana dee rogo gu ringara aYisaraere nadu mbata nafu gu kpiapai nga ga ome hõ mbupai, wa vura duhe vurũ nga gupai ri ahõ mbupai tipaha kumbaari namangihe. Ho Davide aaraka ni ngbakungba yo, nga guko nada kusa ni ga aYisaraere bakindo, ko, gbiati gako akumba, abanda gu rimbasa anyaa nangia ga Nabara ra nangia kumbaku Abigaira. Wa si avura du nga Davide amangi agi apai re fu Nabara, ho gako aparanga asana Nabara ni tipa kpakuto gbiati ime, ko adandi yo nikina kubeyo na gbegbere afugo sengahe. Fuo ima ngbadu Davide, ko angbembatayo fu gako akumba bangeyo adu wa 400 ka ndu ka ti na vura rii Nabara na gako aborokporo. Fuo Abigaira ini gipai re, ri aguari ka ndu ka gbia Davide. Ho ri abi ko ni, ri ati sande ni kpakpuri pati nduko. Fuo gure, ri ki ya: “Ku ri re, gi gbia, gu irairapai re dú ku ri re; mi nakpara foro, mo ídi fu ga moyambu ri gumba pai foro, mo ki gi agu apai nga ga ga moyambu.” Abigaira asakirogo gupai yo namangi nzunzu na fuo gure, ri ki fuku agamahe nangia riahe na mbirimbiri ahe fu Davide. Si ki ta du were, ko ki ya furi: “Mo gá ku kpuro yo zezeredi; mo bí, mi gi sangbaro, ki idi pa ga sanahe.”—1 Samuere 25:2-35.

Gu umbasitise nangia ga Abigaira kodihe kuti gari hõ mbupai tipa gu gbegberepai kumbaari amangihe abatasi ri na gari aborokporo. Davide atambua ri a tipa za ri ko ti dia bapekure kuriko. Wa si avura du nga, Abigaira amanganga gbegberee fu Davide gbiati gako aboro te, ri aidipa gu gbegberepai re ya si kuri ri mbiko gari aborokporo na ki mangi pazereda na Davide.

Gu kura boro nga guni naini gu regbo si aida boro hõ mbupai ti ni angia gu mokedi nangia Pauro. Ti kura regbo sa, si aidi ko nyakasipai kubara ko yo barabangiri ga aYuda Abororondo rogo gayo ba rondo, nangia ga aYuda bakere ba gumba angbanga. Fuo ima ngbadu Anania nangia gbiamotumo be agu afugo rengo Pauro agumbaha, ko azinahe fu agu aboro narundu pati Pauro i yawa pangbako. Fuo yawa yo pangbako, Pauro aya fuko: ‘Mbori ata ro ata, gu vurusivurusi vurobambu nga mo re; mo nasunga ka sapangbanga re kuti ndiko kini kuo gu ndiko re ti kina gu bangisa regbo re niya mo i yawa re?’ Ho agu aboro nadu pati Pauro abira ko ni ya ko nasenga gbiamotumo, gu mokedi re aidipa gako inga nibasa ki ya: “Awirinami, mi aina nga ya ko nga gbiamotumo te; bambiko si du ni keke he ya, ‘Ka mo gúmba nga gbegberẽ pai fu bazogo ngbatungaro ya.’ ”—Amokedi 23:1-5.

Gupai Pauro agumbaha nga, si aidanga gu boro i nasia ni nidu ni basapungbanga mangi aboro rogo zuũ te, angia kina rengo. Wa si avura du wo, ko ahõ mbupai tipa gu fugo ko agumbaha fu gbiamotumo zanga ino nga ko aafura fu gbiamotumo, nga gu fugo i abihe nifugo zingo irisa ka gumbaha fu gbiamotumo.a Pa ida Pauro pa gu irairapai ko agumbaha azakigene tipa ga aYuda Abororondo degetuyo kuti gupai nadu ngbako ka gumbaha. Wa si adu nga Pauro aima ino pa gu kango nadu dagba agu abororondo re, ko aya gupai yambu yo ko ti ni ku ngbanga yo si tipa gako ida kuti zingabekpio. Nisangbana gupai re, bakere kango angaria, aFarusi kini ngbe na Pauro.—Amokedi 23:6-10.

Ginipai rengbe ani ka wirikaha be agi akpiapai ue nga ga Ziazia Kekeapai re? Rogo agu apai tibaraha ue namangi re, ndikidi hõ mbupai azakigene tipa i susi kindi na fugo dagbayo kumbatayo. Sidu, agu afugo nga ga hõ mbupai rengbe ka fu undo rogo ye na pazereda. Ii, pa ida ani gaani ainga na kini hõ mbupai tipa gu irairapai mangi ani he rengbe ka zakagene tipa wene sakapai dagbarani na aboro.

‘Ono Anga Irairapai Ho Sa Mangi Mi He Te’

Ho ani abi gupai ni nga, rago gbere ti boro mbiko gupai ani agumbaha watadu ani amangihe, ani rengbe ka berãha ya runga rii gu boro yo re te watadu ni nga gu boro nazinga ti kina wiri tooni pai gbua. Wa vura duhe wo, Yesu Kristo arugu gako abawiriki ki ya: “Were ka mo agama ga gamahe bamotumo yo, mo ki tingidi he si ngia pai dagba roni na wirinamo, mo . . . he ga gamahe barangba bamotumo yo, ki guari, mo ki mbakadi pai dagbaroni na wirinamo mbata, mo nikaye ka gama ga gamahe.”—Matayo 5:23, 24.

Nikpiapai, wirina rengbe ka berã gupai nga oni ingipai kuti ni. Rogo ngbatunga pai wa gure, Yesu aya oni si aida oni ndu ‘ki mbakadipai dagba roni na wirinaroni,’ ka oni vura bihe nga oni amanganga ni na irairapai te vurũ. Kuti gu kekepai du rogo pa-Giriki, agu afugo Yesu amangisunge nani herẽ nayugopa “ida aboro ue pa gayo ingaapai tingbafuo manga yo pai nizinga dagbayo wa du yo ue.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Ka pe rengo, ho du aboro ue ni na zanga giatise dagbayo, bete ingahe gudu kina tiyo wa du yo dunduko ue, mbiko wa du yo dunduko nga kpakpa aboro ki duna nyemu manga irairapai. Gipai re dedede naaida gupai nga i idipa gayo ainga wa du yo ue.

Anga gipai re tipa ka ino da ruu sani na da arunga sani ya te, ono si tipa gu boro nika guari nibambata boro ka manga zereda na kurani. Ho gu mokedi nangia Pauro arugu tiko ni na gupai nga agu aKristano nadu Korinda yo anayamba agu akurayo nangia ga Mbori amoyambu ku ngbanga yo riipa gu zanga giatise nadu dagbayo tipa apai wa zanga karaga boro gu bape ni adihe, ko arugu yo ki ya: “Ka oni vura hi irairapai si mangi wãi? ka i vura di he be roni si ngba[nga] susi gere te?” (1 AKorindo 6:7) Wa si avura du nga, Pauro aape agi afugo re ka zeresa kpoto aKristano yo ka i yambunga akurayo ku ngbanga yo ya, agu arugute adunga ngburungburu ya du rogo gi gako fugo re, si ziazia nga: Gu zereda du dagba aidipase kiipaha kisusi yugo gu boro ruu sani na yugo guni mangi irairapai. Pa maa ani gi rugute adunga ngburungburu re ya ku berã rani yo nasaha fu rani taata ani idipa gu irairapai berẽ boro ho ya ani mangi ni nani.

Si Naida Oni Pe Kina Ndikidi Rengo

Ono tie, bete kura aboro nadogoda gumba agu afugo kisusi si aida i naagumbaha tipa kina hõ mbupai. Nikpiapai, rogo gu ringara nga Japan, gu fugo nga sumimasen, nga gu boro agumbaha ka yugo gupai nani nga ni nahõ mbupai be kurani, aboro dunduko rengbehe ngbayo. I namangasunge amanga nani a ka yugo tambuahe, na gu rogoyo nga, boro arengbanga ka karaga gu weneringise yugu gu kurani he re te. Mbiko wa i agumbaha tipa dungu apai na kini gumbaha dedede, kura aboro rengbe ka baka kina bangiriyo singia agu aboro nagumbaha si naye nirengo ngbaduyo yo ke. Gu kura aboro rogo kura aringara a rengbe kaa gumba agu afugo nga ga hõ mbupai nibadunguhe kisusi.

Rogo fugo-aboro dunduko, si ninyanyakipa pai boro pe kina ndikidi rengo ho ni ahõ mbupai ni. Si naida gu gene ni agumbaha ngbaha gbiati woro fugo ni yugu gupai nzunzu nga ni na gberarago tini nirengo. Yesu Kristo ayugupai fu gako abawiriki rogo gu gako Tungusapai nadu rii Bagangara yo ki ya: “Fugoroni du ni kina, ‘Ii, ii;’ na ‘Oó, oó’; gu ka susi gere kina gbegberẽ he nga ha.” (Matayo 5:37, gu kekepai duni pigipigihe re, ani du pigihe.) Kangia oni nahõ mbupai, si du nikina boro gupai nzunzu oni aida ka gumbaha! Ani yugunga ha na gi kpiapai re: Kumba adu dagba agu aboro narundu ti genetenge rogo gu biroo nga ga ba tiara pati gu mbisa i aidaha ni fu agu aboro ye na tiara sayo tipa i rimi ku gbata yo. Ga gi kumba mangu re kini mo ka fõ gu dee nadu giiko yo, sidu ko ki hõ mbupai beri. Wa aboro aagbisa kumbatayo tooni fuo susa bete aminiti, gako mangu afõ gi dee re berewe. Gi kumba re ahõ mbupai berewe ni irisa be gi dee re. Ho kina gi bangisapai re amangi ni berewe nibiataha, gu kumba naagasa gi dee re aya fu gu kumba naahõ mbupai re wee, kangia ko nahõ mbupai ahõ nirengo ka ko banda gako mangu si ka fõ ri berewe. Ii, ndikidi hõ boro mbupai naida gupai beni nga ni diberã ka zanga manga kina gu bangisapai re berewe.

Kangia ani nga ape rengo, ho ani ahõ mbupai ni, ani idipa gu irairapai aida nirengo mangi ani, ki sanahe i mbupai fu rani, na ki mangi asadatise ka mbakada gupai gbarasi ani he a wa rengbe ani ka mbakadaha. Fuo duhe were, si naida gupai be gu boro tigani mangi yo irairapai kuti ni, ni duna nyemu ka mbupai fu gu boro mangi ingapai kuti ni. (Matayo 18:21, 22; Marako 11:25; AEfeso 4:32; AKorosaio 3:13) Wa duhe nga i dunduko nga kpakpa aboro, pa manga zereda dagbayo adunga dedede zanga tagbagapai te. Wa vura duhe wo, agu afugo nga ga hõ mbupai na nyanyaki ome ti ni ka ye na zereda.

Gu Regbo Arunga Ha Boro Hõ Mbupai Ya

Wa vura duhe nga agu afugo nayugo padu boro na gberarago tini gbiati agu afugo nga ga biratise nazeresa apai na kini fubee tipa manga zereda, gu boro nga iratatamana nane gumba agu afugo re ho adanga ha ni funi ni gumbaha ya. Nikpiapai, ani yaa, gupai re si tipa ga boro kakuti ruru mangapai fu Mbori. Ho Yesu Kristo aduni auru kpotosende, “[ko a]umbasi tiko, nigi sangba dati kpio, ii, nga kina gu kpio nga ga wagiwagi ngua.” (AFiripoio 2:8) Ono tie, ko ayanga fu aboro i mbupai fuko tipa agu apai ko aduna ida kuti ni si ki ye na rungosi kuriko tipa wa ka i mbu rungosi ko te. Na kurii gure, Yesu ahõnga mbupai be gbiamotumo a te, ho ko aya ni fuko: “Mi nazungadi ro ni rimo Mbori du ni ungako, mo yúgu he fu rani si ngia Kristo nga mo, nga Wiri Mbori?” Kuba gupai nga Yesu karagapai nigunde ka hõ mbupai, ko akaragapai ngangaraa ki ya: “A si mo agumba ha re. Ono ya mi foro, fuo gi rago re oni abí Wiri boro ko sungu pati kobe tandu, niye rogo mai ngbangbaturũ yo.” (Matayo 26:63, 64) Gu berã nga Yesu banda pazereda dagba ko na gbiamotumo ono kini gbarasipa gako kakuti ruru mangapai fu Bako nga Yekova Mbori, adunga riko yo te.

AKristano nafu irisa fu agu aboro duna apagbia beyo. Wa vura duhe wo, i ahõnga mbupai be aboro tipa giasangba Mbori na tipa gayo nyemuse tipa awirinayo te.—Matayo 28:19, 20; ARomo 13:5-7.

Gu Regbo Gene Zereda Nika Dunga Nikisikisihe Ya

Ani namanga irairaapai areme mbiko ani adikumbo zangarengba gbiati ingapai be gu titarani nangia Adamu. (ARomo 5:12; 1 Yoane 1:10) Gu ingapai nakuru sa Adamu, si akuru sako nisangbana gako samungu kuti Bakusiko. Ono tie, ti tonatonaha, Adamu gbiati Eva angia rengberengbe aboro zanga ingapai, sidu, Mbori ima kidohe ya ko nika karaga aboro berewe kurogo gu rengberengbe bayo re. Ko nika wega ingapai kusayo kodihe na asangbanaha dunduko.—1 AKorindo 15:56, 57.

Oni berẽnga kandara pa wai gure nika du! Gu wirina Yesu vuru-naa yo nangia Yakoba, rogo gako rugute tipa fugo, ko ayaa: “Ka boro akota nga rogo fugoni ya, ni du ni ziazia [rengberengbe, NW ] boro, rengbe na ruga kpotoni dunduko a.” (Yakoba 3:2) Rengberengbe boro naza tini ti ingafugo tipa ka si aidanga ni hõ mbupai mbiko ni ingifugo ya. Ni ‘rengbe arengba ka ruga kpotoni nabaha.’ Nangbaa wai apai nika du ho ani ka dani nirengberengbe aboro! Fuo gure tie, ka pai adunga ho berewe ka kiso gene zereda dagba aboro ya. Ono tie, wa du rago re, pa gumba ani ndikidi agu afugo nga ga hõ mbupai tipa gu irairapai mangi ani nikaa zakagene bakere gbe tipa aboro mangi zereda dagbarani na yo.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 5]

Ginipai rengbe ani ka wirikaha be ga Pauro kpiapai?

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 7]

Ho aboro dunduko nika duni nirengberengbeyo, pai adunga ho nika kiso gene pazereda te