Yekova Nga Gaani Moundo
“Gi undahe naye be Yekova, nga gu ko nafu ngbangbaturũ na kpotosende.”—Atambuahe 121:2.
1, 2. (a) Tipagine rengbe ani ka ya ti ni wee ani dunduko naida undo aida ti kura aregbo? (b) Gini ngbatunga Moundo nga Yekova?
GINI boro dagbarani aidanga i undo ni ya? Gupai du nirengo nga, ani dunduko naida aida i undo rani ti kura aregbo, tipa ani rengbe ka diabe kere fudifudiapai, ka hi imisiripa guhe ingi watadu paha nagbere berani, na ka hi kere asada. Ho ani naaida undo ni, dedede ani naandu fuo gu bakurearani rengbe ka undo rani. Pa gumba ani gu fudifudiapai du ani rogoho fu ngbatunga gu bakurearani re rengbe ka sa gupai nafuda rani re si du taata ani hihe. Ono tie, kina bete undo gbua rengbe kuarani boro ka fuhe fu rani. Kurii gure, si rengbe kadu nga gene awiranga kadu ti aregbo dunduko be kura aboro ka undo rani ti agu aregbo ka ani du rogo zingo kini idi undo te.
2 Wa vura duhe wo, gaani Moundo kina ti ni adunga ngbanda ti gako ome gbiati bakio gako aũkumuko ya. Kurii gure, ko nakido rani ya ko ambunga rani te. Ko nga gu Boro bake apapara Atambuahe aringbisipai tipa ko naa kido dunduko niyaa: “Gi undahe naye be Yekova.” (Atambuahe 121:2) Tipagine gi bake apapara Atambuahe re asa gupai ti ni nirengo nga, Yekova aundo ko aundo? Tipa ani rengbe ka karagapai sa gu sanahe re, ani wisiginga Atambuahe kapita 121. Pa manga ani he wo nika undo rani ani bi wai rengbe ani a kadu naa kido wa ani angera kube Yekova nga gaani Moundo.
Mburu gu Undo ka Nyasanga Ya
3. Gini abaagangara bake apapara Atambuahe avura tumba bangiriko kuari ka bihe, na tipagine?
3 Bake apapara Atambuahe atona gako fugo nifura ko tipa gu ga Yekova tandu nga ga kusaahe nigu mburupai ko adu ti ni naa kido ki yaa: “Mi natumba bangire koyo du abaagangara ni. Wari gi undahe ka aye ni fere? Gi undahe naye be Yekova, nga gu ko nafu ngbangbaturũ na kpotosende.” (Atambuahe 121:1, 2) Bake apapara Atambuahe atumbanga bangiriko ka bi kina gu kungbo he i ayambaha nga bagangara te. Ho i akeke agi afugo ni re, ga Yekova yekaru adu Yerusarema yo. Gu bakporo re, nga gu i amoihe nitumbatumbaha kuari rii agu agangara yo nga ga Yuda, angia gu ba narukuba ga Yekova ba raka watadu basungo auru kpotosende. (Atambuahe 135:21) Gu bake apapara Atambuahe re avura tumba bangiriko kuari ki bi agu abaagangara nadu Yerusarema yo, nga gu i adua ga Yekova yekaru riihe yo, kini ngere kube Yekova naa kido tipa undo. Tipagine gi bake apapara Atambuahe re aidi gupai ti ni zanga kapa nga Yekova aundo ko aundo? Bambiko Ko “nafu ngbangbaturũ na kpotosende.” Gupai nzunzu bake apapara Atambuahe aagumbaha nga, ‘Nirengo, anga pai ho rengbe ka ká na Bakusiahe nga gu boro duna tanduapai dũ ti undo re te!’—Yesaya 40:26.
4. Wai fugo bake apapara Atambuahe ayugo gupai nga, Yekova naamaabangiriko kindi tipa gu zingo nga ga gako aboro, na tipagine gu berã re afu wasa ti ni?
4 Bake apapara Atambuahe asakirogopai fuo gure ya wo Yekova naamaaberã ko kindi fuo agu azingo nga ga gako amoyambu: “Ko aida nga fu nduro si zerenge te, gu ko nabanda ro ko ayukura nga wa sa te. Oni ngére, gu ko nabanda Yisaraere ko ayukura nga watadu ra a te.” (Atambuahe 121:3, 4) Si nigasigasipai fu Mbori ka mbu agu aboro nakido kutiko i “zerenge” watadu ka ti ki zanga guari. (Asanza 24:16) Tipagine ka ko amanganga ha ti ni wo ya? Bambiko Yekova wa kina gu babanda avusende aranga ya nasinziri gani avusende. Anga gu fugo re nafu wasa fu rani tee? Anga regbo ho ko ka kiso bangiriko ti gu zingo nga ga gako aboro te. Ko nasinzirirago pati yo uru na yuru.
5. Tipagine ya yo ti ni tipa Yekova wee ko naru ku ‘kumbabee’ yo?
5 Wa bake apapara Atambuahe aini nirengo ya Yekova nga Babanda gako aboro, ko akepai ki yaa: “Yekova nga babandaro, Yekova nga ga nzereme ku ri kumbabero. Uru amánga nga ro uru te, na diwi yuru a te.” (Atambuahe 121:5, 6) Tipa gu boro nandu nunguro ninduni rogo agu aringara nga ga Middle East, gu ba du nzereme rogoho, si nigu ba nika banda ni be kere faa-uru. Yekova wa kina nzereme fu gako aboro, ko nabanda yo be gu gbitiri faa-rago nga ga gberangbii. Oni kparia gupai nga, i nafura tipa Yekova ya ko ku ‘kumbabee’ yo. Ti regbo agu avura i anasoho bakuru kusayo, vurakube anabandanga kumbabee banzengere gbe te, mbiko ni anazadaha na garebeni. Gu banzengere naningia ndikidi badiangba kurani, ni nanirengbe ka banda ni ku kumbabeni yo niru ni kaa sovura bara koyo. Wa kina ngbatunga gu bakure re, Yekova nabanda airisiko pitipiti zanga kpa, na ki ima mbakada tiko ti aregbo dũ tipa ka undo yo.
6, 7. (a) Wai fugo bake apapara Atambuahe arugusa gupai bangirani nga, Yekova nikaa undo gako aboro aundo kindi? (b) Tipagine rengbe ani ti ni kadu naa kido wa gu nadu ti bake apapara Atambuahe?
6 Ya mo regbo ayeaye Yekova nika mbu undo gako aboro? Ka ko berẽnga kina kandara berẽberẽ gupai re te. Bake apapara Atambuahe adigisi fugo ko ki yaa: “Yekova abánda ro be gbigbitapai dũ; ko abánda mbisimoro a. Yekova abánda ga kura ku zegi yo na ga rima ku dimo yo a, tona ti gi rago re ku mbata yo a nye anye kindi.” (Atambuahe 121:7, 8) Oni kparia gupai nga, gu bakeapai re aguari ti nyakasa gupai namanga awere kuti gu nika manga gizo. Mbata kusayo, rogo veresi 5, bake apapara Atambuahe ayaa: “Yekova nga babandaro.” Ono rogo agi averesi re, bake apapara Atambuahe akepai ki yaa: “Yekova abánda ro.” (Gu kekepai du nipigipigihe re, ani du pigihe.) Rogo gi gene re, i narugusa gupai bangiri ndikidi airisimbori nga, Yekova nikaa undo gako aboro aundo kindi kumbatayo. Ka i vura ndu kina ku wari, ka i vura du kina rogo gini gberango, ko nikaa undo yo aundo kindi.—Asanza 12:21.
7 Nirengo, bake Atambuahe kapita 121 aduna kido ya Bakusiahe duna tanduapai dũ nasinzirirago asinziri kurii gako amoyambu wa gu babanda avusende naamangaha rogo zezeredi sino na kini ngereke sirisiri pati yo wagu gu babandarago aranga ya naamangaha. Ani na nduapai dunduko berani kadu na gu kido nadu be bake apapara Atambuahe, mbiko Yekova a’arianga sinoko te. (Maraki 3:6) Ya mo si nayugo gupai nga, wo Mbori nikaa banda rani ti aregbo dunduko ka fudifudiapai nga ga kpotose agbianga rani ya? Oó, ono a wa ani kaa ngera kubeko kindi nigaani Moundo, ko abanda rani abanda be agu apai dunduko rengbe ka gbarasapa rani rogo toroyo. Si nisino aboro ani sana gu sanahe nga, ‘Wai Yekova aundo rani?’ Ani wisiginga agene biama nga agu ko amangaha ngbaha. Rogo gi papara kekepai re, ani nika sakapai tipa wai ko aundo gako amoyambu ti agu aregbo i aakeka Ziazia Kekeapai. Rogo gu paparaha naye fuo gere, ani nika wisigo wai ko aundo gako aboro areme.
Undo be Amaraika
8. Tipagine si airiwonga ti ni tirani ka bi gupai nga, amaraika na bakere nyemu gupai tiyo nga, ga Mbori amoyambu du wenengai ya?
8 Yekova na bazagino amirioni amaraika beko ka zinahe fuyo i guari ka manga sangbako. (Daniere 7:9, 10) Agi awiri Mbori nga atoro re namanga gupai ko akpinyemuhe ngba ruru gene. (Atambuahe 103:20) I ima rugatiyo wenengai na gupai nga, Yekova na bakere nyemuse tipa agu airisiko nga aboro na kini idi ka undo yo. Sidu tie, si airiwonga tirani te ka bi gupai nga, amaraika a, i na kakaka nyemu gupai tiyo nga, ga Mbori amoyambu du wenengai nga aguyo naraka auru kpotosende. (Ruka 15:10) Nirengo tie, ruhe aru ani yawee amaraika na ngbarago tiyo tipa Yekova kedi yo i ndu ka undo aboro. Rogo gini agene Yekova amangisunge na amaraika i undo gako amoyambu ti agu aregbo nadu bakuru kusayo?
9. Oni funga kpiaapai tipa wai Mbori afu ome fu amaraika i banda ruru aboro.
9 Mbori afu ome fu amaraika i banda ruru aboro na ki batasi yo. Amaraika ue aundo Roto gbiati awiriko ue nangia adegude i bati be gu gbarasarago nangia ga Sodomo na Amora. (Bambata Pai 19:1, 15-17) Bangisa maraika ngiringiri aimi ga aAsuro abanzengere bangeyo adu nga 185,000, nga agu abanzengere naaserekpo Yerusarema. (2 Abakindo 19:35) Ho i aba Daniere ni ku siima abahu yo, Yekova “[akedi] gako maraika ko kisi ngba abahu.” (Daniere 6:21, 22) Maraika akusi gu mokedi nangia Petero kusayo bambukiso yo. (Amokedi 12:6-11) Ziazia Kekeapai nafura tipa kura dungu kpiaapai amaraika abanda aboro rogoho, kini sa gupai nirengo du rogo Atambuahe 34:7 nga gu nayaa: “Ga Yekova maraika navo gbu pati agu yo nagunde ti ko [ko] ki batasi yo.”
10. Wai Yekova amangisunge na maraika ka ngarasa Daniere?
10 Ti kura aregbo, Yekova animangisunge na amaraika i ngarasi ruru aboro na ki nyakasi yo. Gu wene kpiapai du tipa gipai re, si gu du rogo Daniere kapita 10. Ti gu regbo re, si nawira garã Daniere aima mbeda kuti 100. Wa gopai ayugoho, kpoto gu nebi yo re aima zera bakere gbe be padu Yerusarema nikina bate kindi na gu keesa nadu tipa dua yekaru. Rago agbere tiko a ho ko abi gu yuguyugupai ni naba gunde tiko. (Daniere 10:2, 3, 8) Ninyemuse, Mbori akedi maraika ko ndu ka ngarasa ko. Susi bara sa, gu maraika re aya fu Daniere wee ko angia “gu kumba Mbori nakpi nyemu ko gbe.” Gine nangia sangbana agu afugo re? Gi gbinza nebi re aya fu gu maraika re wee: “[Ako,] mo nyakasi re.”—Daniere 10:11, 19.
11. Gine nga kpiapai sa tipa wai Mbori amangisunge na amaraika i rugupa sunge tungusa wene pangbangaa?
11 Yekova amangisunge a na amaraika ka rugapa tungusa wene pangbangaa. Maraika arugu Firipo ko tungusipai tipa Kristo fu gu banyaki nangia boro Etiopia, nga guko nazi bapatiza fuo gupai re. (Amokedi 8:26, 27, 36, 38) Ngbutuko fuo gu regbo re, gupai Mbori akpinyemuhe angia i tungusi wene pangbangaa fu aGendiria. Rogo yuguyugupai, maraika akuru fu Korunerio, nangia gu Gendiria nanagunde ti Mbori, na ki rugu ko ko kedi sunge fuo gu mokedi nangia Petero. Ho agu aboro Korunerio akedi yo agbia Petero ni, i ayaa: “Ziazia maraika arugu [Korunerio] ko kedi sunge fuo ro, mo ye ku kpuko yo, ko gi pai ngbaro.” Petero andu, na fuo gure, gu bambata Gendiria nangia zanga yeratise kini mo ka sa tiko ni boro sa rogo gu dungurati nangia ga aKristano. (Amokedi 10:22, 44-48) Oni berẽnga pa wai ka oni du fuo ino oni gupai nga, maraika undo roni oni ki kuru bara gu boro duna nyemu gbia nyenye unga tini!
Undo be Ziazia Toro
12, 13. (a) Tipagine ga Yesu amokedi adu ti ni na wene ndupai ka ida kuti gupai nga, ziazia toro aundo yo aundo? (b) Rogo gini gene ziazia toro afu ome fu agu aKristano nadu rogo bambata sa kama agarã?
12 Ngbutuko mbata fu kpi Yesu, ko akido gako amokedi ya ko ambunga yo zanga undo te. Ko aya fuyo wee Bako afu undo afu fuyo nikída ko ‘mounda, nga ziazia toro.’ (Yoane 14:26) Amokedi aduna wene ndupai beyo ka ida kuti gupai nga, ziazia toro aundo yo aundo. Nirengo, Ziazia Kekeapai, nga gu buku ga Mbori toro adu kugiipa kehe, si ima hi be gu kpiaapai du tipa wai Yekova amangisunge na gu ome susi kura aome dũ nga ziazia toro, ka undo gako aboro nani.
13 Ti dungu aregbo, Yekova anamangasunge na gako ziazia toro tipa si fu ome fu aboro i mangi gupai ko akpinyemuhe. Ziazia toro afu ome fu abasapungbangaa i batasi aYisaraere. (Abasapungbanga 3:9, 10; 6:34) Kina gu bangisa ziazia toro re afu ome fu agu aKristano nadu rogo bambata sa kama agarã i naandu kumbatayo kindi kaa tungusapai zanga gunde, ngbatunga asogote ki vura nge kutiyo vurũ. (Amokedi 1:8; 4:31) Gu diabese i adu nani rogo gayo sunge tungusapai, angia nyanyaki gopai tipa padu ziazia toro tingba sunge rogoyo yo. Ka si adunga wo ya, wai rengbe ani ka giarogo gupai yo nga, agu aboro ‘naawirikanga pai ya ono kingia kina kungbo aboro-ringara gbua’ arengbe ka gbandaka gu pangbangaa nga ga Kindo rogo gu zegino dunduko aboro ainipai tipaha ti gu regbo re?—Amokedi 4:13, NW; AKorosaio 1:23.
14. Wai Yekova amangisunge na gako ziazia toro ka sa gako aboro i girogo apai yo?
14 Yekova amangisunge na gako ziazia toro a ka sa gako aboro i girogo apai wenengai. Mbiko gu undo ga Mbori toro afuhe, Yosefa arengbe ka sa sangba ga Faro amosumo, nga agu amosumo nangia sangbanebi tipa apai kumbatayo. (Bambata Pai 41:16, 38, 39) Yekova amangisunge na gako ziazia toro ka yugo gako ringbisapai nani fu aboro umbasitise ono si kidu niokõokõho ti aboro rukoo. (Matayo 11:25) Sidu, nibipa agu ahe Yekova afuhe ‘fu agu aboro nakpinyemu ko,’ gu mokedi nangia Pauro aya tipaha wee: “Mbori ayugu he fu rani rogo Toro yo.” (1 AKorindo 2:7-10) Boro naruga tini naapa gupai Mbori akpinyemuhe mbiko kina gu undo sa ziazia toro afuhe.
Gu Undo Naye be Fugo Mbori
15, 16. Ginipai i agumbapaha fu Yosua ko mangihe tipa si sa ko ko naamangapai nitatamana?
15 Gu Fugo Yekova gako toro adu kugiipa kehe si “rengbe tipa yugopai,” na si nasa ga Mbori amoyambu i ‘du ziazia, aũmanga weneapai dunduko kidu beyo.’ (2 Timoteo 3:16, 17) Ziazia Kekeapai na dungu kpiaapai rogoho nayugo wai gu ga Mbori aboro nadumbata agbia undo be agu apapara Fugo ko i aima kehe ti agu aregbo re.
16 Ziazia Kekeapai afu undo rogo fu wene arugute fu airisimbori. Ho i afu gu sunge ni fu Yosua nga ga ngbembatayo fu aYisaraere, i aya fuko: “Gi kitabu rugute re [nga gu Mose akehe] agúari nga ngbaro yo te, ono mo amákia pa ha uru na yuru ka ka kuti manga pa agu apai dunduko du ni keke he rogo ho, si du mo ka u ti ni rogo gamo apai, mo ki du ni iratatamana.” Oni kparia gupai nga, Mbori akidonga Yosua naapa fu iiriwo tatamana fuko te. Kuba gure, si adu nga, ka Yosua gedi gu “kitabu rugute” re na kini berẽkuriihe, si ka sa ko tie ko naamanga apai nitatamana.—Yosua 1:8; Atambuahe 1:1-3.
17. Wai agu apapara Ziazia Kekeapai nadu ti rago Daniere na rago Bakindo Yosiya aundo yo?
17 Gu Fugo Mbori nadu nikekehe afu undo a ka yugo gupai ko akpinyemuhe gbiati gako ringbisapai. Nikpiapai, rogo agu apai Yeremaya akehe, Daniere akparia bagizo gu regbo si adu nga Yerusarema nika nye kindi nibate. (Yeremaya 25:11; Daniere 9:2) Oni makianga gupai a namangi ti regbo gu zogarago nangia ga gu Bakindo aYuda nangia Yosiya. Ti gu regbo re, gu rikaaboro re aima nyaga tiyo kusayo ti Yekova, na ka abakindo akekanga awirina aNdiko nisayo tipa tiyo kaa mangaapai kuti sangbaha ya. (Pa Fu Rugute ni Ue he 17:18-20) Ono baraho i aambakada yekaru ni, i akuru bara “kitabu rugute,” si nawira si angia kina boro gu kitabu Mose akehe nibeko nga gu bambataha ko akehe mbata fu agarã wa 800. Fuo Yosiya gi agu apai nadu vuruhe yo i nagedihe fuko, ko akparia wai bakere gbe gu rikaaboro re abasapa manga gupai Yekova akpinyemuhe, na gu bakindo re ki nyakasi tiko ka manga gupai nadu rogo gu kitabu re. (2 Abakindo 22:8; 23:1-7) Anga si ziazia nga, gu papara Ziazia Kekeapai nadumbata aundo gu ga Mbori aboro nadu ti gu regbo re tee?
Gu Undo Naye be Akuarani Aidipase
18. Tipagine rengbe ani ka ya ti ni wee ho ndikidi irisimbori aundo kurani ni, Yekova du ye he mbiko ko?
18 Gu undo Yekova afuhe, si naaye dedede be akuarani aidipase. Nirengo, ho boro niundo kurani irisimbori ni, Mbori du nifõngbaduniyo ni fu gu undo re. Tipagine rengbe ani ka gumba gupai re ti ni? Tipa nduapai ue. Bambatapai nga, ga Mbori ziazia toro nikodikodihe kurogo gipai re. Gu toro re nakusa azuzuhe, nga gu nakoda nyemuse na weneringise rogo agu aboro yo nagbata gene si moipai kuriyo. (AGaratio 5:22, 23) Sidu, ho pai afõngbadu ga Mbori moyambu ni ni guari ka undo kurani, si nga gopai tipa padu ga Yekova toro tingba sunge. Uepai nga, Mbori akusi rani nikpia ko. (Bambata Pai 1:26) Rogo gipai yo re nga, ani na tandu berani ka yugokpiapai tipa asinoko, nga gu nakoda weneringise na nunga. Sidu, ti agu aregbo dunduko ga Yekova moyambu afu undo fu kurani, gu boro nzunzu nga Mburu gu undo re nga guni i ayugokpiapai tipa sinoni.
19. Kuti gu kekepai du rogo Ziazia Kekeapai, wai Yekova afu undo fu gako aboro rogo akurayo aidipase yo?
19 Wai Yekova anafu undo fu aboro rogo akurayo aidipase yo ti agu aregbo i aakeka Ziazia Kekeapai ti ni? Dedede, Yekova anasa boro sa dagba gako amoyambu ni ndu ka fu rugute fu guni, wa gu Yeremaya afu wene arugute fu Baruka, nga agu arugute nabatasi ko. (Yeremaya 45:1-5) Ti kura aregbo, pai anifõngbadu ndikidi airisimbori yo i ki guari ka fu undo na aũzegino fu akurayo aidipase, wa gu agu aKristano nadu Makedonia yo na Akaya yo aguari na nyemuhe tiyo ka fu undo fu agu awirinayo nadu rogo zingo Yerusarema yo. Gu mokedi nangia Pauro ayawee ngbatunga gu sino weneringise re aye ‘na tambuahe fu Mbori.’—2 AKorindo 9:11.
20, 21. Rogo gini apai agu awirina naye Roma yo anyakasi gu mokedi nangia Pauro?
20 Gupai nayugopa gipai re wenengai nga gu pangbangaa nafura tipa wai ga Yekova amoyambu aguari ka nyakasa tiyo dagbayo na ka ngarasa tiyo a. Ani wisiginga gu kpiapai nadu tipa gu mokedi nangia Pauro. Baraho Pauro aduni ngba gene ku Roma yo nizizi boro, ko andu ngba gu masua nga ga aRomo i ayambaha nga Gene Apio. Gu gene re angbanga ti digidoho yo te, mbiko si anaye na aboro-nunguro kurogo gu toosi nadu tiditidi rago yo na dogoro rogoho.a Agu awirina nadu rogo gu dungurati nadu Roma yo aini gupai nga Pauro gene naye. Ginipai si aidi i mangihe? Ya mo si aidi i susungu kina rogo gayo bawene akporo rogo gu bagbata re ka pido gu regbo Pauro ka da ti ni i kini mo ka ndu ka paakuti ko?
21 Gu bake papara Ziazia Kekeapai nangia Ruka, nga gu kumba nagasi Pauro ti regbo gi nunguro re, ake gupai fu rani namangi yo: “Ho awirina agi parani ni [Roma yo], i ki ye daku ga Apio Bangbeahe yo na ku Asinziri Biata yo ka ngbisa rani yo.” Oni rengbe ka maakpia gupai re ku berã roni yo? Fuo ino awirina gupai nga, Pauro ngba gene naye, bete awirina aguari Roma yo ka ndu tipa ka gbia ko gene. Bete agu awirina re aapido ko rogo gu Babagaahe nangia ga Apio, nga gu wiri gbata aboro aima ino pai tipaha wenengai baturõho adu kusayo ti Roma nga akirometere 74. Gu kura awirina aapido ko rogo gu ba rimoho angia Asinziri Biata, nangia ba ongoda fu aboro-nunguro baturõho adu nga akirometere 58 ti Roma. Ginipai Pauro amangihe kuti gipai re? Sangba Ruka natingida rani na gupai nga: “Ho Pauro abi yo ni, ko ki tambua Mbori ki ngarã.” (Amokedi 28:15) Oni berẽnga kandara gipai re, kina kungbo bibi agu awirina re gbua, nga aguyo namangi asadatise ka ndu gu gbanga nunguro re ka ye ka bi Pauro, angia gupai nafu ome gbiati wasa fuko! Da Pauro afu atambuahe funi tipa gi undo i afuhe fuko re? Ko afu tambuahe fu gu boro si aye mbiko ni, nangia Yekova Mbori.
22. Gine nga gu gaani veresi nga ga gu garã nga 2005, na gine ani ka wisigoho rogo gu papara kekepai naye fuo gere?
22 Si tie ziazia nga, gu keke-keke apangbangaa du tipa ga Mbori mangaapai gako toro adu kugiipa kehe, si nayugo gupai nirengo nga, ko naundo gako aboro aundo. Ko nga gu Moundo adunga guni ho wa ko ya. Ruhe aru tie wa aDezire Yekova nika dia Atambuahe 121:2 nigu gayo veresi nga ga gu garã nga 2005. Gu veresi re nayaa: “Gi undahe naye be Yekova.” Ono wai Yekova aundo rani areme? Ani nika wisigo gipai re rogo gu papara kekepai naye fuo gere.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Gu ga aRomo bakekeapai nangia Horasi (65—68 M.B.K.), nga gu kumba nandu nunguro ngba gu bangisa gene re, afura tipa agu ambugo nadu rogo gi papara gene re. Horasi aringbisipa gu Babagaahe nangia ga Apio ya “si ahi ndendende be aboro kurungba gbiati kere ringiringi ababanda bambu rame ti marã.” Ko akpakanahe tipa gu “kere akangada gbiati adari” nadu yo gbiati gu “kpasirakpasira” ime aboro anambiraha yo nadu wa ime-munga.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 13]
Oni Natingidaha?
Rogo gini agene Yekova anafu undo—
• rogo amaraika yo?
• na gako ziazia toro?
• rogo gu Fugo ko naye be gako toro?
• fu aboro vurube akurayo aidipase?
[Gu sura du ti kpewaraga 10]
Gu veresi nga ga gu garã nga 2005 nika du nga: “Gi undahe naye be Yekova.”—Atambuahe 121:2.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 12]
Pauro atambua Mbori tipa gu undo ko agbiaha be agu wirina nadu Roma yo