Oni Bandatironi be agu Asino Nafu Gberãrago fu Mbori

ROGO wiri umba vurukporo, i amoi sanduki na zaza ngbaha na kangba kumba rogoho rogo gu kere uru nga ga Afirika. Wa agu aboro naakpara aaye ka susa pati gu sanduki re ka yugopa gayo gberãrago, gbinza kumba aye a ki ru pati ni. Na nunga bangiriko yo, ko anugadi kidu mbembedii kuti kpakpu kangba gu kumba re na kini tona ka fura niyaa: “Tipagine mo ayanga ti ni fere mo naga ya? Tipagine mo nambu re ti ni wa gere? Awere tie wa duhe nga mo ima karaga tiro, ya mo wee mo nikaa undo re kindi?”

Rogo gu kura papara Afirika, i vungu fogogude. I aidanga ha fu aboro i bi gu fogogude re te. Ono kina fuo susa bete regbo i nika kusa gude kuzagi gbaiga na ki fu rimo funi rogo sino irisa.

Tipa bete aboro, gupai nga boro fura fu kangba watadu i oko gu fogogude batika yo ni bambeda be bangiri kura aboro, si rengbe kadu nigu kura sino du kia ti gayo. Ono tie, rogo kura ngbatunga asino raka na abadona nga ga aboro, gupai duna ome kurii gu mangaapai gbiati biapai nga ga aboro nibipa kpio watadu vungu, si nga nyanyaki ida ya kpikpi aboro nirengo nikpikpiyo te ono i nikina ungayo na kini berẽpai aberã.

Gi gayo ida re si nibanyanyakihe gbe ki da ti gupai nga, si nga memepai rogo gayo asino na gayo avugahe nga gu nakoda gayo apapara raka naabaha dunduko. Nikpiapai, amirioni aboro idi kuti gupai nga, gu nyanyakipa apai namanga timburu kuraha rogo ga boro raka, ngbatunga agu du wa batika yo ni, pa sona ni, pa manga ni rogatise, batika ni agude, na kpio ni; ni agu apai dunduko nga apapara gene sa nandu na boro kurogo gu ngbii atoro nga ga atita ni. Rogo gu ba ngaha re, dungu aboro idi kuti gupai nga, kpikpi boro rengbe arengba kindi ka mangapai tipa gu raka nga ga unga aboro. Na ni rengbe arengba kaa raka kindi rogo gu gene nga i ni vungu ni berewe fuo kpio ni.

Tipa ka bi gupai nirengo nga, gi boro kpi re ni nika susa rogo agi agene raka dunduko nake nibakirikiri re na pazereda, badungu asino-aboro gbiati avugahe i amangaha. Gupai agi asino aye behe re, si nga gu ida du aboro nani ya hee gu duho rogo rani yo naraka kindi fuo kpi boro. Ndikidi aKristano nane ngbatunga agu asino dunduko duna ngbanyaa dagbaha na gi ida re. Tipagine?

Gine Nga Gupai Du Tipa Kpikpi Aboro?

Ziazia Kekeapai nafura ziazia ho si aringbisapa gupai ni du tipa kpikpi aboro. Si naya gbua wee: “Agu . . . [aboro] du ni ungayo i ini he ya i akpi akpi, ono kpikpi aboro aina nga pai te. . . . Gayo nyemuse ima kpi na gayo sogote na gayo kpihe a, . . . sunge rogo Baatoro kpikpi aboro yo [nga muro i akpisido aboro rogoho] yo mo andú ku ho ni te, berãpai na inahe na tatamana a te.” (Batungusipai 9:5, 6, 10) Ndikidi airisimbori aima ida kuti gi nyanyakipa rengo nga ga Ziazia Kekeapai re bakuruyo watadu tipa gbanga regbo. I ima rugatiyo na gupai nga, kuba gupai nga mbisimo du niguhe zangakpio, si rengbe ka kpi akpi na i rengbe arengba ka gbarasaha. (Yezekere 18:4) I aima ino gupai a nga, atoro kpikpi aboro ho ti ni naraka te. (Atambuahe 146:4) Rogo gu kuru aregbo nadu mbata, Yekova arugu gako aboro nyanyakii ya i kparatiyo kusayo dunduko ti ngbatunga agu asino naabaha gbiati avugahe nadu na kodatise dagbaha na gu ida nga kpikpi aboro naberã aberã na i rengbe arengba kadu na ome kurii unga aboro.—Pa Fu Rugute ni Ue he 14:1; 18:9-13; Yesaya 8:19, 20.

Teketeke a wa kina gure, agu aKristano nadu rogo bambata sa kama agarã ane ngbatunga sino atitase dunduko watadu gu vugahe nadu na ngbanyaa dagbaha na gu yugopai nga ga kungba pambori. (2 AKorindo 6:15-17) Areme, aDezire Yekova, zanga bipa gu rikaaboro du yo rogoho, ngbatunga yo, watadu agu apai du tipa yo, dedede i nane gu sino atitase du nikodikodihe kuti gu kungba yugopai nga hee gu duho rogo boro yo naraka araka fuo kpio ni.

Gine rengbe ka ruga rani wa du ani ni aKristano, rogo diaberã kangia ani naida ka irisa kparakpara sino sa watadu ani aidanga ha te? Si naida ani berẽ wenengai kangia si rengbe kadu na kodatise dagbaha na ngbatunga gu yugopai adunga rogo Ziazia Kekeapai yo ya, ngbatunga gu duwa gu ida nga atoro kpikpi aboro na ome kurii gu araka nga ga unga aboro. Kurii gure, si naida ani wisigipai ka bihe singia ani nakoda tirani na amangi ngbatunga gi sino raka watadu gi sino irisa re, kangia si rengbe ka sa kura aboro i koto nga agu aboro ini agu apai aDezire aida kuti ni na kini yuguhe. Nimaa ani gu memeapai re ku berã rani yo, ani makianga pa apai ue nga pabatika boro gbiati pakpio ni nga gu du nikodikodihe kurogo gipai re.

Agu Asino Irisa Du Tipa Batika Gbiati Fu Rimo fu Gude

Dungu agu asino du nikodikodihe kuti pabatika gude, si nikina wenehe. Ono tie, rogo agu aba i abi pabatika gude rogoho wa pa kura boro rogo ngbii atoro nga ga atitase kurogo gu badona nga ga aboro auru kpotosende, si naida aKristano banda tiyo. Nikpiapai, rogo bete apapara Afirika, i akusanga gu vovo fogogude batika yo ni kuzagi te na i afunga rimo a funi te da kina fuo susa gbanga regbo mbata. Wa vura duhe nga, bagizo pido gu regbo re rengbe kadu nibakiakia nibipa agu arugute nga ga adagbarago, ti digidoho i namanga gu sino irisa du tipa fu rimo fu gude, nga gu i akusa gude nani kuzagi ki fu ni fu agume gbiati abakure kuti sino gayo raka i bi ni. Gu regbo gure, i ayamba rimo kurii gu gude re tipa agu aboro duho gi he a wa duhe rogo sinoyo.

Rogo ringbisapa nyakapa gi sino re, gu buku nga Ghana—Understanding the People and Their Culture nayaa: “Vuru gu bambata arame saba nga ga gani raka, i naberãpa fogogude wa gu boro du rogo ‘nunguro’ na nakura rogo gu ngbii nga ga atoro kurogo raka auru kpotosende. . . . I nabanda fogogude dedede dimoyo na ka i ambunga gene fu agu aboro angianga aborokporo ya i bi ni.”

Tipagine i nasungudo regbo ti ni mbata si susi i kini mo ka fu rimo fu gu gude re rogo sino irisa? Gu buku nga Ghana in Retrospect nasakarogopaiyo tipaha kini yaa: “Mbata fu gu muambe rame, si aidanga i berẽpa gu gude re ni boro te. Ni gbe nipapara gu kura zegino nga gu ye ni rogoho.” Gu buku re nafura kindi niyaa: “Wa duhe nga gu rimo re du, wa si awiraha bangiri arogotise ya, si nirengo nasa gude ni boro, dedede, i nagbisiga regbo fu rimo funi ho i agunde agunde ni ya wiriyo nika kpi akpi, da kinaho i ka ino ni nzunzu nga ni araka raka kumbatayo. . . . Sidu gi vugahe nga ga ariatise re, i ayambaha ti kura aregbo nga kusa gude kuzagi, i naberãpaha ya si na babakere asangbanaha ti ni tipa gu gude re na tipa avunguni. Si nga gu sino irisa nakusa gu gude re kurogo gu rimbasa watadu zegino nga ga unga aboro.”

Dedede, sosono boro sa dagba agume aborokporo yo namanga ngbatunga agu asino irisa nga ga fu rimo re. Apapara gu mangaapai re nibakiakia rogo aba nibasasa, ono dedede gu sino irisa re nakoda uka buda sande nimotumo fu mbori, fu kpee fu atoro atitase ka yugopa gayo ngbarago tipa pabatika gu gude re na pazereda, gbiati kura avugahe.

Gu regbo i afu rimo ti ni kurii gu gude re si nga memepai rogo gu sino irisa re. Wa vura duhe nga avungugude duna rengo beyo tipa fu rimo kurii wiriyo, gu kura agume a na kina ome tiyo ka ida kuti gu rimo sia yo ho re. Bete arimo rengbe kadu na agu arogoyo ti ni narukuba kurapai rogo fugo agu aboro yo re, ngbatunga gu duwa “ko watadu ri ima ndu gbiati ko watadu ri ima yee berewe,” “Nina yee niuehe” watadu “Buba yee berewe.” Kura arimo na agu arogoyo ti ni i asiaha tipa si za atoro atitase ti dia gu vovo fogogude re berewe kusayo kurogo ngbii kpikpi aboro yo.

Rengo ngaha, anga si nigbegberepai tipa aboro ngi ho batika yo gude ni te. Pa fu rimo kura boro kurii gude gbiati fu gu rimo nayugopa agu apai du nikodikodihe kuti pabatika ni, ni agu asino ngba angba, naapa dia avungugude berã tipa regbo fu rimo kurii gude ni gupai nabi kina yo nisayo. Ono tie, tipa agu aKristano nakpinyemu ka fu ngbarago fu Mbori i na rubangirise tipa ne ngbatunga agu asino dunduko watadu asino irisa nayugo gupai nga, gu vovo fogogude batika yo ni re nga “geno” nasusa asusa rogo gu ngbii nga ga atoro atitase kurogo gu nga ga badona unga aboro.

Kurii gure, wa vura duhe nga dungu aboro nabi gu sino irisa nga ga fu rimo ninyanyakipa vugahe tipa susa boro rogo raka kurogo gu kuraha, si naida aKristano du na wene rugatinapai nibipa gu sangbakpotoyo nga ga akurayo na ki makiapa gu kpiapai gipai re ayugoho fu agu aboro angianga aidipase ya. Nikpiapai, ka agu aborokporo nga aKristano banda vovo fogo wiriyo ka kura aboro abinga ni ya da kinaho i ka manga gu sino irisa ni mbata nga ga fu rimo funi, ginipai rengbe kura aboro ka berãha? Gini berã si narengbe ka yugoho kangia agu arimo i ayambaha naa tagbagapai dagbaha naa gupai i agumbaha ya i nga abayugupai tipa gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai?

Sidu, ho aKristano adiaberã ni tipa wai ka fu rimo fu gude na gu regbo i aida ka mangaha ti ni, i namanga asadatise ka ‘manga apai dunduko sa taasa rimo Mbori’ tipa ka ne duni ũkota fu kura aboro. (1 AKorindo 10:31-33) I arengbanga ka ‘mbu gu rugute nga ga Mbori kusayo tipa ka kakuti asino atitase’ nga gupai i ambakadaha nibanguapai tipa fu irisa fu kpikpi aboro te. Kuba gure, i nafu iriso na taarimo fu gu unga Mbori nga Yekova.—Marako 7:9, 13.

Kura Rogo Kpio yo Kurogo Unga Yo

Dungu aboro naberãpa kpio, wa kina batika, ya si nga kura rogo pai kurogo gu kuraha; sidu i nayawee gu boro kpi, ni naguari rogo gu zegino i abihe abi ki rimi kurogo gu ngbii nga ga atoro kpikpi aboro i abingaha nibangirise ya. Kuti agu aboro re, dunguyo idi kuti gupai nga, na zingo manga yo gu kura asino kpara-boro ti gu regbo kpi boro, atoro atitase aduadu na zinga, nga gupai du yo naa ida rogoho, ya agi atoro atitase re na ome ka fu mbusa watadu ka fu mosoro fu unga aboro. Gi ida re na bakere ome kurii gu mbakadapai du tipa kparakpe aboro na gu gene i amangaha ngbaha.

Dedede, gu kparakpe aboro i akparaha tipa ka zeresa ngbadu kpikpi aboro nani, si nakoda dungu agene nga ga yugo nunga, tona ti yososo wäwä na takangbaa pati kangba boro da kuti apumbo ngbarago fuo kpisido yo kangba. Dedede, asino ngbatunga agu apumbo kparakpe aboro re ningia sekpese riahe, kpibuda, gbiati dogbere na bakere woro manzigo. Bambiko gupai nga dungu aboro nabipa kparakpe agumeyo nibanyanyakipa pai, sidu, dedede, zavura gu kere rungorungo aborokporo, i namanga bakere asadatise ka dungura marã tipa ka “kpisido boro nibeedihe,” zavura gupai nga si rengbe ka ye na mbugo gbiati bape kurii yo vurũ.

Tipa dungu agarã awere kusayo, aDezire Yekova aima digo niyugu agu asino kpara-boro sirisiri adunga ngbanyaa dagbaha na sangba Ziazia Kekeapai ya.a Ngbatunga agu asino re nakoda kparakpee sasasa yuru zanga rame, uka buda sande fu atoro kpikpi aboro, fura fu kpikpi aboro na kini hõpai beyo, irisa a’uru kpikpi aboro rogo agarã nibasasa, gbiati gu kura asino du mburuhe rii gu ida nga, hee gu du rogo boro yo naraka araka fuo kpi ni. Ngbatunga agu asino afunga irisa fu Mbori re ya ni “birikobiriko” pai na ni “kungba nangahe” moi yo mburuhe a “wa du pa aboro” angianga rii rengo nga ga Fugo Mbori ya.—Yesaya 52:11; AKorosaio 2:8.

Sosoda Boro Ni Idi Kutipai

Pa ne manga sino atitase ada nibakpakarakpakarapai fu bete aboro, gbe rogo agu aringara i aberãpa fu irisa fu kpikpi aboro rogoho ninyanyakipa pai. Bambiko pa zanga yo manga ngbatunga agu asino re, aboro nabi aDezire Yekova na kina kapa watadu i nakitangbaanga yo ya, i nga agu aboro nasogote agu apai nga ga badona aboro na i afunga irisa tipa kpikpi aboro te. Pa bisira aboro pa bete aKristano gbiati nyanyaki sosoda yo asa yo, zavura gupai nga i na ruru giarogo gu rengo yo nga ga Ziazia Kekeapai, i du na gunde ki zanga ru nikparakpara yo ziazia. (1 Petero 3:14) Gu kurayo naberã gupai nga, agi asino re nga papara gayo sino raka nga gu i arengbanga ka mbuhe dunduko ya. Berewe a, gu kura aboro naberãha ya ka i ká ka manga sino atitase, si rengbe ka sa aboro rogo badona i du na kapa kuti ga Mbori aboro.

Si aidanga ani fu gberãrago fu kura aboro zanga nduhe te. Wa vura duhe wo, Ziazia Kekeapai naruga rani ya sangbana rugo nyanyakii tipa rengo nikangia sogote be aboro zegino, nga agu aboro du nikparakpara yo kusayo ti Mbori. (Yoane 15:18, 19; 2 Timoteo 3:12; 1 Yoane 5:19) Ani nitirani naida na ngbarago ka ru ngbatunga gu rugo re, kini ini gupai nga, ani duwa ka ani du nikparakpara rani a ti agu aboro du rogo gu bitimo nga ga toro. (Maraki 3:18; AGaratio 6:12) Teketeke wa kina gu Yesu aká ga Satana asada tipa ka manga gupai ka fu gberãrago fu Mbori, sidu ani ká ome sosodapai kinawo ki he mangapai rogo gu gene nafu gberãrago fu Mbori. (Matayo 4:3-7) Kuba gupai nga ka mbu gunde be aboro si du na ome kuriyo, si naida ga ndikidi aKristano bambata berãpai du tipa fu ngbarago fu Yekova Mbori gbiati fu irisa fuko nigu Mbori nga ga rengo ko. I namangaha wo wa i aká gu sosodapai aboro asosoda yo nani tipa i mbu manga agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai du tipa ziazia irisombori.—Asanza 29:25; Amokedi 5:29.

Fu Irisa fu Yekova Rogo gu Gene Ani Aberãpa Kpikpi Aboro Ngbaha

Si ni gupai ninaamanga dedede nga, ani nidu na bakere gberãrago tirani ho gu boro akpi ni ani akpinyemuni. (Yoane 11:33, 35) Kakuti tingidapa badiangbarani na ki kpisidi ni rogo beedi gene, ni agu apai daada na niwene apai tipa ka yugo gaani nyemuse nani. Ono wa vura duhe wo, aDezire Yekova namangapai na diabese ti regbo bakere gberãrago nga ga kpio boro zanga dia ngbatunga pai sa dagba sino atitase ka mangaha nga gu mangapai nafu gberãrago fu Mbori. Pa manga gipai re nitaataha fu agu aboro i asonosi yo rogo agu asino raka duna nyanyaki gunde rogoho be kpikpi aboro te. Si rengbe kadu nikpakarakpakarapai tipa ani bandatirani be gipai re ho du ani ni na bakere nunga tipa kpio gaani boro. Wa vura duhe wo, Yekova, “nga Mbori wasa dunduko,” nafu ome afu fu ruru aKristano, na i kini gbia undo be gu songodahe nga ga nyemuse agu akurayo nga aidipase afuhe. (2 AKorindo 1:3, 4) Gu ga ndikidi aKristano nyanyaki ida du yo nani kuti gupai nga, regbo ayeaye gu kpikpi aboro du rogo ga Mbori tingidapai ainonga pai ya nika raka berewe, si nga wene ndupai tipa i kparatiyo ti agu asino kparakpe aboro dunduko angianga ga aKristano ya, nga gu natikango gu rengo nga ga zingabekpio.

Ya mo si afunga ngbarago fu rani ya Yekova yambu rani “bitimo yo ku rogo gako iiriwo imarago yo” tee? (1 Petero   2:9) Wa ani nidu na ngbarago be pabatika gude na kini hi gu gberãrago nga ga kpio boro, gu gaani nyanyaki nyemupai du ani nani ka manga gupai du niruruhe, gbiati gaani bakere nyemuse tipa Yekova Mbori fõnga rani dedede ani “niraki wa awiri imarago.” Ka ani ya mbunga tirani asino atitase nga gu nafu gberãrago fu Mbori, si birikosi rani rogo toroyo ya, nga gu sino angianga asino aKristano ya.—AEfeso 5:8.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]