Fugo Yekova Niungaha
Memeapai Rogo gu Buku Nga Ue Samuere
YA MO pa ida ani naapa ga Yekova bakere pagbia naida rengberengbe giasangbaa berani? Ya mo gu boro nga bakakuti ruru mangaapai ni naamanga kina ruruapai ti aregbo dunduko bangiri Mbori? Gini ngbatunga boro ndikidi Mbori abi ni “wa ngbaduko aida ha”? (1 Samuere 13:14) Gu buku nga ga Ziazia kekeapai nga Ue Samuere, si nafu wene akaragapai sa agi asanahe re.
Agu anebi ue nangia Gada na Natana, nangia abadiangba Bakindo Davide nga gu ko naazoga gu ringara aYisaraere nadumbata, i nake gu buku nga Ue Samuere.a Si anyasi bara rogo gu garã nangia 1040 M.B.K., nimbedi kuti digido ga Davide 40 agarã zogarago ni bakindo. Gu buku re nafura gbe tipa Davide na gako pagume dagbako na Yekova. Gi wene iiriwo pangbangaa re nafura tipa wai gu rikaaboro nadu nikparakakparaka yo be fudifudiapai asatiyo nikumukokumuko aboro na nikpamiakpamiayo rogo gu kindo nadu tiibe wiwingbadu bakindo. Gi iiriwo pangbangaa re hi be pa agu anunga aboro ayuguhe bakere gbe.
PA DAVIDE ‘AANYAKA ANYAKA KISUSI’
(2 Samuere 1:1–10:19)
Ga Davide mangapai kuti gu pangbangaa nangia ga kpio Saura na kpio Yonatana ayugu gako berã tipa yo na tipa Yekova. I amoi Davide ni bakindo Eburone yo kurii tunga aYuda. I amoi gu wiri Saura nangia Isa-bosete ni bakindo kurii gu yangara aYisaraere dunduko. Pa Davide ‘aanyaka anyaka kisusi,’ na fuo agarã wa saba na beberehe kusa, i amoi ko ni bakindo kurii aYisaraere dunduko.—2 Samuere 5:10.
Davide azi Yerusarema be aYebuso na ki saha nibakerepa bagbata rogo gako Kindo. Gako bambata asadatise ka ndu na Sanduki mokido ku Yerusarema yo aye na kina gberango. Ono tie, gu ue asadatise aduna diabese, na Davide ki dogbere be ngbarago. Yekova amangi mokido na Davide tipa kindo. Davide adibe avurako a wa Mbori aaʹundo ko kindi.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
2:18—Tipagine i anaayamba Seruya ti ni ya ri angia navungu Yoaba gbiati awirinako ue? Rogo gu Papara Ziazia Kekeapai I Akehe Rogo Pa-Ebere, i anaatangara rimo atita boro ti aregbo dunduko kina kubara ngbatunga bani yo, angianga kubara ngbatunga nani yo ya. Si avura du nga kumbaku Seruya aima kpi agbaa-kpio, watadu pako arukanga tipa i kodi rimoko kurogo Ziazia Kekeapai te. Si nawira, gupai i akodi rimori ti ni, nduhe avura du nga bambiko ri angia dawiri Davide watadu wiribako. (1 Pekapai 2:15, 16) Gu yangara ba fura yo rogoho tipa bavungu agu awirina biata re nga ho i afura ni tipa ba kpisido ko Betereme yo.—2 Samuere 2:32.
5:1, 2—Baima regbo adu wai fuo imo yo Isa-bosete, i kini mo ka maa Davide ni bakindo kurii aYisaraere dunduko? Daha ada ani yawee Isa-bosete atona gako zogarago tipa agarã ue ngbutuko fuo kpio Saura, nga kina bara ti gu bangisa regbo Davide atona gako Eburone yo. Davide azogarago kurii aYuda Eburone yo tipa agarã saba na beberehe. Ngbutuko fuo maa yo ko ni bakindo kurii aYisaraere dunduko, ko aʹaria Yerusarema nigako bakerepa bagbata. Sidu, agarã asusi fuo kpio Isa-bosete wa bisue mbata fu Davide da ni bakindo kurii aYisaraere dunduko.—2 Samuere 2:3, 4, 8-11; 5:4, 5.
8:2—Bange aMoabo wai i aimi yo fuo so aYisaraere vura naayo? Si nawira bangeyo avura du kuti ringbisa gu kpakpurago kangba yo apiki auruhe angianga kuti gida bange akangba ya. Si nawira Davide apipigi aMoabo sande guni pati guni ti geneyo. Fuo gure, ko ki ringbisi ba gizo pigipigi yo na gire. Si nawira gupai nga, bagizo gire ue, watadu ue rii biata nga ga bange aMoabo i aimi yo, na sa rii biata nga ga bangeyo i ambu yo niunga yo.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
2:1; 5:19, 23. Davide asana Yekova mbata fu ko tona ka raka Eburone yo na mbata fu ko ndu na vura sa avurako. Ani a wo, si naida ani sana Yekova mbata fu manga ani gu diaberã nika mangapai tipa du ani wenengai rogo toroyo.
3:26-30. Irabape naye na gbegbere sangbanaha.—ARomo 12:17-19.
3:31-34; 4:9-12. Gu sino Davide nga ga zanga irabape na zanga kpipai kuti boro, si nga wene kpiapai fu rani.
5:12. Si aidanga bangirani go ti gupai nga, Yekova ima yugopai fu rani tipa gako agene na ki zaki gene tipa wene pagume dagbarani naako te.
6:1-7. Wa si avura du nga Davide aduna nyemu manga wenepai rogo gako asadatise ka tinda Sanduki mokido rii gu ngbagida anyaa agbehe, si angia kuo ga Mbori arugute tipa tindaha na i adanga nani kurogo gu ba i aatindaha kurogoho te. (Gate 25:13, 14; Pa Geda Aboro 4:15, 19; 7:7-9) Pa zada Uza kpoto Sanduki mokido tipa ka si tinga ya nayugo gupai nga, nyemu manga wenepai aʹarianga gupai Mbori akpinyemuhe te.
6:8, 9. Rogo gipai namoi Davide rogo asada re, ko adumbata na zinga, fuo gure ko ki gunde, isoke kini bira Yekova a tipa gi gberango namangi re. Ani duwa ka ani bandatirani ti bira Yekova tipa gu kpakarakpakaraapai ye nisangbana basa ani gako arugute.
7:18, 22, 23, 26. Ga Davide umbasitise, gako futise fu Yekova, na nyemu taasarimo Mbori, ni agu asino si aida ani wiriki mangaha rogo gaani raka.
8:2. Gu sangbanebi i aima gumbaha mbata fu agarã 400 adigi. (Pa Geda Aboro 24:17) Fugo Yekova ti aregbo dunduko naada ada ti rengo.
9:1, 6, 7. Davide abanda gako mokido. Ani a wo, si naida ani asadi tirani ka manga agu apai kido ani he ka mangaha.
YEKOVA AYE NA AGBERANGO KUTI GAKO MBEDIMBEDI BORO
(2 Samuere 11:1–20:26)
Yekova aya fu Davide wee: “Mo ngere, mi azingisa gbigbitapai kuti ro be kina ngbatungaro. Mi aroga adiaro kina ku bangiro, ki fu yo fu kuaro, ko ki nira na adiaro kina uru.” (2 Samuere 12:11) Gine nangia ndu gi takapandepai re? Nduhe angia gu ga Davide ingapai ko amangihe na Bataseba. Wa Mbori avura mbupai fu Davide mbiko ko asa gako berã, Mbori abandanga ko be asangbana ingapai te.
Bambatapai nga, gu gude Bataseba abatika ko akpi. Fuo gure, gu wiri Davide nangia Amanona kini mo ka gbarasapa gu ngasu wiri Davide nidegude nangia Tamara nari adu kia. Kawiiri vuru nayo yo, nangia Abisaroma, kini mo ka imo Amanona niirabape gipai re. Abisaroma asamungu kuti kina boro bako na ki mangi tiko ni bakindo Eburone yo. Gipai re amangi Davide ngbaome ko oro kusayo Yerusarema yo. Abisaroma akodiba na ga bako adebadia bawe nga aguyo bako ambu yo sayo tipa i naabanda kporo. Davide akaraga tiko kurogo gako kindo kina fuo kpio Abisaroma. Gu samungu gu kumba nangia Seba ningbatunga aBinyamina aguari nani adigi na kpioko.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
14:7—Gine gu fugo nga “gi we nanye” arukubaha? Gu fugo du tipa gu we nye kaa nyẽrã yee, si tipa gu wiri boro nye niunga ni.
19:29—Tipagine Davide akaragapai ti ni ngba gu gene ko akaragapai ngbaha re kuti ga Mefibosete sakarogopai yo? Fuo gia Davide sangba Mefibosete, Davide avura kparia gupai nga ko amangi ingapai ho ko amangipai ni kuti afugo Ziba mbata fu gia ko afugo Mefibosete. (2 Samuere 16:1-4; 19:24-28) Si nawiraha gbe nga, gipai re aima gbera ti Davide, sidu ka ko aidanga ka gia kurapai berewe tipaha ya.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
11:2-15. Agu apangbangaa gumba yo ho zanga bakpe ti ni du tipa ga Davide ingaapai, si nga gu gopai nayugo gupai nga, Ziazia Kekeapai nigu Fugo Mbori gako toro adu kugiipa kehe.
11:16-27. Ho mangi ani kere ingapai ni, si aidanga ani asadi ka okaha wa gu Davide amangihe te. Kuba gure, si naida ani kusi gaani ingapai fu Yekova na ki gbata undo be agu abaakumba nga ga dungurati yo.—Asanza 28:13; Yakoba 5:13-16.
12:1-14. Natana amoi wene kpiapai fu agu abaakumba moiyo yo i nimangisunge rogo dungurati. Gayo sunge nga ka undo agu aboro namanga ingapai i mbakadi gayo agene. Si naida abaakumba mangi gayo sunge rogo wene birĩ.
12:15-23. Fuo Davide duna ruru bipai tipa gupai namangi ko, si aundo ko ko mangipai ngba ruru gene kuti gberango.
15:12; 16:15, 21, 23. Ho apai awiri ni wa Abisaroma nika sungo auru mbatabakindo, rukö gbiati bakere nyemu pagbia asa gu wene bafurugute nangia Aitofere ko ngbe na Abisaroma rogo samungu. Padu boro na tatamana ono ka ni angianga boro umbasitise ya na ka ni akanga kuti ruru mangaapai ya, si nga gbina.
19:24, 30. Mefibosete aima duna tambuahe nirengo tipa ga Davide weneringise nga ga nyemuse. Ko aima ida kuti ga bakindo diaberã tipa Ziba. Si naida ani mbu gu tambuahe du ani nani tipa Yekova na tipa gako riigbu si sa rani ani ra fuko.
20:21, 22. Gu tatamana nga ga boro sa rengbe arengba ka nyaga gberango kusayo ti dungu aboro.—Batungusipai 9:14, 15.
ANI FU TIRANI “KU BE YEKOVA”
(2 Samuere 21:1–24:25)
Ngbongi amangi tipa agarã biata mbiko gu bape kure Saura agbehe ni imoko aboro Gibona. (Yosua 9:15) Tipa ka irabape gu kure Saura aukaha re, aboro Gibona asanahe tipa i fu awiri Saura nga akumbagude saba fuyo i imi yo. Davide afu yo kube aboro Gibona, na ugure ki digi ho mai aná ni. ‘Davide na avuruko’ aimi gbangagbanga Fereseto biama.—2 Samuere 21:22.
Davide amangi kere ingapai nizina ko he tipa i gidi bange aboro gako ringara. Ko asa gako berã na ki sia gupai nga ka fu tiko “ku be Yekova.” (2 Samuere 24:14) Nisangbana gipai re, aboro 70,000 nakpiki be riri akaza. Davide amangi gupai Yekova azinahe tipaha, na riri akaza ki go.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
21:8—Wai rengbe gu veresi re ka yawee wiri Saura nangia Mikara aduna akumbagude bisue ni awiiri, baraho 2 Samuere 6:23 ayani wee ri akpi zanga batika? Gu sakarogopai aboro naidi kuti ni gbe si ngawee agi agude re angia awiri unvura Mikara nangia Meraba, nangia dia Adiriere. Si nawira Meraba aima kpi bakuruyo, na gu irazangada nangia Mikara kini mo ka rogoda agu agude re ka sonosa yo.
21:9, 10—Tipa bagizo regbo wai Risepa abanda kangba awiiri ue gbiati atita Saura bisue nga agu agude aboro Gibona aimi yo? I aʹasi agi akumba saba re “ti tonatona regbo ke [gu] zende he [du]wa ga mapunga,” rogo Marungu watadu Zerekpe. I ambu kangba yo zegi rii bagangara yo. Risepa aabanda agu akangba re uru na yuru daho Yekova ayeni na mai kini yugu gupai nani nga gako zinga azere. Si awiranga ha nga ka bakere mai arengbe ka ná mbata fu Tanvuo nga gu diwi sunge ke ahe anaanyasa rogo ru ringara aYisaraere yo te. Sidu, si nawira Risepa abanda akangba tipa adiwi wa bisue watadu sita tona rogo Marungu watadu Zerekpe. Fuo gupai re, Davide afu asiahe i kpisidi meme agu akumba re.
24:1—Tipagine pagida Davide bange aboro gako ringara adu ti ni niingapai fuko? Pagida bange aboro angianga ingapai nitihe rogo ga Mbori Ndiko te. (Pa Geda Aboro 1:1-3; 26:1-4) Ziazia Kekeapai afuranga tipa ndu gupai nasa Davide ko gidi bange aboro te. Ono tie, 1 Pekapai 21:1 nayawee Satana naduogo kpotokoyo ko mangihe. Ka si vurangia kina gine nangia nduhe, gu gako barutiriivura nangia Yoaba, aima ino gupai nga, ga Davide diaberã ka ke bange aboro angia irairapai, na ko ki asadi ka za ko ti ni.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
22:2-51. Nangbaa wai ga Davide bia ayugo Yekova nindikidi Mbori, rẽ tipa ani kido kutiko rogo apai dunduko!
23:15-17. Davide aduna bakere irisa tipa ga Mbori ndiko tipa unga na tipa kure si ki sa gupai nga, ti gi regbo re, ko ane manga gupai naawira awira gbua nga si nga kuo gu ndiko re. Si naida ani sonosi ngbatunga gu sino berã re tipa ga Mbori arugute dunduko.
24:10. Ga Davide sangbakpotoyo asako ko sa gako berã. Ya mo gaani sangbakpotoyo wa kina gure ki rengbe ka sa rani ani mangipai wa gure?
24:14. Davide aima rugatiko na gupai wenengai nga, Yekova duna bakere inapai tiko kisusi aboro. Ya mo ani idihe wa kina gure a?
24:17. Davide abira tiko mbiko gako ingapai aye na arungo fu aboro gako ringara naabayo dunduko. Gu boro ingapai sa gani berã, si naida ni du na bakere gberarago tini tipa gu gbarasarimo gani mangaapai aye nani kurii dungurati.
Ani Rengbe Arengba Kadu Ni agu Aboro ‘Ngbadu Mbori Aida Naayo’
Gu ue bakindo nangia ga aYisaraere ko angia gu ‘boro ngbadu Yekova aida naako.’ (1 Samuere 13:14) Davide asakanga pa ga Yekova ruru andiko te, na ko agbatanga gene ka ra ngbariko zanga Mbori te. Ti agu aregbo dunduko Davide animangi ingapai, ko aniidi paha, ki di arugute kugume, na ki mbakadi gako agene. Davide angia gu kumba nakakuti ruru mangaapai. Anga si adu fu rani nipatatamana ani wiriki mangapai wa ko tee, gbe ho ani amanga ingapai ni?
Ga Davide pangbangaa raka nayugo gupai ziazia gbe nga, pa ida boro kuti ga Yekova bakere pagbia nga idapa gu Gako andiko du tipa wenepai na gbegberepai na kini mangi asadatise ka raka ringbisihe kuti ni nikakuti ruru mangaapai. Si ni gupai rengbe ani arengba ka mangaha. Nairiwo gu tambuahe rengbe ani kadu nani tipa agu apai ani awirikaha rogo gu buku nga Ue Samuere! Gu pangbangaa ga Mbori toro adu kugiipa kehe du rogo gu buku re, si nirengo niungaha na kidu na ome ti ni.—AEbere 4:12.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Wa vura duhe nga Samuere akenga paparaha te, i amoi rimoko riihe bambiko agu abuku nga Sa Samuere na Uehe angia bangisa buku sa ti bambata regbo ho i ake gu Ziazia Kekeapai ni nadu rogo pa-Ebere. Samuere nake bakere papara Bambata Samuere.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 8]
Pa tingida Davide pa gu boro nasigira ko nyanyakii ni bakindo aundo ko ko nye kindi niboro umbasitise
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
“Mo ngere, mi azingisa gbigbitapai kuti ro be kina ngbatungaro”
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Bataseba
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Tamara
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Amanona