Amaku Kinaho Nga gu Naye fu Boro be Du Ni Niruru Ni

ROGO kura aringara, agude naakpinyemu kaa ba gbegbere buga na gayo abadia-mbaro nimaa yo abagambu kuti ga akurayo abaukadi. Agu abagambu re, ami nizitira kuti gu mange-nyaa nyanyakii i atú gu rokoo rogoho re, na ka si vura ngia gini ngbatungapai gani badia-mbaro amangaha, singia nduge du, oto, watadu ka zanzia rokoo na ka guka kuari, abagambu naziotira azio kindi zanga tiwa. Gu bangisa gene du tipa dia ra kusayo, si nga ka rogoda ra kusayo nibasasa. Tipa aparanga tigayo, si fuyo nibawene ũmongo kaa mangapai wa gure.

Rengo ngaha nga, anga aboro dunduko naudapa abagambu ti gayo arokoo te, ono tie pa gu ome du ami nani tipa ka diko tira kuti ahe naairiwo airiwo ti aboro. Gu boro nakakuti badiangbani, ni na gu sino duwa kina gure a. Gu boro nakakuti badiangbani, ni nanye na gbanga dawedawe pagume dagbani na ni. Ni nanye niruru ni kindi kuti beedi mangapai rogo asunge na agu apai si aida ni mangihe nibipa gu pagume re, zavura ho dungu apai asa mangaha funi ni nikpakarakpakaraha vurũ. Gu fugo nga “du niruruse,” si naye na tingida gu weneapai ku berã rani yo duwa manga rengo, kakuti boro, na ranigose fu boro. Ono tie, wa duhe nga oni naauda gupai nga kura aboro kakuti manga rurupai fu roni, oni na gu sino tironi nga ga kakuti manga rurupai fu kura aboro a? Ka si du wo, da si aida oni kakuti manga rurupai funi?

Du Niruruse Rogo Rogatise Nigu Banguapai Si Aidaha

Rogatise nigu bangiri ba du padu niruruse rogoho ni nyanyakipa pai, ono tie, niparungo, si ni gupai amanganga dedede ya. Gu kumbakudee na diakumba nga aguyo nye niruru yo kuti gayo azungahe nga ga rogatise, nga aguyo sungu sa na i tibarayo ue kini mangisunge tipa gu wenepai nga ga guni, i ima manga nyanyaki tonapai tipa ka gbia ngbarago na ngbabase. Tipagine? Bambiko i amangi aboro na gu nyemupai nga ga aboro du fuyo niruru yo na i kidu a niruru yo fu kura aboro. Tigu regbo Mbori amangi ga Adama rogatise na Eva ati Edene yo, ko ayaa: ‘Boro anihe bani na nani ki kakuti diani.’ Kina gu bangisapai re si adu nga si nikaa manga tipa dee a; si adu nga ri akakuti kina kumbaari. Si aidi gupai a nga kumba na diako, i tibarayo ue, i du niruru yo dagbayo, na kini kodi beyo kuti apai.—Bambata Pai 2:24; Matayo 19:3-9.

Rengo ngaha nga, gupai re amangi bakuru kusayo dungu akutu agarã nasusi awere fuoho. Ya mo gupai re nayugopa gupai nga regbo padu niruruse rogo rogatise aima susa? Dungu aboro rengbe ka karagapai nga oó. Awetekepai Germani yo abi gupai nga, bange aboro wa 80 rii kama nabi padu niruruse rogo rogatise ninyanyakipa pai gbe. I amangi ue wisigopai tipa ka ino gu bawene asino kisusi si aida kumba gbiati dee du nani. I asana badona sa nga ga akumba tipa i tangara rimo agu asino bisue i naakpinyemuhe gbe be adee, na badona sa nga ga adee ki tangara rimo agu asino a bisue i naakpinyemuhe be akumba. Gu sino mangaapai i a bihe nga akumba na adee tibarayo ue naabihe nibakikiipahe, si nga padu niruruse.

Ii, padu niruruse nga nyanyaki mburupai tipa beedi rogatise. Wa vura duhe wo, a wa ani abihe rogo gu papara kekepai ye mbata fu gere, padu niruruse ni gupai aboro atambuapaha gbe kisusi manga yo ho. Nikpiapai, gu bange mbutise nakio kina kuari rogo dungu aringara, si nigu gopai nayugo gupai nga, pa zanga du niruruse ima diarago kisusi. Wai rengbe abadiarogatise ka sovura kuti gi sino re na ka nye niruru yo dagbayo?

Padu Niruruse Nasa Rogatise Si Ima

Padu niruruse naayugotihe ti gu regbo abadiarogatise agbata agu amamu du tipa yugo gayo ranigose dagbayo. Nikpiapai, si dedede nibeedipai kisusi ka yaa, “gaani” tigu nga “gimi”, “abadiangbarani,” “awirani,” “kpurani,” “agu apai namangi rani,” na agu akuraha. Ho oni aida ka sogimapai ni na ka diaberã tipa apai, wa gu nabipa kporo, pa gbata sunge, pa sonosa agude, pa ambaro, pa dia ongoda, watadu agu apai ani naamanga rogo dungurati, si naida gupai nga, kumba watadu dee duwa ka ni tingidipa agu aberã gbiati gu biapai nga ga gani badiarogatise.—Asanza 11:14; 15:22.

Padu niruruse niyuguyuguhe ho badiarogatise amangapai ni fu kurani tipa ni rugutini na gupai nga, ni naida na ni na kini kpinyemu ni. Ho kumba abi diako ni ri niutuku tiri na kura kumba, si nafu kina gberarago fuko, kina gupai re a du tipa dee. Ziazia kekeapai naruga akumba tipa i zi tiyo kuti ‘adee paranga yo.’ Rengbe ngaha fu kumba ko mbu ngbaduko si kpinyemu gu wene ngbanyaa nga ga gu kura dee te kina gu sa nga ga diako. Nirengo si naida ko banda tiko ti kodatise na gu dee angianga diako ya. Ziazia Kekeapai nafu rugute niyaa: “Gu boro namanga bari wene berã tini te; gu ni namanga gupai re nagbarasa kina tini.” Kina gu bangisa nyanyakipa andiko nga ga manga rurupai re si si aidaha be dee a.—Asanza 5:18; 6:32.

Ya mo padu niruruse rogo rogatise naida bakere asadatise? Ii, wo duhe. Si nasa gupai nga rogatise du na pazereda na si ki sa gupai nga ramukporo ima gbe, na agu abadiarogatise re ki gbia amaku wadu yo nibasasa. Nikpiapai, ho kumba afu tiko ni ka mangapai niruruhe tipa fu ngbarago fu diako, ri nabi tiri nga ngba bari angba, nga gupai naundo ri ri yugu agu asinori du nibawenehe kisusi. Kinawo duhe tipa kumbakudee a. Gako diaberã tipa kadu niruru ko fu diako, naundo ko tipa sonosa gako futise tipa irisa ruru bangua andiko rogo gako raka dunduko.

Ka singia kumba na diako gbiatiyo na kpakarakpakarapai, pa ka yo kuti manga rurupai nika sa gupai nga i tibarayo ue raki rogo pazereda. Rogo kura gene, agu arogatise zanga padu niruruse rogoho, pa kparaka watadu pa mbutise ningia karagapai dedede kuti gu kpakarakpakaraapai dunduko nga gu nakura rogo gayo rogatise. Ngbatunga gu mangapai re, kuba gupai nga si mbakadipai, si dedede naʹariatihe kina kurogo kura kpakarakpakaraapai berewe. Rogo gu garã nangia 1980, woworimo bafu-arugute sa rii gu vovo apai ngba ti aboro akparaka na diako gbiati kura gako aborokporo. Ya mo ko agbia ngbarago wa ko adu nisako? Kusa fuo susa agarã 20, ko akusi gupai ko anaaokaha aoka mbata nga, pa kparaka ko na gako aborokporo ambu ko “nisako ka ko adunga na ngbarago ya, na ko kini zanga rame yuru bambiko ko anaakpinyemu kaa paakuti awiriko yuru, ono i adunga ho te.”

Padu Niruruse Dagba Avunguagude na Agude

Ho duhe ni nga avunguagude na ranigose dagbayo, gupai rengbe ka manga nga agude nika dia kina gu ngbatunga sino re a. Kusa, agu agude nasona rogo gu kporo duna ranigose, na nyemuse rogoho, si akpakaranga fuyo kumbatayo tipa ngerafuo gayo abadiarogatise gbiati ka ngerafuo avunguyo ho i ka gbinza ni te.—1 Timoteo 5:4, 8.

Rengo ngaha nga, anga kina avunguagude ti aregbo dunduko akaza angbundasi yo mbata te. Ti kura aregbo, tooni gude naida gupai aida nga i ngerefuo ni wenengai. Gere nga ngbatunga gupai nadu tipa Herbert na Gertrud nga aguyo tibarayo ue dunduko nangia aDezire Yekova tipa agarã nasusi 40. Wiriyo nga Dietmar, aakaza be gu kaza narungburasi andikita. Vuru gu yangara agarã saba ko amangi mbata fu kpioko rogo Ngbangba 2002, si aida gupai nga i ningerefuo Dietmar zanga pirigo. Avunguko angerefuo ko ninyemuhe. I aye na aũsunge amunganga kina ku kporo ho na i ki mangi bete wirikahe nga ga amunganga. Nga gu wene kpiapai nga ga kakuti manga rurupai dagba aborokporo!

Padu Niruruse na Nyanyakipaha Tipa Pabakure

Dee nga Birgit ayaa: “Boro rengbe arengba kadu na ngbarago zanga badiarogatise, ono tie si ni kpakarakpakarapai kadu na ngbarago zanga bakurease.” Isoke oni rengbe arengba ka ida kuti gipai ri agumbaha re. Singia oni na badiarogatise watadu oni nibakuparanga, gu ranigose nga ga wene badiangbaa, si afu ngbarago ku kpotoroni yo na ki mbakadi gaoni ramukporo. Rengo ngaha, ka si du nga oni aima manga rogatise, si naida gaoni mbembedi bakure du nga gaoni badiarogatise.

Badiangba boro nigu boro oni nainidi kina tironi nani gbua te. Si rengbe kadu nga ani aima inido tirani na dungu aboro, wa amurakporo, agu aboro ani awirikipai naayo na agu aboro ani agbia yo ti aregbo dũ. Ndikidi pabakure nakpinyemu gbanga regbo, ome, na ka futise tipa ka mangapai. Si nipa irisa tipa kadu nibadiangba gu kura boro. Pabakure naye na dungu amamu, ono tie si kidu adu nitindiro a.

Padu ani na wene fugo dagbarani na abadiangbarani, ni gupai si aidanga si kpa ya. Ngbatunga gu fugodagbase re, si rengbe ka ye ti bete aregbo mbiko gu zingo du boro nani. Birgit ayawee: “Ka singia guni sa dagbarani na nakureami na kpakarakpakarapai, ani naafura rogo terefuni bara sa singia bara ue rogo poso sa. Si nipa ngbarago ka ino gupai nga, ri kinaho na ri naida aida ka degaturi.” Si aidanga pa turo rago du ni gupai nakiso gene pabakure te. Gerda na Helga araki na baturõrago dagbayo nga dungu akutu nga ga amairo, ono tie i ningia wene abakure tipa agarã awere susi 35. Gerda nayaa: “Ani naakeka awaraga dagbarani dedede, kini keke agu apai kurogoho namanga rani, na kini ringbisipa agu apai a du kpotoraniyo singia pa ngbarago du watadu pa gberarago. Gu waraga naye be Helga si nafu bakere ngbarago fere. Kina gu bangisa berãpai re du ani nani dũ.”

Kakuti manga rurupai ninyanyakipa pai tipa pabakure. Zavura agu apagume naamangi gbanga regbo, pa zanga du niruruse rengbe arengba ka gbarasaha. Si ni gupai ninaamanga amanga nga, abakurease naafu arugute afu dagbayo, zavura rogo agu apai du nigbugbuhe vurũ. Abakurease naapeka kina boro agu apai du kpotoyo yo zanga gunde ya si nika umbasi payo watadu gayo gbugbu apai nika kura kuyangura. Ziazia Kekeapai nayaa: “Badia ngbanyaa nakpi nyemu badia ni na arago dunduko, ono i avungu wirina tipa unda ni rago gberãngbi.”—Asanza 17:17.

Wa duhe nga abadiangbarani nidu adu na ome kurii wai ani aberã, agu apai ani akpinyemuhe na gaani mangapai, si ninyanyakipa pai ya ani mangi pabakure na kina agu aboro gayo sino raka andu sa na gaani. Nikpiapai, si naida rubangirise tipa ka sonosa pabakure na kina agu aboro du ani naayo sa rogo gaani aida, gu bangisa sino bipai, na agu asino nabipa rurupai na irairapai. Ngbatunga agu abadiangbanyaa re arengba ka undo roni tipa oni dati gaoni asásá. Ono ka gure angbanga tironi ya, tipagine oni nika ida kadu ti ni mbembedii na gu boro adunga gani sino bipai na sino mangapai wa gaoni ya? Ziazia Kekeapai na nayugo gupai nga, sia badiangbase ninyanyakipa pai ho si ayani wee: “Gu boro nata na boro tatamana ni adú ni iratatamana a, ono gu badiata nga ga mumungo aboro, ima[ha] azía yo wa sa.”—Asanza 13:20.

Padu Niruruse Ni Gupai Rengbe Boro Arengba ka Wirikaha

Ho gude awirikapa diko abagambu ni kuti ga boro rokoo, si nawira ni aida aida kaa dogoda ngi gi mbaro re dedede. Kina gu bangisapai re rengbe ani ka pehe tipa gu boro nakakuti manga rurupai fu badiangbani. Tipagine? Bambiko ka ani akakuti manga rurupai dedede, pamangaha ambunga fu rani te. Ka singia boro aima wirika ranigose dagba gani aborokporo mbata, si adu funi nitaatapai kumbatayo tipa ka sonosa gu pabakure du mburuhe rii kakuti manga rurupai fu kura boro. Kusa, ngbatunga gu pabakure du ninyanyakihe na nigbangaha re, si rengbe arengba ka fu gene tipa padu niruruse rogo rogatise. Gipai re nika undo ni a nidu niruru ni rogo gu pabakure nga gu nyakipaha kisusi agu akuraha dũ.

Yesu agumba gupai nga, gu bakumba arugute susi akuraha dũ, si nga mo kpinyemu Yekova Mbori na kpotoroyo dunduko, na mbisimoro dũ, na ga berã dũ na omero dũ. (Marako 12:30) Rogo gipai yo re nga si naida ani ra nigorani fu Mbori rogo apai dunduko. Pa ra ani nigorani fu Yekova Mbori naye na dungu amaku. Ko ambunga rani ani ti kusayo te, singia ka ba gberarago tirani a te, bambiko ko naya tipa tiko wee: “Mi du na inapai [“niruru re,” NW ].” (Yeremaya 3:12) Nirengo, kakuti manga rurupai na du niruruse koyo du Mbori ni naye na nyenye amaku.—1 Yoane 2:17.

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 5]

Agu aborokporo nakakuti manga rurupai, i nangerafuo agu azingo nga ga gayo aborokporo

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 6]

Gu ruru mangaapai nga ga wene bakure, si nafu ngbarago ku kpotoroniyo