“Boro Nakpida Kina Gani Pai”
“Ani aríngbisa pa tirani aringbisa . . . fu Mbori ni ba sa sa.”—AROMO 14:12.
1. Ginipai gu paranga aEbere nadu biata Babera yo amangihe niruru mangaapai?
PARANGA aEbere biata naaraka Babera yo agbiatiyo na gu diaberã nadu bangbanda unga na kpio. Ya mo si aida i tumusa fu gu bakere kpiahe bakindo aduaha re, a wa gu ndiko nangia ga gu ringara re aidaha? Watadu si aida i ká ka irisoho i ki bafu yo kurogo gu we-gbigiwi naagbi ningariangariaha? Regbo adunga be aSadaraka, Mesaka na Abedenego tipa ka sana kura boro tipa gani bipai te; na i aidanga ka mangaha wo a te. Zanga keesa, i atakipande gayo diaberã ki yaa: “Ako bakindo, mo ini he, ya ani amanga nga pa gamo ambori watadu uda gu kpiahe du ni dahabu mo adua ha a te.” (Daniere 3:1-18) Agu aEbere naadu biata re akpidi kina gayo pai.
2. Gini aboro namoipai kurii ga Pirato diaberã nibipa Yesu Kristo, na ya mo gupai re adipai kusayo rii gu ga aRomo bazogo re?
2 Fuo susa agarã wa sita kama, bazogo agipa wai i akitingbaanga kura kumba sa. Fuo wisigo ko gupai re, ko arugutiko na gupai zanga kapa nga, gu kumba i akitingbaanga ko re angia boro wenesa. Wa si avura du wo, ndurumo aboro aida gupai nga i saringbanga ko sa kina kpio. Fuo manga bazogo asadatise tipa ka diabe gupai re, ko atona kadu na ndundu tipa ka tinda gako tindiro na ko kini zere fu gu sosodahe aboro asosoda ko nani. Ko atazunda beko kini yaa: “Kure gi ruru boro [re] adunga ri re te.” Fuoho, ko ki za beko ti gu kumba re i kenge ko. Nirengo, kuba gupai nga gi bazogo nangia Pondio Pirato re kpidi kina gako pai nitiko nga ga manga-diaberã tipa Yesu Kristo, ko ambu kina kura aboro i diberã fuko. Ka Pirato avura zunda beko kina bara wai vurũ, pa sara yo ngbangaa Yesu niʹirairaha adu kindi kina kuriiko.—Matayo 27:11-26; Ruka 23:13-25.
3. Tipagine si aidanga ti ni ani mbu kina kura aboro i di berã furani ya?
3 Wai gipai re abi roni tigaoni? Ho oni aida ni ka manga-diaberã, ya mo oni nidu wagu aEbere nadu biata re, watadu oni naambu kina kura aboro i diberã furoni? Anga manga-diaberã nitaatapai te. Si naida boro du nyanyakii tipa ka manga ruru siapai. Nikpiapai, si naida avunguagude mangi wene adiaberã tipa rukutu awiriyo. Rengo ngaha nga, manga-diaberã nibakpakarakparaha ho ka pai kuru ni nga gu du nikpakarakparaha tipa ka gia rogoyo na si kini idi ani makia dunguapai amakia tipaha na rubangirise. Wa vura duhe wo, anga gu tindiro nga ga manga-diaberã nigupai arengbanga omerani nani ya, nga gu rengbe ani ka kodaha ku dagba agu ‘atindiro,’ watadu agu apai nafuda rani bakere gbe, si aida kina agu aboro duna ‘gu inahe nga ga toro’ tindihe furani te. (AGaratio 6:1, 2) Kuba gure, si nga gu tindiro ‘ani ka ríngbisapa tirani aringbisa ti ni fu Mbori wa du ani nibasasa.’ (ARomo 14:12) Ziazia Kekeapai nayaa: “Boro nakpida kina gani pai [watadu boro natinda kina gani tindiro].” (AGaratio 6:5) Wai tie rengbe ani ka manga gu diaberã duna tatamana rogo raka yo? Bambatapai nga, si naida ani rugutirani naapa gaani angbanda wadu ani nga aboro na ki wiriki gupai si aidaha tipa ka ringbisa agu abangiriba re.
Gu Banguapai Si Aidaha
4. Gini nyanyakipa pai rengbe ani ka wirikaha nibipa manga adiaberã ti gu basasangba nangia nga bambata arogotise?
4 Bakuru kusayo rogo gu pangbangaa nga ga aboro, gu bambata arogotise Mbori amangi yo amangi gu diaberã sangbanaha akuru nigbigbitaha. I asia pai tipa ka ri zuzu gu ngua nangia ngua ino wenepai na gbegberẽpai. (Bambata Pai 2:16, 17) Gine nangia mburu gayo diaberã? Ziazia Kekeapai nayaa: “Ho de abi he ni ya gu ngua re wene riahe du, si wenengaĩ bangirise, nyemuhe ti boro si rengbe ka sa ni ni iratatamana, ri ki kati zuzuhe ki ri he; ri ki fu he fu kumbari nadu na ri, ko ki ri he a.” (Bambata Pai 3:6) Mburu ga Eva diaberã angia gu nyemuahe nga ga gbangbati. Gari mangaapai asa Adamu ko mangi wa kina ri a. Nisangbanaha, ingaapai na kpio ‘andu andu sa aboro dũ.’ (ARomo 5:12) Ga aAdamu na Eva basasangbaa rengbe ka yugo nyanyakipa pai furani nga gu rengbe ani ka wirikapai behe nibipa gu ngbanda du aboro nani tipa diaberã: Ka boro akanga kuti ga Mbori arugute ya, ni duna kina nyemu manga iraira diaberã rogo ni yo.
5. Gini bandahe duho Yekova nafuhe furani, na ginipai rengbe ani ka mangaha tipa ka gbia undo behe?
5 Nairiwo gu ngbarago du ani nani ka ino gupai nga, Yekova Mbori ambunga rani zanga rugute te! Ziazia Kekeapai napehe furani kini yaa: “Turoni agía pai agia ku gii roni yo, naya, ‘Gene du re, oni ndú ngba ha,’ ho ka oni sa tironi ni ku kumbabe, watadu ho ka oni sa tironi ni ku garebe.” (Yesaya 30:21) Yekova nafura furani rogo gu Fugoko gako toro adu kugiipa kehe, nga Ziazia Kekeapai. Ani duwa ka ani wisigi Ziazia Kekeapai na ki gbia gu ndikidi inohe du rogoho yo. Tipa ka manga ruru siapai, ani duwa ka ani ari gu “nyanyaki riahe [du] tipa sosono aboro.” Ani gu duadu a na ‘gu berã nga ga makiapai, ani amangasunge nani tipa ka kpara rurupai kusayo ti irairapai.’ (AEbere 5:14, NW) Ani rengbe ka raba gaani berã nga ga makiapai nimanga ani agu apai ani awirikaha rogo Fugo Mbori.
6. Ginipai nyakipaha tipa sangbakpotoraniyo nimangisunge ngba ruru gene?
6 Guhe nyakipaha ho ani amanga-diaberã ni nga gu gaani ome berãpai nga ga sangbakpotoyo ani adihe ti atitarani. Gi ome nga ga sangbakpotoyo re rengbe arengba ka sarangbangaa, na si rengbe ‘ka kitangbaanga rani akita watadu ka ida na gaani mangapai.’ (ARomo 2:14, 15) Sidu, tipa sangbakpotoraniyo nimangisunge wenengai, si naida ani rabaha na gu ndikidi inohe du rogo Fugo Mbori na ani kini mangisunge nani ngba ruru gene nimanga ani sunge na agu apai ani awirikaha. Agu asino aboro gbiati kura asino mangaapai du rogo gaani dagbarago rengbe arengba ka maapai kurii sangbakpotoraniyo ka ani arabanga ha ya. Agu apai namanga pati rani na agu aberãpai nga ga kura aboro rengbe arengba a ka nungusa rani ngba iraira gene. Ginipai nimangi sangbakpotoraniyo ho ani aká gupai aká ni dedede si agumbaha furani na ani ki kuo ga Mbori arugute? Ti digidoho, sangbakpotoraniyo rengbe ka zera kidu wa gu sirõ du ti kpoto boro namangi nisangbana tiriko yo ho na “ngidiri marã,” na kidu wa kina gu gbitiri kpoto boro duna kina sirõ dunduko, na kidu tautau, ka si arengbanga ka inopa pai ya. (1 Timoteo 4:2) Ngba kura gene, gu sangbakpotoyo raba yo ho na Fugo Mbori, si nabanda boro.
7. Gini banguapai si aidaha tipa kaa manga agu adiaberã duna tatamana?
7 Gu banguapai si aidaha tie tipa ani tindi gu gaani tindiro nga ga manga agu adiaberã duna tatamana nga, ani gbia gu ndikidi inohe nga ga Ziazia Kekeapai na ki rengbe tipa ka mangasunge nani. Kuba gupai nga ani mangi diaberã gbakirigbakiri, si naida ani di regbo tipa ka weteka gu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai na ani ki mangisunge na gaani tandu berãpai nimanga ani agu arugute re. Zavura ho si aida ani mangi ipiipi diaberã ni, a wa si adu tipa aSadaraka, Mesaka, na Abedenego, ani nikadu nimbakadimbakadi rani wenengai, ka ani duna gu ndikidi inohe nga ga Fugo Mbori na sangbakpotoraniyo kidu nirabarabaha. Tipa ani rugutirani naapa wai pa susa ani kumbatayo ki dati nyaka narengbe ka mbakada gaani manga-diaberã, ani wisiginga abangiriba ue nga ga raka.
Ada Rengbe Ani ka Kodatirani Naayo?
8, 9. (a) Gini bangua arugute duho nayugopa nyakapa mbu gbegberẽ kodatise? (b) Ya mo gbegbere kodatise nga kina gu kodatise duna agu aboro angbanga gayo mangaapai ya? Oni sakinga rogoyo.
8 Gu mokedi nangia Pauro akepai ki yaa: “Ka i nángi nga roni ya: ‘Gbegberẽ kpamiatise nagbarasa wene sino.’” (1 AKorindo 15:33) Yesu aya fu gako bawiriki wee: ‘Aboro zegino nga oni te.’ (Yoane 15:19) Ka ani wiriki gi bangua arugute re, ani nika rugatirani nani niipo nga, si aidanga ani koditirani na airameteka, airabäri, airadii, akpibuda, na gu kura ngbatunga aboro duwa agiyo re te. (1 AKorindo 6:9, 10) Sidu, wa ani kaa sona kumbatayo rogo gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai, ani nika ye ka ino gupai nga, pa dia ani regbo naayo ningana ani yo rogo asinima, rogo aterevizioni na rogo kompiuta watadu nigeda ani pai tipa yo rogo abuku, si nigupai nagbarasapa boro agbarasa. Kinawo a duhe tipa kodatise na “airabiriki” rogo gu bangiri internet i ambakadihe tipa keka apangbangaa dagbase riipa kura apai.—Atambuahe 26:4.
9 Ya mo si naida ani duna dawedawe kodatise na agu aboro ngba gayo mangaapai angba, ono ka i adunga na idapase kuti ndikidi Mbori ya? Ziazia Kekeapai napehe furani kini yaa: “Zegino dunduko du ni zogozogo ho be gbegberẽ ko.” (1 Yoane 5:19) Gipai re naundo rani ani rugutirani na gupai nga, anga kina pa manga boro gbegbere mangaapai sa nasa ni ni du nigu boro si aidanga ani koditirani na ni ya te. Sidu, si naida ani duna tatamana tipa ka zio dawedawe bakure na kina agu aboro nakpinyemu Yekova.
10. Gine naundo rani ani mangi nyanyaki diaberã nibipa koda ani tirani na agu aboro adunga ni airisi Yekova ya?
10 Pa zanga ani kodatirani kandara tooni na aboro zegino nigupai kaa manganga ya, na si nigupai arunga a ya. (Yoane 17:15) Pa ndu ani ka tungusapai, watadu nduge ku ba wirikapai sukuru yo, na nduge ku basunge yo nga gu mangaapai dunduko ani akodatirani akoda ngbaha na agu aboro angianga airisi Yekova ya. Gu Kristano adunga gani badiarogatise nidezire Yekova ya, ni nakoda tini na zegino susi gu kura aKristano dũ. Ono tie, ka ani mangisunge na gaani berã nga ga makiapai, si nika undo rani ani rugutirani na gupai nga, ruhe aru ani duna ngbanda ti kodatise na aboro zegino na ki ne dawedawe kodatise naayo. (Yakoba 4:4) Ngba gi gene re, ani rengbe ka manga nyanyaki diaberã singia ani nika kodatirani rogo gu amangaapai adunga nidingisoro tipa ani mangihe sukuru yo ya, wa ngbatunga gu nga regbo ambaro na agbere, gbiakuti kadu pati agu apumbo na gu kparakpara ariahe boro nambakadihe tipa agu akurani du ni naayo basunge yo.
Pasia Ani Sunge-marã
11. Gini bambatapai si aida ani makiaha ho ani amanga-diaberã ni tipa ka manga sunge-marã?
11 Pa manga ani gu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai wa nyanyaki boro rogo toroyo naundo rani ho ani amanga adiaberã ni tipa kaa ringbisa gu gaani sunge du furani nidingisoro nga ‘kaa berãpa gaani aborokporo.’ (1 Timoteo 5:8) Gu bambatapai si aida ani makiaha nga, ani ini gini ngbatunga sunge du ngaha, gbiakuti gupai si aida ani mangihe. Pasia ani gu sunge nga gu nasongoda gupai i naima zahe ti ni rogo Ziazia Kekeapai yo nibagbegberepai kisusi. Sidu, ndikidi aKristano naaidanga na agu asunge-marã nga gu rengbe ka rimiso agu apai kurogoho duwa irisokpiaahe, dii, inga mangasunge na kure, watadu gu kura amangaapai Ziazia Kekeapai naima zahe ti ni te. Si aidanga a ani pe ziree watadu ka dia he nibiriki te, ka si vura du nga kina bairasunge naidaha wo vurũ.—Amokedi 15:29; Yugoti 21:8.
12, 13. Gini bete apai duho si aida ani makiaha nibipa sunge nga gu nyakipaha ho ani amanga agu adiaberã nga ga sunge-marã ni?
12 Na ka singia gu sunge-marã ngaha re akuonga agu arugute nga ga Mbori te, gini kurapai si aida ani mangihe? A wa ani kaa sona rogo gu inohe nga ga rengo na gaani berã nga ga makiapai kini sono kumbatayo, ani nika rugatirani na kura apai nga gu si aida ani wisigihe awisigo a. Na ka singia gu sunge re narimiso gu mangapai kurogoho nga gu Ziazia Kekeapai aidanga nani ya, wa ngbatunga gu nga kaa karagapai rogo terefuni bambu ba-aké yo fu agu angi aké nayambahe zegiyo tipa ka ye ka ngihe, ginipai ka ani mangihe? Gu ba gu marã ani azioho aye rogoho na gu ba du gu sunge re rogoho nga gupai si aida ani makiapaha amakia a. Nikpiapai, ya mo gu Kristano nangerakurii gu sunge du ni nga iraha rengbe ka manga agu asunge nakoda be-kpoto gu kanisa na rangi nga ga gu pambori i aya tipaha wee si nga ga aKristano, si kini yugu gupai nga, ni nakoda tini kuti sonosa ziree pambori?—2 AKorindo 6:14-16.
13 Na ginipai ka mangi ka gaani bairasunge gi tiko na aboro zire pambori tipa mbakada gayo ba irisombori ti marã na kini idi ani ndu ka manga gu sunge re? Tipa gipai re, si naida ani wisigi agu apai duwa gu bakio pagbia du berani kurii gu sunge re na wai gbe ani arimiso tirani kurogoho. Ginipai rengbe ani ka gumbaha tipa manga agu asunge atagbaganga tihe na agu arugute du vurũ Ziazia Kekeapai yo ya, ngbatunga gu duwa kparaka agu awaraga aboro akedaha fu akurayo rogo dagbarago dunduko, kodihe na agu aba aboro amanga irairaapai rogoho? Ya mo gu bangua rugute gumba yo ho rogo Matayo 5:45, si arengbanga ka mangasunge rogo gi bangiriba re tee? Gupai si aidanga ani basaha ya nga, gupai rengbe pa manga gu sunge re na aʹuru dunduko ka mangaha na sangbakpotoraniyo. (AEbere 13:18) Nirengo, pa tinda ani gaani tindiro nga ga gaani sunge nimanga ani nyanyaki adiaberã nibipa sunge-marã naida gupai nga ani mbakadi gaani ome nga ga makiapai na ani ki raba gu gamunihe Mbori afuhe furani nga sangbakpotoyo.
“Mo Rá fu Ko Rogo Gamo Apai Dunduko”
14. Ginipai si aida ani tingidihe ho ani aida ka manga-diaberã ni?
14 Na ginipai tipa agu adiaberã ani naamangaha riipa kura apai, wa ngbatunga gu nga ka merafuo gu bakere wirikapai nga ga sukuru na agu nga ka ida na kura angbatunga husa akaza nga ga amunganga watadu ka káha? Ho ani agbiatirani ni na agu apai dunduko si aida ani diberã tipaha, ani duwa ka ani asadi na omerani dũ ka manga gu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai, fuoho tie, ani ki mangisunge na gu gaani ome nga ga berãpai. Gu tatamanatatamana Bakindo nangia Soromo nga guko nadu rogo gu ringara aYisaraere nadumbata ayaa: “Mo kída kuti Yekova na kpotoro yo dunduko, ka mo nikída nga kuti gamo rugatinapai ya. Mo rá fu ko rogo gamo apai dunduko, Ko arúga gamo apai foro nzunzu.”—Asanza 3:5, 6.
15. Ginipai ani awirikaha be agu aKristano nadu rogo bambata sa kama agarã tipa manga adiaberã?
15 Dedede, agu asiapai ani naamangaha, si na ome kurii gu kura aboro, na si naida ani gbeberã rani sa gipai re. Nikpiapai, agu aKristano nadu rogo bambata sa kama agarã adunga berewe tii gu ga Mose aNdiko nadu tipa zanga ri gu kura ariahe te. I arengbe ka ri agu ariahe ari nga gu ga Mose aNdiko aidanga boro rihe ya na ka si adunga ni ingaapai kuriyo ya. Ono tie, gu mokedi nangia Pauro akepai tipa gu pasio-nyaa narengbe kadu na ngbanyaa dagbaha na gu yekaru nga ga kpiahe ki yaa: “Ka riahe kotosi wirinami, mi ari nga pasio fuo gere wa sa te, mi ka kotosa wirinami.” (1 AKorindo 8:11-13) Pauro aanyakasa agu aKristano nadumbata i niiberẽpa sangbakpoto akurayo yo i nika kotosa yo. Si aidanga gaani adiaberã sa rani ni “ũkota” fu akurani te.—1 AKorindo 10:29, 32.
Ani Gbata ga Mbori Tatamana
16. Ngba gini gene du kparakpee niundo furani ho ani amanga-diaberã ni?
16 Gupai naundo rani ani mangi wene diaberã nga kparakpee. Gu bawiriki nangia Yakoba ayaa: “Ka zingo tatamana amanga gu ni dagba roni yo, ni sána Mbori, ninafu he gbe fu aboro dunduko, azinga nga fu boro ya; ko ki fu he afu fu ni.” (Yakoba 1:5) Nidu ani naa kido, ani rengbe arengba ka sana Yekova rogo kparakpee yo ko fu gu tatamana furani si aidaha tipa kaa manga ruru diaberã. Ho ka ani afura ni na ndikidi Mbori tipa agu apai du tipa rani na ka gbata gako bandahe, ziazia toro rengbe ka undo rani ani girogo gu papara Ziazia Kekeapai ani agedaha wenengai na ani ki tingidipa agu apai ani aarengbanga ka bihe na kikiipaha ya.
17. Wai rengbe kura aboro ka undo rani ho ani aida ka manga-diaberã ni?
17 Ya mo kura aboro rengbe ka undo rani ho ani aida ka manga-diaberã ni? Ii, Yekova ima gama agu aboro furani naima nyaka rogo toroyo rogo dungurati. (AEfeso 4:11, 12) Ani rengbe arengba ka yamba yo, ono gbe, ka si du nga bakere diaberã du ani aida ka mangaha. Agu aboro duna dudungurobipai nga ga toro na ki ima ino badungu apai rogo raka yo rengbe ka gbeberã rani kuti gu kura bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai nga gu rengbe kadu na ome kurii gaani diaberã na si ki undo rani ani ‘rugutirani naapa agu apai duna nyanyakipaha gbe.’ (AFiripoio 1:9, 10, NW) Ono tie, si naida ani duna rugatise ani ka mbu kina aboro i naamanga diaberã furani. Gaani tindiro du si aida ani tindihe.
Ya Mo Sangbana agu Adiaberã Du Mburuhe Rii Ziazia Kekeapai Nidu ti Aregbo Dũ Nikina Wenehe?
18. Ginipai rengbe ani ka gumbaha tipa sangbana wene diaberã?
18 Ya mo agu adiaberã i anyakasa mburuhe rii gu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai na kini mangihe na rugatise, si rengbe ka kusa wene sangbanaha dedede? Ii, ti digidoho, sangbanaha nidu adu niwenehe. Wa vura duhe wo, ti kura aregbo, gu sangbanaha du tipa wiri guru regbo rengbe arengba ka ye na gberango. ASadaraka, Mesaka na Abedenego aima inoho nga kpio nikangia sangbana gayo diaberã tipa ka ká ka iriso gu bakere kpiahe Bakindo amangihe re. (Daniere 3:16-19) Teketeke wa kina gure a, ho amokedi ayani fu ga aYuda aboro rondo wee i duwa ka i gisangba Mbori nga Bazogo susi ga aboro, i ataki amokedi na akpudu mbata i nika za bee tiyo. (Amokedi 5:27-29, 40) Kurii gure, “rago gbia kuti mamu [watadu tunguotunguopai]” rengbe arengba ka gbarasa sangbana adiaberã nibasasa dunduko. (Batungusipai 9:11) Ka ani arungo baraho ani aima manga ruru diaberã ni, ani rengbe kadu naa kido nga Yekova nika undo rani aundo ani hipai na ki fu maku furani kumbatayo.—2 AKorindo 4:7.
19. Wai rengbe ani ka kpida kina gaani pai ho ani amanga-diaberã ni?
19 Ho ani amanga-diaberã ni tie, ani duwa ka ani gbata gu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai na ani ki mangisunge na gu gaani ome berãpai du tipa ka manga agu arugute re. Nairiwo gu ngbarago du ani nani tipa gu undo Yekova nafuhe furani vurube gako ziazia toro na vurube agu aboro naima nyaka rogo toroyo rogo dungurati re! Nidu ani tii gi bandahe re, ningara, ani kpidinga kina gaani pai nimanga ani agu adiaberã duna tatamana nisarani.
Ginipai Wiriki Oni He?
• Gini banguapai si aidaha tipa ani rengbe ka manga wene diaberã?
• Wai rengbe sona kumbatayo ki dati nyaka kadu na ome kurii pasia ani agu aboro ani kaa kodatirani naayo?
• Gini bete nyanyakipa apai duho si aida ani makiaha ho ani amanga agu adiaberã ni nabipa sunge-marã?
• Gini aundo duho kpaima tipa ka manga adiaberã?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 9]
Ga aAdamu na Eva basasangbaa nayugo nyanyakipa pai furani
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Mbata fu ani mangi nyanyakipa diaberã, si naida ani gbata gu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai nga gu du tipa gupai re