Gine Rengbe ka Sa Aboro I Naaraka na Pazereda Dagbayo?

GU BORO naangerakurii ngi kandi Spain yo ti kura regbo sa arugusi kandi bebere gene. Tipagine ko amangihe ti ni wo? Ko amangihe wo bambiko badungu agu aboro naye ka bi kandi aasenga gu bangi-kandi naye Cameroon yo ko kini idi ka mbu ngi kindi. Russia yo, aboro nazubo aboro Afirika, aboro Asia, na aboro Latin America dedede; rogo gu garã nangia 2004, pa zubo agu aboro na vura du ngbatungayo kia amoipai nikerehe si ki dati gupai nga i azubo aboro bara 394 rogo 2005. Ringara aNgirisi yo, sa rii biata nga ga bange aboro Asia gbiati bibiri aboro akaragapai ti regbo gu wisigopai i amangihe ki ya, i aima do yó ti sunge mbiko gu sogote nga ga angbatunga. Agi akpiapai re nayugo gupai namanga rogo zegino dunduko.

Gu sogote nga ga angbatunga, si nibakiakia rogo pa egerãha yo. Gu kuraha rengbe kadu nga kaa senga agu aboro du ngbatungayo kia na kini gumba gbegberẽ afugo tipa yó, zanga berãpa agu aboro du ngbatungayo kia, watadu ka taburõ tipa ka runosi ngbatunga kura aboro.a Mburu agi apai re nga gine nzunzu? Wai rengbe ani ka ne manga agi apai re? Ya mo daha ada boro nimoi bangirini nga regbo kinaho aboro dunduko auru kpotosende nikaa raka na pazereda dagbayo? Kina Ziazia Kekeapai nafu ndikidi akaragapai furani kuti agi asanahe re.

Rungosiro na Sogote

Ziazia Kekeapai nayaa: “Gu ga aboro berã du kpotoyo yo, si ni gbigbita ha tona ti parangayo.” (Bambata Pai 8:21) Sidu, aboro kinaho nagbia ngbarago mbiko rungosiyo akurayo. Ziazia Kekeapai nafura berewe tipa gupai namangi mbata kusayo kini yaa: “Oni ngére, aume ki nigbadi bangiri agu yo yo i arungosi yo, boro adu nga ho sa ka ngarãsi yo te! . . . [Bambiko] tandu adu kina ho . . . [be] abarungosi yo.”—Batungusipai 4:1.

Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga sogote nga ga angbatunga aima tona bakuruyo. Nikpiapai, agarã wa 3,700 kusayo, gu bakindo nangia ga Ezipeta ko aidihe fu gu Ebere nangia Yakobo gbiati gako aborokporo dunduko i sungu Ezipeta yo. Ono tie, fuo kpio gu bakindo re, gu bakindo nadu kubako atona kaa bakabangiriko abaka be gu badungu aboro nangia ayeaye re. Pangbangaa gupai re nayaa: “Ko ki ya fu gako aboro, ‘Oni ngére, agu aboro nga awiri aYisaraere i nge ti rani, omeyo susi gaani a. Oni yé, ani mángi pai ni tatamana kuti yo, i ka nge ange.’ . . . Si du i aringbisi abanyakasi pa sunge ti ni i nirungosi yo arungosi na sunge mbugo.” (Gate 1:9-11) Gupai aEzipeto amangihe berewe a nga, i azinahe fu aboro tipa i imi gu fogo agude dunduko nga akumbagude angbatunga Yakobo nikaa vunga ra.—Gate 1:15, 16.

Mburu Agi Apai re Nga Gine?

Apambori aundongo gbe rogo sovura kuti gu sogote nga ga angbatunga te. Wa vura duhe nga aboro kinaho naima soga gu sogote nga ga angbatunga nyanyakii, si namanga dedede nga apambori dunduko nibadona nangba na kina agu aboro narungosi akurayo. Gure nga gupai naamanga Amerika yo. Ti agu aregbo nadu kusayo, aAmerikani amoipai kurii bi aboro, kini moi kere andiko kuriyo, na kini asi yó ti ngua mbata fu i saringbanga yó, na ka i aidanga ha rogatise nimangi dagbayo na bi aboro ya. Gipai re amangi ki da kurogo gu garã nangia 1967. Kina gu bangisapai re a nadu South Africa yo ti agu aregbo nadu kusayo. Kura umba badona aboro aduna andiko beyo nga gu nakodi gupai nga ka i mangingo rogatise na agu aboro du ngbatungayo kia ya. Rogo agi aringara re dunduko, agu aboro naasongoda gupai nga ga sogote re angia kina aboro pambori.

Ono tie, Ziazia Kekeapai nayugo gu banguapai aboro asoga akurayo ti ni. Si nayugo ndu gupai gu kura angbatunga arungosi gu kura angbatunga ti ni. Si nayaa: “Gu ni adu nga na nyemuse ya, ni aina nga Mbori te; bambiko Mbori nga nyemuse. Ka boro ya, nyemu Mbori ti ni, ki nisogo wirinani, irazire nga ni; mbiko gu ni adu nga nyemu gu wirinani ti ni bi ni ni ya, ka nyemu Mbori du nga ti ni ni abi nga ko ya te.” (1 Yoane 4:8, 20) Agi afugo re nayugo ndu gupai du sogote nga ga angbatunga ti ni. Agu aboro naya avurumbori nga yó gbiati gu kura aboro a, i namangaha mbiko i akpingo nyemu Mbori te, na i ainongo ko a te.

Ino Mbori Naye na Pazereda ku Dagba Angbatunga

Wai pa ino aboro Mbori na kini kpinyemuko aye na pazereda ku dagba angbatunga? Ginipai Fugo Mbori ayugoho nga gu nasa kura aboro i he manga gbegberẽe fu agu aboro i abiyo kia? Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga, aboro dunduko, Bayo nga Yekova. Si nayaa: “Tipa rani Mbori du ho sa, nga Ba, nga gu ko ahe aenge yo du ko ni dunduko.” (1 AKorindo 8:6) Si nape gupai berewe nga: ‘Ko amangi arikaaboro dunduko rogo boro sa.’ (Amokedi 17:26, NW) Si ki ta du were, aboro dunduko nga awirina.

Ngbatunga aboro dunduko rengbe kadu na ngbarago mbiko gu unga Mbori afuhe fuyó, ono i dunduko nabira atitayo tipa gupai i amangihe. Gu bake Ziazia Kekeapai nangia Pauro ayaa: “Gbegberẽpai akuru ku zegino mbiko boro sa.” Sidu, “aboro aingi ainga dũ, ki ti budungu ti ga Mbori taarimo.” (ARomo 3:23; 5:12) Yekova nga gu Mbori nakusi ahe nibakiakia, sidu, anga aboro ho ue du apai tipa yó dunduko kina sa te. Ono wa vura duhe wo, anga ndupai ho Mbori afuhe fu gu kura aboro i bi tiyó mbikoho ya payo ima kio kisusi ga akurayo te. Gu berãpai du badungu aboro nani nga kina ngbatungayo ngbaa kisusi ga akurayo, si andunga sa na gupai Ziazia Kekeapai ayugoho te. Si tie ziazia nga, gu inohe ani agbiaha be Mbori, si rengbe ka sa gupai nga ani naaraka na pazereda dagbarani.

Arikaaboro Dunduko Mbori Aberã Payo Aberã

Si naakpakara akpakara bangiri kura aboro ka bi gupai nga Mbori asia kina aYisaraere sa i du nigako aboro, na kini yugupai fuyó tipa i du nikparakpara yó ti kura arikaaboro, si kidu wa ko aangba na kina yó sa. (Gate 34:12) Bakuru kusayo, Mbori asia kina gu rikaaboro sa nangia aYisaraere re tipa i du nigako kparakpara aboro bambiko gu bakere idapase nadu ti gu titayo nangia Abarayama. Kina boro Mbori naanazoga aYisaraere, kini sia gayo abazogo na kini fu andiko fuyó. Ho aYisaraere aandu ni kuti gi ringbisapai re, kura aboro aima bi gupai nga sangbana ga Mbori zogarago adu kia ti gu nangia ga aboro rogo kura arago. Yekova ayugupai fu aYisaraere a tipa motumo, nga guhe si aaidaha tipa ka karaga gu pagume kubaha paha agberẽ dagbako na aboro. Sidu, pa sia Yekova aYisaraere i du nikparakpara rikaaboro aye na undo fu arikaaboro dunduko. Gipai re andu sa na gupai ko agumbaha fu Abarayama ki yaa: “Rogo ngbatunga ro i ka fu maku ni fu arikaaboro zegino dunduko, bambiko wa gi mo sangbare.”—Bambata Pai 22:18.

Kurigure, i aʹasiapa ziazia sangba Mbori fu aYuda, na i du nigu rikaaboro Masiya nika kura dagbayo. Ono gipai re adu a tipa ka undo arikaaboro dunduko. Gu papara ziazia kekeapai i afuhe fu aYuda, si na agu afugo wasa rogoho nafura tipa gu regbo ngbatunga aboro dunduko nika gbia maku. Si nayaa: “Dungu arikaaboro ayé, ki ya: ‘Oni yé, ani ndú ku ri ga Yekova bagangara yo, ku rogo ga ga Yakoba Mbori bambu yo; ya ko rugu rani na gako asino ani ki nipeke gako agene.’ . . . Rikaaboro amó nga basape kuti gu rikaaboro te, i awírika nga pa sovura berewe a te; ono aboro ni ba sa sa asúnga kina tii gayo bakakue na tii gayo vurumo a, a nga boro sa nika gundesi yo te.”—Mika 4:2-4.

Wa vura duhe nga kina boro Yesu Kristo nitiko atungusipai fu aYuda, ko ayawee a: “Gi wene pangbanga nga ga ngbi re i atungusa ha [atungusa] rogo zegino dunduko mbiko ndika fu arikaaboro dũ.” (Matayo 24:14) Si nayugo gupai nga arikaaboro dunduko si aida i gi wene pangbangaa. Rogo gi gene re, kina boro Yekova nitiko kini moi kpiapai ngba gu gene ko amanga ngbatunga aboro ngbaha zanga kparaka dagbayó. “Mbori akpara nga aboro te; ono dagba rika aboro yo dunduko gu ni nagunde ti ko, ki nimangi rurupai, kina ni ngba ti ko.”—Amokedi 10:34, 35.

Agu andiko ko afuhe fu agu aYisaraere nadumbata, si nayugo gupai a nga arikaaboro dunduko ko aberã payo aberã. Oni kparianga gupai nga, ga Moize Ndiko aanyakasanga kina pa gupai sa nga aYisaraere idihe aida fu kungbo aboro i naasungo dagbayo te ono si agumba gu kurapai berewe kurigure. Gu Ndiko re ayaa: ‘Gu kungbo boro sungu ku dagba roni adú furoni wa wiri ringara dagbaroni, oni kini kpinyemu ní a wa oni akpinyemu tironi; bambiko oni adu nikungbo aboro ringara Ezipeta yo.’ (Pa Amotumo 19:34) Badungu ga Mbori andiko arugu aYisaraere i naakpinyemu agu aboro naye kurogo gayo ringara. Si ki ta du were, ho gu tita Yesu nangia Boaza abi gu dee naye rogo kura ringara ni ri nidungura futu ahe atiyo, ko amangipai ringbisihe kuti gupai ko awirikihe rogo ga Mbori andiko. Ko apehe fu gako abamangisunge ka i kenga aũati dunduko ya, ono i mbu gu furi tipa ri dunguraha.—Ruta 2:1, 10, 16.

Yesu Ayugu Weneringise

Yesu ayugu gu inohe du tipa Mbori susi aboro dunduko. Ko ayugu wai fu apefuoko rengbe yó kadu na weneringise koyo du agu aboro ni dukia. Ti kura regbo sa, ko atona fugo na dee boro Somorona. Aboro Somorona angia gu ngbatunga aboro aYuda anaasawia yó asawia, sidu, kina ngba gu dee re nazere ho Yesu atona fugo ni koyo du ri ni. Wa Yesu aafura na ri, ko aundo ri niweneringise tipa ri ini gupai rengbe ri ka mangaha ka gbia nyenye unga.—Yoane 4:7-14.

Yesu ayugu wai a si aida ani mangi fu agu aboro du ngbatungayo kia ho ko agumba gu sanza ni nga ga wene boro Somorona. Gi boro Somorona re agbia Yuda gene abamoi atako gbegberẽe. Gu boro Somorona re arengbe arengba ka yaa: ‘Tipagine tigu ka mi undo Yuda ti ni? AYuda ninaasawia gaani aboro.’ Ono Yesu ape gupai nga gi boro Somorona re aduna wene bipai tipa kungbo aboro. Baraho kura aboro asusi asusa ni pati gi kumba i atako re ka i aundongo ko ya, ‘nungako aima manga’ gi boro Somorona re ko ki undo ko bakere gbe ho ko abiko ni. Yesu adigisi gi sanza re niya ko wee gu boro naida Mbori idi na ní, si naida ní mangipai wakina gu boro Somorona re.—Ruka 10:30-37.

Gu mokedi nangia Pauro ayugupai fu agu aboro naakpinyemu ka sa ngbarago ti Mbori i sa sinoyo, kini pekefuo gu gene Mbori amangapai na aboro ngbaha. Pauro akepai ki yaa: “Oni . . . mbu gu kuru boro, na gani mangaapai. Oni aukadi gu vovo boro, i ambakadi ni ni vovo ni sa inahe wa du kpia gu ko nafu ni. Si du adu nga aGiriki ho na aYudo ti ni berewe ya, yeratise na zangayeratise, na aboro kura aringara na agu yo fugoyo adu akiaakia [ya]. . . . Ku ri agi apai re dũ oni úkadi nyemuse, nga gu ũvodatise nga ga ziaziapai.”—AKorosaio 3:9-14.

Ya Mo Pa Ino Aboro Mbori Naʹaria Asinoyo?

Ya mo pa ino aboro Yekova Mbori naʹaria gu gene i amangapai ngbaha na agu akurayo dukia? Oni bingo gupai namangi tipa gu boro Asia naga kaa raka Kanada yo, nga guri rago agberã tiri mbiko gu sogote aboro aasoga ri yo nani. Ri agbia aDezire Yekova na i ki tona kaa yugo Ziazia Kekeapai furi. Kusa, ri ake waraga fuyó tipa ka yugo gari tambuahe. Ri aya rogo gu waraga re wee: ‘Oni angia wene sino pisi aboro. Ho mi abi gupai ni nga oni adu kia ti kura pisi aboro, kina ngbare nazere. Mi aberẽ ki berẽ berewe. Gupai mi ada kuti ni niyangaraha nga, oni nga ga Mbori aDezire nirengo. Pai kinaho rogo Ziazia Kekeapai rengbe ka aria sino boro. Mi abi gupai ba gaoni adunguratise yo nga, pisi aboro adu kina yo, bi aboro kidu kina yo, zamba aboro kidu kina yo na aguyo kpotoyo aduwa kpenongaa. Ono wa agi aboro re avura du na akpotoyo nibakiakia, ngbaduyó yo adu kina sa, bambiko i angia awirina. Awere tie, mi ima ino gu boro nasa yó i du wa gure. Gaoni Mbori du.’

Fugo Mbori aima fura tipa gu regbo kumbatayo ‘kpotosende nika hi be inapa Yekova.’ (Yesaya 11:9) Zavura awere, nidigisidigisi gu sangbanebi nga ga Ziazia Kekeapai, bakere ndurumo aboro du bangeyo nga amirioni “dagba rika aboro dunduko, na angbatunga yo, na aboro, na angbatunga afugo dunduko,” i nikodikodiyo rogo ndikidi irisombori yo. (Yugoti 7:9) I nangera kumbatayo tipa ka bi gu regbo nyemuse nikadu kuba sogote rogo zegino dunduko, nga gupai nika manga barambeda tipa ka sa gu ga Yekova ringbisapai ko agumbaha fu Abarayama si da ti rengo. Ko aya fu Abarayama wee: ‘I afu maku afu fu ngbatunga aboro zegino dunduko.’—Amokedi 3:25.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 4]

Ga Mbori ndiko aya fu aYisaraere wee i kpinyemu gu kungbo aboro naraka dagbayo

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 5]

Ginipai rengbe ani ka wirikaha be gu sanza du tipa wene boro Somorona?

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 6]

Anga ndupai ho Mbori afuhe fu gu kura aboro i bi tiyó mbikoho ya payo ima kio kisusi ga akurayo te