Fugo Yekova Niungaha

Memeapai Rogo agu Akitabu Nga Agai na Zekaraya

ROGO gu garã nangia 520 M.B.K., Yekova amoi Agai ninebi, na fuo adiwi ue, ko ki moi Zekaraya a ninebi. Ti gu regbo re, agarã aima susa 16 tingbafuo gu regbo aYuda amoimburu ga Yekova yekaru Yerusarema yo i nakaragatiyo Babera yo. Ono tie, sunge dua gu yekaru re aayasanga te, na i aima zahe ti duaha.

Pai sa aAgai na Zekaraya aaida ka mangaha nga: ka zambuasi kpoto aboro yo i tona sunge dua yekaru berewe. Gi sunge agi anebi re aamangaha, si aima ndu wenengai, na sunge yekaru ki nyasi fuo agarã bisue. Agu apai aAgai na Zekaraya agumbaha, si nikekehe rogo agu akitabu du rimoyo riihe. Agai anyasi ke gako kitabu rogo 520 M.B.K. Zekaraya ki nyasi ke gako rogo 518 M.B.K. Mbori fu sunge furani areme a wakina gu ko afuhe fu agu anebi re, na si naida gu sunge re nyasi mbata fu digo gi zegino re. Gu sunge re nga sunge tungusapa Kindo na sunge sa aboro ni abawiriki. Ani bingo gu ngarasaro rengbe ani ka gbiaha rogo agu akitabu nga Agai na Zekaraya.

“ONI BÉRẼ NGA PA GAONI APAI”

(Agai 1:1–2:23)

Agai agumba nyanyaki apangbangaa biama vuru arame 112. Bambataha angia: “Oni bérẽ nga pa gaoni apai. Oni bíti ku ri abaagangara yo ka ye na ngua ka dua bambu na ni, ya rago ngba ti re mbiko ho, mi ki du na gi taarimo, wo poi Yekova.” (Agai 1:7, 8) Aboro aima ida na gu pangbangaa ko agumbaha re. Gu ue pangbangaa adu na gu kidohe rogoho nga: ‘Mi [Yekova], ahiso gi bambu re na bawene ahe.’—Agai 2:7.

Ringbisihe kuti gu biata pangbangaa, wa aboro ambu dua ga Yekova yekaru, si asa gupai nga ‘agu aboro re na gu mangaapai dunduko nga ga beyo,’ si du nibibiriko he fu Yekova. Ono si adu nga, nigu uru i nika tona dua yekaru berewe, Yekova nika ‘fu maku’ afu fuyó. A wa duhe rogo gu biama pangbangaa, si adu nga Yekova ‘nika gbarasa ome angbii nga ga arikaaboro’ na ki moi gu Bazogo nangia Zerubabera ko du wa “tongo ido.”—Agai 2:14, 19, 22, 23.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

1:6—Gu fugo nga, “oni mbiri he, ono oni ambi nga be he te,” rogoyo nga gine? Si nayugopa zingo imekakue. Mbiko wa ga Yekova maku aadunga kurii agu aboro re ya, si adu nga i nikadu na kina bete imekakue gbua beyo, nga gu ka boro akpinga ha ya.

2:6, 7, 21, 22—Da nazigizo ahe, na sangbanaha nga gine? Yekova du ‘nazigizo arikaaboro dunduko’ na gu pangbangaa nga ga Kindo i atungusaha rogo zegino dunduko. Gu sunge tungusapai re naye a na “agu ahe ngba bangiri arikaaboro” kurogo ga Yekova bambu yo, kini hiisihe na bawene ahe. Fuo bete regbo, “Yekova nga ga arimbasa ko” nika zigizo “angbangbaturũ na kpotosende na baime, na ugu sende,” kini di gi gbegberẽ sino raka du awere re kusayo.—AEbere 12:26, 27.

2:9—Ngba gini gene si adu nga, ‘gu taarimo nikadu fu gu bambu i nika duaha, si adú ni babakere he ti gu naadu mbata’? Si aduwo ngba agene kandara biata, nga: bange agu agarã gu yekaru re nika diaha, gu boro nika yugopai yo, na agu aboro nikaa gbe koyo tipa ka iriso Yekova. Wa vura duhe nga gu iiriwo yekaru Soromo aduaha si araki tipa agarã 420, tona rogo 1027 M.B.K. ki dati 607 M.B.K., gu yekaru i aduaha niuehe, si i airisi Yekova rogoho nigbangaha tipa agarã 580, tona ti gu regbo i anyasi duaha rogo 515 M.B.K. ki dati gu regbo i agbarasihe rogo 70 F.B.K. Kurigure, Masiya, nga Yesu Kristo, ko aima yugopai rogo gu vovo bambu re, na agu aboro naaye kurogoho ka iriso Mbori, i aima nge ti aguyo nandu kurogo “gu naadu mbata.”—Amokedi 2:1-11.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

1:2-4. Ka aboro aidanga na gu pangbangaa ani agumbaha ya, si aidanga si sa rani ani he ‘gbata ga Mbori ngbii’ mbata ki tona gbata kina agu apai ani akpinyemuhe te.—Matayo 6:33.

1:5, 7. Si niwenepai ani ‘berẽpa gaani apai’ na ki berẽkurii wai agu apai ani amangaha na gaani raka amangapai na gaani pagume na Mbori.

1:6, 9-11; 2:14-17. Agu aYuda nadu ti rago Agai, i anaamangasunge nyanyakii tipa ka gbia agu ahe i akpinyemuhe, ono gayo mbugo kidu gbua. I agindigo yekaru, sidu, ka ga Yekova maku adunga kuriyo ya. Si naida ani peresipa agu apai mbatayo nga ga toro na kini mangisunge fu Mbori na ngbaduraniyo dũ, kini tingidi gupai nga, ka kina bete ahe vura du berani gbua, “gu maku nga ga Yekova nakumukosi boro.”—Asanza 10:22.

2:15, 18. Yekova aya fu aYuda wee, tona rogo gu uru re ka ndu kumbatayo, i niiberẽpa sunge dua yekaru, angianga kadu na kina gu bangisa basapai i adu nani mbata ya. Tipa rani a, tona areme ka ndu kumbatayo, si naida ani niberẽpa gaani irisombori.

‘BE TANDU TE, ONO BE GI TORO’

(Zekaraya 1:1–14:21)

Zekaraya atona gako sunge nebi na yambahe fu aYuda i ‘karaga tiyó koyo du Yekova ni.’ (Zekaraya 1:3) Agu ayuguyugupai du muambe ngbe tifuoho Zekaraya abihe, si ayugu gupai nga, Mbori nika songoda sunge dua yekaru asongoda. (Oni bi gu sanduki du riihe nga, “Agu Ayuguyugupai Du Muambe Zekaraya Abihe.”) Si adu nga gu sunge re anyasanga mbiko “ngarã te, be tandu a te, ono be [ga Yekova] Toro.” (Zekaraya 4:6) Si adu nga gu kumba du rimoko nga Bengua, ko “adua ga Yekova yekaru” na ko adu ‘niboromotumo rii gako mbatabakindo.’—Zekaraya 6:12, 13, NW.

Agu aboro nadu Betere yo akedi aboro i ndu ka sana aboromotumo tipa gu gino riahe aboro anaamangaha tipa kaa tingidapa gbarasa Yerusarema. Yekova aya fu Zekaraya wee gu rungo aboro anidu nani ti agu aregbo gino riahe nadu biama nitingidapa gu gberangbii nati kurii Yerusarema, si nika ariatihe nirago “wasa na ngbarago, ni rago wene apumbo.” (Zekaraya 7:2; 8:19) Agu apangbangaa ue nangbetifuoho, si akodi agu asarangbangaa nadu kuti arikaaboro gbiati zire anebi, agu asangbanebi du tipa Masiya, gbiati pa karaga ga Mbori aboro berewe kubayo.—Zekaraya 9:1; 12:1.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

2:1—Tipagine kumba aaringbisa Yerusarema ti ni na gire? Si ziazia nga, pa ringbisa ko Yerusarema ayugu gupai nga, i nika dua ngapa pati gu bakporo re tipa si niibandaha. Gu maraika re aya fu gu kumba re wee i nika kiiso Yerusarema na Yekova kini bandaha.—Zekaraya 2:3-5.

6:11-13—Ya mo pa maa yó gu gbiamotumo nangia Yosua rii mbatabakindo asako ko du nibakindo na nigbiamotumo a? Oó, Yosua aadunga rogo gu gene ngbatunga nangia ga Davide te. Ono pa maa yó ko rii mbatabakindo asako ko du nikpia Masiya. (AEbere 6:20) Gu sangbanebi nadu tipa “Bengua,” si nadigo ti gu Bakindo ni Boromotumo nga Yesu Kristo. (Yeremaya 23:5) A wa Yosua amangisunge nigbiamotumo fu agu aYuda nakaraga tiyó, kinawo a du Yesu nigbiamotumo tipa ndikidi irisombori rogo gu ga Yekova yekaru nga ga toro.

8:1-23—Agu apai du bawe Yekova agumbaha, gini regbo si amanga? Agu apai ko agumbaha re natona na agu afugo nga, “Ya Yekova wẽ; Ya Yekova nga ga arimbasa ko wẽ; Ya Yekova nga ga rimbasa ko wẽ;” na si dunduko nayugopa agu akidohe Mbori amangihe tipa zereda fu gako aboro. Bete agi apai ko agumbaha re amangi rogo sita kama agarã M.B.K., ono si dunduko aima tona nimangi singia tona rogo 1919 F.B.K., watadu si namanga awere.a

8:3—Tipagine i ayamba Yerusarema ti ni nga “bakporo rengo”? Mbata fu i gbarasi Yerusarema rogo 607 M.B.K., si angia “bakporo barungosi aboro.” Iraira anebi adu yo nibadungu yó, na iraira aboromotumo, gbiati iraira aboro. (Zefania 3:1; Yeremaya 6:13; 7:29-34) Ono fuo dua yó Yerusarema kubaha berewe, na aboro kini irisi Yekova, i anaagumba gu rengo nga ga ndikidi irisombori yo, na i kini yambu gu bakporo re nga “bakporo rengo.”

11:7-14—Tipagine Zekaraya akuadi gu ngua ti ni nangia “Undahe,” na gu nangia “Kpamiatise”? Zekaraya angia gu boro i akedi ní ní ndu ka ‘banda rimbasa agu anyaa ababagira aberẽpa imo ra,’ nga agu aboro duwa akandoro gayo abangbembatayo aamanga yó gbegberẽe. Nidu Zekaraya nibabanda akandoro, ko adu nikpia Yesu Kristo, nga gu boro Mbori akedi ní fuo agu aboro ko amangi mokido naayó. Ono tie, agu aboro re aaidanga Yesu te. Pa kuadi Zekaraya gu ngua nga “Undahe” arukuba gupai nga, Mbori nika digiso gu mokido ko amangihe na aYuda na ki mbu undo yó. Pa kuadi ko gu ngua nga “Kpamiatise” ayugupa gbarasa gu kpamiatise nga ga irisombori nadu bangbanda Yuda na Yisaraere.

12:11—Gine nangia “gu kpenunga nadu tipa Adadarimona rogo kpasakpasa rago Megido yo”? I aimi Bakindo Yosiya ho ko aasovura ni na gu bakindo Ezipeta nangia Faro Neko rogo “kpasakpasa rago Megido yo,” na aboro akpari ko ‘rogo abiakpee’ tipa dungu agarã. (2 Pekapai 35:25) Sidu, “gu kpenunga nadu tipa Adadarimona,” si rengbe kadu nga gu kpee nadu tipa pakpio Yosiya.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

1:2-6; 7:11-14. Rago nangba ti Yekova mbiko agu aboro naida na rugute, ki sa berãyo ti gayo ingapai, ki karaga tiyó koyo du ko ni kini irisiko na ngbaduyó yo dũ. Ko nakaraga tiko akaraga a fuoyo. Ono tipa agu aboro ‘ká pa degatuyo ka gia gupai ko agumbaha, ki sa giiyo, ki kisi tuyo,’ ko agianga gu kpee i akparaha tipa undo te.

4:6, 7. He ho narengbe ka ká na gene be ga Yekova toro ti dua yekaru berewe kubaha ki nyasihe te. Ani rengbe ka diabe agu akpakarapai dunduko ani agbiatirani nani tingba gaani sunge fu Yekova ka ani du na idapase kutiko.—Matayo 17:20.

4:10. Ringbisihe kuti gu rugapai nga ga Yekova, Zerubabera na gako aboro anyasi sunge dua yekaru ringbisihe kina kuti wai Yekova akpinyemuhe. Anga si nigasigasipai kpakpa aboro raki kuti agu agene nga ga Yekova te.

7:8-10; 8:16, 17. Tipa Yekova idi na ani, si naida ani nimangi rurupai, kidu na weneringise, kidu na nunga aboro, na kini gumba rengo fu akuarani.

8:9-13. Yekova nafu maku furani ho du ‘berani ni nyanyakii’ kuti manga gu sunge ko nafuhe furani. Bete agi amaku re nga, zereda, ngbabase, gbiati sona kumbatayo rogo toroyo.

12:6. Agu aboro nangerakurii apai dagba ga Yekova aboro, si naida i du “wa mirãwe nzinga,” kidu zaaza gbe.

13:3. Si naida ani ra kutiibe ndikidi Mbori na gako riigbu susi wai ani ara kutiibe gu kura boro, ka ani vura ngba na ní kina wai vurũ.

13:8, 9. Agu abasamungu Yekova agindigo yó re, i aima nge. I adu nga abadona aboro ue dagba abadona biata rogo gu ringara re. Kina gu biata badona aboro Yekova agirisi yó wa boro nigirisi feda rogo we yo. Ti gi gaani regbo re, agu apambori du kina rimo aKristano gbua riihe, si ngee rogo zegino, na Yekova aima gindigo ho. Kina bete aboro gbua, nga mbedimbedi aKristano ‘nayambahe ti rimo Yekova’ na ki mbutiyo fuko ko girisi yó. I na akurayo aidipase nga aDezire Yekova ti kina rimo gbua te.

Ani Mangipai Zaaza

Wai agu apai aAgai na Zekaraya agumbaha aundo rani areme? Ho ani aberã ni kurii wai gu pangbangaa i agumbaha afõngbadu aYuda yo i moiberã yó sa sunge dua yekaru, anga si nafõngbaduraniyo ani du zaaza rogo sunge tungusapa ga Mbori Kindo na sunge sa aboro ni abawiriki tee?

Zekaraya afura kumbatayo ki yawee Masiya nika ye ‘auru badongi,’ i abaga ko tipa ‘asekere feda 30,’ i atako, na ‘akandoro ki gbandaka.’ (Zekaraya 9:9; 11:12; 13:7) Ho ani aberã ni kurii agu asangbanebi re, na kini bi wai si amangi tipa Masiya nirengo ho ko ayeni ku auru kpotosende no, si nanyakasa gaani idapase bakere gbe. (Matayo 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Si nanyakasa gaani kido kuti Fugo Yekova na agu agamunihe dunduko ko nafuhe tipa ani gbia bata.—AEbere 4:12.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 16]

Tipagine Mbori amoi aAgai na Zekaraya ti ni i du ni anebi?

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 18]

Wai du agu aboro nangerakurii apai wa “mirãwe nzinga”?

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 19]

Agu Ayuguyugupai Du Muambe Zekaraya Abihe

1:8-17: Si ayugu gupai nga sunge dua yekaru nika nyasa anyasa, na Yekova nika fu maku afu kurii Yerusarema gbiati gu kura abaakporo nadu Yuda yo.

1:18-21: Si ayugu gupai nga, ‘agu agbanga du biama nagbandaka Yuda,’ nga agu azogarago dunduko nasovura kuti iriso Yekova, si nika digo adigo.

2:1-13: Si ayugu gupai nga, i nika kiiso Yerusarema akiiso, na Yekova kini bandaha, kidu pati ni wa “ngapa we.”

3:1-10: Si ayugu gupai nga, Satana du naasongoda gupai nga ka aboro duanga yekaru ya. Si ayugu gupai a nga, Mbori aima batasa gu gbiamotumo nangia Yosua na ki girisi ko ti gako ingapai.

4:1-14: Si ayugu gupai nga, gu kpakarapai nadu wakina abaagangara, i nika zogosaha kusande, na gu bazogo nangia Zerubabera ki nyasi dua yekaru.

5:1-4: Gure nga motiwa tipa agu amangi gbegberẽ apai i aafunga mbusa fuyó ya.

5:5-11: Si afura tipa digido gbegberẽ apai.

6:1-8: Si ayugu gupai nga, amaraika nangera angera kurii apai, na i nabanda aboro abanda.