Fugo Yekova Niungaha
Memeapai Rogo gu Wene Pangbangaa Yoane Akehe
YOANE nga “gu bawiriki Yesu anakpi nyemu ko,” ko nangia gu yangara boro nake gu pangbangaa du tipa ga Kristo raka na sunge tungusapai. (Yo. 21:20) Ko ake gi gako pangbangaa re rogo gu garã nangia 98 F.B.K. Gu kitabu Wene Pangbangaa Yoane akehe nafura tipa agu apai adunga rogo agu akitabu Wene pangbangaa Matayo, Marako, na Ruka akehe ya.
Yoane ake gi gako pangbangaa re kuti gu ringbisapai nadu riko yo. Ko afura tipa agu apai ko akehe ki yaa: “Gi du ni keke he re, oni idi pa Yesu ya Kristo nga ko, nga Wiri Mbori; oni idi pa ko ka du ni ungaroni nirimoko.” (Yo. 20:31) Nirengo, gi gako pangbangaa re na nyanyakipaha furani.—Eb. 4:12.
“ONI BÍ, GU WIRI KANDORO NGA GA MBORI RU”
(Yoane 1:1–11:54)
Ho Yoane Bafu Bapatiza abi Yesu ni, ko afura naa kido ki yaa: “Oni bí, gu Wiri kandoro nga ga Mbori ru, nadia gu ingapai nga ga zegino ku sa yo!” (Yo. 1:29) Ho Yesu aata ni rogo ringara Somorona, Gariraya, Yuda, na gu ringara nadu pati Yaradene ku uroyo, kita tungusapai, niyugupai, nimangi iiriwoapai, ‘dungu aboro aye koyo du ko ni ki idi pako.’—Yo. 10:41, 42.
Iiriwopai sa dagba gu iiriwoapai Yesu amangihe nagbarii akuraha nga, pa zingisa ko Razaro bekpio. Dungu aboro aidipa Yesu ho i abi gupai ni nga gu boro naima kpi ki mangi arame biama ku muro yo zingi berewe kidu niungani. Ono tie, agbiamotumo gbiati aFarusi ataburõ tipa ka imo Yesu. Sidu, Yesu aguari yo ki ndu “ku ringara yo mbembedi ku ngbakungba yo, ku rogo gu bakporo i aniya ti ni Efuraima.”—Yo. 11:53, 54.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
1:35, 40—Gini bawiriki nadu na Andarea naru pati Yoane Bafu Bapatiza? Bagumba gi pangbangaa re nafura tipa Yoane Bapatiza na kina gu rimo nga “Yoane” na ko afuranga tipa tiko na rimoko rogo gako kitabu Wene Pangbangaa te. Sidu tie, ani rengbe ka yawee gu boro ayugonga rimoni re ya, kina boro gu Yoane nake Wene Pangbangaa du.
2:20—Gini yekaru ‘i aduaha tipa agarã 46’? Agu aYuda re aafura tipa gu yekaru Bakindo Erode aduaha Yuda yo si du kuba gu nangia ga Zerubabera. Gu bake kuru apangbangaa nangia Yozefasi ayaa, gu sunge re atona rogo gu 18 garã zogarago nga ga Erode, nangia gu garã nga 18/17 M.B.K. I adua kparakpara ba na gu kura apaparaha tipa agarã muambe. Ono tie, sunge dua gu kura apapara gu yekaru re andu kindi kumbatayo da kurogo gu garã nangia 30 F.B.K, ho aYuda ayani wee i dua gi yekaru re tipa agarã 46.
5:14—Ya mo kaza naye mbiko manga ingapai? Anga akaza dunduko naye mbiko kina manga ingapai te. Gu kumba Yesu ahusi ko re, ko aima woka tipa agarã 38 mbiko gu zangarengba ko adihe ti avunguko. (Yo. 5:1-9) Gupai Yesu aaida ka gumbaha nga, wa i nainipai fu gu kumba re, si naida ko gbata gene koyo du bata ni na ki mbu manga ingapai niwia mbiko ka ko amanganga ha wo ya, gu kura kerepai nika mangako susi gu kaza ko adu nani re. Ko aima rengba ka ingapai kuti ziazia toro ka mbupai adunga fuko ti ni ya, nga gu ka sa ko ko kpi zanga gu maabangirise nga ga zingabekpio.—Mt. 12:31, 32; Ruka 12:10; Eb. 10:26, 27.
5:24, 25—Ada nga agu aboro ‘nakura rogo kpio yo ku rogo unga’ yo? Yesu nafura tipa agu aboro naima kpi rogo toro yo, ono fuo gia yó agu apai ko agumbaha i ki nimo ka ida pako na ki mbu manga ingapai. I nakura rogo ‘kpio yo kurogo unga’ rogo gu gene nga, Mbori nadia gu sapangbangaa nga kpio riyo kusayo, na i kidu na gu maabangirise nga ga gbia nyenye unga mbiko gayó idapase kuti Mbori.—1 Pet. 4:3-6.
5:26; 6:53—Ginihe padu ‘unga boro beni’ ayugoho? Tipa Yesu Kristo, si ayugu pagbia ko apai ue be Mbori, nga ome tipa ka sa aboro niruruyo bangiri Yekova, na ome tipa ka zingisa kpikpi aboro i du niungayo. Ono tipa ga Yesu abawiriki tigayo, padu yó na ‘ungayo beyo’ nga gbia nyenye unga. Mbembedi aKristano narimo kurogo yo ti gu regbo i aga ku ngbangbaturũ yo. Gu ruru aboro du na maabangirise ka gbia nyenye unga auru kpotosende, i agbia gu nyenye unga re kinaho i ka susa ni rogo gu yangara asada nga gu nika manga ti digido ga Kristo Zogarago Tipa Agarã Kutu.—1 Kor. 15:52, 53; Yugo. 20:5, 7-10.
6:64—Ya mo Yesu aima ino ti kina gu regbo ko asia Yuda Keriota nigako bawiriki nga ko nika kusako? Si nawiraha nga ko aainongo ho te. Ono tie, rogo gu garã nangia 32 F.B.K., Yesu aya fu gako abawiriki wee: “gu ni dagba roni yo nga bakitingbanga.” Ti gu regbo re du Yesu akparia gu gbegberẽpai natona rogo Yuda yo.—Yo. 6:66-71.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
2:4. Yesu ape gupai fu Maria nga, wa du ko ni mbembedi Wiri Mbori, si naida kina gu Bako du ngbangbaturũ yo nifu arugute fuko tipa ko naamangapai kutini. Wa vura duhe nga Yesu atona gako sunge nivovoho, ko aima ino regbo gako sunge na regbo kpioko a. Anga mbembedi gumeko ho si aidi ní rimisi tiní wa Maria kurogo gu sunge Mbori afuhe fuko te. Kina gu bangisa diaberã re si aida ani du nani wa ani amangasunge fu Mbori.
3:1-9. Ani nawirika apai ue ti vuro gu kpiapai nadu tipa gu gbia aYuda nangia Nikodemo. Bambataha nga, Nikodemo adu na umbasitise, rugatinapai, na ki ima inopa gu zingo nga ga toro ko adu nani. Ko abi gu wiri bakpengua pako adu kusende nigu bayugupai Mbori akedi ko. Si naida ndikidi aKristano duna umbasitise areme. Uehe nga, Nikodemo agunde agunde tipa ka da niga Yesu bawiriki ho Yesu adu ni auru kpotosende ane. Isoke, si rengbe kadu nga gunde be aboro namangi ko, na pa manga ko sunge rogo ga aYuda Barondo, watadu pa gako aũkumuko. Ani ima rengba ka wirika nyanyakipa pai ti gipai re, nga: Si aidanga ani mbu ngbatunga agu asino re si ká na ani ti ‘tumba ani gaani wagiwagingua [ngbunduru ngua-rungosi, NW] na auru dũ kini peke Yesu te.’—Ruka 9:23.
4:23, 24. Ka ani aida Mbori idi na gaani irisombori, si naida gaani irisombori du na ngbanya dagbaha na agu apai du rogo Ziazia Kekeapai, na kidu nigu irisombori ziazia toro angbe furani mbatayo rogoho.
6:27. Mangasunge ‘gu riahe nye anye sa nyenye unga’ nga manga ome tipa ka mbiisa gu gaani azingo nga ga toro. Ani rengbe kadu na ngbarago ka si du nga ani namangaha wo.—Mt. 5:3.
6:44. Yekova nabaka bangiriko abaka tipa rani. Ko nagbe rani koyo du Wiriko ni rogo sunge tungusapai na kini undo rani na gako ziazia toro tipa ani girogo agu apai ani awirikaha rogo Ziazia Kekeapai na kini mangihe.
11:33-36. Anga pamungo ngaha tipa ka yugo gu nunga du ani nani te.
‘ANI PEKE KO NA AʹURU DŨ’
(Yoane 11:55–21:25)
Yesu akaraga tiko ku Betania yo ho gu Pumbo Susiri aambeda ni nadu rogo gu garã nangia 33 F.B.K. Rogo Nisani ti rameru 9, ko andu ku Yerusarema yo rii paranga dongi. Rogo Nisani ti rame ru 10, Yesu andu ku yekaru yo berewe. Ho ko akpari ni tipa rimo Bako du nitaasitaasihe, fugo apoi ngbangbaturũ yo ki yaa: “Mi taasi he, mi atáasa ha ataasa berewe a.”—Yo. 12:28.
Ho i aamanga Pumbo Susiri ni, Yesu afu arugute fu apefuoko na ki kpari tipa yó mbiko regbo aima da fuko tipa ko mbuyo. Yesu azingi bekpio fuo zioyo ko, na ki wisigi gako ngbangaa, na ki kenge ko ti ngua.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
14:2—Wai Yesu andu ka “mbakada ba” ngbangbaturũ yo fu ruru apefuoko? Gu mbakada ba re akodi pa ndu Yesu koyo du Bako ni ka nyakasa vovo mokido na ka fu gu undo nadu ti kureko fu Bako. Gu mbakada ba re arengbe ka koda pa fuyó mbata bakindo fuko a, nga gu natona na gu zingabekpio nga ga ngbangbaturũ nga gu mbedimbedi aKristano agbiaha.—1 Tesa. 4:14-17; Eb. 9:12, 24-28; 1 Pet. 1:19; Yugo. 11:15.
19:11—Ya mo Yesu aafura tipa Yuda Keriota ti gu regbo ko afura na Pirato tipa gu boro nafu ko fu Pirato? Kuba gupai nga Yesu fura ngburungburu tipa Yuda watadu gu kura boro, ko afura tipa agu aboro dunduko nakodi beyo ka imoko. Gipai re nakoda Yuda akoda a kurogoho, ‘abairamotumo na ga aYudo abororondo,’ kodihe na gu “rimbasa aboro” ga aYudo abaakumba asosodi yó i sanahe tipa i kusi Baraba.—Mt. 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.
20:17—Tipagine Yesu aya ti ni fu Maria Magadara wee ka ri zadi nga ko ya? Gu fugo Giriki i asaha nga ‘zada,’ kura arogoyo nga “ka ziotise kuti he, kakuti he.” Si ziazia nga, Yesu aazanga Maria Magadara ti kungbo zada ko te, mbiko ko ambu kura adee ambu nadu pati muro i ‘zi nduko.’ (Mt. 28:9) Maria akakuti Yesu mbiko ri aberẽ gupai nga Yesu ima mbeda ka ga ku ngbangbaturũ yo na ri abingo ko berewe te. Tipa ka yugo nani furi nga regbo atadanga ko ga te, ko aya furi ka ri kanga kutiko ya, ono ri ndu koyo du gako abawiriki ni ka pe gupai fuyó nga ko ima zingabekpio.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
12:36. Si naida ani gbia gu ndikidi inohe nga ga Ziazia Kekeapai tipa kadu ni “awiri imarago,” watadu agu aboro nahaasa rago. Fuani, si naida ani mangisunge na gu inohe re tipa ka gbe agu aboro du rogo gu bitimo nga ga toro tipa i ye kurogo ga Mbori imarago.
14:6. Kura gene ho rengbe ani ka mangapai ngbaha tipa Mbori idi na ani te, kina rogo Yesu Kristo yo sa. Kaani du na idapase kuti Yesu na kini pekefuo gako kpiapai, si rengbe ka mbedisa rani koyo du Yekova ni.—1 Pet. 2:21.
14:15, 21, 23, 24; 15:10. Pa gia ani sangba ga Mbori arugute naundo rani ani nye rogo gako nyemuse gbiati ga Wiriko nyemuse.—1 Yo. 5:3.
14:26; 16:13. Ga Yekova ziazia toro namangasunge nibayugupai na kini tingidi rani na agu apai ani aima wirikaha bakuru kusayo. Si nayugo rengo furani. Sidu, si rengbe ka undo rani ani sono rogo inohe, tatamana, rugatinapai, diaberã, na tandu berãpai. Sidu tie, si naida ani kpatagara kuti kparakpee, gbe, ka sana Mbori tipa gu toro re.—Ruka 11:5-13.
21:15, 19. Yesu asana Petero singia ko akpinyemuko susi “agi yo re.” Wa vura duhe nga gu Ziazia Kekeapai nga ga pa-Zande nayugo gupai nga Yesu aafura tipa aboro, i rengbe ka sa gu fugo Giriki re asa a na gu rogoyo nga atĩo du Yesu aafura tipa ra, nga agu atĩo nadu bara bangiriyo. Yesu anyakasapai fu Petero tipa ko diberã ka peka ko rogo mangasunge Kindo ti aregbo dũ kuba merafuo sunge zio atĩo. Fuo wisigo ani gi Wene Pangbangaa re, si naida ani nyakasi gaani diaberã tipa ka kpinyemu Yesu susi gu kura ahe dunduko rengbe ka gbe berãrani kusayo tiko. Ani pekenga ko apeka na ngbaduraniyo dunduko.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 9]
Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti vuro gu kpiapai nga ga Nikodemo?