Oni Duna Ndikidi Diabese Rogo Raka Yo
“Si du mo ka u ti ni rogo gamo apai, . . . ki du ni iratatamana.”—YOS. 1:8.
GAONI KARAGAPAI NGA GINE?
Wai gu Soromo aduna diabese?
Gini gene Pauro aduna ndikidi diabese ngbaha?
Wai gu rengbe oni kadu na diabese nyeanye kindi?
1, 2. (a) Wai gu badungu aboro asakapai tipa diabese? (b) Wai rengbe oni ka ringbisa gaoni bipai tipa diabese?
ROGO gupai yo nga kadu na diabese rogo raka nga gine? Mo sananga aboro na gu sanahe re, mo nika gia akaragapai nibakiakia. Nikpiapai, dungu aboro naya gu boro duna diabese, ní nga boro kumuko, gu boro duna bakere inohe rogo sunge yo, watadu gu boro ini mangasunge nibeni. Aguyo naya, ní nga gu boro duna wene pagume na gaani aborokporo, abakureani, gbiati gani abadiasunge. Gu boro nairiso Mbori rengbe ka ringbisapa gani diabese kuti gu sunge ní amangaha rogo dungurati watadu sunge tungusapai.
2 Tipa ka ino gu bipai du mo nani tipa diabese, si naida mo ke rimo bete agu aboro mo aberãha nga i na diabese rogo gayo raka yo nga aguyo mo akpinyemu yó na kini irisiyo. Gini bangua sino sa du agu aboro re dunduko nani? Airakumuko du watadu abaworimo? I nga nyanyakipa aboro? Gamo akaragapai sa agu asanahe re rengbe ka yugo gupai du kpotoro yo, na si rengbe kadu na bakere ome kurii agu asiapai mo amangaha gbiati gamo asásá.—Rk. 6:45.
3. (a) Ginipai si aaida Yosua mangihe tipa gako raka duna diabese? (b) Ginipai ani ka wisigoho awere?
3 Gupai nyakipaha gbe furani nga singia Yekova nabi rani ni agu aboro duna diabese watadu ko abingo rani wo te, bambiko gaani raka naruriipa ida ko na ani. Ho Yekova afu gu nyanyakipa sunge ni fu Yosua nga ga ngbembatayo fu aYisaraere tipa ka ndu nayo kurogo Ringara Mokido, ko aya fuko ko nigedi ga Moize aNdiko “uru na yuru” na kini mangi gupai du nikekehe rogoho. Mbori akido ko nga: “Si du mo ka u ti ni rogo gamo apai, mo ki du ni iratatamana.” (Yos. 1:7, 8) Na oni ima inoho nga Yosua aima duna diabese. Na ginipai du tipa rani? Wai gu rengbe ani ka ino singia gaani bipai tipa diabese wakina gu nga ga Mbori? Tipa ka ino gipai re wenengai, ani wisigingo gu raka nga ga agu akumba ue Ziazia Kekeapai nafura tipa yó.
YA MO SOROMO ADUNA DIABESE ROGO RAKA YO?
4. Tipagine rengbe ani ti ni ka ya Soromo aima duna diabese?
4 Rogo dungu agene yo, Soromo aima duna diabese. Tipagine pe ani gipai re ti ni wo? Tipa dungu agarã, ko anaagunde ti Yekova na kini gi sangbako, Yekova afu maku fuko bakere gbe. Oni tingidi gupai nga, ho Yekova ayani fu Soromo ko sanahe tipa guhe ko aidaha, ko asanahe tipa tatamana tipa ka ngbembatayo fu aboro. Si du Mbori afu tatamana na kumuko ti ni fuko. (Oni gedi 1 Abakindo 3:10-14.) Gako tatamana “akii akia ki susi gu tatamana nga ga agu awiri aboro naadu ku uroyo dunduko, na gu tatamana nangia ga aEzipeto.” Aboro aima inopa ga Soromo taarimo “dagba arika ngbatunga aboro dunduko kirikiri pati ko.” (1 Aba. 4:30, 31) Tipa bakio gako kumuko, gu dahabu ko aagbiaha rogo agarã sa, barõaha adu wa akiro 39,294! (2 Peka. 9:13) Ko adua wene abambu, na ki duna wene pagume na kura aringara na kini mangi wene sunge bagaahe naayo. Ii, ho Soromo anaamanga gupai ni naaru aru bangiri Mbori, ko aduna diabese.—2 Peka. 9:22-24.
5. Ginipai Soromo apehe tipa agu aboro duna diabese bangiri Mbori?
5 Agu apai Soromo akehe rogo gu kitabu nga Batungusipai nayugo gupai nga ko adunga na gu bipai nga, ngbarago sa fu kina agu aboro duna aũkumuko watadu aguyo duna kikiipayo te. Ko akepai ki yaa: “Mi ini he ya he ho ngba fu yo susi ngi mbaro, na ka manga gu pai ngba ti yo wa du yo ni ungayo te. Ga Mbori gamahe fu aboro ni ba sa sa nga ri riahe ki mbiri he, ki du na ngbarago ti ni rogo gani sunge dunduko.” (Batu. 3:12, 13) Ko akparia gupai nga, agu boro duna ngbaya na Yekova nabipa ngbatunga gu ngbarago re na kikiipaha. Ko ayaa: “Yangara pai du re; i ima gia ha dunduko. Oni gúnde ti Mbori, ki ka kuti gako arugute; bambiko gere nga gu pai dunduko nga ga boro.”—Batu. 12:13.
6. Wai ga Soromo kpiapai aundo rani ani rugu tirani naapa ndikidi diabese?
6 Tipa dungu agarã, Soromo anaagunde ti Mbori. Ani nageda gupai nga ko “akpi nyemu Yekova gbe nipeke ga bako rugaapai nangia Dawidi.” (1 Aba. 3:3) Ya mo oni arengbanga ka bi gure nga si angia ndikidi diabese te? Vurube gu rugapai nga ga Mbori, Soromo adua iiriwo yekaru tipa ndikidi irisombori na ki keke akitabu biata nga ga Ziazia Kekeapai. Wa vura duhe nga, ani arengbanga ka manga agu apai Soromo amangihe te, gu gako kpiapai du tipa ho ko aduni niruruko fu Mbori rengbe ka undo rani tipa ani ini ginihe nga ndikidi diabese na wai rengbe ani ka gbiaha. Oni tingidi gupai nga ga Mbori toro adu kugii Soromo ko ke agu apai dungu aboro abihe areme wa ndikidi diabese nga kumuko, tatamana, worimo, gbiati ome ki ya, si nga kungboapai gbua, si “wa pa peka fuo yuge.” Ya mo mo abingo gupai nga dungu agu aboro nakpinyemu kumuko arengbanga be agu ahe du beyo te? I na bakere bakabangirise tipa agu ahe du beyo. Kurigure, i rengbe ka zanga agu aũkumuko re kura aboro ki dihe.—Oni gedi Batungusipai 2:8-11, 17; 5:10-12.
7, 8. Wai gu Soromo ayugu gupai nga ko adunga niruruko te, na sangbanaha angia gine?
7 Niyangaraha, Soromo ati kusayo ti ruru mangapai na giasangba. Fugo Mbori nayaa: “Si ki ta du wa gere, ho Soromo agbinza ni, adiako ki sa kpotoko yo fuo kura kungba ambori; ka kpotoko yo adu nga berewe ni ziazia ha fu Yekova gako Mbori, wa kpoto bako yo adu nangia Dawidi ya. . . . Soromo ki nimangi gu pai nadu ni gbigbita ha bangiri Yekova.”—1 Aba. 11:4-6.
8 Rago agberẽ ti Yekova ko ki ya fu ko: “Wa mangi mo gere, ka mo aka nga kuti gi zungahe na gimi rugapai ya, nga gu mi arugu ro kuti ni, ni rengo mi akpára ga ngbi be ro, ki fu he fu ga moyambu.” (1 Aba. 11:11) Nairiwo wai gipai re agberẽ! Wa si avura dunga Soromo aima duna diabese ngba dungu agene, kusa, ko amangi gupai naangbanga ti Yekova ya. Gu nyanyakipa pai Soromo akpa ti mangaha nga ka nye niruruko fu Mbori. Ani dunduko nibasasa si aida ani sana tirani nga, ‘Ya mo mi diberã nga gupai mi nawirikihe ti gupai namangi Soromo nika undo re mi duna diabese?’
GU RAKA DUNA NDIKIDI DIABESE
9. Kuti gu bipai nga ga zegino, ya mo Pauro aduna diabese? Oni sakinga rogoyo.
9 Gu mokedi nangia Pauro, gako raka adu kia tigu nangia ga Bakindo Soromo. Tipa Pauro tigako, ko aarakanga gu fiõfiõ raka nga ga abakindo te. Kuba gure, gu kura aregbo anidu kinaho ko ani duna gomoro, gomoro ime, zere, gbiati zingo rokoo. (2 Kor. 11:24-27) Tingbafuo Pauro idipa Yesu ni Masiya, aboro abingo ko berewe na kikiipa ko rogo gu pambori nangia ga aYudo te. Kuba gure, agu abarumbatayo naadu rogo gu pambori nangia ga aYudo atona kaa soga ko. I aba ko ku bambukiso yo, i ataki ko, kini tako ni kpudu, na kini sopo ko na ambia. Ko aya ko gbiati agu akurako nangia aKristano aagbia tiyo na ambusa, arungosiro, na gbegberẽ afugo. “I sa rani ni umu zegino, rufura ahe dunduko, da kina areme.”—1 Kor. 4:11-13.
10. Tipagine rengbe aboro ka bihe ti ni nga Pauro agbarasi pa gu momu ko aduni?
10 Nibi gu bipai nga ga aboro, ho Pauro aduni niparanga, ko aima duna momu tipa ka gbia dungu weneapai. Wa duhe nga i abatika ko rogo gu kporo naadu na kikiipaha, ko awirikipai be gu iriʹiripa bayugupai nangia Gamariere, na kusa, ko akepai ki yaa: “Mi ki susi agu yo asusa ni dungu yo garãyo arengbe na gimi dagba ngbatungarani rogo ga aYudo dini yo.” (Gara. 1:14) Ko aape pa-Ebere na pa-Giriki wenengai na kidu niboro gu ringara nangia ga aRomo nga gu narengbe ka sako ko duna amomu gbiati arengo beko. Wa ka ko asia ka duna diabese rogo zegino, ka ko aduni iriʹiripa boro na kidu na marã beko. Kuba gure, ko asia gu ngbatunga gene raka nga gu kura aboro watadu agumeko aabihe nga pa mungo du. Tipagine?
11. Gini asásá paha anyaki bangiri Pauro gbe, na tipagine?
11 Pauro akpinyemu Yekova na kini kpinyemu ko idi naako kuba gu nga ka gbia aũkumuko na worimo dagba aboro. Fuo gbia Pauro gu inohe nga ga rengo, ko aye ka bi motumo tumori, sunge tungusapai, gu maabangirise nga ga raka ngbangbaturũ yo na kikiipaha nga agu apai aboro abingo ho na kikiipaha ya. Pauro aima ino gu kurapai si aaida i ruguhe. Satana ape gupai nga ko ima rengba ka aria aboro dunduko ti iriso Mbori. (Eyo. 1:9-11; 2:3-5) Pauro aima diaberã nga ka gini ngbatunga asada vura gbiako vurũ, ko nika nye niruruko fu Mbori na ko duwa ka ko hipai. Gere nga gu sásá nakpa rogo gu bipai nga ga aboro zegino tipa i du na diabese.
12. Tipagine mo nasia ka maa ga maabangirise ti ni kuti Mbori?
12 Ya mo oni na gu bipai Pauro adu nani? Wa vura duhe nga si ima kpakara ka manga gupai du niruruhe dedede, ani ima ino gupai nga si naye na maku na kini sa Yekova ko idi na gaani pai, na si nga gupai nasa boro ní duna ndikidi diabese. (Snz. 10:22) Ani nagbia amaku awere na ani namaabangirani tipa gu kura amaku berewe kumbatayo. (Oni gedi Marako 10:29, 30.) Sidu, ani na dungu nduapai berani tipa ka maa gaani maabangirise “ti ũkumuko wa si nago ni ipo a ya, ono koyo du Mbori ni nafu ahe fu rani u au ani ngi mbiko ho.” Ani ‘naiga wene nyanyaki he fu kina tirani sa gu rago nikaye yo, ani nyeanye na gu unga nga ndikidi unga.’ (1 Tim. 6:17-19) Rengo ngaha nga, ani ima rengba kadu naakido nga, fuo agarã sa kama awere, watadu agarã kutu watadu susi gure, ani angera angera nigiirani ki ya, “Mi aima sia gu gene raka nga ga ndikidi raka!”
GU BA DU GA ŨKUMUKO ROGOHO
13. Gini rugute Yesu afuhe tipa banda aũkumuko?
13 Yesu afura tipa aũkumuko ki yaa: “Ka oni dúngura nga ũkumuko ni gaoni zegino ya, no ayawe agbarasa ahe ni na gbegbe, no airadĩ akua bambu ni nidĩ ahe; ono oni dúngura ũkumuko ni gaoni ku ngbangbaturũ yo; yo ayawe agbarasa nga ahe ni na gbegbe ya, yo airadĩ akua nga bambu ni nidĩ ahe ya. Bambiko bara ho du ga ũkumuko ni, ngbaduro du kina ku ho a.”—Mt. 6:19-21.
14. Tipagine duhe ti ni nipamungo ka gbata agu aũkumuko nga ga gi zegino re?
14 Anga ga boro aũkumuko nga kina marã sa te. Rogo kura agene, si ima rengba kadu nga agu ahe Soromo afura tipaha nga gu aboro aberãha nga si nga ndikidi diabese wa gu nga iriʹiripa sunge, worimo, watadu pagbia. Yesu afura tipa pai wa gu Soromo afura tipaha rogo gu kitabu nga Batungusipai ki ya agu aũkumuko nga ga zegino nanyasa anyasa. A wa oni abihe rogo zegino pati roni, ngbatunga agu aũkumuko re dunduko nanyasa anyasa na si ima rengba ka inga taata. Gu bakere bayugupai nga F. Dale Bruner akepai ki yaa: “Aboro ima inoho wenengai nga worimo anyenga te. Gu boro du nga baworimo arame, ní adunga gba nga baworimo te. Gu boro duna bakere marã beni gbe rogo gi garã re ní nikangia kere irarungo rogo gu garã naye re. . . . [Yesu] nakpinyemu aboro. Ko azayo nga i ne gu worimo paha anyasa anyasa niipo. Yesu aaidanga gako abawiriki duna gberarago te. ‘Aʹuru dunduko zegino aʹariatihe kurii agu aboro nasungo rihe.’” Wa vura duhe nga dungu aboro ima rengba ka ida kuti gupai re nga rengo du, bangeyo wai namanga gupai re rogo gayo raka yo? Ya mo mo amangaha wo?
15. Gini ngbatunga diabese si aida ani asadi kadu nani?
15 Bete abarumbatayo rogo pambori yo naatungusapai fu gayo aboro nga si arunga aboro mangi ome kadu na diabese te. Mo ini gupai nga, Yesu ayanga wee ka boro manginga ngbatunga gu asadatise re ya te. Ono ko aangarasa gako abawiriki nga i mangi ome tipa kadu na wene diabese na i ‘dúngura ũkumuko nigayo ku ngbangbaturũ yo’ yo paha agberãnga ni ya. Gupai si aida ani mangi ome nani nga kadu na diabese wagu Yekova abihe. Ii, afugo Yesu nayugo gupai furani nga, ani na siapai berani tipa gupai ani aida ka mangaha. Rengo ngaha nga, agu ahe du nyemuhe kpotorani yo, si nyakipaha bangirani.
16. Ginipai rengbe ani kadu naa kido nga si nika manga amanga?
16 Ka si du nga ani nakpinyemu ka sa ngbarago ti Yekova, ani rengbe arengba kadu naa kido nga Yekova nika fu agu ahe afu furani ani aidaha. Ko ima rengba ka mbugene ani gbiatirani na apai wa gomoro watadu gomoro ime, a wa si adu tipa Pauro. (1 Kor. 4:11) Zanga kapa, ani rengbe kadu naa kido kuti ga Yesu wene arugute nayaa: “Ka oni wísigi nga pai ki ya, ‘Gine ani ka ri he?’ na, ‘Gine ani ka mbira ha?’ na, ‘Gini roko ani ka ukadi tirani na ni?’ ya. Bambiko aGendiria nagbata agi ahe re dunduko; bambiko Baroni du ngbangbaturũ yo ini he ya oni nara mbiko agi ahe re dũ. Ono oni gbáta gako ngbi mbata, na gako rurupai; i ki kpamia agi ahe re dunduko fu roni kuti ni.”—Mt. 6:31-33.
ONI GBIA NDIKIDI DIABESE BANGIRI MBORI
17, 18. (a) Ndikidi diabese naru riipa gine? (b) Ginipai diabese arunga riipaha ya?
17 Gu banguapai duho nga: Padu ani na diabese arunga riipa agu apai ani amangaha watadu gu bangiriba du ani nani rogo gi zegino re te. Kurigure, ndikidi diabese ayengo mbiko padu ani na amomu berani rogo dungurati te. Ngbatunga agu amaku re rengbe kadu nga surungba gaani giasangba na padu ani niruru rani fu Mbori, ko nakido rani nga: “Gu pai i nakpi nyemu he ti abaringbisipai nga, boro du ni irarengo.” (1 Kor. 4:2) Si naida ani hipai tipa ka nye niruru rani. Yesu ayaa: “Gu ni ka hi pai dati yangara rago kindi, i abátasa gu ni abatasa re.” (Mt. 10:22) Ya mo oni arengbanga ka ida kuti gupai nga ka boro bati, gure nga ndikidi diabese te?
18 Ka ani berẽkurii agi apai ani nawirikihe re, ani bi gupai abi nga padu boro niruru ní fu Mbori arunga riipa du ní na kikiipa ní, wirikapai, bakere marã, bakere inohe; watadu birĩ mangapai te. Ka ani vura gbiatirani na ginipai vurũ, ani rengbe arengba ka nye niruru rani fu Mbori. Dagba gu ga Mbori aboro naadu rogo bambata sa kama agarã, aguyo angia airakumuko, aguyo kingia airarungo. Pauro aya fu gi airakumuko re wee: “I mángi gu pai ngba angba, i kúmuko na wene mangaapai, i só gima fu he.” Aguyo nangia airakumuko gbiati aguyo nangia airarungo, i dunduko nakakuti “gu unga nga ndikidi unga.” (1 Tim. 6:17-19) Kina gu bangisapai re du tipa rani arame a. Ani dunduko duna bangisa momu na atindiro. Ani duwa ka ani nye niruru rani na kini “kúmuko na wene mangaapai.” Kaa ani aamangaha wo, ani nikadu na diabese bangiri Bakusirani na kidu na gu ngbarago nga ga ino gupai nga ani nasa ngbarago tiko.—Snz. 27:11.
19. Ginipai ani ka mangaha tipa kadu na diabese?
19 Ani arengbanga ka aria gu gene aboro abi rani ngbaha te, ono ani rengbe arengba ka aria gu gene ani abi agu apai du tipa rani ngbaha. Ani mangi asadatise tipa kadu niruru rani ka ginipai vura manga vurũ. Ani nikadu du na ngbarago tipa gu ome ani amangaha. Ani du naa kido nga Yekova nika fu maku furani kpaima awere na nyeanye kindi. Ka bangirani go nga ti gupai Yesu apehe fu mbedimbedi aKristano ya nga: “Mo ngárã angarã ki da ti kpio, mi ki fu kpakpari unga foro.” (Yugo. 2:10) Gure nga ndikidi diabese!