Avunguagude na Agude, Oni Fura na Nyemuse

1, 2. Ginipai avunguagude na agude nidu na nyemuhe, ono gini akpakarapai i agbiatiyo nani?

“KA MO ini gupai nga avunguro nika kpi akpi gba, ginipai ka mo pehe areme fuyo?” Gere nga gu sanahe i asana akama agude nani Amerika yo. Kuba gupai nga i fura tipa agu apai naafuda yó na agu azanga giatise nidu dagbayo, 95 rii kama ayaa i pe gupai fu avunguyo nga: “Nagberẽ gupai re” na “Mi nakpinyemu ro.”—For Parents Only, Shaunti Feldhahn na Lisa Rice nakehe.

² Nirengo, agude ima kpinyemu avunguyo, na avunguyo kini ima kpinyemuyo a. Gere nga gupai ninaamanga rogo gu ngbadimokporo nga ga aKristano. Wa vura duhe nga avunguagude na agude nidu na nyemu kadu mbembedi dagbatiyo, kura aregbo kinaho adunga wene fugodagbase ya. Na ka si vura du nga i nafura afura dagbatiyo, tipagine duhe nga i arengbanga ka furanga ri apai dũ te? Gini apai naká na wene fugodagbase? Wai rengbeyo ka diabehe?

‘ONI BANDA SAA’ TIPA FUGODAGBASE

3. (a) Tipagine du fugodagbase ti ni nikpakarakpakaraha fu dungu aborokporo? (b) Tipagine si aadunga ti ni nikpakarapai fu aYisaraere i nisungu na awiriyo ya?

³ Dungu aborokporo nabihe nga si ima kpakara i duna regbo beyo tipa wene fugodagbase kporo. Anga wo si anidu tipa aYisaraere dedede te. Moize arugu aguyo nangia avunguagude ki yaa: “Oni ki niyugu [Fugo Mbori] fu awironi sirisiri, ki nipeke pa ha fu yo ho oni ka nisungu ni rogo gaoni bambu, ho oni ka nita ni gene a, ho oni ka nipi ni sande a, na ho oni ka niguari ni ku ari a.” (Pa Rug. 6:6, 7) Agude anaasungo na nayo kporoyo singia na bayo atiyo watadu basunge yo. Regbo aima du be agude na avunguyo tipa i nisungu sa kini fura. Nisangbana gipai re, avunguyo anidu na gene beyo tipa ka ino agu zingo nga ga awiriyo, guhe i aidaha, gbiati asinoyo. Teketeke a, agude anidu a na regbo beyo nibakere tipa ka ino avunguyo wenengai.

4. Tipagine adunga wene fugodagbase ti ni dagba dungu aborokporo areme ya?

⁴ Nairiwo wai du apai areme kia tigayo! Rogo kura aringara, agude natona nduge ku sukuru yo mbuyo kindi rukutu na agarã wa ue. Dungu abaagude na anaagude namangasunge tuturũu ti kporo. Vuru gu wiri guru regbo du avunguagude kporo na awiriyo, akompiuta, terevizioni, gbiati gu kura ahe nadiaba fugo dagbayo kusayo. Dedede, agude na avunguyo naraka gu raka du nibakiakia; wa akare dagbatiyo. Kura aregbo ho adunga wene fugo dagbatiyo ya.

5, 6. Wai kura avunguagude abanda gayo saa tipa kaa sungo na awiriyo?

⁵ Ya mo oni rengbe ka ‘bandapa gaoni saa’ ti kura apai wa ka oni duna regbo beroni ka sungo na gaoni aborokporo? (Oni gedi AEfeso 5:15, 16.) Kura aborokporo diberã tipa ka umbasi gu regbo i amangasunge na terevizioni gbiati kompiuta nani. Aguyo namanga ome ka ri riahe kandara bara sa rogo aʹuru nibasasa. Nangba gu wene momu gu mbakadapai nabipa gu irisombori nga ga aborokporo afuhe fu avunguagude na awiriyo i sungu sa kaa wisigo agu apai nga ga toro! Ka oni sia saa sa vuru poso yo tipa gi mbakadapai re si ngba wai, ono dungu apai kinaho si aida oni mangihe tipa ka zaka gu ngbadimo nga ga wene fugodagbase. Ka oni aida si mangi, oni duwa ka oni aafura dagba tironi dedede. Mbata fu wironi ndu ku sukuru yo, oni pe gupai rengbe ka ngarasa ru, oni wisigi agu averesi du tipa aʹuru nibasasa nani, watadu ka kparakpee sa nani. Manga oni he wo rengbe ka manga bakere ariapai rogo gani raka nigu uru re.

⁶ Bete kura avunguagude aima manga ariapai rogo gayo gene raka yo tipa kadu na regbo beyo kaa sungo na awiriyo. Nikpiapai, Laura,a nga naagude du na awiiri ue ambu mangasunge ti aregbo dũ tipa gipai re. Ri ayaa: “Awiso dunduko ani anaagbandaka, aguyo ku basunge yo na aguyo ku sukuru yo. Gu regbo mi ayego basunge yo, mi nagbia gupai nga gu degude nangerafuo awire ima undo yó i ki ra. Pa mbu mi sunge ayugu gupai nga ani nikaa raka rii wiri tooni marã, ono mi nabi tire nga mi nasungo awere na awire na kini ini gayo aberã na agu akpakarapai du yó nani. Si nafu momu fere a mi niundo yó ho i akpara ni mbiko mi nagia gupai i apehe rogo gayo akpee, na kini ngarasiyo na kini yugupai fuyo.”

“ABORO DUNDUKO I IPISI TIYO KA GIA PAI”

7. Ginipai avunguagude na agude akpakanahe tipaha dedede?

⁷ Fuo bake buku sa (For Parents Only) sasana dungu paranga aboro, ko abi gu kurapai naká na fugodagbase dagbayo na avunguyo. I ayaa: “Gu bambatapai dungu agude akpakanahe nani angia, ‘Avunguyo adeganga tuyo te.’” Anga kina avunguagude adeganga tuyo sa ya te. Wo avunguagude naakpakanahe dedede nga agude agianga sangbayo te. Tipa gupai nga ka genefugo dagbase kisingo ya, si naida aborokporo degetuyo wenengai fu akurayo.—Oni gedi Yakoba 1:19.

8. Wai rengbe avunguagude ka degatuyo fu awiriyo?

⁸ Avunguagude, ya mo oni nadegaturoni nzunzu fu awironi? Si rengbe kadu nikpakarapai ka si du nga oni na mbugo watadu agude naida kaa fura tipa agu apai anyakanga paha furoni ya. Ono gupai oni abihe nga nyakingo paha tironi te, si na nyanyakipaha fu wironi. Anga ‘ipisotise ka giapai’ nga ka degatue sa sa kina gupai wiro apehe te ono gu gene ní apehe ngbaha. Woro fugoni, gu gene ní amangapai ngbaha, na wai du kpakpa ní yo ho ní afura ni, rengbe ka undo roni oni ini gani aberãpai. Asanahe a na nyanyakipaha. Ziazia Kekeapai nayaa: “Berã boro yo si wa kina ngirimo, ono boro rugatinapai akúsa ha akusa.” (Snz. 20:5) Ho oni afura ni na wironi tipa gupai nabi ní, si naida oni duna dudungurobipai gbiati rugatinapai.

9. Tipagine si aida agude degetuyo ti ni fu avunguyo?

⁹ Agude, ya mo oni nagiasangba avunguroni? Fugo Mbori nayaa: “Ako wire, mo gí ga bamo rugapai, ka mo mbú nga ga namo yugopai ya.” (Snz. 1:8) Oni tingidi gupai nga, avunguroni nakpinyemu roni na i naida wenepai tipa roni, si adu nipatatamana ka oni adegaturoni fuyo na kini gisangbayo. (Ef. 6:1) Si taata tipa ka giasangba baraho oni afura ni wenengai dagbaroni na ho oni nainihe ni nga i nakpinyemuroni akpi. Oni pepa wai oni aberã tipa apai fu avunguroni. Gipai re nika undoyo tipa i ini roni wenengai. Kina rengo ngaha nga, si naida oni iniyo aino a.

10. Ginipai ani awirikaha tigu pangbanga nga ga Rabama?

¹⁰ Oni duna rubangirise tipa agu arugute akuaroni afuhe furoni. I rengbe ka pe gupai furoni ngbaangba tironi, ono gayo arugute arengbanga ka undo roni te. Nirengo, si ima rengba ka imisa roni. Wadu he nga paranga aboro na gu tatamana gbiati gu inohe du sosono aboro nani te, gayo abipai tipa apai niguruhe na i arengbanga ka ino gu kerepai rengbe gayo mangapai ka ye nani te. Oni tingidi gu kpiapai nangia ga wiri Bakindo Soromo nangia Rabama. Ho ko adani nibakindo, ka ko adegetuko fu agu abaakumba naadu yo, ka si adu fuko nipatatamana. Kuba gure, ko adegetuko sa gu ziri arugute agu akurako ko anaasona naayo afuhe fuko. Dungu agu aboro ka songodi gako kindo aima mbuko be gipai re. (1 Aba. 12:1-17) Kuba gupai nga oni wiriki ga Rabama gbegberẽ mangapai, oni mangi ome tipa ka banda wene fugodagbase dagbaroni na avunguroni. Oni pekepa agu apai du berãroni yo fuyo. Oni gbia undo tigayo arugute na kini wirikipai be gayo tatamana.—Snz. 13:20.

11. Ginipai rengbe ka manga ka si du nga avunguagude zaaza na awiriyo te?

¹¹ Avunguagude, ka oni aidanga awironi ngere kube akurayo tipa arugute ya, oni du zaaza naayo tipa si du fuyo taata i nifura na oni. Sosono wirinarani nidegude ayaa: “Ka mi yambu kandara rimo paranga ngbare yo, si nadu nga mi kuru ka kpi. Gipai re nasa raka fere nikpakarakpakaraha ka mi naafuranga naayo ya.” Gu kurari ayaa: “Rukutu akuare naida aida na ga avunguyo arugute, ono ka avunguyo abingoho na nyanyakipaha ya, i nandu fuo gu kura boro, zavura guni adunga na inohe ya.” Ka oni du na nyemu ka degaturoni wenengai fu awironi ti agu aregbo dunduko i apepai furoni, oni nika bihe nga i nika peka agu apai du ngbaduyo yo furoni na kini di gaoni arugute kugume.

ABORO “RÕASI TIYO TIPA GUMBA PAI”

12. Wai rengbe gu mangapai nga ga avunguagude ka sa gupai nga agude nigunde agunde ti fura naayo?

¹² Genefugo dagbase rengbe ka kiso ka si du nga avunguagude nazinga ho awiriyo ape agu apai ni du tipa yó fuyo. A wa du sino aboro, agu avunguagude nga aKristano naida ka banda awiriyo. Gi “kusa rago” re na kereapai rogoho rogo toro yo na rogo borose yo a. (2 Tim. 3:1-5) Ono tie, gupai avunguagude abihe nga bandahe, awiriyo rengbe kaa bihe nga i naká na ranirii beyo.

13. Tipagine si aida avunguagude du ti ni na rubangirise ki zanga gu sa fugo niipo?

¹³ Si naida avunguagude du na rubangirise ki zanga gu sa fugo niipo. Nirengo, taatapai ngaha nga vungugude ongo aonga ho wirini nape gbegberẽpai ni funi te. Ono wenepai du nga ka degatue wenengai mbata fu ní karagapai. Bakindo Soromo ayaa: “Ka boro karagapai mbata fu gia pai, si nga pa mungo na zee fu ni.” (Snz. 18:13) Ka oni zeresi ngbaduroni ka degaturoni, oni nika gia dungu apai ngbayo, na i nikaa fura afura kindi. Si naida oni rugutironi na gupai mangi naabaha dũ mbata fu oni undo ní. Ho boro ape fugo “auro” ni, si rengbe kadu nga ngbaduniyo nifudifudihe. (Eyo. 6:1-3) Gu vungugude duna nyemuse, ní namangasunge na tuni tipa ka ruga tiní na pai na kini mangisunge na mirãni tipa ka husa wirini.

14. Tipagine si aidanga agude ipisi tiyo ti ni sa fugo ya?

¹⁴ Agude, si naida oni rõasi tironi sa gumbapai, angianga kaa defugo ngba avunguroni ho i afura ni ya, mbiko Mbori du naafu gu sunge fuyo nga i raba roni. (Snz. 22:6) Si rengbe kadu nga gupai namanga roni re si aima mangayo a. Kurigure, i naabira tiyo abira tipa agu aingahe i amangihe i du rukutu, i naida ka banda roni ka si mangingo roni ya. Sidu tie, oni biyo wa agu aboro naundo roni, angianga avuraroni ya; wa agu aboro nafu arugute furoni, angianga asogo roni ya. (Oni gedi Asanza 1:5.) ‘Oni írisi abaroni na anaroni’ na ki yugu gupai fuyo nga oni nakpinyemuyo kina wai i akpinyemu roni. Gipai re nika saha fuyo taata tipa i ‘mbu tironi rogo ga Yekova rabahe na rugahe.’—Ef. 6:2, 4.

ABORO “RÕASI TIYO TIPA ZINGA”

15. Ginihe rengbe ka undo rani ka ani naazinga nga kuti akuarani ya?

¹⁵ Dedede, ani naahinga pai fu agu aboro ani akpinyemuyo te. Pauro akepai ‘fu ga Mbori aboro naadu Korosai yo naadu rogo Kristo yo,’ ki yaa: “Akumba, oni nikpí nyemu adiaroni ka ngbaduroni ími nga fu yo ya. Aba, ka oni wí nga ngba awironi ni wia ya i ka mbu.” (Koro. 1:1, 2; 3:19, 21) Ko azungodi aEfeso ki yaa: “Iimi fugo dunduko, na zinga, na erã, na paa, gbegberẽ fugo, oni bá ha ku sa yo ti roni.” (Ef. 4:31) Ka ani sonosi hipai nigbangaha, zera, na zatise, nga apapara ga Mbori zuzu toro, si rengbe ka undo rani zavura ho du ani ni nifudifudi rani vurũ.—Gara. 5:22, 23.

16. Wai Yesu arugu gako amokedi, na ginipai duhe ti ni niʹiiriwopai ka bi gupai ko amangihe re?

¹⁶ Oni bingo gu kpiapai nangia ga Yesu. Oni berẽnga pa wai ko adu nifudifudiko pati gu yangara riahe ko arihe na gako amokedi nyemu rogo gu uru re. Ko aima inoho nga bete asaa nye koyo tooni ko gbiatiko na kere kpio. Pa ziasi ko rimo Bako naapa bata aboro aaru riipa du ko niruruko. Ono wasi avura duwo, ti regbo gu riahe re, gako amokedi ‘atona ka ti kango ya da dagbayo du ni bakumbayo.’ Yesu azinganga kutiyo te. Kuba gure, ko afura naayo ngba wene gene. Ko atingidi yó nga i aima zio tiyo kutiko ti agu aregbo ko adu rogo asada. Wa si avura du nga Satana aida ka kangira yó wa ngungo, Yesu adu naa kido nga i nikadu adu niruruyo. Ko amangi mozunga a naayo.—Rk. 22:24-32.

17. Ginihe rengbe ka sa agude i du zezeredi?

¹⁷ Si naida agude du nazera. Gbe ho i dani tigu garã nga ga sona, i rengbe ka berãha nga agu arugute avunguyo afuhe nayugo gupai nga i natikö atikö kutiyo. Wa vura duhe nga kura aregbo kinaho duhe adu wo, oni inihe nga ka avunguroni abaka bangiriyo tipa roni si nayugopa wai i kpinyemu roni. Ka oni sungu zezeredi na kini degeturoni fuyo, i nika irisa roni airisa na kini mangiapai wakina sosono aboro. Ngbatunga gu sino re rengbe ka sa gupai nga i mbu roni oni du na ranirii rogo gu kura apai. Zatise nga patatamana. Asanza nayaa: “Mumungo boro nakusa gani zinga akusa dunduko, ono boro tatamana naka na gani zinga ki zeresi he.”—Snz. 29:11.

18. Wai nyemuse aye na wene fugodagbase?

¹⁸ Avunguagude na agude, ka rago gberẽnga tironi ya ka si du nga fugodagbase kporo wai oni aida si du te. Oni mangi ome ka mbakadaha, na ki nindu kina rogo rengo yo kindi. (3 Yo. 4) Rogo vovo zegino, rengberengbe aboro nikaa fura nirengberengbe yó, ka azanga giatise na asogote adunga ya. Ono wadu rago re, ani dunduko nimangipai kini ru ka bira tirani tipaha kusa. Ka oni zanganga ka ho mbupai ya. Oni mbupai fu akuaroni. Oni ‘kpamia tironi rogo nyemuse’ yo. (Koro. 2:2) Nyemuse na bakere ome ti ni. ‘Nyemuse nga hipai nigbangaha na kidu na weneringise. Si aerãnga te. Si aberãnga gbegberẽpai kuti boro te. Si nambu pa apai dunduko, si du gaha idapase, na gaha maabangirise na gaha hi pa apai anyasa nga te.’ (1 Kor. 13:4-7) Oni sonosi gu sino nga ga nyemuse dedede, gaoni fugodagbase nika ngbaangba na ki ye na ngbarago fu gaoni aborokporo na ki fu taarimo fu Yekova.