Ngafunda Ukuncika KuJehova
NJENGOBA ILANDISWA UJÁN KORPA-ONDO
Kwakungu-1942, futhi ngigadwe amasosha aseHungary eduze naseKursk, eRussia. Sasiyiziboshwa zemibuso eSizanayo eyayilwa neRussia phakathi neMpi Yezwe II. Kwambiwa ithuna lami, futhi nganikwa imizuzu eyishumi yokuba nginqume ukuthi ngizoyisayina yini incwadi eyayithi angiseyena omunye woFakazi BakaJehova. Ngaphambi kokuba ngichaze ukuthi yini eyenzeka ngemva kwalokho, ake nginitshele ukuthi kwenzeka kanjani ukuba ngibe lapho.
NGAZALWA ngo-1904 edolobhaneni elincane laseZahor, manje elisempumalanga yeSlovakia. Ngemva kweMpi Yezwe I, iZahor yaba ingxenye yezwe elalisanda kwakhiwa laseCzechoslovakia. Idolobhana lethu lalinemizi engaba ngu-200 nezindlu ezimbili zamasonto, enye kungeyamaKatolika angamaGreki kanti enye kungeyabalandeli bakaCalvin.
Nakuba ngangiyilungu leSonto Labalandeli BakaCalvin, ngangiphila ukuphila kokungazithibi ngokokuziphatha. Eduze nalapho ngangihlala khona kwakunendoda eyayihluke ngokuphelele. Ngolunye usuku yaqala ingxoxo nami futhi yangiboleka iBhayibheli. Ngangiqala ngqá ukuphatha leyo ncwadi ngezami izandla. Cishe ngaleso sikhathi, ngo-1926, ngashada noBarbora, futhi ngokushesha saba nezingane ezimbili, uBarbora noJán.
Ngaqala ukufunda iBhayibheli, kodwa kwakunezinto eziningi engangingaziqondi. Ngakho ngaya kumfundisi wami, ngamcela ukuba angisize. “IBhayibheli elabantu abafundile kuphela,” esho, “ungazami nakuzama ukuliqonda.” Wabe esethi sidlale umdlalo wamakhadi.
Ngemva kwalokho ngaya kule ndoda eyayingiboleke iBhayibheli. Yayingomunye wama-Bible Student, njengoba oFakazi BakaJehova babebizwa kanjalo ngaleso sikhathi. Yakujabulela ukungisiza, futhi ngemva kwesikhathi esithile amehlo ami aqala ukuvuleka. Ngayeka ukuphuza ngokweqile futhi ngaqala ukuba nokuziphatha okuhle; ngaqala ngisho nokukhuluma nabanye ngoJehova. Iqiniso leBhayibheli laqala ukwamukelwa eZahor ekuqaleni kwawo-1920, futhi ngokushesha kwamiswa iqembu lama-Bible Student.
Nokho, kwakunokuphikisa okunamandla okungokwenkolo. Umpristi wenza abaningi basekhaya bangiphendukela, ethi ngisangene. Kodwa ukuphila kwami kwaqala ukuba nenjongo, futhi nganquma ngesibindi ukukhonza uNkulunkulu weqiniso, uJehova. Ngakho, ngo-1930, ngabonakalisa ukuzinikezela kwami kuJehova futhi ngabhapathizwa.
Ukuqala Kovivinyo Olunamandla
Ngo-1938, isifunda esasihlala kuso sabuswa iHungary, eyayicheme neJalimane phakathi neMpi Yezwe II. Ngaleso sikhathi sasinoFakazi abangaba ngu-50 edolobhaneni lethu elinabantu abangaphansi kwenkulungwane. Saqhubeka sishumayela nakuba ukwenza kanjalo kwakubeka ukuphila kwethu nenkululeko yethu engozini.
Ngo-1940, ngabuthelwa ebuthweni lezempi laseHungary. Ngangizokwenzenjani? Ngase ngifunde iziprofetho zeBhayibheli ezikhuluma ngabantu abakhanda izikhali zabo zempi zibe izinto zokuthula, futhi ngangazi ukuthi, ngokushesha, uNkulunkulu uzoqeda zonke izimpi emhlabeni. (IHubo 46:9; Isaya 2:4) Ngakho, ngase ngiyizonda impi, futhi nganquma ukungangeni ebuthweni lezempi, kungakhathaliseki ukuthi iba yini imiphumela.
Ngagwetshwa izinyanga ezingu-14 ejele futhi ngadonsa isigwebo sami ePécs, eHungary. Kwakunabanye oFakazi abahlanu kulelo jele, futhi sakwazisa ukukwazi ukuhlangana. Nokho, ngavalelwa ngedwa isikhathi esithile ngiboshwe ngamaketanga ezinyaweni. Lapho senqaba ukwenza umsebenzi othintene nempi, sasishaywa. Futhi, sasiphoqelelwa ukuba sime siqonde usuku lonke, ngaphandle kwamahora amabili emini. Lolu vivinyo olunzima lwaqhubeka izinyanga eziningana. Nokho sasijabule ngoba sasinonembeza abahlanzekile phambi kukaNkulunkulu wethu.
Udaba Lokuhlehla
Ngolunye usuku iqembu labapristi bamaKatolika abangu-15 lafika lizozama ukusenza sikholelwe ukuthi kwakubalulekile ukusekela impi ngokungena ebuthweni lezempi. Phakathi nengxoxo sathi: “Uma ningakufakazela ngeBhayibheli ukuthi umphefumulo awufi nokuthi sizoya ezulwini uma sifela empini, sizongena ebuthweni lezempi.” Njengoba kulindelekile, alikwazanga ukukufakazela lokho, futhi alibange lisathanda ukuqhubeka nengxoxo.
Ngo-1941 isigwebo sami saphela, futhi ngangibheke phambili ekutheni ngiphinde ngihlangane nomkhaya wami. Kunalokho, ngayiswa esikhungweni sebutho lezempi eSárospatak, eHungary ngiboshwe ngamaketanga. Uma sifika lapho, ngathenjiswa ukukhululwa. Ngatshelwa: “Ukuphela kwento okudingeka uyenze, ukusayina lesi sithembiso sokuthi uzokhokha imali engama-pengö angu-200 uma ufika ekhaya.”
“Kanjani?” ngibuza. “Niyifunelani leyo mali?”
Ngatshelwa: “Uma ukhokha leyo mali, uzothola isitifiketi sokuthi awuzange uphumelele lapho uhlolwa udokotela ukuthi uyakufanelekela yini ukungena ebuthweni lezempi.”
Lokhu kwangenza ngabhekana nesinqumo esinzima. Ngase ngibhekene nempatho enonya isikhathi esingaphezu konyaka; ngase ngikhathala. Manje, ngokukhokha imali ethile, ngangingakhululeka. “Ngizocabanga ngakho,” ngisho ngokukhononda.
Ngangizonquma ukwenzani? Kwakumelwe ngicabange nangomkami nezingane. Phakathi naleso sikhathi ngathola incwadi evela kumKristu engikanye naye owangikhuthaza. Wacaphuma amaHeberu 10:38, lapho umphostoli uPawulu ecaphuna khona amazwi kaJehova: “‘Olungileyo wami uyophila ngenxa yokholo,’ futhi, ‘uma ehlehlela emuva, umphefumulo wami awujabuli ngaye.’” Ngemva nje kwalokho, izikhulu ezimbili zaseHungary zakuleso sikhungo zakhuluma nami, esinye saphawula sathi: “Aniyazi indlela esinihlonipha ngayo ngenxa yokugcina izimiso zeBhayibheli ngokuqine kangaka! Ningayeki!”
Ngosuku olulandelayo ngaya kulabo ababethembise ukungikhulula ngama-pengö angu-200 futhi ngathi: “Njengoba uJehova uNkulunkulu evumele ukuba ngiboshwe, uyonakekela nokukhululwa kwami. Anginakukuthenga ukukhululwa kwami.” Ngakho ngagwetshwa iminyaka eyishumi ejele. Kodwa akubanga ukuphela komzamo owenziwa wokuba ngihlehle. Inkantolo yathi yayingangixolela uma ngivuma ukuba sebuthweni lezempi izinyanga ezimbili kuphela, futhi kwakungadingeki nokuba ngiphathe isikhali! Ngakwenqaba nalokho, futhi isigwebo sami saqala.
Ukushushiswa Kuyanda
Ngaphindiselwa ejele lasePécs. Kulokhu ngahlushwa kanzima nakakhulu. Izandla zami zaboshelwa ngemuva, futhi ngalengiswa ngazo isikhathi esingaba amahora amabili. Ngenxa yalokho, womabili amahlombe ami akhumuka endaweni yawo. Lokhu kuhlushwa kwaphindaphindwa isikhathi esingaba izinyanga eziyisithupha. Ngibonga uJehova kuphela ngokuthi angizange ngiyeke.
Ngo-1942 iqembu lethu—iziboshwa zezombangazwe, amaJuda noFakazi BakaJehova abangu-26—layiswa edolobheni laseKursk endaweni okuhlala kuyo amabutho aseJalimane. Sanikezelwa kumaJalimane, ayesebenzisa iziboshwa ukuhambisela amasosha asempini ukudla, izikhali nezingubo. Thina boFakazi sawenqaba lowo msebenzi ngoba wawungavumelani nokungathathi hlangothi kwethu kobuKristu. Ngenxa yalokho, sabuyiselwa kwabaseHungary.
Ekugcineni, safakwa ejele lendawo eKursk. Kwaba izinsuku eziningana sishaywa kathathu ngosuku ngenduku yenjoloba. Ngashaywa enhlafunweni futhi ngaqumbeka phansi. Njengoba ngangishaywa, ngacabanga, ‘Akunzima kangako ukufa.’ Wonke umzimba wami waba ndikindiki, ngakho ngangingezwa lutho. Asinikwanga kudla nhlobo izinsuku ezintathu. Sabe sesiyiswa enkantolo, futhi abayisithupha bagwetshwa intambo. Lapho sebebulewe, sasala singu-20.
Ukuvivinywa kokholo engabhekana nakho ngalezo zinsuku eKursk ngo-October ka-1942 kwakunzima kunanoma yikuphi engake ngabhekana nakho. Indlela esasizizwa ngayo yashiwo kahle iNkos’uJehoshafati yasendulo lapho abantu bayo babebhekene nesimo esinganikezi nelincane ithemba: “Asinamandla ebusweni balesisixuku esikhulu esisifikelayo; futhi asazi ukuthi siyakwenze-njani, kodwa amehlo ethu akuwe.”—2 IziKronike 20:12.
Sonke esasingu-20 sayiswa ngaphandle ukuyokumba ithuna lethu elilodwa, sigadwe amasosha angu-18 aseHungary. Lapho siqeda ukumba, satshelwa ukuthi sasinemizuzu eyishumi yokuba sisayine incwadi, ngokwengxenye eyayithi: “Imfundiso yoFakazi BakaJehova inephutha. Ngeke ngisayikholelwa noma ngiyisekele. Ngizolwela izwe lethu laseHungary . . . Ngikufakazela ngokusayina ukuthi sengiyilungu leSonto LamaRoma Katolika.”
Ngemva kwemizuzu eyishumi kwaphuma umyalo: “Phendukani! Mashani niye ethuneni!” Khona-ke, kwezwakala umyalo: “Isiboshwa sokuqala nesesithathu mazingene emgodini!” Laba ababili banikwa eminye imizuzu eyishumi yokuba banqume ukuthi bayayisayina yini incwadi noma cha. Elinye lamasosha lancenga: “Yekani inkolo yenu ukuze niphume ethuneni!” Akekho owakhuluma. Isikhulu esiphethe sabe sesibadubula bobabili.
Isosha labuza isikhulu esiphethe: “Laba abanye bona?”
“Babopheni,” siphendula. “Sizobahlupha ngokwengeziwe bese sibadubula ngehora lesithupha ekuseni.”
Ngafikelwa ukwesaba, ngingesabi ukuthi ngizokufa, kodwa ukuthi ngeke ngikwazi ukukhuthazelela ukuhlushwa bese ngihlehla. Ngakho ngeza phambili, ngathi: “Mnumzane, sone ngendlela efanayo nabafowethu osanda kubadubula. Kungani ungasidubuli nathi?”
Kodwa abazange basidubule. Izandla zethu zaboshelwa ngemuva. Sabe sesilengiswa ngezandla. Lapho siquleka, babesithela ngamanzi. Ubuhlungu babubukhulu ngoba isisindo somzimba sasikhumule amahlombe endaweni yawo. Lokhu kuhlushwa kwaqhubeka isikhathi esingaba amahora amathathu. Khona-ke, kungazelelwe, kwaphuma umyalo wokuba oFakazi BakaJehova bangabe besadutshulwa.
Ukuya Empumalanga—Nokweqa
Emasontweni amathathu kamuva samasha ngendlela ehleliwe izinsuku ezimbalwa saze safika ogwini loMfula iDon. Satshelwa yilabo ababephethe ukuthi kwakungamelwe kubuyelwe nathi emuva sisaphila. Emini, sasinikwa umsebenzi ongenanjongo, simba imisele bese siyigqiba. Ebusuku, sasinenkululeko ethile yokuhambahamba.
Ngokubona kwami, kwakungenzeka izinto ezimbili. Sasingafela lapho, noma sasingeqa kwabaseJalimane sizinikele kwabaseRussia. Saba bathathu kuphela esanquma ukuzama ukweqa siwele uMfula iDon owawuyiqhwa. Ngo-December 12, 1942, sathandaza kuJehova sabe sesibaleka. Safika ebuthweni laseRussia futhi safakwa ngokushesha ejele lekamu elalineziboshwa ezingaba ngu-35 000. Entwasahlobo, kwase kuneziboshwa ezingaba ngu-2 300 kuphela ezazisaphila. Zonke ezinye zase zibulewe indlala.
Inkululeko Nosizi Olwengeziwe
Ngaphila yaze yaphela impi, kuhlanganise nezinyanga ezimbalwa ngemva kokuba isiphelile, ngiyisiboshwa saseRussia. Ekugcineni, ngo-November 1945, ngakwazi ukubuyela ekhaya eZahor. Ipulazi lethu lalisesimweni esibi, ngakho kwakudingeka ngiqale phansi. Umkami nezingane babesebenza epulazini phakathi nesikhathi sempi, kodwa ngo-October 1944, lapho abaseRussia besondela, basuswa bayiswa empumalanga. Kwaphangwa yonke into esasinayo.
Okubi kunakho konke ukuthi lapho ngibuyela ekhaya, umkami wayegula kakhulu. Ngo-February 1946, washona. Wayeneminyaka engu-38 kuphela. Saba nesikhathi esincane kakhulu sokujabulela ukuphinde sibe ndawonye ngemva kokuhlukana iminyaka emihlanu yonke eyayinzima.
Ngaduduzwa ukuba phakathi kwabafowethu abangokomoya, ukuba semihlanganweni nokuhlanganyela enkonzweni yendlu ngendlu. Ngo-1947, ngakwazi ukuboleka imali yokuya eBrno, uhambo lwamakhilomitha angaba ngu-400, ukuze ngibe semhlanganweni omkhulu. Lapho, ngathola induduzo nesikhuthazo ngokuba phakathi kwabafowethu abangamaKristu, kuhlanganise noNathan H. Knorr, owayengumongameli we-Watch Tower Bible and Tract Society ngaleso sikhathi.
Asizange siyijabulele isikhathi eside inkululeko yethu yangemva kwempi. Ngo-1948 amaKhomanisi aqala ukusicindezela. Abafowethu abaningi ababehola emsebenzini woFakazi BakaJehova eCzechoslovakia baboshwa ngo-1952, futhi nganikwa umthwalo wemfanelo wokunakekela amabandla. Ngo-1954, nami ngaboshwa, futhi ngagwetshwa iminyaka emine ejele. Indodana yami uJán, nendodana yayo uJuraj nabo baboshwa ngenxa yokulondoloza ukungathathi hlangothi kobuKristu. Ngadonsa iminyaka emibili ejele likahulumeni lasePankrác ePrague. Kwakhishwa isimemezelo sokuxolelwa kweziboshwa ngo-1956, futhi ngakhululwa.
Inkululeko Ekugcineni!
Ekugcineni, ngo-1989, ubuKhomanisi baphelelwa amandla eCzechoslovakia, futhi umsebenzi woFakazi BakaJehova wabhaliswa ngokomthetho. Ngakho, sakhululeka ukuba sihlangane ndawonye futhi sishumayele obala. Ngaleso sikhathi iZahor yayisinoFakazi abacishe babe yikhulu, okwakusho ukuthi cishe kubo bonke abantu abayishumi bakulelo dolobha, oyedwa wayenguFakazi. Eminyakeni embalwa edlule, sakha iHholo LoMbuso elihle nelivulekile eZahor, elihlalisa abantu abangaba ngu-200.
Impilo yami ayiseyinhle, ngakho abafowethu bangiyisa ngemoto eHholo LoMbuso. Ngiyakujabulela ukuba lapho futhi ngiyakujabulela nokuphendula eSifundweni Se-Nqabayokulinda. Ngijabula ngokukhethekile ukubona abathile bezizukulwane ezintathu zomkhaya wakithi bekhonza uJehova, kuhlanganise nabaningana babazukulu bami. Omunye walaba wakhonza njengombonisi ojikelezayo woFakazi BakaJehova eCzechoslovakia kwaze kwaba yilapho imithwalo yakhe yemfanelo yomkhaya isimvimbela ukuba ahlangabezane naleso simiso.
Ngiyambonga uJehova ngokungiqinisa phakathi nokuvivinywa kwami izikhathi eziningi. Okuye kwangilonda kwaba ukugcina ingqondo yami igxile kuye—‘sengathi ngiyambona Lowo ongabonakali.’ (Heberu 11:27) Yebo, ngiye ngasibona isandla sakhe esinamandla sokukhulula. Yingakho, ngisho namanje, ngiqhubeka ngizama ukuba khona emihlanganweni yebandla futhi ngihlanganyela ekumemezeleni igama lakhe enkonzweni yasobala ngezinga engingakwazi ngalo.
[Isithombe ekhasini 25]
IHholo LoMbuso eZahor
[Isithombe ekhasini 26]
Ngiyalazisa ilungelo lokuphendula eSifundweni Se-“Nqabayokulinda”