Ukulwa Kwami Ne-endometriosis
NJENGOBA ILANDISWA UDEBORAH ANDREOPOULOS
ZISUKA nje, kumelwe ngisho ukuthi angilona uhlobo lowesifazane ohlale ekhathazeka ngempilo yakhe. Angikhathazwa ubuhlungu obuncane la nala. Ngizama ukwamukela ukuphila njengoba kunjalo. Ezinye izinsuku ziyajabulisa; ezinye zimbi.
Nokho, phakathi neminyaka yami yokukhula, ngaqala ukuhlushwa ubuhlungu obunzima. Ngezinsuku ezinzima zokuya esikhathini, sasingibulala isilumo kanye nekhanda, ukuhanjiswa yisisu, isiyezi, isicanucanu neqolo. Ngezinye izikhathi ngangiphathwa okungaphezu kokukodwa ngesikhathi. Ngaleso sikhathi ngaphawula ukuthi ukuvivinya umzimba nokuphumula kwakungisiza, kodwa kwakunzima ukuthola isikhathi.
Ubuhlungu yinto oyizwa wena. Ngeke uyilinganise, futhi ngeke ukwazi ngaso sonke isikhathi ukuyichazela abanye ngendlela abazoyiqonda. Ngezinye izikhathi ngangilala usuku lonke, ngiphele amandla ngenxa yalezi zici engizibale ngenhla, noma ngiziphoqe ukuba ngivuke ngenze okuthile okunyakazisa umzimba, ngidakwe amaphilisi ezinhlungu. Ikhono lami lokusebenza nokuqhubeka nokuphila okuvamile laphazamiseka. Ngangidangele kakhulu. Nganginomuzwa wokuthi kukhona okungalungile. Kodwa lapho ngihlolwa impilo njengenjwayelo, amazwi aqinisekisayo odokotela ayewususa lowo mbono.
Izimpawu zaba zimbi nakakhulu lapho ngiba neminyaka engaphezu kuka-30 ubudala. Ngangivele ngihlaselwe ubuhlungu obunsonsothayo nje ngaphandle kwesizathu. Izinhlungu ezinzima zazingivusa phakathi nobusuku. Ngesinye isikhathi, ngake ngalala amahora ambalwa kuphela isonto lonke. Ngaphezu kwalokho, ngezinye izikhathi ngangiphathwa imfiva elula izinsuku eziningana. Amaphilisi ezinhlungu ngagcina sengiwasebenzisela izinhlungu ezihlukahlukene, ngangiphuza amaphilisi emiqhabanyeko ngenxa yamathumbu, ngiphuze amaphilisi ngenxa yesisu futhi ngigcobe umuthi ngiphuze namaphilisi ngenxa yeqolo.
Ingcweti Yokulingisa
Izimpawu ezazingihlupha kwakungase kube ezezifo eziningana ezaziwayo. Kwakusengathi ngiphethwe ikhanda elibeleselayo, isifo sokuvuvukala kwezicubu zenyonga, isilumo, isisu esibi, ukudleka kolwelwesi lukapopopo nolwesisu. Ngangicabanga ukuthi ubuhlungu obukhulu bubangelwa isilumo, kodwa ngaleso sikhathi ngangingazi ukuthi ukuphathwa isilumo esibi kakhulu kuhluke ngokuphelele kulokho engangikuzwa.
Ngatshelwa ukuthi kuyinto evamile ukuba nobunzima lapho usesikhathini futhi uphathwe yisilumo nokuthi kungenzeka ukuthi kubangelwa ufuzo, ukungavivinyi umzimba njalo, ukusebenza amahora amaningi ngihleli phansi, izinkinga zama-hormone, ukukhathala nokucindezeleka kanye nokweva eminyakeni engu-30 ubudala ngingenabantwana. Omunye udokotela waze wangitshela nokuthi zonke izimpawu zami zaziwuphawu lwempilo enhle!
Kodwa kuthiwani ngezinye izimpawu eziphazamisayo? Kwathiwa ngikhathala ngenxa yokusebenza kanzima nokucindezeleka. Kwathiwa ngiphathwa imfiva ngenxa yokukhathala. Ubuhlungu bamathumbu nokuphazamiseka kwesisu kwathiwa kubangelwa ukucindezeleka nokudla okungafanele. Kwathiwa ngiphathwa iqolo ngenxa yenkinga esemgogodleni nokuma kabi komzimba. Ngakho-ke yonke into yabonakala inencazelo. Kodwa iqiniso elasala liwukuthi ngangigula ngempela.
Ekugcineni, Ukuhlolwa Okuyikonakona
Ngahlolwa nge-ultrasound ngo-April ka-1998, kodwa umphumela wabonisa ukuthi izindlala zami ezikhiqiza amaqanda zazihlanzekile. Phakathi nezinyanga ezine ezalandela, impilo yami yawohloka kakhulu. Nganquma ukuya kudokotela. Waphinde wacela ukuba ngihlolwe nge-ultrasound futhi wathola okuthile okukhulu kakhulu ngaphandle kwesibeletho sami. Wabe esengithumela kudokotela wezifo zabesifazane. Udokotela wezifo zabesifazane waqinisekisa ukuthi kwakuphakathi kokuthi nginesimila esikhulu kakhulu noma sisakhula eduze kwesibeletho, singamasentimitha ayishumi ububanzi nayishumi nambili ubude—sikhulu sengathi nginezinyanga ezine ngikhulelwe! Wayesesola ukuthi imbangela yezinkinga zami i-endometriosis.
Ekuqaleni ngakhungatheka. Ngangingazi lutho kangako nge-endometriosis. Nganginemibuzo eminingi. Ibangelwa yini? Lokhu kuzokuthinta kanjani ukuphila kwami? Kwabe sekulandela umuzwa wokukhululeka. Kwase kuyiminyaka eminingi ngizizwa sengathi ngivaleleke emhubheni wezinhlungu. Lapho ngingatholi khambi noma ncazelo ekholisayo ngemva kokuhlolwa kaningana, ngazizwa ngingelutho futhi ngicindezelekile, ngagcina sengizisola ngokusabela ngokweqile ezinhlungwini ezivamile zansuku zonke. Ngazitshela ukuthi ubuhlungu obunzima babumane nje buyinto engiyicabangayo. Nokho, manje zonke lezi zici ezazingikhungathekisa zase zinencazelo.
Izimbangela Nezindlela Zokwelapha
Udokotela wasikisela ukuba ngihlinzwe ezinsukwini ezimbalwa ezazizolandela—isimila noma izimila zazingaqhuma noma nini. Nokho, ngaphambi kokuba kuqhutshekwe, mina nomyeni wami sanquma ukucwaninga ngalokhu kuhlola nokufunda kakhulu ngangokunokwenzeka ngale nsambatheka okuthiwa i-endometriosis.
Sathola ukuthi kulinganiselwa ukuthi bafinyelela kumaphesenti angu-30 abesifazane okungenzeka ukuthi baphethwe i-endometriosis asebesezingeni lokuthola abantwana! Akwaziwa ukuthi ibangelwa yini i-endometriosis. Okunye okucatshangelwayo ukuthi phakathi nenqubo yokuya esikhathini olunye ulwelwesi luphindela emuva ngamashubhu esibeletho, (Fallopian tube) luhlale esiswini bese luyakhula lapho. Okunye ukusikisela kuthi ulwelwesi lwe-endometrium lusakazeka lusuka esinyeni luye kwezinye izingxenye zomzimba ngesimiso sokudlulisa amanzi noma ngemigudu yegazi. Inkolelo-mbono esekelwe ezakhini zofuzo isikisela ukuthi i-endometriosis ingase ithwalwe izakhi zofuzo zemikhaya ethile noma ukuthi abesifazane abathile bangase babe nezici ezibenza bathambekele ekubeni baphathwe yiyo. Abanye basola ama-toxin nama-dioxin asendaweni esizungezile engcolile.
Satshelwa ukuthi i-endometriosis iyahlukahluka. Ukuthi lolo lwelwesi luhlalé kuphi, lungene lwajula kangakanani lapho lukhona, kanye nokuthi lungakanani, konke kwenza lesi sifo sibe inqaba. Safunda ukuthi ngisho nolwelwesi oluncane oluhleli ndawana-thile lungabangela ubuhlungu obuthena amandla uma luthinta inzwa eseduze.
Abanye odokotela bakholelwa ukuthi ukukhishwa kwesibeletho kanye nezindlala ezikhiqiza amaqanda kuwukuphela kwekhambi eliphumelelayo. Nokho, ngaphambi kwalokho, ama-hormone angase asetshenziswe ekumiseni ukukhiqizwa kwamaqanda isikhathi eside ngangokunokwenzeka. Ngezinye izikhathi lokhu kungase kwenze ukuba i-endometriosis idambe phakathi nesikhathi sokwelashwa noma kokunye izinyanga noma iminyaka kamuva. Ukuhlinzwa okulondoloza izicubu, kokusikwa noma nge-laparoscope, okuhilela ukususwa noma ukuqedwa kwezimila nakho kuyatuswa kwezinye izimo futhi kungase kuqede izimpawu.
Ukuhlinzwa Nokuphikelela Kwesifo
Le ndlela yokugcina yabonakala ifaneleka kakhulu esimweni sami. Ngemva kokuba sezikhishiwe izimila, ngamangala lapho udokotela wami engitshela ukuthi ukuhlinzwa ngeke kuzilungise zonke izinkinga zami zempilo. Wathi kuzodingeka ngibe nethemba futhi ngamukele isimo njengoba sinjalo ukuze ngiqhubeke ngiphila ukuphila okunenjongo ngangokunokwenzeka naphezu kwezithiyo zesikhathi esizayo. Wangiqinisekisa ukuthi ukulungele ukungisiza noma nini.
Udokotela wathi kufanele ngihlolwe izindlala ezikhiqiza amaqanda nge-ultrasound njalo ezinyangeni ezintathu futhi kufanele ngikulungele ukusebenzisa imithi yokwelashwa ngezikhathi ezithile, kuye ngesimo sami. Watusa ukuba ngokushesha ngiqale ukwelashwa nge-gonadotropin-releasing hormone. Lokhu ngokuyinhloko kwamisa ukukhishwa kwama-hormone ashukumisa ukukhiqizwa kwamaqanda futhi kwanqamula ukuya esikhathini. Lesi sidakamizwa singase sisetshenziswe izinyanga eziyisithupha kuphela ngoba singabangela ukuwohloka kwamathambo noma olunye ushintsho oluhambisana nokunqamuka kokuya esikhathini.
Esikhathini esingangenyanga nengxenye ngemva kokuqeda lokhu kwelashwa, ngaphinda ngezwa izinhlungu ezihlabayo. Ngangizwile ukuthi lesi sifo siphinde sibuye, ngabe sengizama ukuzilungiselela ukuhlasela okulandelayo kwe-endometriosis. Kodwa ngangingalindele ukuba sibuye ngokushesha kangaka. I-ultrasound yabonisa ukuthi ngase nginesimila esikhulu endlaleni ekhiqiza amaqanda engakwesobunxele. Ngokushesha ngasebenzisa imithi eyayituswa isikhathi esingangesonto, futhi izinhlungu zadamba. Ngemva kwezinyanga ezithile, lesi simila sasingasekho. Nokho, esikhathini esingangonyaka kamuva, kwavela esinye isimila. Kunoma ikuphi, ukuphila kwami konke, kuyodingeka ngihlale ngiqaphile futhi ngingaphansi kokunakekela kukadokotela.
Njengoba i-endometriosis iyisifo esithinta ama-hormone nesimiso sokuzivikela komzimba, kunezinye izinto ngaphandle kokwelashwa ezasiza umzimba wami ukuba ube namandla. Kuye kwadingeka ngishintshe ukudla engikudlayo, ngidle kakhulu imifino nezithelo kanye namavithamini futhi nginciphise ukuphuza izinto ezine-caffeine. Ngivivinya umzimba kakhulu, futhi ngiphumule isikhathi eside. Konke lokhu kuye kwangisiza ukuba nginciphise imiphumela emibi yokwelashwa futhi ngiqinise umzimba wami.
Phakathi nalolu sizi, ngiye ngakwazisa ukusekelwa ngozwela nokuqonda kothando komyeni wami. Ngaphezu kwalokho, engisebenza nabo—zonke izisebenzi zokuzithandela egatsheni laseGreece le-Watch Tower Society—baye bangisekela, futhi lokhu kuye kwangijabulisa. Ngaphezu kwakho konke, ngiye ngathola amandla ebuhlotsheni bami noJehova, oye ‘wangiphasa ecansini ngigula.’—IHubo 41:3.
[Ibhokisi/Isithombe ekhasini 10]
Xoxani!
Isifo kanye nezinhlungu kungase kubangele ukucindezeleka kunoma yibuphi ubuhlobo. Kodwa ngesikhathi esifanayo, kuvula amathuba okukhula. Uma isifo sibonakala singapheli, ukuziphatha komuntu ogulayo kungase kushintshe kakhulu. Lokhu kungase kubeke inselele emalungwini omkhaya, ikakhulukazi imibhangqwana eshadile. Esikhundleni sokuba iphele amandla, imibhangqwana kufanele izame ukuthuthukisa futhi isebenzise amakhono ayo okuxoxa—ingasheshi ukubeka icala kodwa isheshe ukuthethelela.
Owesifazane ophethwe yi-endometriosis kufanele akhumbule ukuthi indoda ayijwayelene nenqubo yokuya esikhathini futhi isimo sakhe singase siyidide kakhulu. Nokho, uma umyeni wakhe ehilelekile kuyo yonke inqubo yokuhlaziya inkinga, angase aqonde kangcono. Nanka amacebiso ambalwa esigulini.
◼ Umyeni wakho akakwazi ukufunda ingqondo yakho; mtshele ukuthi kubuhlungu kuphi futhi kanjani
◼ Khetha udokotela ozonifundisa nobabili nomyeni wakho nge-endometriosis futhi ozochitha isikhathi esengeziwe uma kudingeka
◼ Tshela umyeni wakho ngoshintsho endleleni ozizwa ngayo—kuhlanganise noshintsho oluhle!
◼ Mcele ukuba afunde ngalesi simo
[Ibhokisi/Imidwebo ekhasini 11]
Yini I-endometriosis?
Igama elithi endometriosis lisuselwa ku-endometrium—ulwelwesi lwamangqamuzana azungeze isibeletho. I-endometriosis isimo lapho ulwelwesi olufana ne-endometrium luvela ezindaweni eziningi ngaphandle kwesibeletho. Lesi sifo singase sitholakale ezithweni eziseduze njengezindlala ezikhiqiza amaqanda, isinye namathumbu, futhi kwezinye izimo singase sibe khona kuso sonke isingezansi.
Nakuba i-endometriosis ihilela ukukhula okungavamile kolwelwesi, ngokuvamile ayibi umdlavuza. Okwenza i-endometriosis ibe isifo, akulona ulwelwesi ngokwalo kodwa yilapho lumila khona ngaphandle kwesibeletho. Ngaphakathi esibelethweni, ulwelwesi lwe-endometrium lusiza ukondla umbungu okhulayo lapho owesifazane ekhulelwe. Kowesifazane ongakhulelwe, luyaphuma lapho eya esikhathini.
Nokho, ulwelwesi lwe-endometrium olungaphandle kwesibeletho alunandlela yokuphuma emzimbeni. Umphumela kuba ukophela ngaphakathi, ukuncipha komthamo wegazi nezicubu eziphuma esimileni, ukuvuvukala kwezindawo ezizungezile nokwakheka kwezicubu eziyizibazi. Ezinye izinto ezenza kube nzima, kuye ngokuthi izimila zikuphi, kungaba ukuvuvukala, ukopha emathunjini noma ukuvimbeka, ukuphazamiseka kokusebenza kwesinye nokuqhuma kwezimila, okungasakaza isifo. Izimpawu zingase zibe zimbi kakhulu ngokuhamba kwesikhathi, nakuba zilokhu zidamba zibuye zibuye ngezinye izikhathi.
[Imidwebo]
(Ukuze ubone ukuthi indaba ihlelwe kanjani, bheka encwadini)
Ama-fallopian tube
Izindlala ezikhiqiza amaqanda
Isibeletho
I-endometrium (amangqamuzana azungeze udonga lwesibeletho)
Inyanga ngayinye, izimila ze-“endometrium” ziba yizicucu bese ziyopha kodwa azinandlela yokuphuma emzimbeni
Izimila ze-“endometrium”
Ukuvuvukala kwezindlala ezikhiqiza amaqanda
Izimila ze-“endometrium”
[Ibhokisi/Isithombe ekhasini 12, 13]
ISIFO SABESIFAZANE ESIYINQABA”?
Ukuze ithole okwengeziwe ngemiphumela i-endometriosis eba nayo engqondweni nasemizwelweni, i-Phaphama! yaxoxa noMary Lou Ballweg, umongameli we-Endometriosis Association, eMilwaukee, eWisconsin. Nanka amanqampunqampu aleyo ngxoxo.
Umbuzo: I-endometriosis ibathinta kanjani abesifazane ngokomzwelo?
Impendulo: Okuningi kuxhomeke ekutheni lesi sifo senzani ngaleso sikhathi. Uma besengamantombazane, singase sibakhathaze kakhulu ngokomzwelo. Amantombazane avele nje angaqondi ngempela ukuthi kwenzekani, ikakhulukazi ngenxa yokuthi isimo sawo asihlolwa ngaleso sikhathi. Futhi ayashesha kakhulu ukuzwela kulezi zindaba. Awafuni ukuxoxa ngazo nabazali bawo noma nanoma ubani omunye. Ngakho le ntsha ingase icabange ukuthi ayiqinile noma ayiphili njengabanye abantu. Ngokuvamile iba nenkinga yokubhekana nomsebenzi wesikole, futhi ubudlelwane bayo nabanye buyathinteka. Sazi amantombazane amaningi aye ayeka isikole. Masonto onke sizwa okungenani ngentombazane eyodwa ehlulekayo ukuqhubeka nesikole ngenxa yezinkinga zempilo ezinzima ezihlobene ne-endometriosis.
Umbuzo: Kuthiwani Ngabesifazane Abashadile Nasebekhulile?
Impendulo: Ubuhlungu bungase budale inkathazo emshadweni, ikakhulukazi uma inkinga yowesifazane ingakatholwa. Uma isitholakele, indoda nomkayo, bangase babambisane ngoba sebeyazi ukuthi kwenzekani. Khona-ke, sithemba ukuthi uma bebambisene bangase bathole izindlela zokulwa nemiphumela yalesi sifo. Kodwa uma isimo sowesifazane singahlolwanga kahle, kubucayi ngempela. Sinowesifazane oyedwa esisebenza naye lapha owatshelwa udokotela wakhe—phambi komyeni wakhe—ukuthi izimpawu kwakumane kuyinto nje ayicabangayo. Umyeni wakhe wamkholelwa udokotela, futhi manje bahlukanisile. Lokhu kungaqondani kuyinselele enkulu. Uma ufika ekhaya ubatshela ukuthi uphethwe isifo esithile esingelapheki, njenge-multiple sclerosis, bazokuzwela futhi bakusekele ngandlela-thile. Kodwa uma ufika ekhaya ubatshela ukuthi uphethwe i-endometriosis—bazomane bathi yini yona leyo? Kubo iwuhlobo lwesifo sabesifazane esiyinqaba okungekho muntu ofuna ukuxoxa ngaso. Bangase bangakusekeli nhlobo.
Umbuzo: Yiziphi izindlela ocabanga ukuthi amadoda, izingane nabazali bangasekela ngazo owesifazane ophethwe i-endometriosis?
Impendulo: Okokuqala, ngicabanga ukuthi kufanele bamkholelwe owesifazane futhi bakukholelwe lokho okwenzeka kuye. Kufanele bazame ukumsekela ngendlela abebengamsekela ngayo ukube ubephethwe esinye isifo. Ingxenye enkulu yalokho, ukufunda konke abangakufunda ngalesi sifo. Uma sewazi okuningi ngalesi sifo, ungayiqonda imiphumela yaso futhi ungayiqonda neminye imiphumela eyingozi engabangelwa eminye imithi namaphilisi. Ngaphezu kwalokho, ngicabanga ukuthi eminingi imiphakathi yethu emhlabeni wonke iye yakha umgoqo—ikubheka njengehlazo ukuxoxa ngokuphila kowesifazane. Lokhu kuyadabukisa ngempela. Ngakho ngicabanga ukuthi inselele enkulu esibhekene nayo emhlabeni wonke mhlawumbe iwukushintsha isimo sengqondo sabantu ngokuthi kusho ukuthini ukuba owesifazane.
[Isithombe]
UMary Lou Ballweg