EMHUOGHAẠPH ITUUGHẠ PHỌ 40
AḌUỌR PHỌ 30 My Father, My God and Friend
AZihova “Raakonhom Ghan Ni Buphẹ Moḅonyonhu Bọ Ozuan”
“Odị raakonhom ghan ni buphẹ moḅonyonhu bọ ozuan; odị rakoroghị ghan ni riisi phọ bidị oḍighima yogh bọ raraạr.”—PS. 147:3.
EGBON
Ipẹ aZihova ramaạr ghan bọ kaphogh buphẹ arokpom mọ meḅonyonhu bọ ezuan. Emhuoghaạph phọ ephẹn phọ kiḍeenhaan iyira ipẹ aZihova raadereghị ghan bọ kaḅilhẹ ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oodereghị aani abunhọn.
1. AZihova raloghoma ghan ika ilọ arebenhẹ phọ odị?
AZIHOVA ramiịn ghan eeghe mem dị odị uphogh iyira siẹn ade phọ? Odị ramiịn ghan ni mem dị olhoghi ayira aḅaạl ḅilhẹ r’amem dị yira okururu. (Ps. 37:18) P’eeghe idị olhoghi odị raḅaạl ghan mem dị odị amhiịn dị yira roḍighi ipẹ yira kotue bọ okumu odị etigheri ipaanhaạn r’oḅonyonhu ozuan dị yira osoman! Kụ loor iduọn phọ, r’ikpukpụ odị anyạ ni obakị r’oodereghị ayira.
2. Eeghe iyaạr kụ edị aZihova raḍighinhaan ghan buphẹ moḅonyonhu bọ ozuan, kụ ika kụ edị yira kotue omooghọm aani suọ?
2 Psalm 147:3 eḅẹm mọ aZihova ‘rakoroghị ghan ni riisi phọ’ abuphẹ oḅonyonhu bọ ozuan oḍighima yogh bọ. Esi aBaibul phọ ephẹn phọ iḍeenhaan iyira mọ aZihova rapogh ghan ni buphẹ moḅonyonhu bọ ozuan. Yira koḍighi eeghe orue omhooghọm aani asuọ reten phọ aZihova ruphogh ghan bọ iyira? Ooḅeghiọn oghaạph omaaniọm. Oyil arookonhom dị asilor katue ni aloghonhaạn ḍighaạgh iboom ookonhom oye dị aḍighima iyaạr. Kuolọ orue omhooghọm asuọ, oye phọ amoọgh odạph iiḅakiọm oyil phọ. Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kooḅeghiọn siphẹ aBaibul phọ raraạr dị aZihova aghaạph ilọ abuphẹ oḅonyonhu bọ ozuan, kụ yira oḅilhẹ ooḅeghiọn ipẹ yira kotue bọ osighẹ oḍighinhom aani oromha phọ odị.
AZIHOVA UNGỌ IYIRA OKUPHOM OWOL MỌ YIRA OMẠN NI MAẠR
3. Uḍighi ika kụ abuniin awe rologhoma ghan bọ mọ bunọ u/mạn maạr?
3 Yira odi aḅirinhi dị ephomhoghiạn i/lo, kụ dị eeph ni iboom, ibadị awe mokọm idị abunhọn rologhoma ghan mọ bunọ u/mạn maạr. Esi omaạm, onyọ umarani dị oghol mọ Helena aḅẹm mọ: “Uukonhom imhị eghunotu dị ephomhoghiạn i/lo. Odẹ amhị aḍighi oye iigamaniạn, kụ torobọ aḍio uḅenhị ghan imhị mọ mị u/moọgh maạr oḍighinhom.” Eeni idiphọ aHelen, mozoọm ghan ni nyinhạ eten dị i/nighẹ, odạghạ nyinhạ, obobọ oḍighi idị nạ alhoghoma mudị nạ o/mhoọgh maạr oḍighinhom. Eḍighi idiphọ, pọ eeni kekparanhaạn ni nyinhạ omheeraam mọ oye kakạr ri aphomhoghiạn nyinhạ.
4. Odaphạn Psalm 34:18, eeghe okuphom owol kụ edị aZihova ungọ iyira?
4 Ghalhamọ awe mozoọm ghan ni nyinhạ eten dị i/nighẹ, kuphom ni owol mọ aZihova apomhoghiạn ni aḅilhẹ amaghamhị nyinhạ maạr. Odị “atuman buphẹ moḅonyonhu bọ ozuan.” (Bạl Psalm 34:18.) Eḍighi maạr dị nạ aḅonyonhu azuan, pọ legheri mọ aZihova amiịn ni imạ loor anạ kụ aḍur bọ nyinhạ aloghomạ. (Jọn 6:44) Odị aakolhobian ni olhoghonhaạn anạ ḍighaạgh loor esi dị nạ amạn ni maạr esi odị.
5. Eeghe iyaạr kụ edị yira kotue otuughạ esi eten phọ aZizọs azoọm ghan bọ buphẹ awe ophogh bọ osooromhi?
5 Yira kotue ni olegheri idị aZihova raloghoma ghan esi ooḅeghiọn eḍeenhaan phọ aZizọs. Mem mọ aZizọs arọl bọ siẹn ade phọ, odị alhọgh ghan ni elhegh buphẹ awe ophogh bọ osooromhi, kụ azoọm ghan bidị r’igbiririph. (Mat. 9:9-12) Mem dị oniin anhịr dị amhoọgh egbagarạ ezẹgh aḅọgh asuomạ aZizọs r’oḍuomolhoghi mọ onọ kaḍum ni, aZizọs aadereghị ni aḅilhẹ asẹph nyodị loor omheeraam mọ odị. (Mạk 5:25-34) AZizọs aaghironhaan raagharạ Odẹ phọ odị. (Jọn 14:9) Esi iduọn phọ, nạ katue ni akuphom owol mọ aZihova amaghamhị ni nyinhạ maạr aḅilhẹ alọgh elhegh imạ araagharạ phọ anạ, eḅaramaạm bọ kẹn omheeraam mọ r’ephomhoghiạn phọ nạ amhoọgh bọ aghị esi odị.
6. Nạ kaḍighi eeghe eḍighi maạr dị nạ alhoghoma mọ nạ o/mhạn maạr?
6 Nạ kaḍighi ika eḍighi maạr dị nạ raakia ghan mughumo nạ amạn ni maạr? Bạl kụ aḅilhẹ agbirima ghan riisi aBaibul dị engọ nyinhạ okuphom owol mọ nạ amạn ni maạr esi aZihova.b (Ps. 94:19) Eḍighi maạr dị nạ u/tue uteẹny ḍiigbu dị nạ raporogh obobọ nạ u/tue uḍighi aani ipẹ abunhọn roḍighi bọ, pọ ka/ḅonyonhu azuan. AZihova ra/wạ mọ ḍighi idị epel inyaạm anạ. (Ps. 103:13, 14) Eḍighi maạr dị awe mozoọm ghan nyinhạ eten dị i/nighẹ mem dị eten, pọ ka/kpalhạm loor anạ esi ipẹ bidị oḍighi bọ nyinhạ. Legheri mọ aZihova kasoph ni ooruẹn angọ we asipioghọm, ka/nạ phọ ramiinhọm bọ. (1 Pit. 3:12) Onyanhị dị ozoọm eten dị i/nighẹ mem eghoroghọr, dị oghol mọ Sandra, aḅẹm mọ, “mị ugbor ghan alhọm aZihova olhoghonhaạn amhị ḍighaạgh omhiịn aloor amhị eten dị eeleeny, eten phọ epẹ odị umhiịn bọ imhị.”
7. Ika kụ edị yira kotue osighẹ ipẹ mimitenhaan bọ iyira ologhonhaạn ḍighaạgh bunhọn?
7 Kaa/kia mughumọ aZihova katue ni asighẹ nyinhạ aloghonhaạn ḍighaạgh bunhọn. Odị maghuenhi nyinhạ esi ongọ anạ eepoogh oḅọph oḍighi r’odị. (1 Kọr. 3:9) Loor esi ipẹ memitenhaan bọ nyinhạ, etue ni edughanhaan nyinhạ onhaghanhạn ipẹ abunhọn osoman bọ. Nạ katue ni aloghonhaạn ḍighaạgh bidị. AHelen, oghaạph bọ oghol epẹ omhạn amhoọgh ni olhoghonhaạn aḍighaạgh, kụ nyiidiphọ, odị raloghonhaạn aani ḍighaạgh bunhọn. Odị aḅẹm mọ: “Mị ulhoghoma ghan mọ mị u/mạn maạr. Kuolọ, aZihova maḍighi idị mị alhoghoma mọ uphomhoghiạn ni imhị, kụ musighẹ imhị raloghonhaạn ḍighaạgh bunhọn.” R’oḅaạl olhoghi, aHelen rakumuan ghan idiphọ okọy eten opọ oomo amem mọ.
AZIHOVA RAWẠ MỌ SIGHẸ NI OSẠR OWILHENHAẠN PHỌ ODỊ
8. Eeghe okuphom owol kụ edị yira omhiịn siphẹ Isaiah 1:18?
8 Abuniin arebenhẹ aZihova rooḅaghamhiạn ghan ni loor ilọ igbaany ikarạph dị bidị oḍighi obobọ ikarạph dị bidị oḍighi siẹn bidị moḍiiny bọ muụm mọ. Kuolọ, ka/bula mọ aZihova mamiteom ekiạ etagharạn phọ loor ephomhoghiạn phọ odị esi ayira. Ii, odị rawạ mọ yira osighẹ ni inmo phọ iphẹn phọ. AZihova ungọ iyira okuphom owol mọ mem dị yira r’odị “oolemhi raraạr,”c pọ odị iyira ku/siph mun ikarạph phọ yira oḍighi bọ. (Bạl Isaiah 1:18.) P’eeghe idị olhoghi ayira aḅaạl iduọn aZihova raa/tughiạn ghan mun bọ igbaany ikarạph dị yira oḍighi! Eniin phọ amem mọ, odị ra/bula ghan igey araraạr dị yira oḍighi.—Ps. 103:9, 12; Hib. 6:10.
9. Uḍighi ika kụ yira kogbon bọ oḍighi oomo ilọ yira kotue nyiidiphọ r’epẹ ghisigh kparipẹ r’ootughiạn igbaany ikarạph ayira dị meten?
9 Eḍighi maạr dị nạ raaḅaghamhiạn loor ilọ igbaany ikarạph dị nạ aḍighi, pọ ḍighi oomo ilọ nạ katue ogbon ipẹ nạ raḍighi bọ nyiidiphọ r’ipẹ nạ kaḍighi bọ ghisigh. Ooḅeghiọn eḍeenhaan otelhedom mọ Pọl. Mem dị odị aatughiạn ipẹ odị akpuuroghọm ghan bọ Kristẹn phọ mem dị eten, olhoghi odị aaḅaghamhị ghan ni nyodị. Kuolọ odị alhegheri ni mọ aZihova masạr abilhenhaạn nyodị. (1 Tim. 1:12-15) Odị aghiọm ni ghisigh aatughiạn ghan igbaany ikarạph phọ odị ḍughụm? Odị o/ḍighi idiphọ, idiphọ odị u/tolhonhaạn bọ ootughiạn ghan araraạr phọ odị aḍighi bọ idiphọ onyọ aFarisi dị olhọgh eegu. (Fil. 3:4-8, 13-15) Kparipẹ ghụn, r’oophugh aPọl agbon rukumuan phọ odị r’aghisigh phọ. Idiphọ aPọl, yira ko/tue onme ipẹ memite bọ. Kuolọ yira kotue ni oḍighi raraạr dị eḅeraạn aZihova nyiidiphọ kụ opogh ghan okiọm ghisigh imạ aruguanhaan phọ odị.
10. Yira koḍighi eeghe eḍighi maạr dị iḍighinhom araraạr ayira ephin esi abunhọn epẹ omhạn?
10 Eeni olhoghi anạ atue ni aaḅaghamhị nyinhạ loor esi iniin araraạr dị nạ aḍighi dị ephin esi abunhọn epẹ omhạn. Eeghe kụ kelhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh? Ḍighi oomo ilọ nạ katue oolemhi araraạr, kụ aghị aaḅereghiạn bidị. (2 Kọr. 7:11) Lọm aZihova alhoghonhaạn ḍighaạgh buphẹ eḍighinhom iyaạr phọ anạ ekọm bọ eephinha engọ. Odị katue ni alhoghonhaạn nyinhạ r’abidị ḍighaạgh okparạm r’oḅilhẹ ophomhoghiạn.
11. Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan oyil phọ Jonah? (Miịn kẹn opoḍi phọ.)
11 Tuughạ iyaạr esi igbaany asipiomạn phọ anạ, kụ amheera mọ aZihova asighẹ nyinhạ aḍighinhom torobọ eten dị odị rawạ. Ooḅeghiọn eḍeenhaan oyil phọ Jonah. Kparipẹ r’oghị aNineve idiphọ Enhaạn atọ bọ, aJonah asuma ghụn aghị enhọn ekpisi. AZihova alhiọm ni Jonah, kụ odị atuughạ iyaạr esi opiomạn phọ odị. (Jonah 1:1-4, 15-17; 2:7-10) AZihova o/wilhẹ osighẹ aJonah oḍighinhom idiphọ oyil. AZihova aḅilhẹ ni aḅenhị nyodị oghị aNineve. Egi phọ ephẹn phọ aJonah oo/binya oghị, anyeenhe bịn. Ghalhamọ r’iduọn olhoghi odị agurọgh bọ ni nyodị esi ipẹ odị aḍighi bọ, odị aghị ni ghisigh aḍighi ipẹ aZihova aḅilhẹ bọ atọ aḅenhị nyodị.—Jonah 3:1-3.
Mem mọ aZihova aphẹl bọ Jonah siphẹ okuruḅakạ egbogh ena phọ, aZihova aḅilhẹ ni aḅenhị nyodị oghị aNineve ogbeelhom adom mọ Odị (Miịn ekpịgh phọ 11)
AZIHOVA RASIGHẸ GHAN UWALOOR IIGBIA PHỌ ODỊ KUUDEREGHIỌM IYIRA
12. Ika kụ idị aZihova rungọ ghan iyira eephọ mem dị iyaạr dị itir iyira iboom emite? (Filipai 4:6, 7)
12 AZihova rasighẹ ghan uwaloor iigbia phọ odị kuudereghiọm iyira mem dị iyaạr dị ketue ni ekọm oḅonyonhu ozuan imitenhaan iyira. Ooḅeghiọn idị emitenhaan Ron r’aCarol. Oọny abidị asinha ni amhugh. Bidị uḅẹm mọ: “Yoor mosoman ni iiḅaghamhị kirokirọ, kuolọ ephẹn phọ kụ itir iyoor epu. Iniin asiḍughul dị yoor u/tue ghan unaanị, yoor urọl ghan iiḅereghị, kụ yoor ukạr ri olhoghoma eephọ phọ oghaạph bọ oghol siphẹ Filipai 4:6, 7.” (Bạl.) Eḍighi maạr dị iiḅaghamhị dị nạ asoman nyiidiphọ eḅonyon nyinhạ ezu, pọ ḅenhị aZihova esi iiḅereghị oomo ipẹ nạ alhoghoma bọ torobọ amem lọ nạ adugh. (Ps. 86:3; 88:1) Nyinhạ ki/phẹr olhọm ghan aZihova uwaloor iigbia phọ odị. Odị nyinhạ ka/gunhọm.—Luk 11:9-13.
13. Ika kụ idị uwaloor iigbia phọ kulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oghiọm aghisigh okumu aZihova k’eekunha phọ? (Efesọs 3:16)
13 Iiḅaghamhị dị nạ asoman meḅonyon nyinhạ ezu dị r’enụm inyaạm nạ u/moọgh mun ḍughụm? Uwaloor iigbia phọ katue ni angọ nyinhạ iikpọ oghiọm aghisigh okumu aZihova k’eekunha phọ. (Bạl Efesọs 3:16.) Ooḅeghiọn idị emitenhaan onyọ umaranhi dị oghol mọ Flora. Olom odị r’odị ukumuan ghan idiphọ amisonarị, kụ olom mọ alhe emhạ bịn apinien phọ akạ. Anhịr phọ aḅẹm mọ: “Olhe emhạ phọ odị ikạr kụ ingọ imhị oboom okururu. Mị uuḅereghị alhọm aZihova uwaloor iigbia phọ odị pidị mị atue akparạm. AZihova uudereghị ni imhị iboom ghalhamọ r’iduọn mị agbi ghan bọ mọ mị ka/tue akparạm iiḅaghamhị phọ mị asoman bọ.” AFlora makuphom owol nyiidiphọ mọ aZihova kaloghonhaạn ni nyodị ḍighaạgh okaran atorobọ iiḅaghamhị dị odị asoman. Odị aḅarạm mọ: “Ikpo-onhụ phọ edi bọ Psalm 119:32 ekạr ekaạph ipẹ aZihova ulhoghonhaạn bọ imhị ḍighaạgh, eḅẹm mọ: ‘Mị kakạr kụ awạ iilhogh phọ anạ loor esi dị nạ ungọ imhị onhaghanhạn aḍughụm dị abụgh.’”
14. Eeghe araraạr kụ edị yira koḍighi orue omhoọgh uwaloor iigbia phọ Enhaạn?
14 Nạ r’olhọm aZihova uwaloor iigbia phọ odị, ewạ mọ ḅilhẹ aḍighi eeghe? Ḍighi ghan raraạr dị kengọ nyinhạ uwaloor iigbia phọ odị, idiphọ oghị ghan ituughạ r’oghaạph ghan iiḅi iinhaghạn phọ. Bạl ghan ekpo-onhụ phọ aZihova torobọ aḍio obọ iitughiạn phọ odị emuza ekpom anạ. (Fil. 4:8, 9) Iduọn nạ rabạl bọ, lọgh elhegh we dị aBaibul phọ aghol dị osoman aani idọ iiḅaghamhị phọ nạ asoman aani bọ, kụ agbirima ghan ipẹ aZihova alhoghonhaạn bọ bidị ḍighaạgh okpạr opu. ASandra, oghaạph bọ oghol epẹ omhạn, asoman ni ibadị igbagarạ asidọl. Odị aḅẹm mọ: “Ipẹ emitenhaan bọ Josef ikạr kụ itir imhị. AJosef o/mheera mọ iiḅaghamhị phọ r’ekeeny ooruẹn phọ odị asoman bọ edughe siya phọ odị r’aZihova.”—Gen. 39:21-23.
AZIHOVA RASIGHẸ GHAN BUMOR R’ABUMARANHI PHỌ AYIRA KUUDEREGHIỌM IYIRA
15. Aḍighaạgh abuọ anhiạn kụ edị yira kotue ni omoọgh iidereghị, kụ ika kụ idị bidị kotue ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh? (Miịn kẹn afoto phọ.)
15 Mem dị yira romiinhọm, abumor r’abumaranhi phọ ayira kotue ni oḍighi zin iidereghị ungọ iyira. (Kọl. 4:11) Abumor r’abumaranhi phọ yira omhoọgh bọ oḍighi eniin eḍeenhaan ephomhoghiạn phọ aZihova esi ayira. Abumor r’abumaranhi phọ ayira kotue ni uudereghị iyira esi omiteom ghan amem olher arurụ ongọ ayira mem dị yira rokaạph ipẹ yira olhoghoma bọ. Bidị otue ni obạl esi aBaibul dị kikparamhị iyira obobọ ooḅereghị r’ayira.d (Rom 15:4) Eeni amem, onyọ umor obobọ umaranhi atue ni ughiọm iyira olhoghi oroma aZihova dị katue ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oghiọm aghisigh okparạm. Abumor r’abumaranhi phọ ayira kotue kẹn ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh enhọn eten. Esi omaạm, bidị otue ni ungọ aani iyira iyaạr olhe mem lọ erọl mudị yira osoman iiḅaghamhị.
Arighirị dị osi omhanhanhaạm kụ oḅilhẹ kẹn okpẹ oḍuomolhoghi kotue ni uudereghị iyira oḅilhẹ ubakị iyira (Miịn ekpịgh phọ 15)
16. Kewạ mọ yira oḍighi eeghe orue omhoọgh olhoghonhaạn aḍighaạgh abunhọn?
16 Orue omhoọgh olhoghonhaạn aḍighaạgh abunhọn, pọ kewạ dị yira kolọm olhoghonhaạn aḍighaạgh. Abumor r’abumaranhi phọ ayira uphomhoghiạn iyira agey kụ rowạ ni olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh. (Prov. 17:17) Kuolọ eeni amem bidị ko/legheri ilọ yira olhoghoma obobọ raraạr lọ yira omhoghi. (Prov. 14:10) Iyaạr kụ reeḅaghamhị nyinhạ, pọ kaạph ipẹ nạ alhoghoma bọ aḅenhị oyaghirị anạ dị asi amhanhanhaạm. Bidị olhegheri ni iyaạr dị kelhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh. Nạ atue ni asopha oghaạph oḅenhị oniin obobọ iyạl ikumor awe ookpomhoghan dị nạ aatughiạn mọ odugh oḅaanhaạn. Abuniin abumaranhi momhoọgh ni iidereghị esi oghaạph oḅenhị onhọn onyọ umaranhi dị asi amhanhanhaạm.
17. Eeghe kụ iniin araraạr dị ketue ni ikikima iyira omhoọgh okparamhị ḍighaạgh abunhọn, kụ ika kụ idị yira kotue okpạr opu?
17 Kel orọl aḍiọ anạ sạm. Mem dị iyaạr reeḅaghamhị ibadị ayira, yira ro/wạ ghan oḅaanhaạn oye. Eeni amem, abumor r’abumaranhi phọ ayira ko/tue unhaghanhạn iyira, eeni kẹn oḅạ ikpo onhụ dị kepin ni esi ayira. (Jems 3:2) Yira ku/meera iphẹn phọ ikikima iyira omhoọgh okparamhị phọ opọ yira omhoghi bọ ḍighaạgh abumor r’abumaranhi phọ ayira. Oniin okumor oye ookpomhoghan dị oghol mọ Gavin, dị amukum olhoghi aaḅaghamhị, aḅẹm mọ: “Imhị i/nyu ghan ooḍikuan obobọ oḅaanhaạn r’arighirị amhị.” Toroboiperolbọ, aGavin o/daphạn inyuughiom mọ odị, odị amhiigh ni ooḍikuan r’abunhọn kụ amhoọgh ni suọ. Onyọ umaranhi dị oghol mọ Amy aḅẹm mọ: “Loor idị imitenhaan imhị igbaany, ikparanhaạn ni imhị oḍuom ghan olhoghi we. Kuolọ nyiidiphọ, mị ratuughạ ghan ophomhoghiạn r’oḍuom ghan olhoghi bumor r’abumaranhi phọ idiphọ aZihova aḍuom bọ bidị olhoghi. Mị alegheri ni mọ iphẹn phọ keḍighi iyaạr dị olhoghi aZihova kaḅaạl, kụ keḍighi kẹn idị olhoghi amhị kaḅaạl.”
ARUGUANHAAN PHỌ AZIHOVA ILỌ AGHISIGH PHỌ KETUE NI IIDEREGHỊ IYIRA
18. Eeghe oḍuomolhoghi kụ edị yira omhoọgh ilọ aghisigh phọ, kụ eeghe kụ edị yira kotue oḍighi nyiidiphọ?
18 Yira oḍuom ni olhoghi mọ moọny amem aZihova kagbuurogh ni asighẹ torobọ iyaạr dị kekọm eephinha r’oḅonyonhu ozuan ingọ iyira. (Ogan. 21:3, 4) Mem mọ amuphẹ phọ, yira “koo/tughiạn ghan mun” raraạr okururu dị mimitenhaan iyira. (Isa. 65:17) Kuolọ, ghalhamọ r’anyiidiphọ phọ, bịn aZihova akiọm ni ghisigh rulhoghonhaạn ghan iyira ḍighaạgh mem lọ iiḅaghamhị imitenhaan iyira. Ku/peghom ephegh oomo aroopoogh phọ aZihova mamiteom bọ osighẹ okparamhiọm r’oodereghiọm ayira. R’amem r’amem ka/moọgh iikia mughumọ odị akạr ri raako nyinạ.—1 Pit. 5:7.
AḌUỌR PHỌ 7 Jehovah, Our Strength
a Monme iniin asiḍien.
b Miịn igbe phọ “Nạ Amạn Ni Maạr Esi AZihova.”
c Orue “oolemhi araraạr” r’aZihova, pọ kewạ mọ yira oḍeenhaan mọ yira okạr ri okiton k’ekpom esi olhọm odị osạr owilhenhaạn ikarạph phọ ayira kụ onme aroozọ phọ ayira. Eḍighi maạr dị yira oḍighi igbogh ikarạph, pọ owạ kẹn olhoghonhaạn aḍighaạgh ikumor awe ookpomhoghan phọ.—Jems 5:14, 15.