ẸMHUOGHAAPH ỊTUUGHA PHỌ 32
ẠḌUOR PHỌ 38 He Will Make You Strong
Ịpe A Jehova Rụlhoghonhaan Ghan Bọ Iyira Ḍịghaagh Ọkparam
“Ẹnaan ọnma ighirigiir phọ. . . [kimiighe] inyina, ịngo inyina ịnyaam, iphighi inyina ẹkparami.”—1 PIT. 5:10.
EGBON
Rạraar dị a Jehova amiteom ọlhoghonhaan ayira ḍịghaagh orue ọkparam r’ịpe yira kotue bọ ọmooghom sụo rạraar phọ.
1. Eeghe kụ iḍighi kụ yira omoghi bọ ọkparam, kụ eeghe oḍuomolhoghi kụ ẹdi yira ọmhoogh? (1 Pita 5:10)
SỊEN asiḍio aruukunha phọ ẹkpar bọ ịduon, ẹkar kụ emoghi dị ạrebenhe a Jehova kọmoogh ọkparam. Buniin ayira rọmiinom ni loor ẹgbagara e̋moon. Ạbunhon, oye ẹphomhoghian ạbidi kụ amhugh. Kụ buniin kẹn osoman isophoghom ḍịghaagh ạgomet ọbobo bụo eghun otu ạbidi. (Mt. 10:18, 36, 37) Etigheri ọdo ịiḅaghamhi dị nạ asoman, a Jehova katue ni ạlhoghonhaan nyịnha ḍịghaagh okparạm.—Bạl 1 Pita 5:10.
2. Ịdipho ạ Krịstẹn, ạnhian kụ rụngo ghan bọ iyira ịnyaam ọkparam?
2 Ọkparam rẹma ghan ọghiom aghisigh ọphamhanham oḍuomolhoghi mem dị oye phọ asoman ịpaanhaan, ịgbiphoghom, ịiḅaghamhi, ọbobo ọdegh ophogh. Yira bịn ụ́moogh ịnyaam ọkparam, a Jehova ghụn kụ rụngo ghan iyira ‘ịikpo dị eḍighi ịlo ọdi’. (2 Kọr. 4:7) Sịen ẹmhuoghaaph phọ ẹphen phọ, yira kọoḅeghion inya ạraraar dị a Jehova mamiteom ọlhoghonhaan ayira ḍịghaagh ọkparam. Yira kọoḅeghion kẹn ịpe yira kotue bọ ọmooghom sụo rạraar phọ a Jehova mamiteom bọ.
ỊIḄEREGHI
3. Uḍighi ika kụ ịiḅereghi eḍighi bọ ẹekia ịyaar?
3 A Jehova amiteom ẹekia ịyaar dị kịlhoghonhaan ghan iyira ḍịghaagh ọkparam. Ọdi mụngo iyira eepoogh ọḅaanhaan ghan ọdi ghạlhamo r’ịduon yira úmunughan bọ. (Hib. 4:16) Yira kotue ni ọoḅereghi ọḅenhi a Jehova ịyaar dị rịiḅaghamhi iyira tọrobo amem. Tọrobo ọnhu dị yira ọḅa, tọrobo esi dị yira odi mụghumo ekpisi dị edi sạm ọbobo otu ikoli, ọdi kạnaghan ni. (Jonah 2:1, 2; Iiḍ. 16:25, 26) Ghạlhamo oboom ọoḅaghamhian aloor aḍighi ni ịdi yira úlegheri ịlo ọkar ọghaaph, a Jehova alegheri ni ịpe edi bọ olhoghi ayira. (Rom 8:26, 27) Ịiḅereghi ẹkar ẹekia eten ọḅaanhaan ghan a Jehova!
4. Uḍighi ika kụ ọoḅereghi ọlhom a Jehova okparạm ẹḅoph bọ ni r’ogbi odị?
4 Sịphe ạ Bạịbul phọ, a Jehova ụngo iyira okuphom owol mọ “tọrobo ịyaar lọ yira oghol ịpe ọdi rạwa bọ kụ ọlom, ọdi rụnaghanan ghan ni iyira.” (1 Jọn 5:14) Ẹkpe ni ọlhom dị a Jehova kụhoghonhaan iyira ḍịghaagh ọkparam ịiḅaghamhi? Ii! Ịdi eḍighi bọ ẹḅoph ni r’ogbi phọ ọdi. Ụtu eeghe kụ ọḅem bọ ịduon phọ? Loor esi dị, mem dị yira ọkparam ịiḅaghamhi, a Jehova rạpagharanhaan ghan rẹer phọ a Setạn. (Prov. 27:11) Etigheri ịpe phọ, ạ Bạịbul phọ ạḅem mọ a Jehova rạwa ni “ọngo ịnyaam bụphe iloghi phọ emeeraam bọ nyọdi.” (2 Chron. 16:9) Esi ịduon phọ, yira kotue ni okuphom owol mọ a Jehova ạmoogh ni ịikpo phọ r’ẹephua ọlhoghonhaan ayira ḍịghaagh ọkparam.—Isa. 30:18; 41:10; Luk 11:13.
5. Ika kụ ịdi ịiḅereghi rịngo ghan iyira ẹepho olhoghi? (Isaiah 26:3)
5 Ạ Bạịbul phọ ạḅem mọ mem dị yira ọoḅereghi ọḅenhi a Jehova ịiḅaghamhi ayira, pọ “ẹepho phọ k’Ẹnaan epel bọ dị oye katue alegheri, keeko ni ịitughian r’iloghi phọ [ayira].” (Fil. 4:7) Ọoḅeghion ịdi ịphen phọ rẹma ghan. Mem dị awe dị rókumu a Jehova osoman ịiḅaghamhi, bịdi roḍighi ghan ni ịbadi ạraraar ọmhoogh ẹepho olhoghi. Esi ọmaam, abunhiin rọkparagha ghan oḍighi ịdi bịdi kọ́otughian ghan mụn r’ịyaar ọbo ekpom ạbidi ẹpo. Kụ mem dị ịyaar ílo mụn ịitughian oye phọ ketue ni ẹkom ịiḅaghamhi (Poghom Matiu 12:43-45.) Ghạlhamo oye ạmhoogh ni ẹepho olhoghi ịnhon areten, ẹepho olhoghi phọ a Jehova rạngo ghan bọ mem dị yira ọoḅereghi kụ ipelheghiom. Yira ọoḅereghi, reḍeenhaan ghan mọ yira ọbeḍenhom a Jehova ḅịlhe mọ ọdi kụngo ni iyira “ẹepho dị emunughan.” (Bạl Isaiah 26:3.) Eniin eten dị a Jehova raḍighi ghan ịduon phọ pọ ọlhoghonhaan ayira ḍịghaagh ọotughian ariisi ạ Bạịbul dị kịidereghi iyira. Ariisi ạ Bạịbul phọ ịpe phọ rẹpoomhi ghan oḅio ayira, loor esi dị rịghiom ghan iyira olhoghi mọ a Jehova ruphogh ni iyira.—Ps. 62:1, 2.
6. Ịghen kụ iniin ạraraar dị nạ katue ạḅaram sịphe ịiḅereghi phọ ạna? (Mịin kẹn afoto phọ.)
6 Ịyaar dị nạ kaḍighi. Mem dị nạ asoman ọdegh ophogh, “ngọ dool phọ ạna [a Jehova]” kụ ạaḅereghi ạlhom ẹepho phọ ọdi. (Ps. 55:22) Lọm a Jehova ạngo nyịnha ọsu olhoghi phọ nạ amhoghi bọ orue okaran ịiḅaghamhi phọ ạna. (Prov. 2:10, 11) Mem dị nạ rạlom a Jehova ịnyaam ọkparam, sẹphom ghan ni nyọdi sịphe ịiḅereghi phọ ạna. (Fil. 4:6) Tụutughian ni reten dị a Jehova rạlhoghonhaan nyịnha ḍịghaagh ọkparam, kụ ạseph nyọdi. Kámeera ọdegh ophogh phọ nạ asoman bọ aḍighi ịdi nạ kạ́miin mụn ọlhoghonhaan ạḍighaagh phọ a Jehova.—Ps. 16:5, 6.
Mem dị nạ ạaḅereghi, nạ rạḅaanhaan ghan a Jehova. Mem dị nạ rạbal Bạịbul phọ, pọ a Jehova rạḅaanhaan ghan nyịnha (Mịin ẹkpigh phọ 6)b
EKPO ỌNHU PHỌ ẸNHAAN
7. Ạ Bạịbul phọ rụlhoghonhaan ghan iyira ika ḍịghaagh ọkparam?
7 A Jehova mụngo iyira Ekpo Ọnhu phọ ọdi ọlhoghonhaan ayira ḍịghaagh ọkparam. Ịbadi ariisi ạ Bạịbul edi ni dị ịngo iyira okuphom owol mọ a Jehova kụlhoghonhaan ni iyira ḍịghaagh. Esi ọmaam, aMatiu 6:8 ẹḅem mọ: “Tụtu nyinha kepuru bọ Ọde phọ anyinha, bịn ọdi alegheri ni rạraar dị nyinha emhoghi.” A Jizọs kụ ạḅa ikpo ọnhu phọ ịphen phọ, ọdi kụ alhegheri a Jehova apu tọrobo ọnyo ayira. Esi ịduon phọ, yira ụ́moogh ephigh ọtuan ookia mụghumo a Jehova ạmoogh ni ogbolhomaam ayira mem dị yira osoman ḍịkparaminheen. Ịnhon ariisi ạ Bạịbul edi ni dị rịngo ghan iyira ịnyaam ọkparam ạtorobo ịiḅaghamhi dị yira osoman.—Ps. 94:19.
8. (a) Eeghe oromha kụ edị ạ Bạịbul phọ ụngo iyira. (b) Kụ oromha phọ kụlhoghonhaan iyira ika ḍịghaagh mem ịiḅaghamhi?
8 Oromha ạ Bạịbul phọ katue ni ụlhoghonhaan iyira ḍịghaagh ọkparam. Oromha ạ Bạịbul phọ rụngo ghan iyira ọsu olhoghi orue osopha ogey osopha. (Prov. 2:6, 7) Esi ọmaam, ạ Bạịbul phọ uromha iyira mọ kụ́uḅaghamhian ghan loor ịlo iḍue, loor esi dị tọrobo aḍio ẹmoogh ni ịiḅaghamhi ịlo ọdi. (Mt. 6:34) Eḍighi mạar dị yira ọmhoogh ẹeghara ạal ghan ạ Bạịbul phọ kụ ọḅilhe ogbirima, etue ni idughanhaan iyira ọotughian oromha ạ Bạịbul dị kụlhoghonhaan iyira ḍịghaagh osopha ogey osopha r’okaran ịiḅaghamhi phọ ayira.
9. Ika kụ idị areḍeenhaan awe ạ Bạịbul ketue ịlhoghonhaan iyira ḍịghaagh?
9 Ạ Bạịbul phọ ạpamhanham reḍeenhaan awe dị oḍuom olhoghi a Jehova r’ịdi ọdi ạlhoghonhaan bịdi ḍịghaagh. (Hib. 11:32-34; Jems 5:17) Mem dị yira ọotughian ịpe a Jehova ạlhoghonhaan bọ bịdi ḍịghaagh, kịngo iyira ạkpo oḅio mọ a Jehova “kụ esi ịbooghian ḅịle r’ịnyaam ayira. Ọdi rụlhoghonaan ghan iyira ḍịghaagh mem ịiḅaghami.” (Ps. 46:1) Mem dị yira ogbirima ịlo ịpe bịdi ophạm bọ ni omheeraam mọ ạbidi ghạlhamo r’ịduon osoman bọ ni ịiḅaghamhi, kinyu iyira ọtuughaany aani omheeraam mọ r’ọkparam mọ ạbidi.—Jems 5:10, 11.
10. Nạ kaḍighi eeghe pịdi nạ atue ạkar ạmooghom sụo Bạịbul phọ?
10 Ịyaar dị nạ kaḍighi. Bạl ghan Bạịbul phọ ḍio ḍio ḍio, kụ ạge aseere riisi dị nạ ạmhiin mọ ketue ni ẹlhoghonhaan nyịnha ḍịghaagh. Ịbadi awe mọmhiin mọ mem dị bịdi ạal ibạl ạ Bạịbul aḍio ḍio ḍio phọ ḍịroor, rẹngo ghan ni bịdi ịma ạraraar ọotughian ḍio phọ. Ịphen kụ ịlhoghonhaan ḍịghaagh umaranhi phọ Mariea mem dị ọdi rapogh ọde r’onhiin ọdi dị ọmhoogh ẹzegh ạkansa. AMarie ạḅem mọ: “Tọrobo ạḍiroor mị ụuḅeghion ghan esi ạ Bạịbul phọ ọsighe bọ ịbal aḍio phọ, kụ mị agbirima. Oḍighi ghan ịduon phọ ịlhoghonhaan ịmhi ḍịghaagh ọotughian ghan ịlo a Jehova r’aruguanhaan phọ ọdi kpạripe rogbon ịiḅaghamhi phọ mị asoman bọ.”—Ps. 61:2.
ABUMOR R’ABUMARANHI PHỌ
11. Ika kụ ịdi ịkparamhi iyira olhegheri mọ abumor ayira osoman aani ni ịiḅaghamhi phọ yira osoman bọ kụ rọkparam ni?
11 A Jehova mụngo iyira bumor r’abumaranhi sịen oomo aḅirinhi phọ, kụ bịdi kotue ni ụlhoghonhaan iyira ḍịghaagh ọkparam. Olhegheri mọ “iniin phọ ọdo ịminimiin phọ kụ edianaan ni” bumor r’abumaranhi phọ odi bọ oomo aḅirinhi phọ, rịngo ghan iyira okuphom owol mọ yira bịn kụ rọ́miinhom bọ. (1 Pit. 5:9) Ii, yira kotue ni okuphom owol mọ tọrobo ịiḅaghamhi dị yira osoman, abuniin abumor r’abumaranhi phọ ayira mosoman aani ni ịiḅaghamhi phọ ịpe phọ ọḅilhe ọkparam kẹn. Ịphen phọ rẹma ghan mọ yira kotue ni ọkparam aani!—Iiḍ. 14:22.
12. Ika kụ ịdi abumor r’abumaranhi phọ ayira rụlhoghonhaan ghan iyira ḍịghaagh, kụ eeghe kụ ẹdi yira kotue oḍighinhaan aani bịdi? (2 Kọrint 1:3, 4)
12 Abumor r’abumaranhi phọ ayira kotue ni ụlhoghonhaan iyira ḍịghaagh ọkparam. Ịphen phọ imitenhaan ni otelhedom mọ Pọl. Sịphe ạrinya phọ ọdi ạge bọ, ọdi aagholhogh ni siḍien abumor r’abumaranhi dị ọlhoghonhaan ghan nyọdi ḍịghaagh mem mọ ọkasaghiom bọ nyọdi olhoghi otu, kụ ạseph ghan bịdi. Bịdi ụudereghi ghan ni Pọl, ọkparamhi nyọdi, ọḅilhe oḍighinhaan nyọdi rạraar dị emhoghi. (Fil. 2:25, 29, 30; Kọl. 4:10, 11) Ịphen phọ ketue ni imitenhaan iyira. Mem lọ yira omhoghi ọlhoghonhaan ạḍighaagh orue ọkparam, abumor r’abumaranhi phọ ayira rụlhoghonhaan ghan ni iyira ḍịghaagh; kụ yira phọ rọloghonhaan kẹn ni bịdi ḍịghaagh mem lọ bịdi omhoghi ọkparam.—Bạl 2 Kọrint 1:3, 4.
13. Eeghe kụ ịlhoghonhaan ḍịghaagh ọnyo umaranhi phọ Maya ọkparam?
13 Lhạ phọ 2020 ạbuo iḍiil ẹpe Russia ụghi ni koniin ọnyo umaranhi dị oghol mọ Maya ọwaaghi ạraraar. Bịdi r’ọmhan, kụ ọsighe nyọdi ọghi otu ịiruen loor ịduon ọdi rạḅenhi ghan bọ we ịlo ạ Bạịbul phọ. Abumor phọ ụkar kụ ọkparamhi nyọdi. AMaya ạḅem mọ:“Mem mọ mị asoman bọ ịiḅaghamhi phọ ịphen phọ, aloor ạmhi idugh ni, mị ạmhoogh ọoḅaghamhian aloor ạḅilhe akururu. Kụolo abumor phọ ụmhagh ghan ni ịmhi fon, ọge sidom r’ạrinya uruom ịmhi ọḅenhi ạmhi mọ bịdi ụphomhoghian ni ịmhi.” AMaya ạghiom ghisigh mọ, “Ii mị alegheri ni mọ abumor phọ ụphomhoghian ni ịmhi, kụolo a2020 kụ edị mị ạkar akuphom owol mọ bịdi ụphomhoghian ni ịmhi.”
14. Yira kọmooghom ika sụo ọlhoghonhaan ạḍighaagh abumor r’abumaranhi phọ mem dị yira osoman ịiḅaghamhi? (Mịin kẹn afoto phọ.)
14 Ịyaar dị nạ kaḍighi. Ịduon nạ rakaran bọ ịiḅaghamhi phọ ạna, ḍuraan ni atuman bumor r’abumaranhi phọ. Káabinyemhi mem ọlhom ikumor awe ookpomhoghan phọ ọlhoghonhaan ạḍighaagh. Ikumor awe phọ kotue ni oḍighi ‘esi oghiil oḍigh mem oghim, ḅịlhe r’esi ịbooghian.’ (Isa. 32:2) Kábula mọ abumor r’abumaranhi phọ ạna osoman kẹn ni ịiḅaghamhi, kụ rọkparam ni. Esi ịduon phọ, nạ ạlhoghonhaan bịdi ḍịghaagh olhoghi ạna kạḅaal li kụ ẹḅilhe ẹlhoghonhaan nyịnha ḍịghaagh ọkparam ịiḅaghamhi phọ ạna.—Iiḍ. 20:35.
Wạ ghan mem arọl r’abumor r’abumaranhi phọ (Mịin ẹkpigh phọ 14)c
OḌUOMOLHOGHI
15. Ika kụ idi oḍuomolhoghi ạlhoghonhaan ḍịghaagh Jizọs, kụlhoghonhaan aani iyira ika ḍịghaagh? (Hibru 12:2)
15 A Jehova mụngo iyira oḍuomolhoghi dị kụlhoghonhaan iyira ḍịghaagh ọkparam. (Rom 15:13) Tụutughian mọ oḍuomolhoghi phọ a Jizọs ạmhoogh bọ kụ aḍighi bọ ịdi ọdi arue ạkparam ḍio phọ oghiigh bọ nyọdi. (Bạl Hibru 12:2.) A Jizọs alhegheri ni mọ eḍighi mạar dị ọdi ạphamhanham omheeraam mọ ọdi asi eekunha phọ, kẹḅaalhamhi ni ḍien phọ a Jehova. A Jizọs agbon kẹn mem mọ ọdi kaḅula bọ ạtol r’Ọde phọ ọdi ẹpe k’ạke kụ ạtooghi ịdipho Uwo ẹmha Ọmhar phọ Ẹnhaan r’okuron r’inya dị r’inya ọonịr phọ. Iniin phọ kẹn, olhegheri mọ yira kọmoogh ghuḍum k’agee-pọ sịphe omhoom aḅirinhi phọ rịlhoghonhaan ghan iyira ḍịghaagh ọkparam ạtorobo ịiḅaghamhi dị yira osoman sịen aḅirinhi phọ a Setạn.
16. Oḍuomolhoghi ạlhoghonhaan ḍịghaagh ika oniin ọnyo umaranhi ọkparam, kụ nạ ạtuugha eeghe esi ịpe ọdi ạghaaph bọ?
16 Ọoḅeghion ịdi oḍuomolhoghi ịlo aghisigh phọ a Jehova muguanhaan bọ iyira ạlhoghonhaan ḍịghaagh ọnyo umaranhi ẹpe Russia dị oghol mọ Anna. Usiph olom ọdi ọlhogh ikoli. Ịphen phọ emite bọ, Anna ạḅem mọ: “Mị ụuḅereghi ni ạḅilhe agbirima ịlo ịma aghisigh phọ a Jehova aguanhaan bọ, kụ ịlhoghonhaan ịmhi ḍịghaagh dị mị káḅonyonhu azuan. Mị alegheri mọ ạraraar kẹ́tol ghan ịduon bịn loor esi dị mọony amem a Jehova kapiemhi ni ọkaraph aḅirinhi phọ ọphon phọ, kụ ụseph iyira.”
17. Ika kụ ẹdi yira kotue oḍeenhaan mọ yira ọsereghian ni oḍuomolhoghi phọ a Jehova mụngo bọ iyira? (Mịin kẹn afoto phọ.)
17 Ịyaar dị nạ kaḍighi. Wạ ghan mem ạatughian ịlo ọokia aghisigh phọ a Jehova muguanhaan bọ iyira. Tụutughian ịpe aghuḍum kạtol bọ sịphe omhoom aḅirinhi phọ ḅịlhe r’ạḍiseph kịrokiro phọ nạ kạkelhom bọ. Legheri mọ tọrobo ịiḅaghamhi dị yira osoman eḍighi ẹlo “ekulha amem.” (2 Kọr. 4:17) Ẹnhon ịyaar pọ, ḍighi oomo ịlo nạ katue ọḅenhi aani ạbunhon ịlo aruguanhaan phọ a Jehova. Gbiom olhoghi ịdi aghuḍum odianhaan we sịen aḅirinhi phọ aSetan dị úlegheri ịlo aruguanhaan phọ a Jehova. Nạ atue ni aḍighi ịdi kẹsoghoḍi bịdi ọnhaghan ịlo aruguanhaan phọ a Jehova eḍighi mạar dị nạ amhiigh ọghaaph ọḅenhi aani ạbidi.
Wạ ghan mem ạatughian ghan ịlo ọma aghisigh phọ a Jehova muguanhaan bọ iyira (Mịin ẹkpigh phọ 17)d
18. Eeghe kụ iḍighi kụ yira kotue bọ ni oḍuomolhoghi ruguanhaan phọ a Jehova?
18 A Job asoman ni ịiḅaghamhi kịrokiro, kụolo ọdi ạkparam ni ạpham a Jehova ạgheelhom. Eekunha phọ, a Job ạḅenhi a Jehova mọ: “Nyịidipho mị alegheri ni mọ nạ ạmoogh oomo ịikpo; mọ nạ katue ni aḍighi tọrotoro ịlo nạ ạwa.” (Job 42:2) A Job aru ni alhegheri mọ ịyaar kétue esophoghom a Jehova oḍighi ịpe ọdi magbiighi bọ oḍighi. Ọotughian ghan ịphen phọ kịngo iyira ịnyaam ọkparam. Esi ọmaam, ọḅem mọ oniin ạnhir dị aloor ị́nighe esi ịbadi ạsia maḅonyonhu azuan loor ịduon kọ́miin bọ oyil arookonhom dị arue aakonhom nyọdi. Kụolo mem dị ọdi ạmhiin oyil arookonhom dị alhereghi ịlo ẹzegh phọ ọdi ḅịlhe maakonhom ni bụnhon, olhoghi ạnhir phọ ạpho ni ghạlhamo r’ịduon kẹsighe bọ ni mem kụ ọdi agbi oḍum. Nyịidipho ọdi katue ni ạkparam loor esi dị ọdi aḍuom ni olhoghi mọ mọony amem aloor ọdi kẹnighe ni. Eniin phọ eten phọ, oḍuomolhoghi ạ Pạrạdạịs phọ yira ọmhoogh bọ kụlhoghonhaan iyira ḍịghaagh ọkparam.
19. Yira koḍighi eeghe orue ọkparam tọrobo ịiḅaghamhi dị yira osoman?
19 Ịdipho yira mọtuugha bọ, a Jehova rụlhoghonhaan ghan iyira ḍịghaagh ọkparam ịiḅaghamhi phọ ayira dị eego esi ịiḅereghi, Ekpo ọnhu phọ ọdi, bumor r’abumaranhi phọ ayira, ḅịlhe r’oḍuomolhoghi aghisigh phọ ọdi uguanhaan bọ iyira. Eḍighi mạar dị yira ọsighe oḍighinhom rạraar phọ ịphen a Jehova mamiteom bọ, yira kotue ni ọkparam tọrobo ịiḅaghamhi dị yira osoman sịen ọkaraph aḅirinhi phọ a Setạn tụtu ẹteeny ḍio phọ ạḍiphe oomo ịiḅaghamhi phọ ayira kesi bọ eekunha.—Fil. 4:13.
ẠḌUOR PHỌ 33 Throw Your Burden on Jehovah
a Monme iniin asiḍien.
b ỊLO AFOTO : Ọnyo umor dị ạsia mẹghi ạkiom ni ghisigh rạkparam ghan lhạ etum lhạ.
c ỊLO AFOTO PHỌ: Ọnyo umor dị ạsia mẹghi ạkiom ni ghisigh rạkparam ghan lhạ etum lhạ.
d ỊLO AFOTO PHỌ: Ọnyo umor dị ạsia mẹghi ạkiom ni ghisigh rạkparam ghan lhạ etum lhạ.