Ka ma Kikwanyo Iye Pwony pi Yub me Cokke

MAI 4-10

LONYO MA TYE I LOK PA LUBANGA | ACAKKI 36-37

“Omegi Yucepu Onongo Ginyek i Kome”

(Acakki 37:3, 4) Yakobo onongo maro Yucepu makato litinone ducu, pien onongo en latin ma ginywalo ka wi tiyone; okwone kanyi mabor ma bade boco. ⁴ Ento ka omegine guneno ni wongi maro en makato gin ducu, cwinygi ocako kwere woko, pe gitwero lok kwede maber.

w14-E 8/1 12-13

‘Kong Wuwiny Lek Man’

Baibul gamo ni: “Ka omegine guneno ni wongi maro en makato gin ducu, cwinygi ocako kwere woko, pe gitwero lok kwede maber.” (Acakki 37:4) Cwiny me nyeko man onongo twero niange, ento onongo pe obedo me ryeko pi omegi Yucepu me ye ni cwiny meno marac-ci aye odorgi. (Carolok 14:30; 27:4) Ka ngat mo onongo deyo ma onongo itye ki miti iye, tika ibedo ki nyeko? Wi opo i kom omegi Yucepu. Cwiny me nyeko ma gubedo kwede oweko gutimo gin mo ma lacen gukok ange iye. Labolgi-ni poyo wi Lukricitayo ni tye gin me ryeko ma loyo ka ‘wabedo ki yomcwiny kacel ki jo ma tye ki yomcwiny.’​—Jo Roma 12:15.

Ngene kene ni Yucepu onongo ngeyo ni omegine gitye ki cwiny me nyeko i kome. Dong, tika en okano kanyine maber-ri woko ka omegine onongo gitye? En onongo twero bedo ki cwiny meno. Ento wi opo ni, Yakobo onongo mito ni kanyi meno obed macalo lanyut me marre ki cwakke i kom Yucepu. Yucepu onongo mito ni wonne pe orweny gen i kome, pi meno en obedo ka ruko kanyi meno. Watwero nongo pwony ki i lanenne. Kadi bed Wonwa me polo pe poko kin dano, ento i kine mukene, en tero luticce ma lugen i yo mapat dok nyutigi cwakke. Medo i kom meno, En mito ni jone gubed pat ki jo me lobo man ma kitgi raco dok gimaro tim tarwang-ngi. Calo kanyi pa Yucepu, kit pa Lukricitayo me ada weko gibedo pat ki jo ma orumogi. Dok man twero kelo cwiny me nyeko ki adegadega. (1 Petero 4:4) Tika Lakricitayo pe myero owek jo mukene gunge ni en latic pa Lubanga? Ku​—kit macalo Yucepu pe okano kanyine-ni, wan bene pe wakano kitwa maber-ri.​—Luka 11:33.

(Acakki 37:5-9) Ka Yucepu oleko lek, ci otito bot omegine, ci gumedde ameda ki kwere. ⁶ En otito botgi ni, “Kong wuwiny kit lek ma aleko-ni: ⁷ nen ba, i kare ma wabedo ka tweyo larita i poto, ci nen, laritana oa malo ocung atir; ci laritawu gugurre, gurume dyere, ka giryebbe piny bot laritana.” ⁸ Omegine gugamo ni, “In ada ibiloyowa? In aye dong ibiloyo wiwa?” Gumedde ki kwere dong marac pi lekke ki pi lokke. ⁹ Dok oleko lek mukene, dok otito ki omegine aye, kun wacci, “Nenu ba, dok aleko lek mukene aye. Nen, ceng ki dwe ki lakalatwe apar wiye acel gubedo ka ryebbe piny i nyima.”

(Acakki 37:11) Nyeko omako omegine i kome ento wonne okano lok meno i cwinye.

w14-E 8/1 13 para. 2-4

‘Kong Wuwiny Lek Man’

Lek meno onongo oa ki bot Lubanga Jehovah. Onongo tye ka nyuto gin ma bitimme i anyim, dok Lubanga onongo mito ni Yucepu owek kiniang lok meno. Yucepu onongo bitimo gin ma lunebi bene gibitimone i anyim me tito kwena pa Lubanga ki lok me ngolokop i kom Jone ma gungak.

Yucepu owaco ki omegine ki diro ni: “Kong wuwiny kit lek ma aleko-ni.” Omegine guniang te lek meno, dok pe gumaro matwal. Gugamo ni: “In ada ibiloyowa? In aye dong ibiloyo wiwa?” Ginacoya dok medde ni: “Gumedde ki kwere dong marac pi lekke ki pi lokke.” I kare ma Yucepu otito lekke me aryo bot wonne ki omegine, pud aye pe gudok iye maber. Wakwano ni: “Wonne ocoke, ojuke matek, kun wacce ni, ‘Meno kit lek ango ma ileko kumeno-ni? An ki meni ki omegini wabibino, ci wapoto waryebbe piny i nyimi ada?’” Kadi bed kumeno Yakobo obedo ka tam i kom lek meno. Jehovah aye mono tye ka lok ki awobi-ni?​—Acakki 37:6, 8, 10, 11.

Yucepu pe obedo ngat me acel nyo me agikki ma otito pi gin ma bitimme i anyim ma onongo pe gibimarone dok bikelo aunauna. Yecu aye obedo ngat ma ngene loyo ma otito pi gin ma onongo bitimme i anyim, dok owaco ki lulub kore ni: ‘Ka yam kiuna, wun bene kibiunowu.’ (Jon 15:20) Lukricitayo ducu gitwero nongo pwony ki i niye kacel ki tekcwiny pa Yucepu.

(Acakki 37:23, 24) Ka Yucepu oo bot omegine, ci gupoto i kome, gulunyo bongo kanyine woko, kanyi mabor ma bade boco ma onongo oruko-ni; ²⁴ ci gumake, gutere gubole woko i bur. Bur meno onongo pii pe iye.

(Acakki 37:28) Jo Media ma lucatwil gubino kenyo; ci guywayo Yucepu woko ki i bur, gucate woko bot jo Icmael, kun giwile ki cekel me ryal pyeraryo; ci gutero Yucepu wa i Ejipt.

Yenyo Lonyo me Cwiny

(Acakki 36:1) Man aye likwayo pa Ecau, en Edom.

it-1-E 678

Edom

(Edom) [Makwar], Jo Edom

Edom aye nying me aryo ma kimiyo ki Ecau, omin Yakobo. (Acak 36:1) Kimiye nying meno i kare ma ocato ditte me anywalli pi dek ngor mubok [makwar]. (Acak 25:30-34) Dok i kare ma kinywalo Ecau, en onongo kwar adada (Acak 25:25), but lobo ma en kacel ki likwayone gubedo iye bene onongo kwar.

(Acakki 37:29-32) Ka Reuben odwogo i dog bur, ci oneno Yucepu dong pe i bur, ci cwinye ocwer ocako yeco bongone woko. ³⁰ Ka odok cen bot omegine, owacogi ni “Awobi-ni dong pe do; man abidok kwene ba?” ³¹ Ka gukwanyo kanyi pa Yucepu, ci guneko dyel, ka guluto kanyi i remo; ³² ka gukelo kanyi mabor ma bade boco bot wongi, kun giwaco ni, “Wan wanongo man; kong ingi, ka nyo kanyi pa wodi onyo pe.”

it-1-E 561-562

Gwoko Gin mo Nyo Ngat Mo

Ka lakwat oye kwayo lee, ci man onongo nyuto ni lee meno tye i te gwokke. Rwod lee magi onongo bedo ma cwinye tek ni lakwat bipitogi dok bigwokogi maber wek pe kikwalgi, ka kikwalogi, nyo guto ci biculo wange. Ento man onongo pe kwako peko ma poto ma nongo lakwat pe twero gengone, calo ka lee mager omwodogi. Ento kadi bed meno otimme, en onongo myero okel gin ma nyuto ni lee mager aye omwodo bot rwod lee, me labolle, ringo mudong. Rwod lee onongo bingiyone maber ci bimoko ka ce bal pa lakwat peke.

Cik man bene onongo kwako jami mo keken ma kimiyo ki ngat mo ni ogwoki, kadi wa i kin jo me ot acel, me labolle, awobi madit loyo aye onongo gwoko omegine ki lumegine matino. Pi meno, watwero niang maber pingo Reuben macalo awobi madit onongo tye ki par pi Yucepu, kit ma kinyuto kwede i Acakki 37:18-30, i kare ma omegine mukene onongo gimito neko Yucepu woko. En owaco ni: “Pe wan aye waneke. . . . Pe giony remone mo; . . . pe wuket cingwu i kome.” ‘Mitine onongo tye me larre woko ki i cing omegine wek edwoke cen bot wonne.’ Dok ma Reuben oniang ni Yucepu dong pe, cwinye ocwer adada ma oweko en ‘oyeco bongone woko’ kun kok ni: “Awobi-ni dong pe do; man abidok kwene ba!” En onongo ngeyo ni lok bidok i wiye ka Yucepu orweny. Me weyo lok, omegi Yucepu guyubo lok wek kinen ni lee mager aye omwodo Yucepu. Guluto bongo pa Yucepu i remo dyel ma guneko. Ci gutero bot Yakobo ma onongo en bikwanyo bal meno woko ki i wi Reuben, pien bongo meno ma omegi Yucepu gumiyo bot Yakobo onongo nyuto ni lee aye oneko Yucepu.​—Acak 37:31-33.

MAI 11-17

LONYO MA TYE I LOK PA LUBANGA | ACAKKI 38-39

“Jehovah Pe Oweko Yucepu”

(Acakki 39:1) Gitero Yucepu woko i Ejipt, ci Potipar ladit tic pa Parao, ma loyo askari lukur-piny, ma Laejipt, owilo en woko ki bot jo Icmael ma gutere kunnu-ni.

w14-E 11/1 12 para. 4-5

‘An Dok Acore ka Timo Bal Marac Kuman Nining?’

“Gitero Yucepu woko i Ejipt, ci Potipar ladit tic pa Parao, ma loyo askari lukur-piny, ma Laejipt, owilo en woko ki bot jo Icmael ma gutere kunnu-ni.” (Acakki 39:1) Lok man macek-ki konyowa me goyo i wiwa alano ma awobi man owok ki iye i kare ma kicate doki pi tyen me aryo. En odoko calo jami acata! Watwero goyo kit ma Yucepu obedo ka lubo kwede kor laditte, ma onongo bene tye ladit ma loyo wi askari ducu. Gukato ki i dye cuk ma opong ki dukan me cito i gang ma onongo Yucepu bibedo iye.

Ento gang man onongo pat adada ki gang pa Yucepugi. En odongo i kema dok onongo giwoto i kabedo mapatpat me yenyo ka kwayo lee. Luejipt ma gulony calo Potipar onongo gibedo i odi madongo ma kiwero mamwonya. Jo ma golo jami ki i te ngom guwaco ni Luejipt macon onongo gimaro poto ature ma kigengo ki cel dok kipito yadi iye pi tipo mangic. Onongo bene gimaro dago ka ma gipito iye togo, ature, ki yadi mogo ma bedo i pii. Odi mogo onongo kigerogi i dye poto mamwonya, dok kiyubo tere malac ka ma kitwero bedo iye ka mato yamo mangic, wang dirica onongo bedo wa malo, dok kibedo ki rum mapol, ma kwako rum madit me cam ki kabuto pi lutic.

(Acakki 39:12-14) Ci dako-nu omake ki bongone, kun wacci, “But kweda.” Ento Yucepu omwomme oweko bongone i cinge, okato gire woko ki i ot. ¹³ Ka dako-nu oneno en oweko bongone i cinge, omwomme gire okato woko ki i ot, ¹⁴ ci olwongo co ma gibedo i ode, ci otittigi ni, “Nenu, ladit-ti okelo Laibru-ni kany me nywarowa; obino bota i ot ni ebut kweda kulu, ci atokke adangnge ki koko matek.

(Acakki 39:20) Ocako mako Yucepu, oketo i mabuc, i kabedo ma gitweyo iye lumabuc pa kabaka, ci obedo i mabuc kunnu.

w14-E 11/1 14-15

‘An Dok Acore ka Timo Bal Marac Kuman Nining?’

Pe wangeyo maber tutwal kit ma ot buc pa Luejipt onongo tye kwede i kare meno. Jo ma golo jami ki i te ngom gunongo odur pa odi mogo madongo ma onongo bedo ki ot buc i te ngom. Dok lacen, Yucepu bene otito ni kabedo meno onongo tye calo “bur,” ma nyuto ni dero mo keken onongo pe iye, dok gen mo bene pe pi ngat ma tye kunnu. (Acakki 40:15, NW.) I Jabuli, wapwonyo ni Yucepu obedo i arem adada pien onongo “kitweyo tyene woko ki nyor matek, dok kirwako atego nyonyo i ngute.” (Jabuli 105:17, 18) Luejipt onongo i kine mukene gitweyo lumabuc kun gidwoko cinggi i ngegi; mogo onongo girwako nyonyo mapek i ngutgi. Yucepu nen calo odeno can adada macalo lamabuc, kadi bed ni onongo pe otimo gin mo marac!

Marac ma loyo, man pe obedo pi kare mo manok keken. Ginacoya waco ni Yucepu “obedo i mabuc kunnu.” En orii i kabedo meno marac-ci pi mwaki mapol! Dok Yucepu onongo pe ngeyo ka kibigonye. Ka nino woto ki kato, gin ango ma okonyo Yucepu me medde ki bedo ki gen dok labongo turcwiny?

Ginacoya miniwa lagam ni: “Rwot onongo tye ki Yucepu, ci onyutte mar mere ma pe lokke.” (Acakki 39:21) Pe tye ot buc, nyor nyo bur macol mo keken ma twero gengo Jehovah ki nyuto marre ma pe lokke bot luticce. (Jo Roma 8:38, 39) Watwero bene goyo i wiwa kit ma Yucepu otito kwede par ma en tye kwede i lega bot Wonne me polo ki kit ma en onongo kwede kuc ki cwiny ma opye mot ma a ki bot “Lubanga ma kweyo cwiny dano ducu.” (2 Jo Korint 1:3, 4; Jo Pilipi 4:6, 7) Ngo mukene ma Jehovah otimo pi Yucepu? Wakwano ni en omedde ki konyo Yucepu wek ‘oyom cwiny lagwok ot mabuc.’

(Acakki 39:21-23) Ento Rwot onongo tye ki Yucepu, ci onyutte mar mere ma pe lokke, ci omiyo en oyomo cwiny lagwok ot mabuc. ²² Lagwok mabuc omiyo twer ki Yucepu me gwoko lumabuc ducu ma gitye i mabuc; gin ducu ma gitiyo kunnu, en aye loyo. ²³ Lagwok ot mabuc pe dong tamo pi gin mo ma oketo i cing Yucepu, pien onongo Rwot tye kwede; gin ducu ma en tiyo, Rwot omiyo iye gum.

w14-E 11/1 15 para. 2

‘An Dok Acore ka Timo Bal Marac Kuman Nining?’

Ginacoya miniwa lagam ni: “Rwot onongo tye ki Yucepu, ci onyutte mar mere ma pe lokke.” (Acakki 39:21) Pe tye ot buc, nyor nyo bur macol mo keken ma twero gengo Jehovah ki nyuto marre ma pe lokke bot luticce. (Jo Roma 8:38, 39) Watwero bene goyo i wiwa kit ma Yucepu otito kwede par ma en tye kwede i lega bot Wonne me polo ki kit ma en onongo kwede kuc ki cwiny ma opye mot ma a ki bot “Lubanga ma kweyo cwiny dano ducu.” (2 Jo Korint 1:3, 4; Jo Pilipi 4:6, 7) Ngo mukene ma Jehovah otimo pi Yucepu? Wakwano ni en omedde ki konyo Yucepu wek ‘oyom cwiny lagwok ot mabuc.’

Yenyo Lonyo me Cwiny

(Acakki 38:9, 10) Ento Onan ongeyo ni litino pe bibedo mere; pi meno ka odonyo i wi ci-ominne, ci onyeto kodine piny, wek pe enywal kwede wi ominne. ¹⁰ Gin ma otimo pe oyomo cwiny Rwot, ci oneke woko bene.

it-2-E 555

Onan

(Onan) [nying man oa ki nyig lok ma gonye ni “kero me nywal, nyo teko”].

Wod pa Juda me aryo ma onywalo ki nya pa Lakanaan mo ma nyinge Cua. (Acakki 38:2-4; 1Tekwaro 2:3) I kare ma Er omin Onan madit-te otimo gin mo marac Jehovah oneke woko ma peya onywal. Pi meno Juda owaco ki Onan ni olak Tamar dako pa omine Er. Ka gunywal, latin meno onongo pe bibedo laleyo i ot pa Onan, ento bibedo ki twero macalo latin kayo i ot pa Er; ento ka pe gunywal, ci Onan onongo bilako jami pa omine, Er. I kare ma Onan obuto ki Tamar, en “onyeto kodine piny” me ka nywal ki Tamar. Man onongo pe obedo tuku kekene ki kome me co-ni, ginacoya waco ni ‘ka en obuto ki ci omine,’ en onyeto kodine i ngom. Me gengo Tamar ki gamo ic, Onan onyeto kodine woko akaka. Pi cwiny me jemo ma en onyuto i kom wonne, woro, ki dong bal ma en otimo i kom yub pa Lubanga pi nyom oweko Jehovah oneko Onan woko ma peya onywal.​—Acak 38:6-10; 46:12; Wel 26:19.

(Acakki 38:15-18) Ka Juda onene, ci otamo ni gwok dako lakwele mo, pien onongo en oumo wange woko ducu. ¹⁶ Ka ocito bote ka ma obedo iye i nget yo, owacce ni, “Bin wek abed kwedi,” kun pe ngeyo ni ci-wode. En ogamo ni, “Ibimiya gin ango kono, ka wek ibin ibed kweda?” ¹⁷ En odok iye ni, “Abikwanyo latin dyel ki i kin dyegina, acwalli.” Dako-nu ogamo ni, “Ibijengo gin ango bota, ka dong ibicwalla?” ¹⁸ Ogamo ni, “In imito ajengngi gin ango?” En odok iye ni, “Agit meri, ki tolli, ki odooni ma tye i cingi-ni.” Ci otingo omiyogi ducu bote, ka odonyo obedo kwede, ci dako-nu oyac kwede.

w04-E 1/15 30 para. 4-5

Lapeny pa Lukwan Bukkewa

Juda otimo gin marac pe me miyo wode Cela ki Tamar kit ma en onongo ocikke kwede. En bene obuto ki dako mo ma onongo tamo ni obedo malaya. Man onongo pe rwatte ki yub pa Lubanga, ni tim me buto myero obed i kin jo munyomme keken. (Acakki 2:24) Ento ki lok ada, Juda pe obuto ki malaya. Me ka meno otimo gin ma wode Cela onongo myero otim me lako ci omine wek onywal latin pi omine.

Dok tim pa Tamar-ni onongo pe tim kwele. Lutino rudine aryo-ni onongo pe gubedo lutino luk. I kare ma Boaj me Beterekem olako ci omine Ruth ma Lamoab-ni, ludongo me Beterekem guloko maber i kom wod pa Tamar ma nyinge Perej kun giwaco bot Boaj ni: “Odi bene obed rom ki ot pa Perej ma yam Tamar onywalo ki Juda, pi litino ma Rwot bimiyi ma a ki i latin dako-ni.” (Ruth 4:12) Nying Perej bene tye i kin kwari pa Yecu Kricito.​—Matayo 1:1-3; Luka 3:23-33.

MAI 18-24

LONYO MA TYE I LOK PA LUBANGA | ACAKKI 40-41

“Jehovah Olaro Yucepu”

(Acakki 41:9-13) Ladit latyer kongo vino owaco ki Parao ni, “Apo rocca tin. ¹⁰ I kare ma Parao okeco i kom luticce, ci otweya i ot kol kacel ki ladit lated mugati i ot pa ladit ma loyo askari lukur-piny, ¹¹ wan ducu waleko lek i dyewor acel-lu, en ki an, waleko lek ma tyen lokgi patpat. ¹² Latin Ibru mo onongo tye kwedwa, ma obedo latic pa ladit ma loyo askari lukur-piny. Ka yam watitte, ci ogonyowa te lekwa, kun gonyo te lek pa ngat acel acel kit ma lekke tye kwede. ¹³ Kit ma en ogonyo te lekwa, ci otimme kumeno; an gidwoka i dog ticca, ento lated mugati gingabo malo i kom yat.”

w15-E 2/1 14 para. 4-5

‘Lubanga Aye Pe Gonyo Te Lek?’

Kadi bed wi lamak kikopo pa Parao owil woko i kom Yucepu, ento Jehovah wiye pe owil. I dyewor mo acel, Jehovah oweko Parao oleko lek mo ma wic pe twero wil iye. I lek me acel, Parao oneno dyangi abiro mucwe adada gua ki i Kulu Nail, dok dyangi abiro ma gujony adada gulubo korgi. Ento dyangi mujony-nyi gumwodo ma gucwe-ni woko ducu. I ngeye, Parao dok oleko i kom wit kal abiro mucek adada. Ento dok oneno wit kal abiro ma yamo malyet obalogi woko. Ci wit kal maraco-ni omwodo mabeco-ni woko. I odiko-ne Parao oco ma wiye onywene woko pi lek meno, pi meno, en olwongo luryeko ki lutyet ducu wek gugony te lekke. Ento onongo pe gitwero. (Acakki 41:1-8) Pe wangeyo ka ce guling alinga litik nyo gukatti ki tam mapatpat. Ento gucwero cwiny Parao adada​—kun en onongo mito niang te lek meno.

I nge meno ducu, wi lamak kikopo pa Parao opo i kom Yucepu! Cwinye obedo ka pide, ci otito ki Parao lok i kom lamabuc mo ma ogonyo te lekke gin ki lated mugati mwaka aryo mukato angec. Cutcut, Parao oweko kilwongo Yucepu ki i buc.​—Acakki 41:9-13.

(Acakki 41:16) Yucepu ogamo dog Parao ni, “Meno pe a ki i iya; Lubanga aye bidok iye ki Parao lok me kuc.”

(Acakki 41:29-32) “Mwaka abiro bibedo ma cam bicek madwong twatwal i lobo ducu me Ejipt, ³⁰ ento i ngegi dok bibino mwaka abiro me kec, ma wi dano biwil woko i lwak camgi ma guceko i lobo Ejipt. Kec bineko lobo woko libok; ³¹ ki lonyo cam madwong-ngi pe bingene ni yam tye i lobo pi lok pa kec ma bilubone, pien kec meno bibedo gwa matek. ³² Lek pa Parao mudodde aryo-ni nyuto ni lok man Lubanga aye omoko, dok bimiyo timme i kare ma cok-ki.

w15-E 2/1 14-15

‘Lubanga Aye Pe Gonyo Te Lek?’

Jehovah maro jo ma lugen dok ma mwol, meno aye oweko en ogonyo te lek pa Parao bot Yucepu, gin ma luryeko ki lutyet onongo pe gitwero. Yucepu otito ni lek pa Parao aryo-ni ducu tyen lokgi acel. Dok ni Jehovah otiyo ki lek aryo kulu me nyutone ni ‘en aye emoko’​—dok wang ma ocobbe. Dyangi abiro mucwe ki wit kal abiro mabeco-ni onongo cung pi mwaka abiro ma cam bicek mabup adada i Ejipt, ki dyangi abiro mujony kacel ki wit kal abiro maraco-ni onongo cung pi kec ma bilubo kore pi mwaka abiro. Cam ducu onongo bitum woko i lobo i kare me kec meno.​—Acakki 41:25-32.

(Acakki 41:38-40) Parao owaco bot luticce ni, “Watwero nongo dano macalo man, ma cwiny pa Lubanga tye kwede bene?” ³⁹ Ci Parao owaco bot Yucepu ni, “Macalo Lubanga dong otyeko nyutti man ducu-ni, pi meno pe dong tye dano mo ma nen kwiri, maryek macalo in. ⁴⁰ In aye dong ibiloyo oda, ki lwaka ducu gibitiyo kun gilubo gin ma iciko; kono nyo lok ma dok i kom komker keken en aye bimiyo abedo dit makati.”

w15-E 2/1 15 para. 3

‘Lubanga Aye Pe Gonyo Te Lek?’

Parao olubo lokke. Cutcut, kiruko Yucepu ki bongo me deyo. Parao omiye nyor ngut me jabu, agit cing, gadigadi me ker, ki twero me wot i dye lobo meno ducu ki me keto yubbe i tic. (Acakki 41:42-44) Yucepu oa ki i buc ci wa i ot ker i nino acel keken. En oco macalo lamabuc mo ata, ento onino macalo laloc ma lubo kor Parao kulu. Dong onen ka maleng ni Jehovah oculo Yucepu pi niyene! Jehovah oneno jami maraco ducu ma laticce owok ki iye pi mwaki magi ducu. En ocobo peko magi i karene kikome dok i yo maber loyo. Jehovah onongo tye ki yub pe me laro Yucepu keken, ento bene me laro rok me Icrael i anyim. Wabineno kit ma meno otimme kwede i pwony ma wabinyamone i anyim.

Yenyo Lonyo me Cwiny

(Acakki 41:14) Ci Parao ocwalo kwena gilwongo Yucepu, gikelo woko aruya ki i ot kol; olyelo wiye, ka oloko bongone, ci ocito odonyo bot Parao.

w15-E 11/1 9 para. 1-3

Tika Onongo Ingeyo?

Pingo Yucepu olyelo wiye ma peya ocito bot Parao?

Ma lubbe ki lok ma kicoyo i Acakki, Parao owaco ni kikel Laibru ma i buc-ci oyotoyot wek ogony te lekke ma onongo tye ka nyweno wiye-ni. Yucepu onongo dong obedo i buc pi mwaki mapol. Kadi bed ni Parao onongo mito Yucepu oyotoyot, ento Yucepu okwanyo kare me lyelo wiye. (Acakki 39:20-23; 41:1, 14) Kit ma kicoyo lok man ma nen calo gin ma pire pe tek-ki nyuto ni lacoc-ci onongo ngeyo tekwaro pa Luejipt.

Onongo obedo gin me kwer me bedo ki yer tik ma olot maboco kit ma Luibru ki rok mukene onongo gitimo-ni. Buk mo acel ma McClintock gin ki Strong gucoyo ma kilwongo ni Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature waco ni: “Kitungcel, ki i kin lobe murumo Ejipt, Luejipt keken aye onongo pe gibedo ki yer tik ma olot mabeco.”

Tika onongo gilyelo yer tikgi keken? Magajin me Biblical Archaeology Review waco ni cik me tekwaro pa Luejipt mogo onongo mito ni ka ngat moni cito bot Parao, myero ocit calo tye ka donyo i ot pa lubanga. Ka tye kit meno, ci onongo mitte ni Yucepu olyel yer ducu ma i kome wa ki wiye bene.

(Acakki 41:33) “Mumiyo i kare man myero Parao oyer dano ma nen kwiri, maryek, ci oket en olo lobo Ejipt ducu.

w09-E 11/15 28 para. 14

Bed ki Kit Mabeco Macalo Latic pa Lubanga

¹⁴ I kare me Baibul lunyodo onongo gineno ni lutinogi gupwonyo kit me nyuto woro pi jo mukene. Nen kong kit Abraim ki wode Icaka guloko kwede ki woro i Acakki 22:7. Yucepu bene onyuto kit maber ma lunyodone gupwonye kwede. I kare ma tye i buc, en onyuto woro kadi wa bot lumabuc mukene. (Acak. 40:8, 14) Lokke bot Parao onyuto ni en opwonyo kit me lok ki jo ma tye i rwom mamalo.​—Acak. 41:16, 33, 34.

MAI 25-31

LONYO MA TYE I LOK PA LUBANGA | ACAKKI 42-43

“Yucepu Onyuto Cwiny me Jukke Ken”

(Acakki 42:5-7) Kit meno awobe pa Icrael gucito ka wil i kin jo mukene ma gicito kunnu, pien onongo kec oromo lobo Kanaan ducu. ⁶ I kare meno onongo Yucepu odoko laloyo maber i lobo Ejipt; en obedo ka cato kal bot lwak me lobo meno. Ci omegi Yucepu bene gubino, gupoto piny aryeba cwiny i nyime, kun gukulo wanggi i ngom. ⁷ Ka Yucepu oneno omegine, ci ongeyogi cut, ento obedo gwa i komgi, macalo gin Lurok ata, kun gerre agera ni, “Wun wua ki kwene?” Gugamo ni, “Waa ki i lobo Kanaan, wabino ka wilo cam.”

w15-E 5/1 13 para. 5

“An Atye ma ka Lubanga Bo?”

Yucepu kono? En oniang i kom omegine cut! Dok ma en oneno omegine guryebbe piny i nyimme, wiye opo i kom gin mutimme ma pud en tidi. Baibul waco ni: ‘Wi Yucepu ocako po i kom lek ma Jehovah oweko en oleko i komgi’ i kare ma en pud awobi, ni omegine gibiryebbe piny i nyimme​—kit ma onongo tye ka timme kwede-ni kikome! (Acakki 37:2, 5-9; 42:7, 9) Yucepu onongo bitimo ngo? Kwako korgi? Kece culo kwor?

w15-E 5/1 14 para. 1

“An Atye ma ka Lubanga Bo?”

Gin mutimme i kom Yucepu-ni pe twero timme i komi. Ento, i kare-ni, nyeko ki adegadega onya i kin jo me odi mapol. Ka watye ka wok i pekki magi, watwero lubo gin ma cwinywa mito ci watimo gin mo marac labongo tam iye. Bedo me ryeko me lubo lanen pa Yucepu kun watemme me niang kit ma Lubanga mito ni wacob kwede ki peko meno. (Carolok 14:12) Wi opo ni, kadi bed pire tek me bedo ki kuc ki jo me gangwa, ento bedo ki kuc ki Jehovah kacel ki Wode pire tek loyo.​—Matayo 10:37.

(Acakki 42:14-17) Yucepu owaco ki gin ni, “Dong kara tye kit ma awacowu, ni wun lurot piny. ¹⁵ Pi lok meno, wun dong gibinenowu maber kit man: macalo Parao tye makwo-ni, wun pe dong wubia woko i kabedo-ni, ka ominwu matidi-ni pe obino kany. ¹⁶ Wucwal ngat acel i kinwu, wek en ocikel ominwu ca, kun nongo wun pud wudong kany i mabuc, wek lokwu kong ginen maber, ka wun wutye ki ada i iwu. Ka pe, macalo Parao tye makwo-ni, wun lurot piny i ada.” ¹⁷ Ci oketogi ducu i mabuc pi nino adek.

w15-E 5/1 14 para. 2

“An Atye ma ka Lubanga Bo?”

Yucepu otimo jami mapol me niang ngo ma tye i cwiny omegine. En ocako lok kwedgi ki gero, kun tiyo ki lagony leb, en owaco ni gin lurot piny. Me nyuto ni gin pe lurot piny, gutito lok i kom jo gangi ducu​—kadi wa pi omingi matidi ma pud odong gang. Yucepu otemo kano yomcwinye. Omine matidi pud ada tye makwo? Yucepu onongo dong ngeyo ka ma myero ecak ki iye. En owaco ni: “Pi lok meno, wun dong gibinenowu maber,” ci owaccigi ni myero enen omingi matidi-ni. Lacen, en oye ni gudok cen gang ka kelo omingi matidi-ni ka ngat acel i kingi oye dong i Ejipt.​—Acakki 42:9-20.

(Acakki 42:21, 22) Gucako lok gigi kekengi ni, “I adane, wan woroco i kom ominwa, pien waneno cwercwinye, ka yam bako doge botwa, ci pe wamedo ki winyone; mumiyo tin can man opoto i komwa bene.” ²² Reuben owacogi ni, “Yam pe atittiwu ni pe wutim bal mo i kom latin ca? Ento wun pe wumedo ki winyo, en aye mumiyo gipido pi remone i komwa-ni.”

it-2-E 108 para. 4

Yucepu

Gin man mutimme-ni oweko omegi Yucepu gucako niang ni Lubanga aye tye ka culo kwor i komgi pi cato omingi macalo opii mwaki mogo mukato angec. Gutuco balgi ka maleng i nyim omingi ma onongo pud pe guniang i kome. Ma owinyo ni lokgi nyuto cwiny me ngut, ogudo cwiny Yucepu adada, ma oweko en oa woko ki i nyimgi ci ocito okok matek. Ma odwogo cen, en oweko kitweyo Cimeon nio ka omegine gudwogo ki omingi matidi-ni.​—Acak 42:21-24.

Yenyo Lonyo me Cwiny

(Acakki 42:22) Reuben owacogi ni, “Yam pe atittiwu ni pe wutim bal mo i kom latin ca? Ento wun pe wumedo ki winyo, en aye mumiyo gipido pi remone i komwa-ni.”

(Acakki 42:37) Reuben ocako waco bot wonne ni, “Ibineko litino awobena aryo-ni ducu ka ineno pe adwoko en paco boti. Miya acit kwede, ci abikelo en paco boti.”

it-2-E 795

Reuben

Kit mabeco mogo ma Reuben onongo tye kwede onen i kare ma olego omegine abongwen-ni ni pe gunek Yucepu ento gubole i bur ma pii pe iye. Reuben onongo tye ki tam me dwogo cen i mung wek ekwany Yucepu woko ki i bur. (Acak 37:18-30) I nge mwaki 20, ma omegine guwaco ni gitye ka terogi macalo lurot piny i Ejipt pi jami ma gutimo i kom Yucepu, Reuben opoyo wigi ni en pe enywako i timgi marac ma gutimo i kom Yucepu. (Acak 42:9-14, 21, 22) Dok i kare ma Yakobo okwero miyo Benjamin ni ocit ki omegine i Ejipt, Reuben aye ojalo litino awobene aryo me cung me kaka Benjamin, kun waco ni: “Ibineko litino awobena aryo-ni ducu ka ineno pe adwoko en paco boti.”​—Acak 42:37.

(Acakki 43:32) Gitoko camme kene pat, ki megi bene pat, ki pa Luejipt ma yam gicamo kwedgi bene pat kakengi, pien Luejipt pe gicamo kacel ki jo Ibru, bedo me kwer ki bot Luejipt.

w04-E 1/15 29 para. 1

Wi Lok Madongo ma Kikwanyo ki i Acakki​—II

43:32​—Pingo Luejipt onongo gineno cam kacel ki Luibru calo gin me kwer? Man nen calo onongo cung tutwalle i kom apokapoka me dini ki awaka pi rokgi. Luejipt bene onongo gitero lukwat calo jo ma komgi kikeni. (Acakki 46:34) Pingo? Luejipt nen calo onongo gineno lukwa romi calo jo ma rwomgi lapiny adada. Nyo pien ngom me pur onongo nok ma oweko Luejipt onongo pe gimaro lukwat ma gibino ka yenyo lum pi leegi.