O Kɛ Bumi Nɛ Tu Baiblo ɔ Mi Anɔkuale ɔ He Munyu

1. Mɛni wa maa pee konɛ waa ya nɔ nɛ waa piɛɛ Yehowa weku ɔ he?

KE WAA kɛ wa nyɛmi Kristofono ko kpe kekleekle be ɔ, wa pɔɔ wa sibi bimi ke, “Mɛni blɔ nɔ o gu kɛ ba na anɔkuale ɔ?” A ti ni komɛ deɔ ke, “A tsɔse mi ngɛ anɔkuale ɔ mi.” Nɛ ni komɛ hu deɔ ke, “Lingmi nɛ ɔ pɛ nɛ i ba na anɔkuale ɔ.” Wa haa heto nɛ ɔmɛ ejakaa anɔkuale ɔ nɛ wa kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ lɛ ná wa si himi nɔ he wami. Wa le hu kaa ke wa bua jɔ Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ he, nɛ waa kɛ tsu ní ngɛ wa si himi mi ɔ, wa maa ya nɔ maa piɛɛ Yehowa weku ɔ he. Nɛ blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ pee ja ji nɛ wa maa ye anɔkuale ngɛ wa munyu tutui kɛ wa ní peepeehi a mi.—La 15:​1-3

2. (a) Kɛ nihi le Yesu ha kɛɛ? (b) Kɛ anɔkualehi nɛ Yesu tsɔɔ ɔ ha nɛ nihi pee a ní ha kɛɛ?

² Benɛ Yesu ba zugba a nɔ ɔ, e tu anɔkuale ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi. E ngɛ mi kaa e he nyɛli ɔmɛ a bua jɔɛ ní komɛ nɛ e de ɔmɛ a he mohu lɛɛ, se mɛ nitsɛmɛ po a tsɔɔ kaa Yesu tuɔ anɔkuale. (Mat. 22:16) Yesu de e se nyɛɛli ɔmɛ bɔ nɛ nihi maa pee a ní ha ngɛ e tsɔɔmi ɔmɛ a he. E de ke: “I ba konɛ ma ha nɛ mi gbami nɛ ba nihi a kpɛti, binyumu maa te si kɛ wo e tsɛ, nɛ biyo maa te si kɛ wo e nyɛ, nɛ yogbayo maa te si kɛ wo e nganyɛ.” (Mat. 10:35) E ngɛ mi kaa Yesu suɔ nɛ nihi nɛ a ná juɛmi nɛ da ngɛ sɛ gbi nɛ e kɛ e kaseli ɔmɛ ngɛ fiɛɛe ɔ he mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, e laa we mɛ nɔ́ ko nɔ. (Mat. 23:37) Yesu le kaa sɛ gbi nɛ e ngɛ fiɛɛe ɔ ma ha nɛ nihi a mi ma gba; ni komɛ maa kplɛɛ anɔkuale ɔ nɔ, nɛ ni komɛ hu be nɔ kplɛɛe.—2 Tes. 2:​9-11.

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

³ Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ Yesu blɔ fa mi ɔ, wɔ hu wa bɔɔ mɔde kaa wa maa tu anɔkuale be fɛɛ be, ke lɔ ɔ ma ha nɛ nihi be wa sane suɔe po. Jehanɛ se hu ɔ, wa le kaa ni komɛ a mi mi ma fu wɔ mohu lɛɛ, se wa yaa nɔ nɛ wa fiɛɛɔ Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ. Se anɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ wa susu be nɛ waa kɛ maa tu Baiblo ɔ mi anɔkuale ko he munyu, kɛ bɔ nɛ wa ma de lɛ ha a he lo? Pi jã kulaa ji sane ɔ! Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa maa na sane bimi nɛ ji: Jije wa maa na anɔkuale ɔ ngɛ ɔ heto? Lɔ ɔ se ɔ, wa maa na nɔ́ he je nɛ e sa kaa waa tu Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ he munyu, bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ tu he munyu ha, kɛ be nɛ e sa kaa wa kɛ pee jã. Sane bimi nɛ ɔmɛ a heto nɛ waa maa na a maa ye bua wɔ konɛ waa kɛ bumi kɛ hɛ si kami nɛ tu Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ he munyu ngɛ be nɛ sa mi.

JIJE WA MAA NA ANƆKUALE Ɔ NGƐ?

4. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke Yehowa ngɔ lɛ anɔkuale ɔ je?

⁴ Yehowa ngɔ lɛ anɔkuale ɔ je. Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e deɔ ɔ ji anɔkuale. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, níhi nɛ Mawu de ngɛ nɔ́ nɛ da, kɛ nɔ́ nɛ dɛ he ɔ ji anɔkuale. (La 19:9; 119:​142, 151) Nɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e deɔ ngɛ hwɔɔ se he ɔ hu baa mi. (Yes. 55:​10, 11) E yeɔ e siwo nɔ be fɛɛ be. (4 Mose 23:19) Yehowa be nyɛe maa ye lakpa kɔkɔɔkɔ! (Heb. 6:18) Enɛ ɔ he ɔ, e da blɔ kaa a tsɛɛ Yehowa ke, “Mawu anɔkualetsɛ.”—La 31:5.

5. Mɛni he je nɛ e he wɛ kaa wa ma hla “Mawu anɔkualetsɛ” ɔ se blɔ ɔ? Moo tsɔɔ nya. (Ní Tsumi 17:27)

⁵ Ni komɛ deɔ ke e he waa kaa nɔ ko ma hla Yehowa nɛ ji “Mawu anɔkualetsɛ” ɔ se blɔ. Se munyu nɛ ɔ ji lakpa, ejakaa adebɔ níhi nɛ bɔle wɔ ɔ ji odase nɛ tsɔɔ heii kaa Mawu ngɛ. (Rom. 1:20) Benɛ bɔfo Paulo kɛ Helabi womi mi leli komɛ ngɛ munyu tue ngɛ Atene ɔ, e ha nɛ a le kaa Mawu suɔ kaa waa “na lɛ,” nɛ “e kɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ he kɛ we.” (Kane Ní Tsumi 17:27.) E ngɛ heii kaa Yehowa gblaa nihi nɛ a kɛ he si bami hlaa e se blɔ ɔ kɛ baa e ngɔ.—Yohane 6:44.

6. Mɛni anɔkuale komɛ lɛ ngɛ Baiblo ɔ mi, nɛ mɛni he je nɛ o bua jɔ kaa o ba le anɔkuale nɛ ɔmɛ ɔ?

⁶ Baiblo ɔ nɛ wa maa kase ɔ ji blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ le Yehowa. Mawu mumi klɔuklɔu ɔ lɛ kudɔ nihi nɛ a ngma Baiblo ɔ nɛ. (2 Pet. 1:​20, 21) Enɛ ɔ he ɔ, munyuhi tsuo nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ ji anɔkuale, nɛ e sa nɛ wa he ye. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa ma nyɛ ma he nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de kɛ kɔ bɔ nɛ a plɛ kɛ bɔ je ɔ ha, kɛ bɔ nɛ wami plɛ kɛ je sisi ha a maa ye. (1 Mose 1:​1, 26) Nɛ wa ma nyɛ ma he nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de kɛ kɔ nɔ́ he je nɛ wɔ tsuo wa ji yayami peeli, kɛ nɔ́ he je nɛ nɔ́ nami kɛ gbenɔ pɔ he ɔ hu maa ye. (Rom. 5:12; 6:23) Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ ma he ye kaa nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de kaa kɛ gu Yesu nɔ ɔ, Yehowa ma dla níhi tsuo nɛ Satan nɛ ji “lakpa a e tsɛ ɔ” puɛ ɔ maa ba mi. (Yoh. 8:44; Rom. 16:20) Nɛ wa ma nyɛ ma he ye hu kaa si womi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi kaa Yesu ma kpata nɔ yayami ɔ hɛ mi, e ma tle gbogboehi si, e ma ha nɛ zugba a maa pee ehe ekohu, nɛ adesahi maa ye mluku ɔ maa ba mi. (Yoh. 11:​25, 26; 1 Yoh. 3:8) Yehowa tsɔɔ wɔ anɔkuale nɛ kɔɔ e he ɔ, nɛ e ha wɔ he blɔ kaa waa tsɔɔ ni kpahi hulɔ. Enɛ ɔ ji he blɔ nɛ se be nɛ Yehowa ha wɔ!—Mat. 28:​19, 20.

NƆ́ HE JE NƐ WA TUƆ BAIBLO Ɔ MI ANƆKUALE Ɔ

7-8. Anɛ yi mi tomi he je nɛ waa kɛ tuɔ Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ he hia lo? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́. (Marko 3:​11, 12) (Hyɛ foni ɔmɛ hulɔ.)

⁷ Kaa bɔ nɛ wa de kɛ sɛ hlami ɔ, ke wa suɔ nɛ waa piɛɛ Yehowa weku ɔ he ɔ, lɛɛ e sa nɛ waa tu anɔkuale. Se loko wa maa sa Yehowa hɛ mi ɔ, e biɔ babauu pe anɔkuale pɛ nɛ wa maa tu. Nɔ́ he je nɛ wa tuɔ anɔkuale ɔ hu he hia Yehowa wawɛɛ. Mo susu nɔ́ nɛ ya nɔ be nɛ Yesu ngɛ e sɔmɔmi ní tsumi ɔ tsue ngɛ zugba a nɔ ɔ he nɛ o hyɛ. (Kane Marko 3:​11, 12.) Benɛ Yesu ngɛ fiɛɛe ngɛ Galilea wo ɔ nya a, nihi babauu ba bɔle lɛ kɛ kpe. Nihi nɛ daimoniohi ngɛ a mi ɔ hu piɛɛ nimli nɛ ɔmɛ a he. A ba nɔ si ngɛ Yesu hɛ mi nɛ a kpa ngmlaa ke: “Mo ji Mawu Bi ɔ nɛ.” Mɛni he je nɛ daimonio ɔmɛ tu Yesu he anɔkuale munyu ɔ? Eko ɔ, a yi mi tomi ji kaa ke a pee jã a, nihi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ ma he mɛ maa ye nɛ a ma kpa Yehowa sɔmɔmi. Nɔ́ nɛ daimonio ɔmɛ de kɛ kɔ Yesu he ɔ ji anɔkuale, se a hɛɛ we juɛmi nɛ da. Yesu bua jɔɛ nɔ́ nɛ a de ɔ he, ejakaa e na a susumi nɛ dɛ ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu fã daimonio ɔmɛ kaa a kpa e he munyu tumi.

⁸ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ sane nɛ ɔ mi? Yi mi tomi he je nɛ wa tuɔ Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ he hia Yehowa wawɛɛ. E sa nɛ waa tsɔɔ nihi anɔkuale nɛ kɔɔ Yehowa he ɔ akɛnɛ wa suɔ lɛ ɔ he je. Nɛ ke nihi suɔ kaa a ma je wa yi ɔ, wa ngɔɔ hɛ mi nyami ɔ tsuo kɛ haa Yehowa.—Mat. 5:16; kɛ to Ní Tsumi 14:​12-15 ɔ he.

9. Mɛni e sɛ nɛ waa pee, nɛ mɛni he je?

⁹ Waa hyɛ si fɔfɔɛ kpa ko hu mi nɛ e sɛ nɛ waa ngɔ hɛ mi nyami kɛ ha wa he. Moo ngɔ lɛ kaa nyɛmi ko nɛ ngɛ sɔmɔmi he blɔ ngɛ asafo ɔ mi ɔ de wɔ laami mi sane ko. Kɛkɛ nɛ wɔ hu wa ya de ni kpahi. Ke pee se ɔ, ni kpahi nɛ wa ya bɔ mɛ amaniɛ ɔ ba le kaa nɔ́ nɛ wa de mɛ ɔ ji anɔkuale ɔ, eko ɔ, a bua maa jɔ, nɛ a ma susu kaa wa le laami mi sane kpahi fuu. Nɛ lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ a ná bu nɛ mi kuɔ kɛ ha wɔ. Se anɛ Mawu bua maa jɔ nɔ́ nɛ wa pee ɔ he lo? (Abɛ 11:13) Dɛbi! Ejakaa wa je laami mi sane kpo, nɛ yi mi tomi nɛ waa kɛ pee jã a hu dɛ.

BƆ NƐ WA MA PLƐ KƐ TU BAIBLO Ɔ MI ANƆKUALE Ɔ HE MUNYU HA

10. Ke a ke wa “munyuhi nɛ ngɔ” ɔ, mɛni e tsɔɔ? (Kolosebi 4:6)

¹⁰ Kane Kolosebi 4:6. Bɔfo Paulo kai Kristofohi nɛ a ngɛ Kolose ɔ kaa ‘be fɛɛ be ɔ, a munyuhi nɛ ngɔ.’ Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ? Nɔ́ nɛ Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ɔ tsɔɔ tutuutu ji, nɛ waa kɛ mi mi jɔmi maa tu munyu, nɛ́ wa tue buli ɔmɛ a bua nɛ jɔ he, nɛ́ a ná he se hulɔ.

11-12. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa hyɛ nɛ hi ke wa ngɛ nihi anɔkuale ɔ tsɔɔe ɔ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́. (Hyɛ foni ɔmɛ hulɔ.)

¹¹ Ke wa ngɛ nihi anɔkuale ɔ tsɔɔe ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ wa munyu nɛ ngɔ kaa bɔ nɛ Paulo de ɔ. Kaa bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ɔ, anɔkualehi nɛ ngɛ Mawu munyu ɔ mi ɔ ngɛ kaa klaate nɛ e nya ba, nɛ e ma nyɛ ma gba klaa kɛ mumi ɔ mi. Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, Baiblo ɔ ma nyɛ ma je bɔ nɛ wa nuɔ he ha tutuutu, kɛ wa susumihi kpo. (Heb. 4:12) Se ke waa kɛ Baiblo ɔ tsu we ní saminya a, wa ma nyɛ maa wo nihi a mi mi la, nɛ wa maa wo pɛ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?

¹² Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɔɔ lɛ kaa o ngɛ fiɛɛmi mi nɛ o ya na nyumu ko nɛ́ e sɔleɔ kɛ haa amagahi, nɛ e kɛ e weku ɔ hu a bua jɔ Bloonya kɛ Ista yemi he. Eko ɔ, o ma nyɛ maa ngɔ Baiblo ɔ kɛ tsɔɔ lɛ kaa juɛmi be mi kaa e maa sɔle kɛ ha amagahi, nɛ Bloonya kɛ Ista yemi hu je wɔ jami mi. (Yes. 44:​14-20; 2 Kor. 6:​14-17) Ke wa pee jã ngɛ kekleekle ligbi nɛ wa ya na lɛ ɔ nɔ ɔ, e ngɛ heii kaa wa tu anɔkuale ɔ mohu lɛɛ, se waa kɛ Mawu Munyu ɔ tsu we ní saminya.

13. Mɛni wa maa pee konɛ wa munyu nɛ ngɔ kaa niye ní nɛ a wo mi ngo?

¹³ Paulo de hu kaa e sa nɛ wa ha nɛ wa munyu nɛ ngɔ kaa nɔ́ nɛ a wo lɛ ngo. Pi nɛ Paulo ngɛ tsɔɔe kaa waa laa anɔkuale ɔ nɔ, loo waa wo he bo. Mohu ɔ, e ngɛ tsɔɔe kaa wa ha nɛ munyuhi nɛ wa maa tu ɔ nɛ ngɔ kaa niye ní nɛ a wo mi ngo, konɛ ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, ke tue buli ɔmɛ ‘sa a nya’ a, e ngɔ ha mɛ. (Hiob 12:11) Se jã peemi be gbɔjɔɔ. Ngɛ niye ní nitsɛ blɔ fa mi ɔ, e ma nyɛ maa pee wɔ kaa ke niye ní ko ngɔ ha wɔ ɔ, e maa ngɔ kɛ ha ni kpahi hulɔ. Jã a kɛ̃ nɛ eko ɔ, wa ma susu kaa nɔ fɛɛ nɔ bua jɔ bɔ nɛ wa tuɔ munyu ha a he. Se tsa pi jã nɛ e ji. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ni komɛ ngɛ nɛ he nɛ a je he je ɔ, a tuɔ munyu kpookpoo ke a kɛ nihi nɛ a wa pe mɛ po ngɛ munyu tue. Se ngɛ ni kpa komɛ hu a blɔ fa mi ɔ, ke nɔ ko tuɔ munyu jã a, a naa lɛ kaa e bui nɔ. Paulo de ke, e sa nɛ waa le bɔ nɛ ‘e sa kaa wa ha nɔ fɛɛ nɔ heto ha.’ Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ waa da he nɛ wa je, loo bɔ nɛ a tsɔse wɔ ha a nɔ kɛ tu munyu, mohu ɔ, e sa nɛ munyuhi nɛ wa tuɔ nɛ pee nɔ́ nɛ wa tue buli ɔmɛ a bua maa jɔ he.

BE NƐ E SA KAA WAA TU ANƆKUALE Ɔ

14. Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, anɛ e tsɔɔ e kaseli ɔmɛ níhi tsuo nɛ e le ɔ lo? Moo tsɔɔ nya.

¹⁴ Be fɛɛ be ɔ, Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ tuɔ munyu ngɛ bumi mi, nɛ e jeɔ mi mi jɔmi mi kɛ tsɔɔ mɛ níhi fuu. (Mar. 6:34) Níhi fuu ngɛ nɛ Yesu se nyɛɛli ɔmɛ maa kase, se Yesu bɔɛ mɔde kaa e maa tsɔɔ mɛ níhi tsuo nɛ e le ɔ. Akɛnɛ e le a nyɛmi he je ɔ, e na kaa e sui be nɛ e sa kaa e tsɔɔ mɛ anɔkualehi komɛ. Yesu ha nɛ a le kaa a be nyɛe maa nu jamɛ a anɔkuale ɔmɛ a sisi. (Yoh. 16:12) Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ wɔ?

15. Anɛ e sa nɛ waa tsɔɔ wa Baiblo kaseli ɔmɛ níhi tsuo nɛ wa le ɔ ngɛ be kake mi lo? Moo tsɔɔ nya. (Abɛ 25:11) (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)

¹⁵ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ha nɛ wa na kaa ke nɔ ko le anɔkuale ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa e sa nɛ e tsɔɔ nihi nɔ́ nɛ e le ɔ tsuo ngɛ be kake mi. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yesu? E sa nɛ wa susu ni ɔmɛ a si fɔfɔɛ he. Mo susu nyumu ɔ nɛ e kɛ e weku ɔ a bua jɔ Bloonya kɛ Ista yemi he ɔ he ekohu nɛ o hyɛ. Wa le kaa gbijlɔ nɛ ɔmɛ je wɔ jami mi, nɛ Mawu bua jɔɛ he. Se moo ngɔ lɛ kaa o kɛ nyumu nɛ ɔ je Baiblo ɔ kasemi sisi otsi loo otsi enyɔ se pɛ nɛ a bɔni Bloonya yemi. Ke o tsɔɔ lɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ gbijlɔhi nɛ a je wɔ jami mi ɔ he, nɛ o ngɛ blɔ hyɛe kaa e kpa Bloonya yemi oya nɔuu ɔ, anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa o kɛ mi mi jɔmi ngɛ lɛ anɔkuale ɔ tsɔɔe lo? E ngɛ mi kaa Baiblo kaseli komɛ ngɔɔ nɔ́ nɛ a ngɛ kasee ɔ kɛ tsuɔ ní oya nɔuu mohu lɛɛ, se a ti ni komɛ hu ngɛ nɛ e heɔ be loko a nyɛɔ peeɔ tsakemihi. Ke wa de wa Baiblo kaseli ɔmɛ nɔ́ nɛ e sa nɛ a le ngɛ be nɛ sa mi ɔ, lɔ ɔ maa nyɛ maa ye bua mɛ konɛ a pee tsakemihi.—Kane Abɛ 25:11.

16. Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ ye bua o Baiblo kaseli konɛ a ‘ya nɔ nɛ a nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya’?

¹⁶ Ke wa ye bua nɔ ko nɛ e ba le anɔkuale nɛ kɔɔ Yehowa he ɔ, wa bua jɔɔ pe nɔ́ fɛɛ nɔ́. Se loko wa Baiblo kaseli maa ‘ya nɔ nɛ a nyɛɛ ngɛ anɔkuale ɔ nya a,’ e sa nɛ waa pee níhi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ: Moo pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha mɛ. (3 Yoh. 3, 4) Ngɔɔ o ní peepee kɛ tsɔɔ kaa o he si womihi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ ye, konɛ o kɛ yi mi tomi kpakpa nɛ tu anɔkuale ɔ he munyu. Jehanɛ hu ɔ, ke o ngɛ nihi anɔkuale ɔ tsɔɔe ɔ, e sa nɛ o je bumi kɛ mi mi jɔmi mi kɛ pee jã. Moo ngɔ munyuhi nɛ ngɔ kɛ tsu ní be fɛɛ be, nɛ́ o ngɔ hɛ mi nyami ɔ tsuo hu kɛ ha Yehowa. Jã nɛ o maa pee ɔ tsɔɔ kaa o ngɛ Yehowa, nɛ ji anɔkuale Mawu ɔ sɔmɔe.